Тываның Баштыңы: Силерниң кызымак ажылыңарга четтиргеним илереттим

“Силерниң кызымак ажылдап чорууруңар дээш четтиргеним илеретпес болзумза, черле хоржок дээш чедип келдим. Ажыл-агыйывысты шаа-биле, экижидип, шимчеп чоруп олур бис. Чүгле эрткен чылын 934 чаа тудугларны тудуп киирдивис. Оларның 400-зү бо чылдың тудугларының аразынче кирип турар. Бо чылын 820 тудугларны киирер ужурлуг бис. Ынчап кээрге, чогудар ажыл-агыйывыс чедер болгаш артар. Кылып тудуптар-ла тудугларывыс көвей. Кызымак кижилеривис ону таварыштыр акша-хөреңгизин ажылдап алыр. Мээң бодумнуң чугаалаксап каар чүвем, бо чылын чүгле Шагаан-Арыгда болгаш Хову-Аксында суг ажыл-агыйын экижидеринче 400 ажыг млн рубль акшаны үндүрүп турар бис. Чүгле Кызылдың коммунал четкилеринче 600 ажыг млн ажыг рубль акшаны чыып, мөөңнеп алган бис. Коммунал четкилер дээрге бистиң чуртталгавыстың айтырыы-дыр. Чонувустуң эң-не чиңгине, иштики сагыш-сеткилиниң айтырыының бирээзи деп чүвени билип турар бис. 21 векке чурттап тургаш, кижи чаагайжыттынган бажыңга чурттавас болза, кайыын боор. Ынчангаш ол ажылды бис ам-даа күштелдирер бис. А ол акша-хөреңгини чеже-даа мөөңнеп алзывысса, силерниң ажылыңар эреңгей, силер чок боор болзуңарза, чедиишкин чок болур бис. Ынчангаш кызымак күш-ажылыңар дээш Тыва Чазактың өмүнээзинден силерге четтиргеним илередип тур мен” –деп, Тываның Баштыңы чуртталга-коммунал ажыл-агый адырының мурнакчылар хуралында чугаалаан. 

Чуртталга-коммунал болгаш амыдырал-хандырылга ажыдакчыларында дыка улуг харыысалга онаашкан. Чуртталга болгаш социал объектилерниң хандырылгазы, хоорай, суурларның чылыдылгазы, чырык болгаш суг айтырыы, чаагайжыдылга болгаш арыг-силиг дээн ышкаш, дыка хөй боорда, чугула херектиг ачы-дуза чедирилгезинде хөй санныг кижилер дүн-хүн дивейн ажылдап турар. Чуртталга-коммунал ажылдакчылары 222 км суг дамчыдар хоорзаларны, 172,5 км узун канализация четкилерин, 282,2 км чылыг четкизиниң шугумун доктаамал хайгаарап, ооң септелге-чаартылгазы, ажаап-дежээлдезин боттарында хүлээнген. Чыл санында республика бюджединде эвээш эвес акша-түңнү тускайлап берип турар. 

Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программа күүселдези-биле туттунар объектилерниң коммунал четкилеринче 700 млн хире рубльди тускайлаанын, ол дээрге сантехниктиг, дуңзаалакчы дээш, өске-даа чугула ажылдарга онаажыр дээрзин Тываның Баштыңы чугаалаан. 

Күрүнениң чуртталга инспекциязы база тудуг хайгаарал албанының башкарыкчы компаниялар аразында чоруткан рейтинг түңнели-биле алырга, республиканың чуртталга-коммунал ажыл-агыйы боттарының кызымак ажыл-ижи-биле Россия Федерациязында 56-гы чердези - оларның чедиишкини болгаш, ам-даа өрү чүткүдеринге идиг. А Кызыл хоорайда хөй аалдарлыг каът бажыңнар чурттакчыларынга чоруткан айтырыг-харыылардан алгаш көөрге, Кенден Алимаа Май-ооловнаның удуртканы “ЖЭК” КХН башкарыкчы компания эң-не эки ажылы-биле шылгарап бирги черже үнген. Дементьев Александр Геннадьевичиниң удуртканы “Уют” башкарыкчы компания ийиги черни ээлээн. А Суховатино Венера Айратовнаның удуртканы “Сервис Плюс” башкарыкчы компания үшкү черге төлептиг болган. 

“Республиканың Тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы ажылды шын организастап, чогуур деңнелде тудуп чоруур башкарыкчы компанияларны, оларның ажылчыннарын шаңнап демдеглээр херек – деп, Ш. Кара-оол айыткан. – Шагда ышкаш ажыл-ишчи кижиниң хей-аъдын көдүрген , оларны бүгү талазы-биле деткээн “Мергежилиниң тергиини“ дээн ышкаш мөөрейлерни баштай кожуун деңнелинге, оон республикага эрттирип турары, ажылдың бүдүрүкчүлүүн бедидеринге дөгүм болур. Мергежилинге сонуургал болгаш бердиниишкин мындыг мөөрейлерден эгелээр. Ол дээрге аныяк-өскенге төлептиг үлегер-чижек. Ынчангаш адырның хоочуннарынга, мергежилиниң тергииннеринге, мурнакчы ажылчыннарга профессионал байырлалы-биле байырны база катап чедирдим” – деп, чазак даргазы демдеглээн.

 Профессионал байырлалдың байырымның бо хүнүнде дыка хөй шаңналдар боттарының маадырларын тыпкан. Мактал йөрээлдер, өөрүп четтириишкинниң сөстери байырлалды улам каастап, хөй талалыг ажылдыг адырның көвей санныг ажылчыннарынга уттундурбас база бир хүн болганы чугаажок.