Медээлер

25.11.2024 Тываның чылыдылга-энергетика комплекизинге кадрлар белеткели – республиканың стратегтиг мурнады боттандырар углааныышкынында

Тываның чылыдылга-энергетика комплекизинге 1 муң ажыг специалист кадрлар херек. Республика чазааның ээлчеглиг хуралында ол айтырыгны көдүрген. 

25.11.2024 Тывага «Чаңгыс демниг Россия» партияның регионалдыг салбырының 41 конференциязы болуп эрткен

Партияның тыва салбырының секретары, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг байырны чедирген. Партия үре-түңнелдиг  социал-политиктиг байдалды тургузуп, регионнуң моон соңгааргы хөгжүлдезинге үндезинни тургузуп турарын ол онзалап демдеглээн.

25.11.2024 Владислав Ховалыг "муниципалдыг шакта" тус чер бот-башкарылга органнарының мурнады боттандырар сорулгаларын айыткан

Ноябрьның 22-де республиканың Баштыңы чазак кежигүннериниң база кожуун удуртукчуларының киржилгези-биле «муниципалдыг шакты» эрттирген. 

23.11.2024 Бүрүн эргелиг төлээ Анатолий Серышев: Туризм – Сибирьниң экономиказында перспективтиг адыр

Ноябрь 23-те Кемерово областың «Шерегеш» спортчу-туризм комплекизинге кышкы хаак сезонун ажыткан фестиваль болуп эрткен. Россияның дүрген хөгжүп орар курордунче хөй туристерни хаара тудар дээш бо хемчегни чылдың-на эрттирери чаңчыл апарган.

23.11.2024 Тывада бакланны чежени-даа адарын чөпшээрээн

Тываның эрге-чагыргазы аңныыр курлавырының даңзызында кииртинмээн улуг бакланны (балыкчы кушту) адып-тывар кылдыр киирген.

22.11.2024 ТШО зоназынче Тывадан кышкы гуманитарлыг чүък-биле мототехниканы чорудар

Тускай шериг опреациязының зоназынче кышкы гуманитарлыг дуза чыылдазында 10 мотоциклди чорудар. Тывада Улусчу фронтунуң регионалдыг салбырының күүскомунуң удуртукчузу Саима Далчин ооң дугайында дыңнаткан.

22.11.2024 Владислав Ховалыг-биле дугуржулгазы езугаар ВТБ банк Кызылда бодунуң бирги офизин ажыдып турар

Россияның улуг банкыларының бирээзи чыл төнчүзүнге чедир Тывада боттарының бир дугаар төлээ черин ажыдар. 

22.11.2024 Владислав Ховалыг Тываның журналистер эвилелиниң 65 чылы-биле байыр чедирген

Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Тываның журналистер эвилелиниң 65 чылы биле Бүгү-делегейниң телевидение хүнүнге тураскааткан хемчегге киришкен.

21.11.2024 Тывадан школачы ада-ие комитеттериниң ийи төлевилели ада-ие ниитилелдериниң инициативалар мөөрейинге тиилээн

Ноябрь 20-де Э.М. Примаков аттыг гимназияга Бүгү-россияның ада-иелер комитединиң ийиги хуралы болуп эрткен. 

21.11.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг транспорт адырының ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байыр чедирген

Тываның орук-транспорт комплекизиниң яамызы, улуг күрүне организациялары - «Тыва Республиканың автомобиль оруктарының эргелели» ККА, «Орук шимчээшкинин организастаар төп» ТР КУБ, «Тываның авиашугумнары» АК» РКБ, орук-транспорт ажыл-агыйының муниципалдыг болгаш хуу албан черлериниң коллективтери боттарының профессионал байырлалын демдеглеп эрттиргеннер.

21.11.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг калчаа аарыы-биле демиселди күштелдеририн негээн

Октябрьның төнчүзүнде Тываның найысылалынга ийи черлик ыттан калчаа аарыының халдывырын тыпкан соонда, айыылдыг аарыг тывылган черден үш километр радиустуг карантин зоназында ветеринарлыг профилактика ажылдары чоруп турар. 

20.11.2024 Бүрүн эргелиг төлээ: «Хамаатыларның хоойлу езугаар сонуургалдарын камгалаары – эрге-чагырга органнарының кол сорулгазы»

РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев Бешки апелляция судунуң даргазы Марина Алексина-биле ужуражып, суд хуралдарының хуралдаар залдарының дериглери-биле танышкан. 

20.11.2024 Тываның школаларында болгаш техникумнарда элээдилерге эрге-хоойлу культуразын бедидер кичээлдер чоруп турар

Ноябрьның 18-22 хүннеринде, Тываның өөредилге организацияларынга эрге-хоойлу билиглериниң неделязы болуп турар.

20.11.2024 Тываның чурттакчыларынга nalog.ru-а хууда кабинединде үндүрүглер төлевириниң дугайында медээни хынап алырын сүмелеп тур

Регионалдыг үндүрүг албанының специалистери эң шынчы үндүрүг төлекчилер үндүрүглеринге өрелерлиг апаары чадавас деп, Тываның чурттакчыларынга сагындырган. 

20.11.2024 «Чедер» кадыкшылга комплекизи бирги дыштаныкчыларын хүлээп эгелээр

Ноябрьның 21-де «Чедер» санаторлуг-курорт болгаш кадыкшылга комплекизи баштайгы дыштаныкчыларын хүлээп алыр.

20.11.2024 Агротуризмни идепкейлиг шиңгээдир кылдыр тыва араттарны чалап турар

Тывага көдээ туризм-биле ажылдаар эргени хоойлуда быжыглаан.

19.11.2024 Енисей Сибириниң регионнары Тывага болуп эртер Инвестиция конференциязынга боттарының санал-оналдарын таныштырар

Келир четвергде, ноябрьның 28-те, Тываның найысылалынга Енисей Сибирин хөгжүдер корпорация-биле республика Чазааның организастааны ажыл-агыйжы хемчег Енисей Сибириниң регионнарының инвестиция санал-оналдарын таныштырар шөл апаар.

19.11.2024 Тывада өлүм-чидириглиг орук-транспорт болуушкуннарының саны кызырылганы демдеглеттинген

Ноябрьның 18-те республика чазааның аппарат хуралында орук шимчээшкининиң айыыл чок чорук айтырыын чугаалашкан.

18.11.2024 Тывада гриппке удур тарыышкын планы ажыр күүсеттинген

Ноябрьның 18-тиң хүнү-биле алырга, Тывада 205,4 муң кижи, азы планнаанындан 3 муң кижи хөйге гриппке удур тарыткан.

18.11.2024 Тывада шупту мал-маганның 30 хиру хуузун имнеп-демдектээн

ВетИС федералдыг системаның кезээ – «Хорриот» системада малдың тодаргай чүзүнүн, им-демээн айтып, учетта тургузар ажылдар Тывада чоруп турар. 

18.11.2024 Тыва чаа төрүттүнген чаштарга эмчи шинчилелин эрттиреринге немей 4,8 млн рубльди алыр

Россияның регионнары, Тыва база, чаа төрүттүнген чаштарның төрүмелинден база ук-салгалындан келген аарыгларын калбаа-биле шинчилээр хемчеглерни хандырарынга федералдыг бюджеттен немелде субсидияларны алыр.

17.11.2024 Владислав Ховалыг республиканың кол орук төлевилелдерин акшаландырар айтырыглар-биле ажылдап турар

Бо хүннерде Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде республиканың стратегтиг орук төлевилелдерин боттандырары-биле ажылдап турар. 

16.11.2024 Владислав Ховалыг РФ-тиң Энергетика яамызының удуртукчузу-биле Тывага энергия хандырылгазының айтырыгларын сайгарган

Тывага энергетика хандырылгазының комплекстиг планын боттандырарының чорудуун Владислав Ховалыг Россияның энергетика сайыды Сергей Цивилев-биле чугаалашкан. 

15.11.2024 Тывада хөй ажы-төлдүг 2,8 муң ажыг өг-бүле халас хөмүрнү алыр
Тывада «Социал хөмүр» губернатор төлевилелиниң киржикчилеринге халас хөмүр-дашты чедирери сентябрь ортан үезинде эгелээн. 

15.11.2024 Тывада «ХХI векте Төп Азияның чоннарының төөгүлүг болгаш культурлуг өнчүзү» деп бүгү-российжи эртем-практиктиг конференция болуп турар

Тыва Арат Республиканың ССРЭ-ниң составынче эки тура-биле киргенинден бээр 80 чылынга болгаш шылгараңгай эртемден база культуролог Вячеслав Даржааның төрүттүнгенинден бээр 65 чыл оюнга тураскааткан эртем-практиктиг конференция эртип турар.

15.11.2024 Владислав Ховалыг Тывага тудуг болгаш ЧКА адырын хөгжүдериниң айтырыгларын Ирек Файзуллин-биле ажылчын байдалда чугаалашкан

Тыва тудуг талазы-биле эки статистиктиг көргүзүглерлиг 2024 чылды доозуп турарын Россияның Тудуг яамызы демдеглээн: чуртталга тудуун киирериниң федералдыг планы ажыр күүсеттинген.

15.11.2024 Анатолий Серышев Новосибирск облазының кол үлетпүр бүдүрүлгелеринге чораан

2024 чылдың ноябрь 13-те РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев Новосибирск облазының кол үлетпүр бүдүрүлгелеринге барып четкен.

14.11.2024 Тывада кышкы ачы-дуза чыылдазы: дайынчыларже 20 тонна чүъктү чорудар

Тывадан декабрь ортан үезинде Луганск болгаш Донецк Улус Республикаларже аъттаныр 20 тоннаның чүък машиназынга гуманитарлыг ачы-дуза чыылдазы бо хүннерде эгелээн.

14.11.2024 Тывада национал политика талазы-биле специалистерге өөредилге шуулганы болуп эртер

Ноябрь 15-те, пятницада, «Национал политика. Тыва» деп регионалдыг өөредилге шуулганы республикага бир дугаар болуп эртер.

14.11.2024 Кызылда калчаа аарыынга удур профилактика хемчеглери уламчылап турар

Тываның найысылалында хоорайның төвүнде илереттинген калчаа аарыының тывылган черин арыглап, ооң нептерээрин болдурбас талазы-биле хемчеглер уламчылап турар.

14.11.2024 «Мээң чуртум – мээң Россиям» бүгү-российжи мөөрейниң түңнел кезээнче Тыва Республиканың төлевилели кирген

2024 чылда «Мээң чуртум – мээң Россиям» бүгү-российжи аныяк авторларның төлевилелдер мөөрейиниң түңнел кезээнче Сибирь федералдыг округдан 40 аныяктар кирген.

13.11.2024 Владислав Ховалыг РФ-тиң Чазааның даргазының бирги оралакчызының деткээни Тываны хөгжүдериниң кол төлевилелдерин боттандырар айтырыглар талазы-биле ажылдап турар

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг бо удаада Москвага сургакчылаашкынының үезинде, Россияның Чазааның Даргазының бирги оралакчызы Денис Мантуровтуң республиканың инфраструктура хөгжүлдезиниң айтырыгларынга хамаарыштыр чогуур федералдыг ведомстволарга даалгалары-биле ажылдап турар.

13.11.2024 2024 чылдың кыштаглаашкынынга мал чемин белеткээр кампания доозулган

Тывада 2024 чылдың мал чеми белеткээр кампаниязы пландан 8,8 хуу хөйге ажыр күүсеттинип, доозулган. 

13.11.2024 Мөңгүн-Тайга кожууннуң Мугур-Аксы суурда чырык хандырылгазы катап тургустунган

Регионнуң одалга болгаш энергетика сайыды Эдуард Кууларның дыңнадып турары болза, Мөңгүн-Тайга кожууннуң Мугур-Аксы суурда дериг-херекселдерни ажылдадыр мурнунда хынап дооскан. 

12.11.2024 Тывада кем-херектер саны кызырлып турар

2024 чылдың тос айларында Тывада бүрүткеттинген кем-херектерниң саны доктаамал кызырлып турары демдеглеттинген.

12.11.2024 Владислав Ховалыг РФ-тиң юстиция сайыды-биле ужуражылгазында кеземче албан чериниң чаа оран-савазын тудар айтырыгны катап көдүрген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага ажыл-агый аайы-биле сургакчылаашкын үезинде, Россияның юстиция сайыды Константин Чуйченко-биле ужуражып, Кызыл чоок-кавы девискээринге түр үениң хоругдал чери биле колония тудуун тударының дугайында ооң мурнунда дугурушкан айтырыын база катап көдүрген. 

