БАШКЫ ХYНY-БИЛЕ!

Тываның хүндүлүг башкылары! Республиканың педагогика ажылының хоочуннары!

Силерниң профессионал байырлалыңар-биле эң чылыг болгаш сагыш-сеткилдиң ханызындан байырны хүлээп ап көрүңер!

Башкы – чурттуң чоргааралы болгаш сүлде-сүзүктүң чөленгиижи-дир. Билиглерге уругларны хандыкшыдып, оларның эң үнелиг мөзү-шынарларын сайзырадып, патриоттарны кижизидип, чурттуң келир үезиниң, хөгжүлдезиниң болгаш күчүзүнүң үндезинин тургузуп турар силер. Россияның амгы байдалдарынга улус өөредилгезиниң ажылдакчыларының ажылы күрүне политиказында мурнуку черже үнүп келген. «Башкы» деп сөс кайы-даа дылга төлептиг болгаш хүндүткелдии-биле дыңналыр. Кижи бүрүзүнүң чүрээнде ооң эң эргим кижилери-биле кады Башкы чоруур.

Тыва ниитилелге башкының ажылы кезээде онза хүндүткелдиг. 100 чыл хире бурунгаар, 1908 чылда, Туранга баштайгы школаның ажыттынганы-биле Тывага эртем-билиг өөредилгезиниң төөгүзү эгелээн. Чурттакчы чоннуң үжүк-бижик билбес чоруун узуткаар, оларның ажы-төлүн өөредир, тус черниң интеллигенциязын, баштайгы тыва башкыларны болгаш башкы эртемденнерни белеткээр дээш кончуг улуг ажылды янзы-бүрү националдыг башкылар кылган. Россияның аңгы-аңгы булуңнарындан республикага келген орус башкылар Тывага улус өөредилгезиниң системазын тургузарынга аажок улуг үлүүн кииргеннер.

Бистиң республикавысты боттарының ийиги төрээн чурту кылдыр шилип алган башкыларның буянныг ажылы улуг Россияның чоннары-биле эп-сеткилин каттыштырар арганы тыва улуска берген. Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чыл юбилейинде ол дугайында сагыш-сеткиливистиң ханызындан улуг өөрүп четтириишкин-биле катап-катап сактыр ужурлуг бис. Орус культураның байлак эртинелери-биле республиканың чурттакчы чонун улам чоок таныштырары-биле 2014 чылды республикага Орус дылдың чылы кылдыр чарлаан.

Республиканың 183 школаларында бөгүн 6 900 ажыг башкылар ажылдап турар. Сөөлгү үеде эр башкыларның школаларда көвүдеп эгелээни өөрүнчүг. Бистиң бичии оолдарывысты эр мөзү-шынарга кижизидери чугула!  Республиканың улус өөредилгезиниң мурнунга улуг харыысалгалыг сорулга  — өг-бүле бүрүзү дээди эртемниг бир уруглуг боорун чедип алыры. Бо сорулганың күүселдези дээш, кол кижи — башкы. Башкының ажылының ат-алдарын көдүрер дээш республиканың Чазаа бүгү-ле хемчеглерни ап чорудуп турар. Көдээде школаларга ажылдаар күзелдиг аныяк специалистерге чиигелделер, эң эки башкыларга грантылар болгаш шаңналдар дээш ынаар хөй чүүлдерни угландырган. Ниити өөредилге школаларында ажылдап турар ажылдакчыларның шалыңын чоорту өстүрер дугайында чурттуң Президентизиниң чарлыы республикада чедиишкинниг боттанып турар.

Элээн хөй күрүне программалары өөредилгени чаартырынче — өөредилге черлерин амгы үениң дериг-херекселдери-биле дерииринче, уругларның спортка, уран чүүлге болгаш техниктиг чогаадылгага хандыкшыырынга таарымчалыг байдалды тургузарынче угланган. Юбилейлиг байырлалдар үезинде Кызылга Президентиниң кадет училищезин ажытканы оолдарга болгаш оларның ада-иелеринге улуг белек болган. Дараазында ээлчегде уругларның пансионадын тудары көрдүнген.

Шапкын өскерлип турар бистиң үевис башкылар ниитилелинге чаа-чаа негелделерлиг. Тываның башкылары тургустунган сорулгаларның бедиинче үнер дээрзинге чигзинмес бис.

Бо кайгамчык байырлалда силерге, бистиң хүндүлүг башкыларывыс, профессионал ажылыңарга чаа-чаа чедиишкиннерни, быжыг кадыкшылды, чогаадыкчы олчаларны, силерниң өөреникчилериңерниң сагыш-сеткилинден ынакшылын болгаш оларның ада-иелериниң хүндүткелин күзедивис!

       Аас-кежиктиг болгаш амыр-чаагай болуңар!

       Тыва Республиканың Баштыңы Ш. Кара-оол.

       Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) Даргазы  К. Даваа.