16.02.2024
Россияның тудуг болгаш ЧКА сайыдының оралакчызы Никита Стасишин ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде, регионнуң найысылалында Кызыл алгомерациязында туттунуп турар хөй квартираларлыг чуртталга комплекстери –«Мөңгүн», «Иркутский», «Полигонный» микрорайоннарның тудугжулары-биле чугаалажып, «Восток» тускайжыттынган тудуг» КХН-ниң баазазында тудуг материалдарының бүдүрүлгезинге чораан.
Тываның Чазааның бажыңынга чазак кежигүннериниң, тудуг компанияларының база чээли организацияларының төлээлериниң киржилгези-биле түңнел хуралды эрттирген. «Дом. РФ» АН-ның төлээлери видеоконференцхарылзаазы-биле хуралга коштунган.
Никита Стасишин РФ-тиң тудуг яамызында чуртталга политиказын удуртуп турар. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республика хөгжүлдезинде кол угланыышкын бо дээрзин бээр кээр мурнунда ужуражылгада чугаалаан турган. Чурттуң Президентизиниң деткиишкини база Россияның Тудуг яамызының идепкейлиг киржилгези-биле 2 хуу чиигелделиг "тыва" ипотека регионда чурттаар оран-сава политиказын хөгжүдеринге идигни берген.
Никита Стасишин хуралды ажыдып тура, Тыва бөгүнде шак ындыг чиигелделиг ипотека программазы ажылдап турар Сибирьде чаңгыс регион деп сагындырган. Туугларны эргий кезээш, регионда чуртталга тудуу эки темпилиг чоруп турарын көрген:
- 2019 чылда сөөлгү катап кээп чорумда, шыны херек, чаңгыс-даа кран шимчевейн турду. А чиигелделиг ипотекага хамаарыштыр, ону канчап-даа тургаш, ам-даа ажылдадыр херек. Көрдүнген акша-хөреңгини бүрүнү-биле шиңгээткеш, ам-даа дилээр. Чүге дизе, регионда чуртталга тудуглары туттунуп турары шын, а чурттаар оран-савага хереглел бар-дыр. Хууда чуртталга тудуун аңгы көөр апаар, ону кичээнгейге алыр – деп, оралакчы сайыт демдеглээн.
Хуралдың киржикчилеринге регионнуң хоорай тудуунуң күчүзүнге база чиигелделиг ипотека программазының күүселдезинге дыңнадыгны таныштырган.
Российжи банкылардан - «Ажаалга банкызы», «Росбанк» база «Промсвязьбанк» ПАН программа күүселдезинче каттыжып, ниитизи-биле 5 ажыг млрд рубльге 1,5 муң ажыг ипотека керээлерин чарган. Неделяда-ла 60 хире чаа керээлер долдуртунуп турар. Тывага чиигелделиг ипотеканы ажылдадып эгелээн үе – 2023 чылдың сентябрьдан бээр чаа туттунуп турар тудуглардан 2000 ажыг квартира саттынган.
Чаа чуртталга микрорайоннарынга инфраструктура объектилерин тудары-биле федералдыг, регионалдыг база тус чер бюджеттеринден кады акшаландырыышкын магадылалын регионнарга бээр «Стимул» федералдыг программага киришкеш, инженерлиг инфраструктураны тударын көрүп, республиканың беш чылда перспективазынче тудар чуртталга тудуунуң ниити хемчээлин, ону ажыглалга киирерин планнаарын Стасишин айыткан.
- «Стимул» программага киржирде хөй объектилерден киирер херек. Бөгүн чораанывыс, туттунар микрорайоннарже шупту уруглар садтары биле школаларны ол программаже киирер - деп сайыттың оралакчызы чугаалаан.
Тыва даштыкы инженер четкилерин чаартып база тудар дээн шагдагы айтырыын регионнуң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускай программазы-биле шиитпирлеп эгелээн. Ооң-биле 48,88 муң дөрбелчин метр хөй аалдыг чуртталга фондузун (20 ХКБ) ажыглалче киирип, 27,81 муң дөрбелчин метр аварийлиг чуртталга бажыңнарын чок кылып, 608 өг-бүлени (1387 кижини) өскээр көжүрүп, 56 өскүстерни чурттаар оран-сава-биле хандырган. ИПСЭР-биле чуртталга тудуунуң төлевилелдеринче база инженерлиг инфраструктуразын тударынче инфраструктурлуг бюджет кредидин (ИБК) ажыглап, 1,3 млрд чедир рубль акшаны республикаже хаара туткан.
ИПСЭР күүселдези-биле, республикада тудуг адыры боттуң тудуг материалдар бүдүрүлгезин деткип турар. Тууйбу база демир-тудуг кылыгларының бүдүрүлгезин модернизастаан. 12,62 млн. санныг (ооң иштинде 2023 ч. – 6,05 млн.) тууйбуну, 183,764 муң м3 (ооң иштинде 2023 ч. – 60 муң м.3) демир-бетон кылыгларын бүдүрген. 2023 чылда ийиги чиг эттен (резин тогланчылардан) резина чадыглар (плитка, брусчатка) бүдүрүлгезин ажыткан. 2024 чылда чуртталга тудуунга ажыглаар газобетон, демир-бетон калбак ханалар бүдүрерин деткиир.
Хурал үезинде федералдыг сайыттың оралакчызы регионалдыг чазактың тудуг адырынга, федералдыг Тудуг яамызында коллегаларынга, «Дом. РФ» АН-ның төлээлеринге даалгаларны берген. Никита Стасишин чиигелделиг ипотека-биле садып турар квартираларның өртээнге болгаш шынарынга хамаарыштыр саналын киирип, тудугжуларга чугаалаан. Республикада демографтыг байдалды көрүп, тудар бажыңнарның квартирографиязын эде көөрүн сүмелээн. Тыва Республикада чаштарның өзүп-төрүттүнериниң талазы-биле мурнуку черде дээрзин сагындырган.
- Чиигелделиг ипотека дээн ышкаш деткиишкин бар болганда, улуг шөлдүг квартиралар тудар херек – деп, Стасишин чугаалаан.