12.11.2024 Тывага «Россияның байлаа» деп улусчу ужур-чаңчылдар фестивалы болуп эрткен

Улусчу чогаадылга бажыңынга республиканың өөредилге черлериниң улусчу ужур-чаңчылдар талазы-биле IX фестивалы болуп эрткен.

12.11.2024 РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Новосибирскиниң «Динамо» организациязынга 100 чылдаан ою-биле байырны чедирген

Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев «Динамо» деп Новосибирск область организациязынга 100 чыл болган ою-биле байырны чедирген. 

11.11.2024 Мугур-Аксы суурда чырык хандырылгазының ажылында үрелиишкиннерниң уржуун чайладыр бригада ажылдап турар

Чырык талазы-биле специалистер болгаш «Дизель» КХН наладчиги Мөңгүн-Тайга кожууннуң Мугур-Аксы суурда электростанцияның чырык четкилеринде токтуң өжүп-кыпкан болуушкунун шинчилеп база чайладыр дээш ажылдап турар.

11.11.2024 Тываның Баштыңы барааннарга «Шынчы демдек» демдек системазының ажыглалын контрольдаар штабты тургускан

«Шынчы демдек» системазын ажылдадыры Тываның Чазааның ажыл-чорудулгазының аңгы адыры апаар. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның дужаалы-биле ол ажылды углап-баштаар ведомстволар аразының штабын тургускан, ону чазак даргазының оралакчыларының бирээзи удуртур.

11.11.2024 Тыва дугайында чаа кинону VK Места төлевилел тырттыргаш үндүрген

Бурган изи, Россияда Будданың эң улуг тураскаалы, малчыннар Нааыдымы, тыва араттарның ужурлары – бо бүгүнүң база өске-даа чүүлдерниң дугайында VK Видео-да кыска кинога көргүзер.

08.11.2024 Тывага Иштики херектер ажылдакчыларның хүнүн демдеглеп эрттирген

Ноябрь 10-да Россияда иштики херектер ажылдакчылары профиессионал байырлалын демдеглеп эрттирип турар. 

07.11.2024 Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге музейлер, делгелгелер болгаш парктарже халас кирер эргени быжыглаан
Тываның эрге-чагыргазы хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге музейлерже халас кирер арганы берген.

07.11.2024 Тывада мал кыштаглаашкынында онза байдалдарны хайгаараар регионалдыг штабты тургускан

Келир кышта мал ажыл-агыйларынга болгу онза байдалдарны ажып эртеринге эрге-чагырга органнарының болгаш сонуургалдыг организацияларның демниг ажылын хандырар сорулгалыг Тываның Чазааның чанында оперативтиг штаб тургустунган.

07.11.2024 Президентиниң СФО-да бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев округда арага болгаш таакпы продукциязының рыногун чурумчудар айтырыгны чугаалашкан

Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев Сибирь федералдыг округда арага болгаш таакпы рыногун контрольдаар регионнар аразының эргелелиниң удуртукчузу Светлана Романова-биле ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирген.

06.11.2024 Тываның Баштыңы чединмес өг-бүлелерниң бажыңнарында өрт медээчилерин хынаар даалганы берген

Тывада социал айыылдыг байдалда өг-бүлелерниң бажыңнарында өрт медээчилерин хынаары-биле рейдилерни чорудар. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг бо даалганы чогуур ведомстволар болгаш албан черлериниң мурнунга салган.

06.11.2024 Национал төлевилел боттандырылгазы-биле Кызылда соок суг хандырылгазының станциязын ажыдып база алды километр узун хоорза шугумун ажыглалче киирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Кызылдың мурнуу-чөөн талазында инженерлиг инфраструктура объектизи – соок суг хандырылгазының сордурулга станциязының болгаш алды километр узун хоорза шугумунуң ажыдыышкынынга киржип, «Чурттаар оран-сава болгаш хоорай хүрээлеңи» президентиниң национал төлевилелиниң күүселдези-биле ажыттынган чаа коммуналдыг объектиниң ажылынга үнелелди берген:

05.11.2024 Тываның найысылалында калчаа аарыынга удур карантин эгелээнден бээр 700 ажыг дириг амытаннарны тараан

Тываның найысылалы Кызыл хоорайда хамчык аарыгларынга удур албан специалистериниң рейдилери ээзи чок дириг амытаннарда аарыгны илередири-биле уламчылап турар.

05.11.2024 Тыва 2024 чылда чуртталга тудуун киирериниң хемчээлин ийи катап көвүдеткен

Тывада чуртталга тудуунуң хемчээли 2023 чылга деңнээрге 2024 чылда 2,1 катап улгадып, чыл төнчүзүнге чедир эң хөй – 365,1 дөрбелчин метр чедер.

05.11.2024 Тывага Чоннарның чаңгыс деминиң хүнүн улуг концерт-биле демдеглээн

Арат шөлүнге республиканың национал культураларының хөй янзызын көргүскен артистерниң болгаш бөлүктерниң киржилгези-биле Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүн улуг байырлыг концерт-биле демдеглээн. 

04.11.2024 Анатолий Серышев сибирьжилерге Чоннуң чаңгыс деминиң хүнү-биле байыр чедирген
Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев байыр чедириишкининде  Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүнүң төөгүлүг болгаш сүлде-сүзүктүг ужур-утказы онза бедик дээрзин демдеглээн.

04.11.2024 Владимир Путин Чоннуң чаңгыс деминиң хүнү-биле Владислав Ховалыгга база Тываның чуртттакчыларынга байырын чедирген

Россия Федерациязының Президентизи Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгга болгаш тыва чонга Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүн таварыштыр байырын чедирген.

02.11.2024 Бүрүн эргелиг төлээниң оралакчызы Вадим Головконуң удуртулгазы-биле “Кадык камгалалы” национал төлевилелдиң Сибирьде боттаныышкынын сайгарып чугаалашкан

Сибирь федералдыг округтуң бүрүн эргелиг төлээзиниң оралакчызы Вадим Головконуң удуртулгазы-биле эрткен хуралда «Кадык камгалалы» национал төлевилелдиң регионнарда боттаныышкынын чугаалашкан. 

02.11.2024 Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүнүң бүдүүзүнде күрүне шаңналдарын тывыскан

Бөгүн Тываның Чазак бажыңынга, Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүнүң бүдүүзүнде, күш-ажылчы шылгараңгай чедиишкиннерлиг чаңгыс чер чурттугларывысты, аңгы-аңгы адырларның, корум-чурум камгалаар органнарның башкарыкчы специалистерин болгаш хоочуннарын, аңгы-аңгы язы-сөөк чоннарның болгаш салгалдарның төлээлеринге күрүне шаңналдарын тыпсыр езулал болуп эрткен.

01.11.2024 Тывада Национал чечен чогаал шаңналының тиилекчилерин шаңнаан

Бөгүн В. Көк-оол аттыг национал театрга, «Тыва дыл – чоннуң өнчүзү» деп шуулган үезинде, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Национал чогаал шаңналының тиилекчилерин байырлыы-биле чарлап, оларга акша сертификаттарын тывыскан.

01.11.2024 Тывада «Тыва дыл – чоннуң өнчүзү» шуулган тос дугаар эрткен

Бөгүн республикада Тыва дыл хүнүн демдеглеп эрттирип турар. В. Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга ол болуушкунга тураскаадып эрткен «Тыва дыл – чоннуң өнчүзү» шуулганга күрүне дылы кылдыр тыва дылды ажыглаарының, ону өөредириниң болгаш амыдыралга боттандырарының шиитпирлерин хүлээп алган. 

01.11.2024 Тываның Чазааның ээлчеглиг хуралынга элээн каш нормативтиг-эрге-хоойлу актыларын бадылаан

Тываның Чазаанга, республика Баштыңы Владислав Ховалыгның удуртканы ээлчеглиг хуралга элээн каш нормативтиг эрге-хоойлу актыларын сайгарып көрген. 

01.11.2024 Тывада мал чемин белеткээр кампания доозулган

Республиканың Көдээ ажыл-агый яамызының медеглээни болза, 220 ажыг муң гектар черни кезип, 219 муң тонна сиген-ширбиилди бөлген.

01.11.2024 Республика Чазааның хуралынга Тываның бюджединиң 2025-2027 чылдарда төлевилелин чугаалашкан

Тываның Дээди Хуралының депутаттарының сайгарылгазынче 2025 база 2026-2027 чылдарда республика бюджединиң дугайында хоойлу төлевилелин киирген.

31.10.2024 Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелер Күрүне ачы-дузалары таварыштыр шынзыдылганы долдуруп болур

Ам хөй ажы-төлдүг деп шынзыдылганы алырда, Күрүне ачы-дузазының порталында доктааткан майыкка электроннуг билдириишкинни долдурар. 

31.10.2024 Кызылда калчаа аарыг ыттың илереттингенинден карантинни чарлаан

Кызыл хоорайда черлик ыттан калчаа аарыы илереттинген. Халдавырның тарап нептерээрин болдуразы-биле, хоорай девискээринде карантинни чарлаан.

31.10.2024 Тывада кижилерден өнчү-хөреңги үндүрүглерин чыыр кампанияны 30 хонукка узаткан

Тывада кижилерден өнчү-хөреңги үндүрүглеринге амгы төлевирлер болгаш өрелер чыырының шалыпчы айы ноябрь 25-ке чедир уламчылаар.

31.10.2024 Тывага дыл политиказының талазы-биле күрүне чөвүлелиниң ээлчеглиг хуралы болуп эрткен

Октябрьның 30-де, Чазак бажыңынга Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даргалааны Дыл политиказының талазы-биле күрүне чөвүлелиниң хуралы болуп эрткен.

30.10.2024 Тываның өөредилге сайыдының албан-хүлээлгезин күүседир кылдыр Ренат Чадамбаевич Ооржакты томуйлаан
Ренат Ооржак Москвада Россияның Улустарның найыралы университеттиң 2003 чылда, Тываның күрүне университединиң 2018 чылда доозукчузу.

30.10.2024 Анатолий Серышев: Улуг эртем төлевилелдерин боттандырары – Сибирь регионнарының бурунгаарлаашкынныг хөгжүлдезинге үндезин

Сибирь регионнарының бурунгаарлаашкынныг хөгжүлдезинге үндезин болур улуг эртем төлевилелдериниң боттаныышкыны, ылаңгыя Новосибирск облазынга «Сибирьниң фотоннарының долгандырыг төвү» коллективтиг ажыглал төвүнүң тудуу - Сибирь федералдыг округда Россия Федерациязының Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышевтиң хууда контролюнда.

30.10.2024 Тывада элээн каш культура объектилерин капиталдыг септээн соонда байырлыы-биле эрткен неделяда ажыткан

Барыын-Хемчиктиң Аксы-Барлык база Тожунуң Салдам суурларда Культура бажыңнарын база Бии-Хемниң төвү Туран хоорайда Сафьяновтар аттыг музейни капитал чаартылга соонда ажыткан. 

30.10.2024 Тывада күрүне өнчү-хөреңгизин хуужударының дугайында дыңнадыглар ажык болгаш чедингир апаар

Тывада күрүне өнчү-хөреңгизин хуужударының албан езунуң шупту медээлерин www.minzem.rtyva.ru сайтыга салыры албан. 

29.10.2024 Тывада амгы «Тывасвязьинформ» 80 чыл бурунгаар областың харылзаа эргелели кылдыр тургустунган

Бо хүнде, 1944 чылдың октябрь 29-та, ССРЭ-ниң Улусчу комиссарлар Соведи Тыва областың харылзаа эргелелин тургузар дугайында доктаалга атты салган.

29.10.2024 Тывада капитал септелге күрүне программазы-биле социал объектилерниң чаартылгазы уламчылавышаан

Республикада социал объектилер капитал септелгези адакталып турар. Ындыг болзажок кидин-түлүк ажылдап турар черлер база бар. 

29.10.2024 Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүнге тураскааткан хемчеглер планы
Ноябрьның 1-8-те

«Улуг этнографтыг диктант» деп делегейниң чырыдыышкын акциязы – И.Г. Сафьянов аттыг Орус культура төвүнге, муниципалдыг тургузугларга, miretno.ru сайтыга.

28.10.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Таңдының тудуг шөлдеринге чораан

Бо хонуктарда Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Бай-Хаак суурда улуг социал объектилер – 825 олуттуг школа база Культура бажыңының тудуу дээш, өске-даа тудуг шөлдеринге четкен.

28.10.2024 Тываның Баштыңы Кызыл девискээринде тудуг объектилерин база катап эргий хынаан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның хыналдазынче Кызыл хоорайда база Каа-Хем суурда туттунуп турар улуг объектилер кирген. Ол дээрге школалар, чаа тудуглар, спорт-культура төвү болгаш өске-даа объектилер-дир. 

