Тывада Ада-чурттан дашкаар албан хүлээлгезин күүседип чораан чаңгыс чер-чурттугларывыска мөгейигни кылган

2011 чылдан бээр Россияда тураскаалдыг мөгейигниң хүнүн — чурттуӊ кызыгаарындан дашкаар черлерге албан-хүлээлгезин эрттирип турган российжилерге Сактыышкын хүнүн демдеглеп турар. 500 ажыг чаӊгыс чер чурттугларывыс шак ындыг девискээр дайыннарынга киржип чораанын Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг сагындырган. «Бөгүн бис, бодунуң шериг хүлээлгезин төлептиг күүсеткеш, онча-менди чанып келгеннерге четтиргенивис илередип, дайын шөлүнден ээп келбээн азы бо хүнге чедир чурттап шыдаваан кижилерни сактып, мөгейигни кылдывыс», - деп, губернатор бодунуң блогунда бижээн.
1989 чылдың февраль 15-те Афганистандан эң-не сөөлгү совет шериглер үнген. Афган дайынындан ээп келбээн 14 муң ажыг совет солдаттарга база офицерлерге мөгейиг кылдыр, база ол болуушкунну утпайн сактып чоруур дээш сактыышкын хүнүн доктааткан. Тыва Республикадан, ол үеде Тыва АССР-ден, Совет Эвилелиниң хостакчы миссиязынга 400 ажыг интернационалчы дайынчылар киришкен. Бистиң чаңгыс чер-чурттугларывыстан 9 кижи Кызыл Тук ордени (оларның үжүнге мөчээниниң соонда тывыскан), 24 кижи – «Эрес-дидим чоруу дээш» база «Дайынчы ачы-хавыяазы дээш» медальдар-биле шаңнаткан. 300 хире дайынчылар «Афган чондан өөрүп четтириг-биле» деп медальга төлептиг болган.
Владислава Ховалыг бөгүн оларның маадырлыг чоруунга чүгле сактыыышкынны эвес, а деткимчени хереглеп чоруур кижиге дузалажып, мөчээн шериглерниӊ өг-бүлези-биле эгин-кожа чорууру чугула деп айыткан: «Аңаа хөй-даа чүве негеттинмес – маадырлыг чорук кажанда-даа уттундурбас, дайынчы хүлээлгезин күүседип тургаш, амы-тынын хайырлаанын сактып чоруур бис деп чүүлдү билип турар болзун дээш, өөрүп четтиргенин, хүндүткелин илереткен сөстерни-даа сеткилинден чугаалап чоруур херек». Регионнуң Баштыңы дайынчы хөделиишкиннерниң хоочуннарынга база оларның чоок кижилеринге быжыг кадыкшылды, аас-кежикти база менди-чаагай болурун күзээн.
Сактыышкын хүнүнде республика ужур-уткалыг хемчеглер эрткен. Кызылда Тиилелге шөлүнге интернационалчы дайынчыларга тураскааткан сактыышкын хемчээнде, девискээр дайыннарында база дайынчы хөделиишкиннерде бажын салган Тывавыстың оолдарының тураскаалынга чечектерни салган. Республика болгаш хоорай эрге-чагыргазының төлээлери, депутаттар, дайынчы хөделиишкиннерниң база Чепсектиг күштерниң хоочуннары, мөчээн дайынчыларның өг-бүлелери, хоочуннар хөй-ниити организациялары, «Юнармияның» төлээлери сактыышкынның мөгейиин кылган.
В. Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга ада-чурттуӊ кызыгаарындан дашкаар черлерге албан-хүлээлгезин эрттирген российжилерге база Совет Армияныӊ 40 дугаарлыг шериг кезээниӊ Афганистанга дайынчы даалганы күүсеткеш ээп чанып келгениниң 34 чылынга тураскааткан Сактыышкынның байырлыг хуралы болуп эрткен.