Тывада Индиядан башкы чаларап келген

Тываның юбилейлиг чылында болуп турар онзагай болуушкунну республиканың буддистери    үрде манаан. Август 26-да мында чаларап келген Хүндүткелдиг Чадо Тулку Ринпоче башкыны Тываның буддистер ниитилелиниң лама-башкылары Артыш башкы, Лопсан Дондуп, соңгу Индияда өөренип турар  Сонам Пелгель башкы база Буян Чамзырын болгаш лама-башкылар тыва езу-биле уткуп алган.

Гелуг школазының эң-не хүндүткелдиг лама-башкыларының бирээзиниң бистиң республикада келгени таварылга эвес. Дөрт чыл бурунгаар Ыдыктыг Далай-Ламаның Өөредилгезин дооскан соонда, Тываның Камбы-ламазының (Дээди лама)  Тензин Цултим башкы Ыдыктыг Далай-Лама-биле ужуражып чугаалашкаш, Ыдыктыг Далай-Ламаны Тывага келирин ол чалаан.

Онза хүндүткелдиг Тензин Цултим башкының чугаазы-биле алырга, Тыва Республиканың шажынының дээди эрге-дужаалынга соңгуттурган соонда,  шажын башкызын Тываже чорударының дугайында дилегни Ыдыктыг Далай-Ламага бир-ле дугаар киирген. Ынчан Ыдыктыг Далай-Лама бо айтырыгны деткиирин аазаан турган. Чылдың-на Россияның буддистериниң болуп турар ийи дугаар өөредилгезиниң үезинде бистиң Камбы-ламавыс Дхарамсалага чоруп турда, ол айтырыг шиитпирлеттинген.

Бо удаада Ыдыктыг Далай-Лама Тываны көрүксеп турар башкызының адын адап бергеш, ол мооң мурнунда Намгьяланың хууда ажылдакчызы (Ыдыктыг Далай-Ламаның ооң хууда хүрээзиниң) геше-лхарамба Чадо Тулку Ринпоче, будда ниитилелинде эң-не хүндүткелдиг кижилерниң бирээзи деп, ол тайылбырлаан. «Чадо Ринпоче чаңгыс эвес удаа Моолга чораан. Ол Тывага чеде бээрге, меңээ ужурашканыңар-биле дөмей болур» – деп, Ыдыктыг Далай-Лама немей чугаалаан.  Чадо Ринпоче — республикага  кылыр ажылының дугайын Тывадан барган төлээлер-биле ынчан  баш бурунгаар-ла  дугуржуп алгаш турган.

Бо хемчеглерниң кол организатору Буян Чамзырынның чугаазы-биле алырга, Чадо Тулку Ринпоче —  амгы      үениң будда башкыларының аразында эң-не хүндүткелдиг кижилерниң бирээзи. Боду Дхарманың ханы болгаш калбак билиглиг өөредилгезин эрттирерин болгаш Будда Өөредиин чаңчылчываан аргалар-биле база дамчыдып бээрин дыңнаткан.

«Чадо Тулку Ринпоче — кончуг хүндүткелдиг башкы. Буддизм талазы-биле ханы билиглиг башкы  долгандыр турар кижилерге ажык болгаш чүгле экини күзээр. Ооң-биле чергелештир геше-лхарамба чымчак болгаш сагыш човаачал. Ынчангаш сагыш-сеткиливистен күзээривис, Чадо Ринпочениң биске келири республикага буддизмни хөгжүдеринге улуг базым болур. Уттундуруп бар чыдар чаңчылдарывысты катап эгидеринге сагыш-сеткилдиг, ынакшылдың болгаш чөптүг чоруктуң үндезининге тургустунар, а база Будда Өөредиин хандыр өөрениринге ужур-дузалыг болур» – деп, Буян Чамзырын немей тайылбырлаан.

Тывада Индиядан чаларап келген башкывыс Чадо Тулку Ринпоче август 27-ден 29-ка чедир «Совет Тываның 5 чылы» стадионунга 17.00 шакта Ринпоче Оруктуң чадазының талазы-биле Өөредилгени эрттирип эгелээн. Оон ыңай Чагытай хөлде «Сангье Чолинг» ретрит төвүнге чедери болгаш Тывада чурттап чоруур тибет ламалар-биле ужуражыры программада кирип турар. Август 30-де Чадаанада «Yстүү-Хүрээ» комплекизинге база эртенинде Бай-Тайганың хүрээзинге болур Оваа дагылгазынга чедер. Күстүң башкы айының 1 дугаар хүнүнде Хүндүткелдиг башкыны үдеп чорудар.

Чадо Ринпоче  Башкының өөредии бистерге үлегер-чижек болуп артсынам, өршээ!

Допчу намдарындан

Чадо Тулку Ринпоче 1954 чылда Тибетке көшкүн өг-бүлеге төрүттүнген, үш харлыында Чадо Тулку езулуг алдылыг деп хүлээп көрдүнген. Кыдаттарның эжелеп алганы Тибетти каггаш, Чадо Ринпоче Индияның мурнуу чүгүнде билдингир Сера Дже хүрээге өөренген. Калбак билиглиг, кончуг шыырак ламалар Кенсур Ринпоче болгаш Лобсанг Вангчук башкыдан калбак билиглиг өөредилгени алган.

1964 чылда Ыдыктыг Далай-Ламаның ооң бодундан монах-гецуланы Ринпоче хүлээп алган, а сөөлзүредир 1973 чылда Линга Ринпочеден долу сагыл четтириишкинин алган. Чадо Тулку Ринпочеде геше-лхарамба чадазы бар — Гелиг чаңчылында докторнуң дээди чадазы болур. 1997 чылдан 2004 чылга чедир Индияның соңгу талазында Дхарамсалада Намгьял хүрээзиниң ажылдакчызы турган. Бо хүрээниң онзагай талазы-биле 1568 чылда Далай-Лама III дараазында болур шупту Далай-Ламаларның хууда хүрээзи болур кылдыр тургускан. Амгы үеде Чадо Тулку Ринпоче— Гьюто хүрээзиниң Камбы-Ламазы.

Чадо Тулку Ринпоче —  бөгүнде Гелуг школазында ламаларның эң-не хүндүткелдиг кижилериниң бирээзи. Ооң бедик билиглиинге немээр чүүл (ооң иштинде Гьютонуң тантриктиг хүрээзинде) Ринпоче Ыдыктыг Далай-Ламаның Кьябдже Линга Ринпочениң, Кьябжде Триджанга Ринпоче болгаш Чокьи Тричена Ринпочеге тураскааткан дыка хөй аас дамчыдылгазының шыгжакчызы болур. Ол сагыш-сеткилдиң билиглерин буддизмниң өске-даа школаларының ханы хүндүткелдиг башкыларындан алган, билдингир Ньингма Трулшиканы киириштирген.

Барыын чүктүң буддистеринге өзүлделиг өөредир аргазы-биле болгаш чидиг угааны-биле, Будда Өөредиин дамчыдарының чаа таарымчалыг аргазы-биле билдингир башкызы-дыр.

 Анисья Тюлюш белеткээн.