28.10.2024 2024 чылда Тыва Республикага Тыва дыл хүнүн демдеглеп эрттирериниң кол хемчеглер планы

Эртем талазы-биле хемчеглер

Октябрь 30-де – Тываның Баштыңының чанында дылдар политиказын боттандырар талазы-биле күрүне чөвүлелиниң хуралы – Чазак Бажыңынга.

28.10.2024 Тываның Чазаанга эрес-дидим, эрес-дидим, маадырлыг чоруун көргүскен школачыларга шаңналдарны тывыскан

Тываның сенатору Дина Оюн, Россияның Маадыры Чалым Чулдум-оол база Тываның Чазааның даргазының оралакчызының албан-хүлээлгезин күүседип турар Айдыс Сынаа чалыы маадырларга шаңналдар тыпсыр езулалга киришкен.

28.10.2024 Россияның Тудуг яамызы чиигелделиг тыва ипотеканы узадырының арга-хевирлерин сайгарган
Регионнуң удуртукчузу Владислав Ховалыг Москвага ажылчын сургакчылаашкынга чораан. РФ-тиң Чазаанга ужуражылгаларда кол айтырыгларның бирээзи – тыва ипотека программазын узадырының дугайында болган.

28.10.2024 Тыва спортчу объектилер тударынче 530 млн рубльди камгалап алган

«Күш-культура болгаш массалыг спорттуң хөгжүлдези» федералдыг программа-биле бо чоокку үш чылдарда спортчу объектилер тудар российжи регионнар санынче Тыва база кирген. 

28.09.2024 Тываның чурттакчыларын «Билиг» ниитилелдиң бүгү-российжи онлайн-оюнунга киржиринче чалап тур

«Билиг» российжи ниитилелдиң организастааны «Өскелерниң гректерже оруу: бодалдарның, кижилерниң болгаш технологияларның сайзыралының муң чыл төөгүзү» деп бүгү-российжи онлайн-викторинага садыг-саарылга оруктарының хөгжүлдезиниң төөгүзүнге хамаарыштыр билиглерин хынаар кылдыр Тываның чурттакчыларын чалап турар.

27.09.2024 Тываның кожууннарында чаа баштыңнар – төлээлекчилер хуралдарының даргаларын соңгаан

Сентябрь 8-те төлээлекчи органнар составы чаартынган Тываның муниципалиттеринде кожууннарның чаа баштыңнары – Төлээлекчилер хуралдарының даргаларын бо хүннерде  бадылап турар.

27.09.2024 Владислав Ховалыг республиканың школа назыны четпээн өөредилге албан черлериниң ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген

Бөгүн школа назыны четпээн өөредилге черлериниң кижизидикчи башкылары болгаш ажылдакчылары профессионал байырлалын демдеглеп турар. 

27.09.2024 Тываның школачылары Россияның энергетиктиг система тургузуунуң дугайында сонуургаан

Россияның энергетика неделязы-2024-ке тураскааткан лекциялар Тывада болгаш чурттуң өске регионнарында эртип турар. 

27.09.2024 Тывага октябрьның 1-ден шериг албанынче күскү кыйгыртылга эгелээр

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг шериг албанынче күскү кыйгыртылга үезинде регионалдыг кыйгыртылга комиссиязының кол составының ажылын бодун баштаар.

26.09.2024 Кызылдың президентиниң кадет училищези – 10 чылдаан

Кадеттер училищезиниң бирги юбилейинге тураскаадып «Российжи кадеттерниң одуруунда он чыл» деп байырлал концертин бөгүн Тываның Национал хөгжүм-шии театрынга көргүскен.

26.09.2024 Владислав Ховалыг: «Чон боттуг ажыл-херектерни, боттуг үре-түңнелдерни манап турар»

Бөгүн, сентябрьның 26-да, Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның киржилгези-биле Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) дөрткү чыыжының бирги организастыг хуралы болуп эрткен.

26.09.2024 Тыва бюджетте боттуң орулгазын 22 хуу көвүдеткен

2024 чылдың бирги чартыында Тываның каттышкан бюджеди 27 млрд 470 млн рубль орулганы алган, 2023 чылдың ол үезинге деңнээрге, 22 хуу азы 1 млрд 225 млн рубль хөй. 

25.09.2024 Тывада элээдилерни түр када ажылга тургузар төлевилелге даянгаш, профугланыышкын системазын сайзырадыр

Тываның эрге-чагыргазы чайгы дышнатылга үезинде назы четпээннерни күш-ажылга хаара тудар хемчеглерни  оон-даа сайзыраңгайжыдар сорулгалыг.

25.09.2024 Тыва - Сибирь федералдыг округда эң хөй хөмүр кулавырын белеткээн регионнарның санында

Президентиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышевтиң эрттиргени хуралда келир кышка Сибирь Федералдыг округ регионнарының белеткелин сайгарып чугаалашкан. 

25.09.2024 Тывада национал төлевилелдерниң 8 айда саң-хөө күүселдезиниң түңнелдерин үндүрген

Сентябрь 1-нии-биле алырга, Тывада национал төлевилелдер көргүзүглерин чедип алганының ниити деңнели 96,9 хуу болган.

24.09.2024 ТШО киржикчилеринге дуза чедирери-биле Тывага ачы-буян шуулган-марафону эрткен

Кызылдың Аныяктар ордузунга, Тываның Улусчу фронтузунуң тускай шериг операциязының киржикчилерин деткиири-биле организастааны «Тыл – фронтуга! Бүгү чүвени тиилелге дээш!» деп бир дугаар шуулган-марафон болуп эрткен.

24.09.2024 Тываның хоорай, суурларында национал төлевилел боттандырылгазы-биле таарымчалыг хөй-ниити девискээрлери туттунган

Республиканың кожууннарында «Чурттаар оран-сава болгаш хоорай хүрээлеңи» национал төлевилелдиң «Таарымчалыг хоорай хүрээлелин тургузары» программазы-биле хөй-ниити девискээрлеринде чаагайжыдылга ажылдары доозулгалак.

24.09.2024 Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге “социал” хөмүр-даш сөөртүлгези эгелээн

Тывада хөй ажы-төлдүг 2856 өг-бүле 2024 чылда одаар ыяшты болгаш  хөмүр-дашты халас алыр. 

23.09.2024 Тываның чурттакчылары дөрт чыл иштинде 15,5 муң социал керээлерни чарган
2020-2023 чылдарда «Социал керээ» программазынга Тываның 15 544 чурттакчызы киришкен.

23.09.2024 Тывада ОРВИ болгаш грипптен аарыыр чорук неделяда 1,5 катап өскен

Тывада ОРВИ болгаш грипптен аарыыр чорук көвүдээн. Бөгүн Роспотребнадзорнуң регионалдыг эргелелиниң удуртукчузу Людмила Салчак ооң дугайында республика Баштыңы Владислав Ховалыгга илеткээн.

23.09.2024 Россияның Өлүм чок полугу "По праву памяти" чогаадыкчы мөөрей чоруп турарын дыңнаткан

"По праву памяти" бүгү-российжи чогаадыкчы мөөрей амгы үениң маадырларының дугайында өг-бүле сактыышкынын кадагалап база дайынчыларның чогаадыкчы ажылы таварыштыр хамааты амыдыралга чаңчыгарын деткииринче угланган. 

20.09.2024 Россияның Чазаа Тывада улуг инвестиция төлевилелдерин боттандырарынга бедик вольтулуг чырык шугумун тударын акшаландырар
РФ-тиң Чазаа Тывада өңнүг металл тывыжы болгаш болбаазырадылгазының инвестиция төлевилелдерин боттандырарынче 4 млрд рубльди тускайлаан.

20.09.2024 Сибирь федералдыг округтуң регионнарынга «Сибирь мында» демир-орук турун таныштырган
«Сибирь мында» демир-орук маршрудунуң киржикчилери Тыва Республиканың бот-тускайлаң культуразын сонуургааннар. 

20.09.2024 Тывага "Тыл - фронтуга! Шупту чүвени Тиилелгеге!" форум-марафон болуп эртер
Кызылга «Тыл – фронтуга! Шупту чүвени Тиилелгеге!» I регионалдыг форум-марафон болуп эртер. 

20.09.2024 Тываның Баштыңы Россия Федерациязының хүндүлүг адынга төлептиг болганы дээш Айнааш Ондарга байырын чедирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг хөй ажы-төлдүг ие Айнааш Ондарга «Маадыр ие» хүндүлүг атты тывысканы-биле байыр чедирген. 

20.09.2024 Cентябрьның 20-ден Тывада үндүрүглерде өрелерлиг кижилер-биле ажылдаар ай эгелээн

Тываның Саң-хөө яамызы биле үндүрүг албаны кижилерден эт-хөреңги үндүрүглерин чыырының шалыпчы айын эрттирер. 

20.09.2024 Тывада «кыраан» сөөлгү тудугну дужаарынга белеткенип турар
Тывада 12 ажыг чыл иштинде шөйүп келген тудуг – Каа-Хем суурда  спорт-культура төвү адакталып келген. 

19.09.2024 Тываның Баштыңы республиканың чонар-дашчыларынга профессионал байырлалы-биле байыр чедирген

Тывада бөгүн республиканың даш-чонукчулары профессионал байырлалын демдеглеп эрттирип турар. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң байыр чедириишкининде ону бир дугаар демдеглеп турарын айыткан.

19.09.2024 Тывага Россияның Президентизиниң ажыл албанының түңнели-биле федералдыг ведомстволарга даалгалар даңзызын Кремльде белеткеп турар

Сентябрь 2-де Тывага Россия Федерациязының Президентизиниң келгениниң түңнелдери-биле даалгалар даңзызын Кремльде белеткеп турар.

19.09.2024 Президентиниң грантылар фондузу-биле Тывада пенсионерлер аразында ниити ыры коллективтериниң фестивалы чоруп турар

Делегейниң Узун назылыглар хүнүнүң бүдүүзүнде, Тывада улуг назылыг улустар аразында ниити ырының республика фестивалы эртип турар.

19.09.2024 Тываның Баштыңы Дээди Хуралдың чаа составында «Чаңгыс демниг Россия» төлээлери-биле ужурашкан
Тываның парламентизинде «Чаңгыс демниг Россия» партияның төлээлери сентябрь 26-да болуп эртер бирги организастыг хуралдың мурнунда боттарының туружун быжыглаан. 

18.09.2024 «Тувинская правда» солун «Сибирь. ПРО» журналисчи мергежил конкурузунга тиилээн

Новосибирскиге «Большая Сибирь: ПРОстранство для развития» деп кол теманы 2024 чылда чырыткан «Сибирь.ПРО» журналисчи мергежилге XIX регионнар аразының конкурузунуң түңнелдерин үндүрген.

18.09.2024 Тыва Свердловск округунуң өрттен когараан чурттакчыларынга дузаны көргүзер
Тыва өрттер ужун онза байдал чарлаан Луганск Улус Республикага деткимчени көргүзер. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг социал четкилерде бодунуң арынынга ооң дугайында дыңнаткан.

18.09.2024 Тываның ажыл-агыйлары сентябрь ортанга чедир 162 муң ажыг тонна сиген-ширбиилди белеткээн

Регионнуң малчыннары малдың хүр кыштаглаашкынынга херек мал чеминиң 72 хире хуузун кезип белеткээнин республиканың Көдээ ажыл-агый яамызы дыңнаткан.

17.09.2024 Тыва Республиканың Күрүне тугунуң хүнүн демдеглээн
Бөгүн Тыва Республиканың Күрүне тугунуң хүнүн демдеглеп эрттирип турар.

17.09.2024 Тывада ийи школачы кванториум ажыттынган

«Өөредилге» национал төлевилел күүселдези-биле Тывада ам база ийи кванториум ажыттынган. Кызыл хоорайның 2 биле 8 дугаарлыг школаларында амгы үениң өөредилге технопарктары ажылын эгелээни ол. 

16.09.2024 Сентябрьның 26-да Тываның Дээди Хуралының IV чыыжының бирги хуралы болуп эртер

Республика парламентизиниң чаа составының чаа соңгуткан депутаттары дараазында четвергде бирги хуралын эрттирер.

16.09.2024 Тываның Баштыңы арга-арыг өрттерин чок кылырынга дузалашканы дээш Авиаарга-арыг камгалалының ажылдакчыларынга четтиргенин илереткен

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг социал четкилерде бодунуң блогунда, сөөлгү каш айларда российжи регионнарның арга-арыг албанының база федералдыг Авиаарга-арыг камгалалының специалистери республикага чурттавышаан, тайга-даксыл берге черлерде өрттерни өжүреринге тыва коллегаларынга дыка улуг дузаны көргүскени дээш четтиргенин илереткен.

