“Өлчей удазыны” - Россия биле Тываның демнежилгезиниң демдээ

    Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чыл оюн  демдеглээр хемчеглерниң тускай демдээ кылдыр өлчей удазыны колдап  турар  чурукту организакчы бөлүк тодарадып шилээн. Бүгү Россия чергелелдиг байырлалдың им - демдээн чурукка илередир мөөрейни эрткен чылын он айның төнчүзүнде чарлаан турган. Аңаа киришкен 19 төлевилелдерниң аразынга шилилге болуп эрткен. Эрткен пятницада, март 15 - те, “Россия биле 100” деп байырлалдың организакчы бөлүү ук демдекти тодарадып бадылаан. Ол хүнден эгелээш, чаа шилиттинген демдекти байырлалдарга хамаарышкан шупту херекселдерге болгаш кылыгларга ажыглап эгелээн. 

    Шилиттинген эмблеманың автору 46 харлыг Тыва культураны сайзырадыр төптүң фоточурукчузу болгаш дизайнери Василий Балчий - оол болган деп, Тыва Республиканың культура яамызы дыңнаткан. Шилилге комиссиязын удуртуп турар культура яамызының сайыды Вячеслав Донгактың чугаалап турары - биле, шилиттинген эмблемада тыва чоннуң чурулга уран - чүүлүнүң үндезин дөзү, чоннуң чаңчылдарын таварыштыр байырлалдың утка - шынарын  дамчыдып турар. Харын - даа ийи улуг байырлалдарның - Тыва биле Россияның кады демнежилгезиниң болгаш найысылал Кызыл хоорайның тургустунганындан бээр 100 оюн бо демдек илередип турар. 1914 чылда найысылалдың эге таваан салып турган үезинде ону Белоцарск хоорай деп адап турган.  

      Юбилейлиг хемчеглерниң кол демдээ болур чурукта кол черни өлчей удазынының тускайлаан хевири колдап турар. Төнчү чок аас - кежиктиң демдээ Россия биле Тываның аразында эп - найыралын херечилеп көргүскен. Удазын улаштыр чоруткаш Тываның төөгүлүг демдээ - Азияның төвү тураскаалдың дүрзү - хевиринче шилчий берген. Ийи кыдыын эрте - бурун шагдан тура эдилелдерде ажыглап чоруурувус - аяк - хээлиг угулзалар каастаан. Көшкүн чоннарның төөгүзүнде, оларның аразынче тывалар база кирип турар, бо угуулза  төнчү чок бурунгаар шимчээшкинни илередип турар. Эмблеманың автору Василий Балчый - оолдуң санап турары - биле, аяк - хээлиг угуулзада найыралдың база бир чарлып болбас кезээ - хүндүлээчел чоруктуң, кижилерниң аразында харылзааларның  доктаамал туруштуунуң  утказы база кирип турарын көргүскен деп турар. Бо - ла бүгү ханы уткалыг демдектерни Тываның болгаш Россияның туктары дээрбектей долгап алган.

      Байырлалдарның чамдык херекселдериниң им - демдектери кылдыр мөөрейниң ийиги болгаш үшкү черлерге төлептиг болган  ажылдарны  база ажыглаары көрдүнген. Оларның  авторлары - чурукчулар Елена Кудрявцева биле Шой Чурук. Чуруктар мөөрейиниң тиилекчилеринге акша шаңналдарын тыпсыр дээрзин  организакчы бөлүк  дыңнаткан.