Тываның Баштыңы албан-хүлээлгезиниң түр када күүседикчизи республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазының төлевилелдерин боттандырар айтырыгларны инвесторлар-биле сайгарган

Бо үш төлевилел Россияның Чазааның бадылааны, 2024 чылга чедир Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазында кирген. 2020 чылда олар эгелээн болгаш, күрүне-хуу кады эштежилге-биле боттанып турар. 5 чыл иштинде курортту тударынга күрүне 807,53 млн. рубльди, а бойдус байлаан болбаазырадырынче – 70,7 млн. рубльди, ыяш болбаазырадылга комплекизинче - 252,5 млн. рубльди салган. 

Тыва Республиканың Экономика яамызы инвесторлар-биле дугурушканы езугаар, бо төлевилелдерни боттандырар дээш, күрүне бодунуң талазындан акшаландырышкынны үе-шаанда чорудуп турарын дыңнаткан. "Чедер" комплекстиң шагда турган санаторий бажыңында база автомобиль оруунда капитал септелгени кылып турар. Чырык четкизинге удавас кожар, чылыг база суг хандырылгазының тудугларын тудуп эгелээн. 2023 чылда курортту ажылдадырын планнаан. Инвесторлар 70 кижиге санаан амгы тудугну бо сезонда ажыглалче киириптерин аазан. Оон аңгыда, 168 орунга хөй эвес каъттыг чаа корпустарны тудар. Ооң-биле чергелештир, бассейнниг аквапарк шөлчүгежин белеткеп эгелээр. 

«Вавиол» компанияның бойдус байлаан болбаазырадыр комплекизи бо хүннерде продукциязын бүдүрүп эгелээн. Айда 1,5 млн рубльга продукцияны үндүрүп турары, төлевилелдиң чүгле 10 хуузу хире күчүзүнге дең. План езугаар бүдүрүлге 2024 чылда бүрүн күжү-биле ажылдап эгелээш, 30 тонна кат-чимисти, 10 тонна ары-чигирин, 10 тонна тайга торуун, 30 тонна өске-даа бойдус байлактарын болбаазыраткаш, бүдүрүп, 1000 хире декалитр минералдыг сугну савалап турар апаар. Амгы үеде компания республиканың кожууннарында кат-тоорук хүлээп, чыыр болгаш шыгжаар белеткел пунктуларын ажылдадырынга белен. 6 тонна кат хүлээп чыыр, көжүп чоруур пунктуну садып алган. Болбаазырадылга цегинде 150 тонна чиг эт шыгжаар соодукчулуг складты туткан.

 «Вавиол»-дуң төлээлери демирниң өртээ хенертен 2,5 катап аартаанындан, кат-чимис хайындырар дериг-херексел садып алырынга бергедежип турарын дыңнаткан. Төлевилелдиң негелдезин күүседип, бөгүнде бүдүрүлгени бүгү күжү-биле ажылдадыр дизе, дериг-херекселче чарыгдалды улгаттырар апаар. Ботта бар акша-хөреңги-биле садып ап база болур. Бүдүрүлге күчүзүн бадырганын ооң продукциязы эвээжээр, төлевилелге эдилгелерни кылып, ажылчын олуттарның санын кызырар апаар. Төлевилел 43 доктаамал база 30 муң сезоннуг ажылчын олуттарны тургузар сорулгалыг дээрзин сагындыраалыңар. 

Ыяш болбаазырадыр бүдүрүлге организастаар «Верба» компания бо үеде дериг-херекселдерин манап турар. Компания демир өртээ өспээнде керээлерни чарып четтигипкен болгаш, август 1-ге чедир кол дериглерин эптеп, ажылдадырын Владислав Ховалыгга аазаан.

Специалистериң чугаазы-биле алырга, дериг-херекселдер онзагай шынарларлыг. Ыяш болбаазырадыр ажыл-агыйларлыг кожа-хелбээ регионнарда безин чок, 1950 кубометр материал кире бээр, ыяш кургадыр камераны садып алган. Бүдүрүлгени бүрүнү-биле ажылдадыр дээш, Хову-Аксы суурнуң ажыглалы хире, 12 МВт ажыг энергия ажыглаар модульдуг котельнаяны тудуп турар. Бүдүрүлге 70 жыг ажылчын олуттарны ажыдар. Ажылдаар дээш садып алган техниказын база эптээн станоктарын удавас республиканың удуртукчузунга көргүзерин компанияның төлэлери аазаан. 

Курлавырга хамааржыр арга-арыг черлерин ажыглалдыг черлерже дүрген шилчидип бээр дилегни регионнуң чазаанче киирген. Ол бодуна бээр болза, бүдүрүлге тудуг рыногунда эң хереглелдиг ыяштан дилиг материалдарын, евровагонка, чыпшыр хырбалаан дөрт кырлыг ыяш дээш, өске-даа продукцияларны бүдүрүп эгелээр. Бөгүнде Сибирьниң ыяш болбаазырадыр комбинаттары бүдүрбейн турар – 9 метр узун дөрт кырлыг ыяшты база бүдүрери планнаттынган. 

Владислав Ховалыг инвесторларның айтырыгларын шиитпирлээр төлевилелди белеткээрин республиканың экономика яамызынга дааскан. Тываның чурттакчыларынга ажылчын олуттарны тургузуп, ажылга хаара тудар хүлээлгени күүсеткенинче онза кичээнгейни углаар деп, ол айыткан.