14.09.2024 Тываның үш кожуунунда суггарылга системаларының катап тургузуушкуну эгелээн

Тывада суггарылга системаларын катап тургузарының кампаниязы уламчылавышаан.

13.09.2024 Тывага одалга сезону сентябрь 15-те эгелээр

Төпчүткен одалга системаларлыг муниципалиттерден одалга сезонунче бир дугаарында Каа-Хем, Бии-Хем, Барыын-Хемчик база Таңды кожууннар кирер. 

13.09.2024 Тывада Дээди Хурал депутаттарынче соңгулдаларның түңнелдери-биле хөй партиялыг парламент бир дугаар тургустунган

Тываның Соңгулда комиссиязы Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентиниң) дөрткү чыыжының депутаттар соңгулдаларының төнчү түңнелдерин үндүрген.

13.09.2024 Тыва эрге-чагырганың хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге чиигелделер дугайында саналы бизнести сонуургаткан

Тывада регионалдыг чазактың инициативазынга даянгаш, садыг бүдүрүлгелериниң хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерни деткииринче угланган кады эштежилге программазы ажылдап эгелээн. 

13.09.2024 Тывада таарымчалыг хоорай хүрээлеңин тургузар программа күүселдезиниң ниити түңнелдерин үндүрген

«Чурттаар оран-сава болгаш хоорай хүрээлеңи» национал төлевилелдиң «Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри» федералдыг төлевилел чорудуу-биле Тывада бажыңнар чоогунуң база хөй-ниити шөлдериниң сайзыралынче сөөлгү 6 чылда 750 млн ажыг рубльди үндүрген

. 

13.09.2024 Тывадан ТШО киржикчилери башкы мергежилдерге өөренип ап болур

Тускай шериг операциязының киржикчилери башкы угланыышкынныг дээди өөредилге черлеринге профессионал билиг-мергежилге өөредилгени, эде белеткелди база билиглерин бедидип өөренир аргалыг. 

12.09.2024 Тывада күскү ачы-буян чыылдазы уламчылавышаан

«Улусчу фронт. Шупту чүвени Тиилелгеге!» ачы-буян акциязы сентябрь төнчүзүнде доостур. 

12.09.2024 Тывада эвээш санныг үндезин чон – тожу тываларын грантылар-биле деткиир

Тываның эрге-чагыргазы Россия Федерациязының эвээш санныг үндезин чоннарының даңзызынче кирген тожу тываларын деткиир тускай грантыларны доктааткан.

12.09.2024 Владислав Ховалыг биле Максим Решетников Тывага туризмни сайзырадырынга дээштиг аргаларны чугаалашкан

Россияның экономиктиг сайзырал сайыды Максим Решетников база Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг регионче аян-чорукчуларны хаара тударынга таарымчалыг черлерни база чаа төлевилелдерге турисчи инфраструктураны тударының аргаларын сайгарып чугаалашкан.

12.09.2024 Владислав Ховалыг Россияның саң-хөө сайыды Антон Силуанов-биле бюджет айтырыгларын чугаалашкан

Москвага ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның саң-хөө сайыды Антон Силуанов-биле Тываның бюджедин өйлээриниң айтырыгларын чугаалашкан.

11.09.2024 Москвадан эксперттер Тывада турберкулез-биле демисел экижээнин демдеглээн

Тывада туберкулезту эге чадазында илередип эгелээнинден оон чок болур чорук 16 хуу кызырлып, хоочураан аарыг кижилер саны эвээжээн. 

11.09.2024 Марат Хуснуллин Тывада чуртталга тудуу тергиин эки чоруп турарын демдеглээн

Тываның Баштыңы биле чурттуң Чазак даргазының оралакчызы Марат Хуснулинниң ужуражылгазының кол темазы - 2024 чылда республиканың социал-экономиктиг хөгжүлде айтырыглары болган.

 

11.09.2024 Владислав Ховалыг Тываның суггарылга системаларын федералдыг өнчүже шилчидер арганы Дмитрий Патрушев-биле чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россия Чазааның Даргазының оралакчызы Дмитрий Патрушев-биле Москвага ужурашкан. Регионнуң суггарылга системаларының чамдыызын федералдыг өнчүже база федералдыг объектилер составынче иштики ажыл-агый четкилерин шилчидери ужуражылганың кол айтырыы болганын чазактың парлалга төвү дыңнаткан. 

11.09.2024 Тывада хереглелдиг өг-бүлелерге өрт медээчилерин салыр кампания эгелээн

Республикада одалга сезону эгелээри-биле хуу бажыңнарда чурттакчы чонга угарлыг ыштан хораннанып болурунуң айыыл улгадыр. 

11.09.2024 Владислав Ховалыг РФ-тиң тудуг болгаш ЧКА сайыды Ирек Файзуллин-биле Тывада тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агыйын сайзырадырын чугаалашкан

РФ-тиң тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый сайыды Ирек Файзуллин база Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Тывада тудуг адырын хөгжүдеринче база ЧКА объектилерин эде чаартырынче угланган программаларны боттандырарының чорудуун сайгарып чугаалашкан. 

10.09.2024 Тыва Чазааның даргазының бирги оралакчызының албан-хүлээлгезин күүседир кылдыр Мерген Хомушкуну томуйлаан

Тыва Республиканың Чазааның даргазының экономика айтырыгларның талазы-биле бирги оралакчызының албан-хүлээлгезин күүседир кылдыр Мерген Борисович Хомушкуну томуйлаан.

10.09.2024 Тываның Баштыңының вице-премьер Татьяна Голикова-биле ужуражылгазы

Республика Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде вице-премьер Татьяна Голикова-биле ужурашкаш, Тывада элээн каш социал ужур-дузалыг объектилер тудуунга хамаарыштыр чугааны чоруткан.

10.09.2024 Тываның чер ажылдыгларында мал чеминиң белеткели адакталып турар

Регионалдыг Көдээ ажыл-агый яамызының медеглээни болза, 227 744 тонна мал чеми белеткээр планны 60 хуу чедирип, 126746 тоннаны кезип алган.

09.09.2024 Тывада өртке удур онза чурумну сентябрьның 10-дан 30-ге чедир узаткан

Тывада өртке удур онза чурумну сентябрьның 10-дан 30-ге чедир узаткан. Республика чазааның чогуур доктаалын бөгүн регионнуң албан езунуң порталында парлаан. 

09.09.2024 Тыва биле Кузбасс — соңгулдада келиишкин талазы-биле Сибирь регионунда мурнуку черде

Эрткен соңгулдаларның баш бурунгаар сан-чурагайындан алгаш көөрге, Сибирь федералдыг округтуң регионнарындан Тыва биле Кузбасс соңгулда участоктарынче соңгукчуларның эң бедик келиишкинин көргүскен.

09.09.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг: "Чаңгыс чер чурттугларывыс хөгжүлде дээш шилилдени кылган"

Республиканың Дээди Хуралынче база муниципалдыг тургузугларның төлээлекчилер хуралдарының депутаттарынче соңгулдаларда бадылаашкынның баш бурунгаар түңнелдеринден алырга, «Чаңгыс демниг Россия» партия дээш соңгукчуларның 80 ажыг хуузу үннерин берген.

09.09.2024 Владислав Ховалыг: ТШО киржикчилеринге дуза - чаа парламентиниң мурнады боттандырар угланыышкыны бооп артар

Тываның Дээди Хуралының (парламентиниң) чаа составының кол айтырыы - тускай шериг операциязының киржикчилеринге дузалажыры болгаш деткиири болур. 

08.09.2024 Тывада дамчыдылга четкилиг суг чыыр черниң тудуу 72 хуу туттунган

«Арыг суг» федералдыг төлевилел-биле Каа-Хем суурда Преображенский микрорайонунда суг дамчыдар четкилиг тудугнуң техниктиг белени 72 хуу четкен. 

08.09.2024 Тываның Баштыңы республиканың Дээди Хуралының депутаттарының соңгулдаларынга бадылаан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың Дээди Хуралының  IV чыыжының депутаттарының соңгулдаларынга бодунуң үнүн берген. 

07.09.2024 Тывага бо улуг-хүнде 106 соңгулда болуп эртер

Сентябрьның 8-те Чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнде, республиканың чурттакчы чону Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) дөрткү чыыжының депутаттар соңгулдарынга база муниципалдыг деңнелдиң 105 соңгулдаларынга киржир.

07.09.2024 Тываның Баштыңы Таңды кожууннуң чурттакчылары-биле ужурашкан

Кызыл - Эрзин оруунуң Бай-Хаакче талазынче автооруктуң 30 км участогун септээринче бир миллиард рубльди салган.

07.09.2024 Тес-Хем кожууннуң О-Шынаа суурда чырык четкилерин эде чаарткан

Энергокомпания Тыва Республиканың кыдыг-кызыгаар Тес-Хем кожуунда О-Шынаа суурнуң четкилерин чаартыр ажылдарны дооскан. 

07.09.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг КПКУ-нуң 10 чылдаан юбилейи-биле байырын чедирген

«Бодунуң чедиишкиннери-биле бистиң училищевис бедик статузун бадыткап, өөредилгениң шынары-биле олар Россияның Камгалал яамызының өөредилге черлериниң аразында үшкү черни ээлеп турар

06.09.2024 Мөңгүн-Тайгага кожууннуң энергетиказын хөгжүдериниң дугайында чугаалашкан

Тываның Чазаа Мөңгүн-Тайга кожуунче чырык шугумун тударын чедип алыр дээш ажылдаар. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Мөңгүн-Тайгага ажылчын сургакчылаашкын үезинде ону чугаалаан.

06.09.2024 Тывада частыр бүдүмелдер заводу 200 хире тонна продукцияны бүдүрген

Регион чазааның техниктиг деткимчези-биле «Техмашсервис» компанияның эрткен чылдың ноярьда Тывада ажытканы эмульсиялыг частыр бүдүмелдер кезээ бүдүрер завод ажылын чогумчалыг эгелээн.

06.09.2024 Владислав Ховалыг Мөңгүн-Тайганың чону-биле ужуражылгазының соонда регионнуң Орук-транспорт яамызынга даалганы берген

Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның Мөңгүн-Тайга кожууннуң чону-биле ужуражылгазының кол темалары – Тываның ыраккы кожууннуң инфраструктура айтырыглары болган.

06.09.2024 Тываның аныяктары «Росмолодёжь.Гранты «Двигай сообщества» конкурска киришкеш, 1500000 рубль грант деткимчезин ойнап ап болур

Аныяктар херектериниң талазы-биле федералдыг агентилел Тываның аныяктарын «Росмолодежь.Гранты «Двигай сообщества» аныяктар төлевилелдериниң бүгү-российжи конкурузунга киржиринче чалаан.

05.09.2024 Тывада болбаазырадылга үлетпүрүнүң бүдүрүлгелеринге күрүне деткимчезиниң хемчеглерин көргүзүп турар

Регионнуң экономиктиг сайзырал яамызы дараазында угланыышкыннарга субсидия алыр күзелдиг үлетпүр бүдүрүлгелеринден чагыгларны хүлээп турар:

05.09.2024 Тыва Билиг.Маадырлар аттыг хемчеглер саны-биле Сибирь регионнарындан баштайгы үжүнүң аразынче кирген

Россияда 30 муң хире кижи «Ада-чуртка бараан болуп тур мен» акцияның дыңнакчылары болган. 

05.09.2024 Шагаан-Арыгның ЧЭТ кышка кайы хире беленинге хыналданы кылган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Шагаан-Арыгның чылыдылга-энергетика төвү чаа одалга сезонунга кайы хире белеткенип турарын хынаан. 

05.09.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ыраккы Кызыл-Хая суурда школа тудуун хынаан

«Өөредилге» национал төлевилелдиң «Амгы үениң школазы» федералдыг төлевилели-биле спорт залдыг, 176 олуттуг школаны тудуп турар.

04.09.2024 Тывада ОРВИ база грипптен аарыыры эпидемиологтуг деңнелге четпес

Росхереглелхайгааралының Тывада эргелелиниң дыңнатканы болза, эрткен неделяда республикада ОРВИ база грипптен аарыыр чорук эпидемиологтуг деңнелден 80,6 хуу куду. 

04.09.2024 Владислав Ховалыг Президентиниң ажыл-агыйжы албан чоруунуң түңнелдеринге даянгаш, сайыттар кабинединге даалгаларны берген

Тываның Баштыңы чазактың дүүштүрүлге хуралынга бистиң республикага  Владимир Владимирович Путинниң ажыл-агыйжы чоруунуң баш бурунгаар түңнелдерин үндүрген.

