Тывада 2023 чылда садар хөмүр өртээн 2021 чылдыынга дең кылдыр доктааткан

Тываның эрге-чагыргазы 2023 чылда садар хөмүр өртээн тургускан. Республика Баштыңының бадылаан доктаалы езугаар, 2023 чылдың январь 1-ден эгелеп Тываның даг-руда компаниязының чурттакчы чонга садар хөмүрүнүң өртээ 1 тоннада 2619,33 рубль кылдыр доктааттынган. Ол чаа өртек-үне ийи-үш чыл, тодаргайлаарга, 2021 чылда садып турган өртектен ашпас, харын-даа эвээш.
Тываның Баштыңы регион башкарылгазының төвүнге, 2022 чылдың ноябрь 26-да дорт дамчыдылга үезинде, кадыг одаар чүүлдүң үндүр садар өртээн бо чоокку үеде эде санаар деп турарын дыңнаткан. Тываның даг-руда компаниязының хөмүр-даш өртээн өстүрер дээн саналын Тарифтер талазы-биле албаны өөренип көргенин ол чугаалаан. «Тарифтер албаны санаашкыннарны хынаан соонда, ол айтырыгны чазак хуралынче киирерге, төнчү өртек-үнени бадылаар. Чурттакчы чонга садар өртэк 2608 рубль боор деп, баш бурунгаар чугаалап болур мен – деп, республика баштыңы чугаалаан. – Өске хереглекчилерге 2023 чылда хөмүрнүң өртээ тоннада 3,5 муң хире рубль болур».
ТДРК Каа-Хем уургайындан үндүр саткан хөмүр-даш өртээ 2021 чылда 2696,40 рубль, а 2020 чылда 2878,56 рубль турган. 2018 чылда кадыг одаар чүүлдү тоннада – 2596 рубль, а 2019 чылда 2754 рубльга саткан.
«Чуртта ниитизи-биле экономиктиг өскерлиишкиннер-биле ол тайылбырлаттынар. Бүдүрүлгеде, тывышта, ол ышкаш бүдүрүлгениң баш бурунгаар көрүп база салып турары инвестицияларда инфляция аңаа салдарны чедирип турар. Ынчангаш 2020 чылда турган өртектен, азы тоннада 2619 рубльдан эвээш кылдыр доктааттынган. Ындыг болганда, одаар чүүл складындан садар хөмүрнүң үстүкү өртээ тывыш компаниязындан одаар чүүл складынга чедир сөөртүп чедирген хемчээлди көрүп тургустунар. Ындыг болганда, чер-черлерде садып турар хөмүр өртээ ону сөөртүп чедиргениниң хемчээлинден хамааржыр деп, катап база чугаалайн» - деп, ТР-ниң Тарифтер талазы-биле албанның удуртукчузу Елена Бочарова тайылбырлаан.
Республиканың чурттакчы чонунуң хөмүр складындан садып алган хөмүрүнүң өртээ чүдүрген өртээнден аңгы болуру ол. Мында автомобиль транспорту-биле сөөртүп эккелгениниң база садып-саарганының немелде чарыгдалдарын кадып каан болур. Чонга саткан хөмүрнүң үстүкү өртээ хөмүр тывыш бүдүрүлгезинден чурттакчылыг черге чедир ооң ыраандан хамааржыр болганда, ол 2661 - 6376 рубль болурун Тарифтер талазы-биле албан тайылбырлаан.
Чижээ, Кызылдың одаар чүүл складтарында хөмүрнү үүрмектеп садар өртек – амгы өртектен 399 рубль аар (2734 рубль), азы тоннада 3133 рубль болур, а Мугур-Аксы суурга – бир тоннада 5501 рубль боор (амгы үеде өртээ 5102 рубль). «Каа-Хем» хөмүр-даш участогундан хөмүрнү садып алыры чиик – тоннада 2 661 рубль.
Регионнуң чазаа биле Тываның даг-руда компаниязының аразында дугуржулга езугаар, регионнуң эрге-чагыргазы 2022 чылда кадыг одаар чүүл өртээн түр када чаңгыс черге тургусканын сагындыраал. Республиканың чонунга хөмүрнү тоннада - 2200 рубльга, рынокта өртектен 38 хуу эвээшке, чиигеткен өртек-биле садып турган. Оон аңгыда ТДРК-биле ЧЭК бүдүрүлгелеринге база республиканың бюджет организацияларынга база чиик өртектиг хөмүрнү садарын дугурушкан турган. Республиканың чазаа компанияга компенсация кылдыр хөмүрүн экспортче үндүр садарын федералдыг деңнелге дугурушкан турган. БАМ база Транссиб магистралында эрттирилге аргазы кызыгаарлыг болганындан, чөөн чүкче чүък сөөртүлгезинге квотаны киирген турган.
Тываның Чазаа бо чоокку хүннерде хөмүр тывыш компаниязы-биле кады ажылдажылганың чаа керээзин чарып, аңаа чонга хөмүрнү садарының чурумун чиге айтыр.