Владислав Ховалыг Тывага аъш-чемге айыыл чок чорукту хандырарын дааскан

04.03.2022 Тываның Чазаанга регион экономиказының турум чоруун хандырар талазы-биле оперативтиг штабтың бирги хуралында, үзүктел чок ажылдаар организацияларның база амыдырал-хандырылга бүдүрүлгелериниң дугайында чугаалашкан. Экономиктиг байдалдың өскерилгенинге хамаарыштыр дарый хөделири – штабтың ажылы ол. «Бистиң чуртка хамаарыштыр киирген санкциялар Россияның бүгү экономиказынга когаралды чедирип, Барыын чүкке чагыртып, бодунуң политиказындан ойталай бээринче кызап турарын билир бис. Калбак хемчээлдиг болгаш бүгү талазындан угланган санкциялар шупту регионнарга, ооң иштинде Тывада байдалга уржуктарын чедирери чугаажок. Ынчангаш санкциялар үезинде Тыва Республиканың экономиказының турум чоруун быжыглаар комиссияны, азы оперативтиг штабты тургузуп, ооң бирги хуралын бөгүн чыгдывыс. Кызыгаарларны хагганындан, артык кезектер болгаш дериг-херекселдерниң даштыкы хандырыкчылары-биле харылзаа үстүп, логистика үрелип, чээлилер хуузу улгадып, үндүрүглер өскен. Ам республиканың экономиказында база социал адырда турум чорукту хандырар дээш бүгү аргаларны ап чорудар ужурлуг бис. Чугула шиитпирлерни дарый ажылдап, үндүрер. Амыдырал-хандырылга бүдүрүлгелери үзүктел чок ажылдаар ужурлуг. Национал төлевилелдер, федералдыг болгаш регион программалары-биле боттаныр тудуг объектилерниң ажылынга, часкы-хову ажылдарының чорудуунга контрольду күштелдирер херек» – деп , республика баштыңы Владислав Ховалыг демдеглээн. Тываның экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр сайыды Айдыс Сат Россия Чазааның ажылдап кылганы деткимче хемчеглериниң дугайында дыңнаткан. Ооң дыңнадыы-биле алырга, неделя санында Россияның Үлетпүр болгаш садыглаашкын яамызы регионнарның киржилгези-биле ВСК хуралдарны эрттирип турар. Регионнар эрге-чагыргалары РФ-тиң Чазаанче экономиканы база социал адырны деткиир ниити калбак хемчеглерни федералдыг деңнелге хүлээп алыр кылдыр элээн саналдарны киирген, ооң көвей кезии российжи экономиканы деткиир комплекстиг программаже кирери демдеглеттинген. Эрткен неделяның бирги чартыында аъш-чемниң бар-чогунга база ооң өртектеринге мониторингиниң баш бурунгаар түңнелдерин регион баштыңынга Айдыс Сат илеткээн. Аъш-чемниң база бирги хереглел барааннарының өртээ 3–4 хуу өскен. Тыва сайгарлыкчыларның Хакасиядан мөөңү-биле садып ап турар өртектер өскени-биле ол тайылбырлаттынар. Чигир өртээ эң өскен – 15–20 хуу. Ногаалар өртээ 10 хууга, ол сезон үезинче черле ындыг. Сайыт муниципалдыг тургузуглар удуртукчуларынга тус чер садыгларында аъш-чем өртектеринге контрольду күштелдирип, бирги хереглел барааннарынга салган өртектерни хүннүң демдеглеп турарын айыткан. Чуртталга-коммунал адыры штаттыг чурум-биле ажылдап турарын регион баштыңынга илеткээн. Бо адыр турум ажылдазын дээш 2021 чылда дыка хөй күжениишкиннерни салганын оперштабтың хуралынла демдеглээн. Республикада социал объектилерниң котельнаяларынче, одалга системазынче улуг кичээнгейни угландырар. Сайыт Мерген Мынын-оол курлавыр-хандырылга организациялары үзүктел чок ажылдап турарын демлеглээн. Тус черлерниң тараажылары часкы тарылгага белеткенип эгелээн. Көдээ ажыл-агый сайыды Сергей Ондар, республикага тарылга ажылдарын чорударынга 7,9 муң тонна үрезин херегенин дыңнаткан. Тус черниң ажыл-агыйларында 2,2 муң тонна, азы хереглелдиң 27,8 хуузу бар, ынчангаш артканын кожа регионнардан садар апаар. Таңды кожуунда шыырак фермер Михаил Санников шынары эки үрезинин кожа регионнардан 13 хуу чиик өртекке садар деп турарын сайыт дыңнаткан. Кадык камгалал сайыды Анатолий Югай эмнелге черлеринде эм-таң хандырылгазын чугаалаан. Бо хүннүү-биле алырга, эм аймаа база эмнээр чүүлдер четчир, эмнер хандырыкчыларында өртектер өзүлдези чок. Ындыг болзажок, эмнелге дериг-херекселдериниң өртээниң байдалы нарыыдаан. Маңаа конъюнктура рыногун шинчилеп, хайгаараарын чугаалаан. «Дүвүрээзинге алыспайн, күштерни мөөңнээри — ам кол. Мээң билирим, бо бирги кризис эвес-тир, силерниң дыка хөйүңер оон-даа берге үелерде ажылдаан арга-дуржулгалыг силер» - деп, Тываның баштыңы Владислав Ховалыг чугаалаан. Ниитизи-биле республикада социал-экономиктиг байдал турум. Тывада экономиктиг болгаш социал турум чорукту деткиири-биле холбашкан айтырыгларны шиитпирлээринге регионнуң удуртукчузу эргелеп-башкарылганың ук органын тургузар дугайында доктаалга атты салган. Владислав Ховалыг оперативтиг штабты боду удуртурун сагындыраал. Штабтың составында кол федералдыг инспектор, федералдыг органнарның девискээр удуртукчулары, республиканың күрүне эрге-чагыргазының күүсекчи органнар удуртукчулары кирген.