04.09.2024 Владимир Путин: «Тываның арга-шинээ дыка улуг, регионну хөгжүдер болгаш чоннуң амыдырал-чуртталгазының шынарын бедидериниң сонуургалынга ону чедимчелиг боттандырары чугула»

Регионнуң социал-экономиктиг хөгжүлде айтырыгларының талазы-биле хурал - Россияның Президентизи Владимир Путин Тывага ажыл-агыйжы чоруунуң кол кезээниң бирээзи болган.

03.09.2024 Владимир Путин Тываның турисчи арга-шыдалы улуг деп демдеглээн
Россияның Президентизи Тываны хөгжүдер перспективтиг бир адыр туризм деп айыткан.

03.09.2024 Президент Владимир Путин-биле Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның ажыл-агыйжы ужуражылгазы

Регионнуң удуртукчузу Тывада чуртталга тудуунуң темпизин база көдээ ажыл-агый хөгжүлдезиниң хемчеглериниң дугайында Президентиге илеткээнин дыңнаткан.

03.09.2024 Таңды кожууннуң Балгазын суурда "Өөредилге" нацтөлевил деткимчези-биле туткан чаа школа ажыттынган

Балгазын суурда 616 олуттуг чаа школаны байырлыы-биле ажыткан.

02.09.2024 Владимир Путин ажыл-агый аайы-биле Тывага чораан

Кызылда Вавилин ээтпээнде Ада-чурттуң Маадырлары аттыг 20 дугаар чаа ажыттынган школага Президент “Чугула айтырыглар дугайында чугаа” деп ажык кичээлди эрттирген. 

02.09.2024 Сентябрь 2-де Тывада ийи чаа школа ажыттынган

Тываның Өөредилге яамызы 72 муң уруглар, ооң санында 7,5 муң бирги класчылар , 4,5 муң биргикурчулар, 5 муң хире чаштар ча өөредилге чылынга турскааткан хемчеглерге киржип, бирги кичээлдерин эрттиргенин дыңнаткан.

01.09.2024 Тыва Арат Республиканың эки турачыларынга төөгүлүг сактыышкын болгаш алдар-хүндү хүнүн демдеглээн

Сентябь 1-де Тывага Тыва Арат Республиканың эки турачыларынга төөгүлүг сактыышкын болгаш алдар-хүндү хүнүн бүгү-российжи Билиглер хүнүнде хары угда демдеглеп эрттирген.  

31.08.2024 «Биче хоорайлар база төөгүлүг суурлар хөгжүлдези» мөөрейге Тывадан үш төлевилел тиилээн

Калуга хоорайга таарымчалыг хоорай хүрээлеңин тургузар шылгараңгай төлевилелдерни илереткен улуг шуулган болуп эрткен. Аңаа федералдыг ведомстволарның удуртукчулары, губернаторлар болгаш муниципалитеттер баштыңнары киришкен.

31.08.2024 Тывада “Школаже белеткениринге дузалаш” ачы-буян акциязының түңнелдерин үндүрген

Чылдың-на өөредилге чылының эгезинде ажылчын коллективтер, хууда сайгарлыкчылар болгаш республиканың буянныг хамаатылары «Школаже белеткениринге дузалажыр» акцияга каттыжып келир чаңчыл апарган. 

31.08.2024 Владислав Ховалыг Александр Лукашенконуң юбилейи-биле байыр чедирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Беларусь Республиканың Президентизи, Күрүне эвилелиниң күрүне чөвүлелиниң даргазы Александр Лукашенконуң 70 харлаан юбилейи-биле байырын чедирген. 

30.08.2024 Тывада хол-биле сиген кезикчилериниң мөөрейи чоруп турар

Тывада мал чеминиң белеткели кидин түлүк. Республиканың шупту кожууннарында көдээ ишчилер шөлдерже үнген. Регионнуң Көдээ ажыл-агый богаш аъш-чем яамызының чарлааны хол-биле сиген кезер бригадалар аразында мөөрейге киржир дээш ажыл идепкейжээн. 

30.08.2024 Чуртталга-коммунал ачы-дузалары дээш өрелерни канчаар төлээрил: курлавыр хандырылга организациялары өрелиг кижилерге

Тываның чурттакчы чону болгаш организациялары чырык болгаш чылыг хандырылгазы дээш 1,3 млрд өрелиг. Регионалдыг Одалга яамызы Чазак хуралынга ындыг сан-чурагайны медеглээн.

29.08.2024 Тывага Төп Азия чоннарының төөгү-культурлуг өнчү салгалының талазы-биле бүгү-российжи эртем-практиктиг конференция болуп эртер

Ноябрьның 14 база 15 хүннеринде Тыва үндезин культура төвүнге, «XXI чүс чылда Төп Азия чоннарының төөгү-культурлуг өнчү салгалы» деп темага бүгү-российжи эртем-практиктиг конференция болуп эртер. 

29.08.2024 2856 өг-бүле “Социал хөмүр” губернатор төлевилелиниң күүселдези-биле дузаламчыны алыр

Тывада каш чыл уламчылап турар «Социал хөмүр» губернатор төлевилелиниң күүселдези-биле өг-бүлелер тус-тузунда социал деткимче кылдыр одалга сезонунда 2145 кг хөмүр азы 4,8 куб одаар ыяшты алыр.

29.08.2024 Тывада арга-арыг өрттерин өжүржүрүнче немелде күштерни чоруткан

Новосибирскиден 15 база Бурят Республикадан 25 арга-арыг өртчүлери орукта кел чыдарын Арга-арыг болгаш бойдус ажыглалының яамызы дыңнаткан. Олар келген дораан бистиң өртчүлерге каттыжа бээр. 

28.08.2024 "Чедер" курорт эмнээшкин чорудар чөпшээрелин кылдыртып эгелээн

«Чедер» санаторий-курортунда тудуг ажылдары дооступ, эмнээшкин чорудулгазынга чөпшээрел алырының  ажылдары эгелээн, деп, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дыңнаткан. 

27.08.2024 Тываның Чазаанга келир кышка одалга белеткелин чугаалашкан

Республика Баштыңы Владислав Ховалыгның даргалаашкыны-биле эрткен хуралга Тыва Республика Чазааның даргазының оралакчылары, кожуун чагырга даргалары, күүсекчи эрге-чагырганың федералдыг болгаш республика органнарының удуртукчулары киришкен.

27.08.2024 Тывада 21086,7 га ниити шөлдүг 32 арга-арыг өрттери хып турар

Август 27-де эртенгиниң 9 шактыы-биле алырга, 21086,7 га ниити шөлдүг 32 өрт хып турганын регионалдыг диспетчер албаны дыңнаткан. 

26.08.2024 Кызылдың Ада-чурттуң Маадырлары аттыг 20 дугаар чаа школазы ажыттынарынга белеткенип турар

Кызыл хоорайның оң талакы кезээнде, Вавилин ээтпээ микрорайонда Ада-чурттуң Маадырлары аттыг 20 дугаарлыг чаа школа өөреникчилерин чаа өөредилге чылында хүлээп алырынга белен.

26.08.2024 Улуг-Хем кожуун мал чемин белеткээри-биле мурнуку черде

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даргалааны бөгүнгү хуралга мал чеминиң белеткелин чугаалашкан. 

25.08.2024 Августуң сөөлгү улуг-хүнүнде бүгү чурт эң хүндүткелдиг профессионал байырлал – Шахтер хүнүн демдеглеп эрттирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың даг-тывыш адырының ажылдакчыларынга байыр чедирген.

24.08.2024 Башкыларның август чөвүлел хуралында Тываның Баштыңы республиканың башкыларын шаңнаан
Тываның найысылалынга республиканың башкыларының чылдың-на эртип турар август чыыжы болуп эрткен. 

23.08.2024 Аржаан суурда Тиилелге шөлүн национал төлевилелдер күрүне программазы-биле септеп турар

Бо чылын «Чурттаар оран-сава болгаш хоорай хүрээлеңи» президентиниң национал төлевилелиниң «Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин тургузары» күрүне программазы-биле Тывада 30 дыштанылга черлери – хөй-ниити садтары, парктар, стадионнар, хоорай болгаш көдээ шөлдер, Тиилелгениң тураскаалдары, уруглар болгаш спорт шөлдерин тудуп турар.

23.08.2024 Тываның Баштыңы «Хандагайты» эрттирилге пунктузунда эде чаартылга ажылдары кайы хире чоруп турарын хынаан

Август 22-де Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг хөй талалыг хевирге ажылдаарынга херек инфраструктураны тудуп турар Моол-биле кызыгаарда “Хандагайты” эрттирилге пунктузунда эде чаартылга ажылдарын хынаан.

23.08.2024 Владислав Ховалыг: «ТШО киржикчизи Айдыс Самдарак – аныяк-өскенге эки үлегерлиг чижек»

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Чаа-Хөл кожуунче сургакчылап чорааш, тускай шериг опреациязының киржкичизи, тус черниң чурттакчызы Айдыс Самдарактың өг-бүлези-биле ужурашкан.

22.08.2024 Тывада күрүне байырлалынга тураскааткан хемчеглер болуп турар
Тывада Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнү Чазак бажыңының баарында шөлде российжи триколор тук көдүрүүшкүнүнден эгелээн.

22.08.2024 Тывада хуусаадан эрте бадылаашкын эгелээн

Тываның транспорт харылзаазы берге азы чок, чедери берге болгаш ырак черлеринде хуусаадан эрте бадылаашкыннар бо хүн эгелээн. Тываның Соңгулда комиссиязы ооң дугайында дыңнаткан.

22.08.2024 Владислав Ховалыг Тываның чурттакчыларынга Россияның күрүне тугунуң хүнү-биле байыр чедирген
 

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнү-биле республиканың чурттакчыларынга болгаш аалчыларынга байырны чедирген.

22.08.2024 Cентябрьда Тыва болгаш Алтай Республика регионалдыг хоойлужудулга органнарның депутаттарын соңгуур

Сибирь федералдыг округда Россия Федерациязының Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев 2024 чылдың  сентябрь 8-те болур соңгулдаларны Сибирь регионнарынга белеткеп база эрттиреринге эрге-чагырга органнарының соңгулда комиссияларынга деткимче көргүзериниң айтырыгларының  талазы-биле дүүштүрүлге хуралын эрттирген.

21.08.2024 Тывада "Айыыл чок болгаш шынарлыг оруктар" национал төлевилел-биле көвүрүглер септелгези уламчылавышаан
2024 чылда республикада «Сарыг-Сеп – Балгазын» автомобиль оруунда Бүрен хемни база «Хандагайты – Мугур-Аксы» оруунда Теректиг хемни кежир көвүрүглерни септеп турар.

21.08.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Чаа-Хөлде котельнаяның кышка белеткелин хынаан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг келир одалга сезонунга Чаа-Хөлдүң белетклеин хынаан. Ажылчы сургакчылаашкын үезинде кожуун төвүнде ЧЭК-4 БК Чаа-хөл участогунга четкен. 

21.08.2024 Тываның школаларының чаа өөредилге чылынга белеткели адакталган

Тываның Чазааның даргазының оралакчызы Айдыс Сынааның удуртканы комиссия хуралынга чаа өөредилге чылынга өөредилге черлериниң белеткелин сайгарып чугаалашкан.

20.08.2024 Владислав Ховалыг Улуг-Хем кожууннуң чурттакчылары-биле ужурашкан

Улуг-Хем кожууннуң чурттакчылары республика Баштыңы Владислав Ховалыгга болгаш регионда аңгы-аңгы адырларның удуртукчуларынга сонуургаан айтырыгларын салыр аргалыг болган. 

20.08.2024 Торгалыг суурнуң социал инфраструктуразын чаартыр

Торгалыг суурга келир чылын чаа Культура бажыңын, а бо чоокку үеде - амгы үениң школазын тудары көрдүнген. 

19.08.2024 Бирги болбаазырадылга цегинге улаштыр аайлаары-биле 900 ажыг тонна дүктү садып алган

Кызылдың үлетпүр парыгында дүктүң бирги болбаазырадылга цегиниң дүк чуур комплекстиг шугумун бюджеттен дашкаар 116 млн. рубль акша-биле садып салган. 

19.08.2024 Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязынга база Тыва Республиканың Чазааның Аппарадынга, республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировка эрттирер аныяк специалистерни чалап тур

Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязы база Тыва Республиканың Чазааның Аппарады Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязынга база Тыва Республиканың Чазааның Аппарадынга, Тыва Республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировка эрттирер аныяк специалистер шилилдезиниң мөөрейинге киржир документилер хүлээп алыышкынын чарлаан.

