Россия-Моол кызыгаарында «Хандагайты» хыналда-эрттирилге пунктузун эде чаартырынга 600 млн. ажыг рубль инвестицияны салыр

Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол Моолга ажыл-албанын түңнээн аппарат хуралында ооң дугайында дыңнаткан. Төлевилелди 2019 чылда боттандырынга 19 млн. рубль келген. Кол инвестицияларны 2020 чылда манап турар. АКПП-ниң каайлы болгаш өске-даа инфракструктуразын чаагайжыдып, ийи талалыг турганындан хөй талалыг кылдыр статузун бедидери, чүгле кожа чыдар эвес, а өске-даа күрүнелерниң хамаатыларынга аай-дедир аргыжарынга кызыгаарны ажыдар. 

Шолбан Кара-оол Моолга сургакчылаашкынының өске-даа түңнелдерин чугаалаан. Моолдуң президентизи Халтмаагийн Баттулга-биле Моолдуң хоорайлары, ооң санында Улан-Батор-биле, авиахарылзааны хөгжүдер янзы-бүрү аргаларны көрген. Чүгле авиа талазы-биле база эвес. Хөй талалыг чурумга ажылдаар кылдыр «Хандагайты – Боршоо» хыналда-эрттирилге пунктузунда кызыгаарны ажыдар айтырыгны делгереңгейи-биле чугаалашкан. 

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ол дээш, 6 чыл дургузунда чугаалажышкыннарны чорудуп, “Енисей” федералдыг оруктуң угланыышкынын өскертирин чедип алган. Ол шиитпир бар, бөгүнде Р257 орук «Хандагайты» КПП-де четкен. Эрге-чагырга алызында барып орукту Моол таварып Кыдат Улус Республикаже үнер сорулгалыг өскерткен. Планнар амыдыралда боттанып турар. 

2019 чылдың июнь 28-те Кызылга, “Сибирь дугуржулгазы” регионнар аразының ассоциация чөвүлелиниң хуралында, Сибирь регионнарының губернаторларының база Моол биле КУР-нуң албан делегацияларының киржилгези-биле Тываның Баштыңының инициативазы езугаар, кызыгаарлар аразында оруктуң перспективазын чаңгыс эвес катап сайгарып чугаалашкан. Тыва эрге-чагырганың идепкейжи хөделиишкиннери моол таланы Боршоодан кыдат кызыгаарда “Булган” ККП-же асфальтылыг орукту тударынга рольду ойнаан. Р257 российжи орук-биле тудушкаш, КУР-же дорт коридорну ол тургузар. Чижээ, ол орук-биле Абакандан Кыдаттың кызыгаарынга чедир чүгле 1 муң километр болур, Бурятияда эң чоок “Кяхта” КПП-ге чедир оруктан ол үш катап кыска. 

Моолдар шимчээшкинни көвүдедири-биле Боршоодан Улан-Баторга чедир оруктуң шынарын экижидип эгелээн деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чугаалаан. «Келир чылын «Хандагайты» КПП хөй талалыг ажылдап эгелээр кылдыр, бодувус талавыстан шупту чүвени кылырын аазадым. Каайлы комплекизин эде чаартып эгелээн. Бо чылын ынаар 19 млн. рубльди угландырдывыс. Күрүне программазының шугуму-биле шупту инфраструктураны чаагайжыдарынче келир чылын 600 млн. рубль акша келир» - деп, Тываның Баштыңы чугаалаан. 

Российжи демир-орук четкизинче кирер Курагино – Кызыл тыва адыр тудуунга каттыжа бээр дээш, Моол Тываже угландыр демир-орук тудуун шалыпкын эгелээни – эң кол. Ынчангаш дээрги Баттулга бирги хүнде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолду ол оруктуң эртер черлеринге чедирген. 

«Бистиң кожаларывыс орук инфраструктуразының хөгжүлдезин холда туткан ажылдап турарын көрдүм. Хөгжүлделиг, чедимчелиг амыдыралче база чечектелиишкинче демир-орук-даа, автооруктар-даа херегинге кым-даа чигзинмес. 400 километр демир-орукту 1,5 чыл иштинде тудуптар дээн план-биле бөгүнде ажылдап турарлар болду. Хову-шөлге тудары беленинде эвес. Чүгле ооң эвес, а тудугда чүс-чүс кижиниң караанда оттар чайнап турарын көөр херек. Инженерлерден ажылчыннарга чедир тус черниң чурттакчылары ында хаара туттунган». 

Тываның Баштыңы демир-орук тудуун долгандыр чаа чуртталга хайныгып турарын чугаалаан. Ооң ачызында, чүгле бир чыл дургузунда улуг цемент заводун тудупкан. Демир-орук чанында хөмүр болбаазырадыр бедик технологиялыг фабрика туттунган. Бизнести көңгүс аныяк оол удуртуп турар. 400 км ыракче хөмүр сөөрткеш, орулганы ажылдап ап турар. Кыдатче тоннада 200 долларга, азы 12 муң рубльга садып-саарып турар. 

Шолбан Кара-оол аппарат хуралында, августа Россияның Чазак даргазы Дмитрий Медведевтиң ат салганы “Кызыл” аэропортунга делегей чергелиг эрге-байдалды тыпсыр дугайында айтыышкын талазы-биле тодаргай ажылдарны кылырынга федералдыг ведомстволарның регион эргелелдериниң удуртукчуларының ролюн онзалап айыткан. Ол шиитпирни күүседиринге кызыгаарда хыналданы хандырарынга киржип турар каайлы, кызыгаар, хайгаарал албаннары боттарының бүрүн эргелерин киириштирер ужурлуг. Чазак баштыңының айтыышкыны – ажыл-чорудулгага дорт удуртулга-дыр” – деп, Шолбан Кара-оол федералдыг ведомстволарның регион эргелелдериниң төлээлериниң олутпай чоруунга хамаарыштыр чугаалаан.