19.08.2024 Онза байдалдар яамызының амфибия-самоледу Тывада арга-арыг өрттерин өжүреринге дузалажыр дээш ужуп үнеринге белеткенип турар
Дүүн Бай-Хаак суурга ОБ республика комиссиязының хуралы болуп эрткен.

18.08.2024 Тываның Таңды кожуунда арга-арыг өрттерин өжүржүрүнде 250 кижи немешкен

Тывада арга-арыгда бойдус өрттерин өжүрүп турар камгалакчылар бөлүктерин элээн быжыглаан. Тываның Арга-арыг яамызының медээзи-биле алырга, өрттерге удур 460 ажыг кижини хаара туттунган, эрткен хүнге деңнээрге, чүс катап хөй.

18.08.2024 Тывада арга-арыгларында онза байдал чурумун катап киирген

Тыва Республиканың чазааның албан езузунуң порталынга 2024 чылдың август 17-де № 409 чогуур чарлык парлаттынган. 

18.08.2024 Тыва Курск облазынче 20 тонна ачы-буян чүъгүн чоруткан

Курск облазының чурттакчыларынга гуманитарлыг дузаны чүдүрген чүък машиназы  Кызылдан үнүпкен.

17.08.2024 «Хүн-Хүртү» бөлүүнүң хөөмейжилери күрүне шаңналдарын алганнар

Тываның найысылалынга делегейде ады-сураа алгаан «Хүн-Хүртү» бөлүктүң 30 чыл оюнга тураскааткан «Азия төвүнде хөөмей» деп V делегей чергелиг фестиваль бодунуң ажылын эгелээн.

17.08.2024 Төөгү эртемнериниң кандидады А. Канзайга күрүне шаңналын тывыскан

Тыва Республика хүнүнде база бир шаңнал алган кижи - Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы, төөгү эртемнериниң кандидады Алдын-оол Канзай болган. Аңаа «Буян-Бадыргы» орденниң III чергезин тывыскан.

17.08.2024 Тыва кышка 68 хуу белен

Тываның муниципалдыг тургузугларының күскү-кышкы одалга үезинге белеткелин республика  Чазааның оперативтиг штавының ээлчеглиг хуралынга көрген. 

16.08.2024 «Оргаадай» КБК удуртукчузу Эрес Мандан-оол Тываның көдээ ажыл-агыйының алдарлыг ажылдакчызы болган
Ат-сураглыг көдээ ажыл-агый ажылдакчызы Эрес Мандан-оол "Тыва Республиканың көдээ ажыл-агыйының алдарлыг ажылдакчызы" хүндүлүг атка төлептиг болган. 

16.08.2024 Тываның Баштыңы республика хүнүнде күрүне шаңналдарын тывыскан

Тываның Национал театрынга Тыва Республика Хүнүнге тураскаткан байрылыг хемчег болуп эрткен.

16.08.2024 Владислав Ховалыг «Тыва командазы – 2030» аныяктар шуулганының киржикчилери-биле чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Тыва командазы - 2030» деп аныяктарның өөредилге шуулганының киржикчилери-биле ужурашкан. 

14.08.2024 Россияның Экономиктиг хөгжүлде яамызынга Тываның 2030 чылга чедир хөгжүлде программазын камгалаан
Р

Ф-тиң Президентизи Владимир Путинниң бот-тускайлаң программаларны узадыр дугайында шиитпири Тыва Республика ышкаш субъектилерниң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң деңнелин бедидер аргаларны берип турар. 

14.08.2024 Тываның Арга-арыг яамызы: Уургайлыг аржаанында байдал контрольда

Таңды кожуунда Уургайлыг аржаанның дыштанылга баазазының чоогунче өрттүң чоокшулуп келгени-биле, аржаанчыларны өскээр чайладып көжүрген.

13.08.2024 Тываның Баштыңы Россияның көдээ ажыл-агый сайыды Лут-биле ужурашкан

Россияның Көдээ ажыл-агый яамызынга Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг биле федералдыг сайыт Оксана Лут ужурашкан. Республиканың агроүлетпүр комплекизин хөгжүдериниң чугула айтырыгларын ийи тала чугаалашкан.

13.08.2024 «Хүн-Хүртү» бөлүүнүң 30 чылынга тураскааткан V хөөмей фестивалы

Август 15-16 хүннеринде, «Хүн-Хүртү» фолк-бөлүүнүң 30 чылынга тураскааткан «Азия төвүнде хөөмей» деп V делегейниң фестивалы эгелээр.

13.08.2024 Тыва Республика Хүнүнүң байырлыг хемчеглер планын бадылаан

«Тыва Республиканың байырлал хүннериниң дугайында» №143 республика хоойлузу Тыва Республиканың Хүнүн күрүне байырлалы кылдыр доктааткан. Республикада ол хүн дыштаныр.

12.08.2024 Тывага “Маадырлар чарыжы” деп шаптараазыннарлыг чарышка республика чемпионады бир дугаар эртер

Август 16-да, Советтиг Тываның 5 чылы аттыг стадионга, “Маадырлар чарыжы” деп шаптараазыннарлыг чарышка республика чемпионады бир дугаар болуп эртер.

12.08.2024 Тываның арга-арыг девискээрлеринде онза байдал чурумун соксаткан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ооң дугайында бөгүн чарлаан.

12.08.2024 Тыва «Ужудукчу чок ужар системалар» чаа национал төлевилел-биле ужудукчу чок хамааты ужар чүүлдер санын көвүдедир

Сибирь федералдыг округда РФ-тиң Президентизиниң  бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышевтиң удуртулгазы-биле эрткен хуралда  «Ужудукчу чок ужар системалар» национал төлевилелдиң округтуң регионнарындан боттаныышкынын сайгарып чугаалашкан. 

12.08.2024 Тываның чурттакчылары Тиилелгениң 80 чылынга дузалажыр волонтер корпузунга каттыжып болур

Тываның чурттакчылары 1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 80 чыл оюн демдеглээр улуг байырлалга волонтерлап болур. 

10.08.2024 Мөңгүн-Тайга кожуунга сарлыкчылар фестивалы болуп эрткен

Мөңгүн-Тайга кожуунга сарлыкчылар фестивалы болуп эрткен. Тыва Республиканың Баштыңының грантызы-биле деткээн солун хемчег регионнар аразында кылдыр бир дугаар эрткен. 

09.08.2024 Тывада сагыш-сеткил аарыг кижилерге дуза көргүзер ажылды экижидер
РФ-тиң Чазааның чанында Ажаалда-тежээлде айтырыгларының талазы-биле чөвүлелдиң кежигүнү Анна Битовага удурткан “Эмнээшкинниг педагогика төвү” регионалдыг ачы-дуза хөй-ниити организациязының эксперттер командазы Тывага ажыл-агый аайы-биле келген.  

09.08.2024 Тываның ажыл-агыйларында кышкы мал чеминиң белеткели уламчылавышаан

Оперативтиг штабтың хуралында хову ажылдарын база чеминиң белеткелин сайгарып чугаалашкан. Тываның Чазааның даргазының оралакчызы Алик Монгуштуң удуртканы хуралга регионалдыг көдээ ажыл-агый яамызы, ветеринария албаны база кожууннарның көдээ ажыл-агый эргелелдери олурушкан.

09.08.2024 Ховар Кижи: Григорий Чоодуевич Ширшин 90 харлаан юбилейин демдеглээн

Кызылда Улусчу чогаадылга бажыңынга Тываның көскү партийжи болгаш күрүне ажылдакчызы, 1973-1991 чылдарда КЭКП тыва обкомнунуң бирги секретары Григорий Ширшинниң 90 харлаанын демдеглээн. 

09.08.2024 Тыва УЧК террорисчи халдаашкынындан когараан Курск облазының чурттакчыларын хүлээп алырынга белен

Август 6-да Курск облаазы Украинаның чепсектиг күштериниң оор халдаашкынындан когараан. 

08.08.2024 Тывада орус культура фестивалы аалчыларны болгаш киржикчилерни манап турар

Тываның «Раздолье», Каа-Хем кожууннуң «Сибирячка», Кызыл кожууннуң «Забава», «Верховье», «Берегиня» дээш, оон-даа өске улусчу бөлүктер фестивальга киржирин бадыткаан.

08.08.2024 Тывада 1 дугаар эдип-чазаар колонияда кеземче эрттирип турар кижилерге ажылчын олуттарның бирги тускай ярмарказын эрттирген

Чонну ажылга хаара тудар төптерниң идегелдиг партнерлары: «БТК Групп» АН, «Автоколонна 17» КХН, «Транснедр» КХН база «Тамара и Ко» КХН хостуг олуттарны сүмелээн.

07.08.2024 Тываның аныяк башкылары "Мен – башкы мен" регионалдыг программага киржип болур

"Мен - башкы мен" ведомство программазының күүселдези-биле чаңгыс удаа бээр компенсация төлевирин бээр дээш, 2024 чылда педагогика дээди өөредилге черлериниң доозукчуларының ортузунга шилилде мөөрей эгелээнин республиканың Өөредилге яамызы чарлаан.

07.08.2024 Тывада таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээриниң объектилери кидин түлүк туттунуп турар

“Чурттаар оран-сава болгаш хоорай хүрээлеңи” президентиниң национал төлевилелиниң “Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри” күрүне программазы-биле каш-ла чыл дургузунда Тывада 140 ажыг сесерликтерни, парктарны, уруглар болгаш спорт шөлдерин база стадионнарны эде чаарткан. 

06.08.2024 Республиканың девискээринде арга-арыгже кирерин түр када хораан

Регионалдыг диспетчер албанының дыңнатканы болза, 2024 чылдың август 6-да Тыва Республиканың арга-арыг фондузунуң черлеринде 3694 га черде 22 арга-арыг өрттери ам-даа хып турар. 

06.08.2024 CЭКП тыва обкомунуң бирги секретары Григорий Ширшин 90 харлаанын демдеглеп турар

Көскү күрүне ажылдакчызы, Тыва Республика Ордениниң ийи дакпыр эдилекчизи, СЭКП тыва обкомунуң бирги секретары Григорий Ширшин 90 харлаан юбилейин демдеглеп эрттирип турар.

03.08.2024 Тываның Баштыңы ДУР-нуң удуртулгазы-биле ужурашкан

ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыг Луганск болгаш Донецк Улус республикаларда ажылчын сургакчылаашкынын уламчылавышаан. Ол ДУР-нуң Чазак Даргазы Евгений Соловьев-биле ужурашкан. Ужуражылга үезинде ийи удуртукчу элээн каш айтырыгларны сайгарып чугаалашкан.

02.08.2024 Владислав Ховалыг Донбасска сургакчылап чорааш Тывадан дайынчыларга ачы-буян чүъгүн дамчыдып берген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ажыл-агый аайы-биле Луганск Улус Республикага чорааш, тускай шериг операциязының үезинде дайынчы даалгалар күүседип турар Тыва Республикадан шериглер-биле ужурашкан.

01.08.2024 Чаңгыс аай дүүштүрүлге төвү читкен шериг албанныгларны дилеп-тыварынга ачы-дузаны көргүзүп турар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле тургустунган ис чок читкен ТШО киржикчилерин дилеп-тыварынга дуза көргүзер Чаңгыс аай дүүштүрүлге төвү ам республика Чазааның составында албан кылдыр ажылын эгелээн.

 

31.07.2024 Тывада улуг спортчу-культура объектизиниң тудуун доозарынга национал төлевилелдер дузалаар

Дүүн Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Кызылда база Кызыл кожууннуң девискээринде элээн каш тудуг шөлдерин эргий хынаан. Бир дугаарында Каа-Хем суурда спортчу-культура төвүнүң тудуунга четкен.

31.07.2024 «Айыыл чок чорук лабораториязы» Тываның кожууннарында уругларны айыыл чок чоруктуң эге билиглеринге өөредир

«Айыыл чок чорук лабораториязы» деп ягаан өңнүг автомобиль чайгы дыштанылга хонуктарында Тываның кожууннарында өөредилге организацияларын база уруглар лагерьлерин кезип турар.

31.07.2024 Тываның Баштыңы Бии-Хем кожуундан ТШО киржикчилериниң өг-бүлелери-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ажылчын сургакчылаашкын-биле эрткен дыштаныр хонуктарда Бии-Хем кожуунга чораан. 

30.07.2024 Тывада туберкулез-биле демиселдиң эмнелге дериг-херекселдерин чаартып турар

«2022-2025 чылдарда Тыва Республикада туберкулез-биле демисежир немелде хемчеглер дугайында» программа-биле республиканың туберкулезка удур диспансеринге "УАЗ" - 374195-05 чаа автомашинаны саткан. 

30.07.2024 Тывада бичии суурларга чурттаар оран-сава тудар чер участоктарын күзелдиг кижилерге халас берип эгелээр

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның инициативазы-биле, «Чер дугайында» Тыва Республиканың Конституция хоойлузунче киирген эдилгелер езугаар төлевилел боттанып эгелээр.

30.07.2024 Тываның Баштыңының чарлыы-биле Урянхай крайның бирги Камбы-Ламазы Ондар Лопсан-Чамзының чаагай адын катап эгиткен

Бо чылдың июньда Тыва Республиканың Камбы-Лама эргелелиниң тургустунганындан бээр 105 чылын демдеглеп эрттирген. 

28.07.2024 «Тувинская правда» чүс чылдаан юбилейин демдеглээн

Тыва үндезин культура төвүнге болуп эрткен байырлалга Тываның эң баштайгы  парлалга үндүрүлгезиниң хоочуннары, ооң авторлары, өске-даа массалыг информация четкилеринден коллегалары, ол ышкаш республиканың аңгы-аңгы адырларының төлээлери “Тувинканың” коллективинге байыр чедирер дээш чыглып келгеннер.

26.07.2024 Тывадан ээлчеглиг дузаламчы фронтуже чорупкан

Республикадан ээлчеглиг дузаламчыны ниити-россияның Улусчу фронтузу «Шупту чүүлдү Тиилелгеже!» деп акцияның иштинге организастаан.

25.07.2024 Тывада чаа өөредилге сайыдын томуйлаан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг өөредилге сайыдынга Елена Самбаланы томуйлаар дугайында чарлыкка атты салган. 

20.07.2024 Россия Федерациязының Президентизиниң чанында Уругнуң эрге-ажыктарының талазы-биле бүрүн эргелиг төлээ Мария Львова-Белова Тывага ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле чораан

Россия Федерациязының Президентизиниң чанында Уругнуң эрге-ажыктарының талазы-биле бүрүн эргелиг төлээ Мария Львова-Белова Тывага ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле июль 18-те чораан. Бедик албан-дужаалдыг аалчыны Кызылдың аэропортунга Тываның Баштыңы Вячеслав Ховалыг, Уругнуң эрге-ажыктарының талазы-биле Тывада бүрүн эргелиг төлээ Саида Сеңгии болгаш өске-даа удуртукчулар уткаан.

19.07.2024 Кызылга Наадым байырлалынга тураскааткан «Ус-Куш» делгелге эрткен

Малчыннарның Наадым байырлалының үезинде Тыва үндезин культура төвү биле республиканың сайгарлыкчылар эвилели Тываның ус-шеверлериниң “Ус-Куш – 24” фестиваль-мөөрейин организастаан. Ус куш дээрге уязын боп-борбак, кирер аксын куду кылдыр чараштыр кылып алыр кончуг ус-шевер куш-тур.

“Ус-Куш” делгелгени Кызыл хоорайның Ленин кудумчузунуң эгезинде, Тыва үндезин культура төвүнүң баарында, мөөрейни сонуургап келген чонга кончуг эптиг черде ажыткан.

19.07.2024 Эң күштүү шүүлген

Малчыннарның Наадым байырлалының эң чараш, хөй кижилер сонуургап көөр болуушкуннарының бирээзи – тыва улустуң национал хүрежи. Бөгүн, июль 19-та, Кызылда “Хүреш” стадионга “Наадым – 24 -ке" тураскааткан хүреш маргылдаазы болуп эрткен. Ооң байырлыг ажыдыышкынынга Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг киришкен.

18.07.2024 Тывада одалга сезонунга белеткелдер эгелээн

Тыва Республиканың Чазааның Аппарат хуралынга 2024 чылдың одалга сезонунга белеткел ажылдарының дугайында чугаалашкан.

ТР-ниң Одалга болгаш энергетика яамызының илеткээни-биле алырга, 2024 чылдың одалга сезонунга белеткел ажылдары график езугаар чогуур үе-шаанда боттанып турар. Ажылдың 45 хуузу белен. Одалга-энергетика комплекизиниң объектилериниң кышка белеткели – 38 хуу болза, ЧКА-ның 28 хуу, а социал адырда албан черлериниң – 18 хуу боттанган болуп турар. Специалис­терниң демдеглээни-биле алырга, социал адырның кышка белеткел ажылдары өскелерден аскап турар.

17.07.2024 Тыва Арат Республиканың ССРЭ-ге эки тура-биле каттышканының 80 чылдаан оюнга тураскааткан «Наадым-2024» малчыннар байырлалының хемчеглер ПЛАНЫ

16.07.2024 Тывада Тастыг чыдының инвестору «Профессионалитет» төлевилел-биле тус черниң кадрларын өөредип, ажылга тургузар планныг

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Эльбрусметалл» АН-ның чиңгине директору Евгений Балуков-биле ужурашкан.

12.07.2024 Тываның Баштыңы Тыва Республиканың Прокуратуразының чаа бажыңының ажыдыышкынынга киришкен

Июль 12-де найысылал Кызылдың төвүнде Тыва Республиканың Прокуратура албанының туттунган чаа оран-савазын байырлыг байдалга ажыткан. 

12.07.2024 Тываның Баштыңы Чөөн-Сибирь округтуң Арбитраж судунуң даргазы-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Чөөн-Сибирь округтуң Арбитраж судунуң даргазы Светлана Антонова болгаш Тыва Республиканың арбитраж судунуң даргазы Владимир Ажы олар-биле ужурашкан.

11.07.2024 Тываның чуртталга-коммунал ажыл-агыйының чаа сайыдын томуйлаан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг мооң мурнунда хөй аалдыг бажыңнарның капитал септелгиниң коммерцияга хамаарышпас регионалдыг фондузун директорлап турган Мерген Дагбаны чуртталга-коммунал ажыл-агыйның чаа сайыдынга томуйлаан чарлыкка атты салган.

11.07.2024 Тывада арга-арыг өрттериниң талазы-биле “онза байдал” чурумун соксаткан

РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышевтиң чанында оперативтиг штабтың хуралынга 2024 чылда Сибирьниң регионнарында өрт сезонунуң эртип турарын чугаалашкан.

11.07.2024 Тываның Баштыңы республикада школалар тудуун болгаш септелгезин хынаан

Владислав Ховалыг Тываның барыын кожууннарынга ажылчын сургакчылаашкын  үезинде школалар тудуу болгаш септелгези кайы хире чоруп турарын хынап,  элээн каш социал объектилерге четкен. 

10.07.2024 Тываның Баштыңы тергиин өөредилгелиг доозукчулар-биле ужурашкан

Бөгүн Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республика школаларының медальдарлыг доозукчулары-биле ужурашкан.

10.07.2024 Тываның Баштыңы «Үстүү-Хүрээ» фестивалының бирги хүнүнде аалдап четкен

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг фестивальдың бирги хүнүнде чедип, үрде манааны хөгжүм байырлалының катап эгелээни-биле киржикчилерге болгаш аалчыларга байырын чедирген. 

10.07.2024 Шагаан-Арыг хоорайның котельнаязында чылыг сезонунга белеткел ажылдары чоруп турар

Дүүн Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың барыын талазында Улуг-Хем, Чөөн-Хемчик, Барыын-Хемчик база Бай-Тайга кожууннарда социал болгаш амыдырал-хандырылга объектилерниң тудуу болгаш капитал септелгези кайы хире чоруп турарын хынаан.

09.07.2024 Тываның үндүрүг төлекчилери эрткен чылдарның өнчү-хөреңги үндүрүглеринге өрелерин июльда төлеп ап болур

ТР-ниң Чазаа июльда хуу кижилерден өнчү-хөреңги үндүрүглериниң өрезин чыыр айны чарлап, агар санныг карталарын хаар, аай-дедир чоруурунга кызыгаарлаашкыннар дээш хоругдалдарны болдурбазы-биле үндүрүг албанында өрелерин төлээр арганы берген.

09.07.2024 Кызылда ча адарынга Россия чемпионады эгелээн

Советтиг Тываның 5 чылы аттыг стадионга ча адарынга Россия чемпионадының байырлыг ажыдыышкыны болуп эрткен. Россияның 20 ажыг регионундан 300 хире спортчу ча адарынга Россия чемпионадының тиилекчизи ат дээш үш хонуктуң дургузунда мөөрейлежир.

09.07.2024 Тывада үлегерлиг өг-бүлелерге «Ынакшыл болгаш шынчы чорук дээш» медальдарны тывыскан

Тываның Чазаа Өг-бүле, ынакшыл болгаш шынчы чорук хүнүнде, «Ынакшыл болгаш бердинген чорук дээш» медальдарны тыпсыр байырлыг езулалды эрттирген.

08.07.2024 Республика Чазааның аппарат хуралында неделяның оперативтиг байдалын чугаалашкан
Тыва Республиканың Баштыңының удуртуп эрттиргени Чазактың аппарат хуралынга республика девискээринде арга-арыг өрттериниң талазы-биле оперативтиг байдалды сайгарган.

08.07.2024 Тываның Чазааның оралакчы даргаларының киржилгези-биле Тес-Хем кожуунда кижизидилге ажылдарын организастаанын сайгарып чугаалашкан

Тываның Чазааның даргазының оралакчы Орлан Сарыгларның удуртулгазы-биле вице-премьерниң хүлээлгезин күүседип турар Айдыс Сынаа, Тываның өөредилге сайыды Елена Хардикова, Тывада уругнуң эргелерин камгалаар бүрүн эргелиг төлээ Саида Сенгии база Тес-Хем кожууннуң чагыргазы база башкылар ниитилежилгези-биле Самагалтай суурга үнүүшкүннүг хуралды эрттирген. 

07.07.2024 Тыва Республика «Россия» делегей делгелге-форумунга чедиишкиниг киришкени дээш өөрүп четтирииишкинни алган

Дүүн Москвага Россия Федерациязының субъектилериниң төлээлериниң киржилгези-биле «Россия» деп делегей чергелиг делгелге болгаш форумнуң киржикчилерин шаңнаар байырлыг езулал болуп эрткен. 

05.07.2024 Айдыс Сынааны Тыва Республиканың Чазак Даргазының оралакчызы албан-дужаалды күүседир кылдыр томуйлаан

Бөгүн Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Айдыс Сынааны Тыва Республиканың Чазак даргазының оралакчызы албан-дужаалды күүседир кылдыр томуйлаар дугайында чарлыкка атты салган. 

05.07.2024 Хакасияның арга-арыг өрт албанының ажылдакчылары Тывада арга-арыг өрттерин өжүржүр дээш чедип келген

Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг кожавыс регионнуң удуртукчузу Валентин Коноваловка дилегни киирген соонда, Хакас Республиканың парашют-десант өрт албанының он ажылдакчызы дүүн Тывада чедип келген.

05.07.2024 "Профессионалитет" төлевилелдиң баштайгы доозукчулары Тываның көдээ ажыл-агый специалистериниң одуруунда каттышкан

Тываның Таңды кожууннуң Балгазын суурда Тываның агроүлетпүр технимунунга "Профессионалитет" федералдыг төлевилел программазы-биле өөредилгезин дооскан сургуулдар дипломнарын алган. 

04.07.2024 Моолдуң Президентизи Тываны таварты российжи-моол-кыдат транспорт оруунга сонуургалдыын бадыткаан

Тываны таварты чурттар аразының делегей чергелиг логистика төлевилелдериниң айтырыы бедик деңнелдиг чугаалажыышкыннарга база катап көдүрген.

04.07.2024 Июль 6-дан 11-ге чедир Тывага Россияның ча адарынга чемпионады болуп эртер
Июьнуң 6-11 хүннеринде, Советтиг Тываның 5 чылы аттыг  стадионга,  ча адарынга бүгү-российжи маргылдаа болуп эртер. 

04.07.2024 Кызыл хоорайга Өг-бүле, ынакшыл болгаш шынчы чорук хүнүнге тураскааткан кол хемчеглерниң планы
Июль 4-те
«Орус прозаның көрүнчүүнде ынакшыл болгаш өг-бүле» деп номнар делгелгези - А.С. Пушкин аттыг Национал библиотекага.

04.07.2024 «Россия» делегейниң делгелге-шуулганынга Сибирьниң хөгжүлде стратегиязын 2035 чылга чедир боттандырарын сайгарып чугаалашкан

Сибирь федералдыг округда Россия Федерациязының Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзиниң чанында Чөвүлел база «Сибирь дугуржулгазы» РФ-тиң субъектилериниң экономиктиг кады ажылдажылгазының регионнар аразының ассоциациязының Чөвүлели «Россия» делегейниң делгелге-шуулганының шөлүнге каттышкан хуралды эрттирген.

03.07.2024 Владислав Ховалыг Сибирь регионнарының күчү-шыдалын ажыдарынга Тываның транспорт инфраструктуразы салдарлыг болурун демдеглээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ВДНХ-га «Россия» делегейниң делгелге шуулганынга эрткен Сибирь Федералдыг округ регионнарының Туризм хүнүнге киришкен.

03.07.2024 2023 чылда Тывада социал реабилитация соонда боттарының өг-бүлелеринче 1,6 муң хире уруглар чанып келген

2023 чылда таарымча чок байдалдарга турган 2,1 муң хире уруг Тываның уруглар бажыңнарынга база приюттарга реабилитацияны эрткен.

02.07.2024 Республиканың хүлээп алыышкын комиссиязы ажылын эгелээн

Кызылдың транспорт техникумунуң баазазында дээди болгаш ортумак өөредилге черлеринче республиканың хүлээп алыышкын комиссиязы бодунуң ажылын эгелээн.

02.07.2024 Дайынчы хөделиишкиннер маадырлары бирги спортчу оюннарга күжүн шенешкеннер

Бөгүн спортчу хевирлерге тулган дээн спортчуну илереткен Ада-чурт камгалакчызының оюннары болуп эрткен. Дайынчы хөделиишкиннер хоочуннары “Ада-чурт камгалакчызының кубогу” күш-культуржу бөлүк хемчеглерге күжүн шенешкен.

02.07.2024 Хамаатыларның арга-арыгже кирерин кызыгаарлаан

ТР-ниң хамааты камгалал база онза байдал албанының оперативтиг медээзинден алырга, Кызыл, Бии-Хем, Тожу, Каа-Хем, Таңды база Улуг-Хем кожуун девискээрлеринде республиканың арга-арыг фондузунуң черлеринде 1825,5 га ниити шөлдүг 21 арга-арыг өрттери хып турар. 

01.07.2024 Халыын изиг хүннерде арга-арыгны өрт айыылындан камгалаар

Тывада арга-арыг өрттеринден онза байдал чурумун киирген. Республиканың баштыңы Владислав Ховалыг тускай угланыышкыннарлыг яамылар удуртукчулары база кожуун чагырга даргалары-биле кады оперативтиг байдалды сайгарып көргениниң соонда, бөгүн ындыг шиитпирни хүлээп алган.

28.06.2024 Тывада чок болган СВО киржикчилериниң өг-бүлелери чурттаар оран-сава садып алырда чиигелде ачы-дузаларын ап турар

Дайынчы даалгаларны күүседип тургаш, амы-тынындан чарылган тускай шериг операциязының киржикчилериниң өг-бүлелеринге Тывада чаа деткимче хемчээн киирген. 

28.06.2024 Тывада уругларның аарыыр чоруу ортумак российжи көргүзүгден ийи катап эвээш

2023 чылда Тывада 0-14 харлыг уругларның аараанының 129104 таварылгазы бүрүткеттинген.

27.06.2024 2023 чылда Тывада 3845 кижи социал керээ деткимчезин алган
Тываның 3845 чурттакчызы 2023 чылда социал керээ деткимчезин алган. 

27.06.2024 Тыва республикада арга-арыг өрттерин өжүреринге авиацияны хаара тудар
Тывада агаарның изии 37 градус ажып турар. Ынчангаш республикада арга-арыг өрттери-биле байдал нарыыдаан. 

26.06.2024 Бо неделяда республиканың муниципалитеттеринде тускайлаттынган эштир черлер ажыттынар

«Туризм болгаш хүндүлээчел чорук индустриязы» нацтөлевилел база ИПСЭР ачызында, республиканың эштир черлерин чаагайжыдып, кемпингилерни тудуп база турисчи хүрээлеңни экижидер аргалыг болган.

26.06.2024 Тывада эвээш орулгаларлыг чурттакчы чоннуң үлүү ооң мурнунда чылга көөрде 2,4 хуу эвээжээн

2023 чылдың түңнелдери-биле Тывада амыдырап-чурттаар деңнелдиң үстүкү хемчээлинден эвээш орулгалыг чурттакчы чоннуң үлүү ооң мурнунда чылдан 2,4 хуу эвээш, азы чурттакчы чоннуң ниити санының 23,5 хуузу болган. 

26.06.2024 Тывада уругларның болгаш ажы-төлдүг өг-бүлелерниң байдалының дугайында күрүне илеткелин белеткээн

Тываның Чазаа 2023 чылда уруглар болгаш ажы-төлдүг өг-бүлелер дугайында күрүне илеткелин сайгаргаш, ону хүлээп алган.

25.06.2024 Аныяк салгалды мөөңнээн байырлал – Аныяктар хүнү

Июнь 29-туң хүнүнде республиканың аняыктары Бүгү-российжи Аныяктар хүнүн демдеглеп эрттирер. Аныяктарның кол байырлалы “Россияны каттыштырып!” деп кыйгы-биле эртер.

25.06.2024 Тыва чаштар төрүттүнериниң талазы-биле Сибирьде мурнуку черде

2003 чылда Тывага 5 738 чаш төрүттүнген, 2022 чылга деңнээрге 325 кижи эвээш. ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының республика чазаанга илеткээн уруглар болгаш ажы-төлдүг өг-бүлелерниң байдалының дугайында күрүне илеткелинде чаштарның төрүттүнериниң дугайында ындыг сан-чурагайны берген.

24.06.2024 Владислав Ховалыг Дагестан болгаш Севастопольдуң чурттакчыларын деткээн сөстерни дамчыткан

Июнь 23-түң хүнүнде Севастопольга терроржу акт болган. Украинаның Чепсектиг күштери ийи курорт районнар – Учкуевка биле Любимовкаже ракеталыг адыышкынны кылган. 

24.06.2024 Тыва «тыва» чиигелделиг ипотека планын ажыр күүсеткен

Россияның Президентизи Владимир Путинниң деткимчези болгаш Тыва Республиканың Чазааның 2023 чылдың июль 29-та № 568 доктаалы-биле бадылааны чылда 2 хуулуг чиигелделиг ипотека программазы бистиң республикага ажылдап эгелээн. 

22.06.2024 Ада-чурттуң Улуг дайынының чылдарында мөчээн бүгү-ле кижилерге Сактыышкынның болгаш кажыыдалдың хүнү

2024 чылдың июнь 22-ниң хүнүнде Ада-чурттуң Улуг дайынының эгелээнинден бээр 83 чыл болганын Кызылга демдеглээн. 

21.06.2024 S7 Airlines Кызыл биле Иркутск аразында доктаамал рейсти ажыткан

Бөгүн, июль 21-де,  S7 Airlines Кызыл биле Иркутск хоорайларның аразында доктаамал рейстиң бирги ужудуушкунун ажыткан.

21.06.2024 Тываның Баштыңы РФ-тиң тудуг яамызынга Шагаан-Арыгга озал-ондактың уржуктарын чайладыр акшаландырыышкын айтырыын чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага ажыл-албан аайы-биле чорааш, Россияның тудуг болгаш ЧКА сайыды Ирек Файзуллин-биле ужурашкан. 

20.06.2024 Тываның ийи техникуму "Профессионалитет" төлевилелче кирген болгаш, бүрүнү-биле эде дериттинер

Тываның хары угда ийи ортумак профессонал өөредилге черлери «Профессионалитет» федералдыг төлевилелге киржир. 

20.06.2024 МАСС Азияның делегей маршруттарының четкизинче «Россия – Моол – Кыдат» чурттар аразының оруун киирерин деткээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Новосибирск хоорайда XI делегейниң Сибирь транспорт шуулганында киржип турар.

19.06.2024 Эрткен неделяда Тывада чаа коронавирус халдавырындан аарыыр чорук көвүдээни демдеглеттинген

Тываның Чазааның аппарат хуралында Росхереглелхайгааралының Тывада эргелелиниң удуртукчузу Людмила Салчак ооң дугайында дыңнаткан. 

18.06.2024 Республика девискээринде өртке удур онза байдал чурумун июль 8-ке чедир узаткан

Июньнуң 17-ге чедир күштүг турган өртке удур онза сезонну ам-даа үш неделя, азы июль 8-ке чедир узаткан. 

18.06.2024 "Тургенев чайында" эрзинчилерниң кайгамчыктыг чедиишкиннери

Москвага «Тургенев чайы» V чоннар аразының фестиваль-конкурузунга Эрзин кожууннуң ансамбли чедиишкинниг киришкен. Хары угда үш коллектив: «Надежда» ыры ансамбли, «Чинчилиг» мода болгаш костюм театры база «Эрзин» ансамблиниң солистери бирги черлерни ээлээн.

18.06.2024 Июньнуң 20-ден 22-ге чедир Тывага «VI Төп Азия төөгү номчулгалары» бүгү-российжи эртем-практиктиг конференция болуп эртер

Тываның найысылалы «Төп Азия төөгү номчулгалары» деп алды дугаар бүгү-российжи эртем-практиктиг конференцияның киржикчилерин хүлээп алырынга белен. Тываның күрүне университеди республика Чазааның, «Ада-чурт төөгүзү» фондунуң, Россияның Эртемнер академиязының Сибирь салбырының философия база эрге-хоойлу институдунуң деткимчези-биле конференцияны эрттирер.

18.06.2024 «Үстүү-Хүрээ» XXI фестивалын ССРЭ-ниң составынче ТАР-ның эки тура-биле каттыжып киргениниң 80 чылынга тураскаадыр

Фестивальдың оргкомитет кежигүннери парлалга-конференциязының үезинде, дөрт чыл дыштанган соонда катап эгелээр «Үстүү-Хүрээ» программазын массалыг информация чепсектеринге таныштырган.

17.06.2024 Тывада күрүне деткимчези-биле сес школаны тудуп, алды школаны бүрүнү-биле септеп селиир

Тывада тудуг-септелге сезону кидин-түлүк. Кызыл чоок-кавыда база республика девискээрде хары угда сес школаны тудуп турар.

16.06.2024 Тывада кады камгалал ажылдакчыларның хүнүн демдеглээн

Тываның эмчилери боттарының профессионал байырлалын байырлыг байдалга демдеглээн. ССРЭ-ниң составынче Тыва Арат Республиканың эки тура-биле каттыжып киргениниң 80 чылында Тываның Баштыңы Тывада Кадыкшыл чылын чарлааны эмчи ажылдакчыларынга онзагай чыл болган.

16.06.2024 Россияның база Тываның улустуң артизи Надежда Красная мөчээн

Тываның Баштыңы Тываның улустуң артизи Надежда Краснаяның элекке мөчээни-биле ханы кажыыдалын илереткен.

14.06.2024 Тывада дыңнадыышкын системазын бүрүнү-биле эде чаартыр ажылдар эгелээн

Владимир Путинниң чурттакчы чонга онза байдал дугайында дыңнадыр системаны сайзыраңгайжыдар дээн даалгазын күүседип, Тываның Чазаа «Ростелеком»-нуң Красноярск филиалы-биле кады ажылдажылга дугайында керээни чарган. 

14.06.2024 Тывага Камбы-лама эргелелиниң үндезилеп тургустунганының 105 чылын демдеглээн

Тывада Пандито Камбы-лама институдун үндезилеп тургускандан бээр 105 чылын калбаа-биле демдеглеп эрттирип турар. 

14.06.2024 Тывада чаңгыс аай күрүне шылгалдаларын дужаарының немелде хүннери эгелээн

Тывада чаңгыс аай күрүне шылгалдалары дужаарының кол үези төнген. 2000 ажыг доозукчулар 2024 чылдың май 23-тен июнь 11-ге чедир чаңгыс аай күрүне шылгалдаларын дужааган. 

13.06.2024 «БТК групп» акционерлиг ниитилел шеверлерни ажылче чалап турар

Россияныӊ Камгалал яамызыныӊ шериг кезектеринге идик-хеп, орун-дөжек херексели даарап турар «БТК групп» акционерлиг ниитилелдиң салбырын Кызылга 2022 чылда ажыткан.

13.06.2024 «Тыва – өңнүктерге» регионнар аразының этнотурисчи өөредиглиг шуулганы

«Тыва – өңнүктерге» регионнар аразының этнотурисчи өөредиглиг шуулганы июнь 12-ден 15-ке чедир үргүлчүлээр. Ол Россияда Өг-бүле чылынга тураскааттынган болгаш, Бурят, Тыва, Саха республикаларның «Чаш назынның навигаторлары» федералдыг төлевилелдиң киржикчилериниң аразында эртип турар.

13.06.2024 Тывада хөй ажыл-чорудулгалыг үшкү өг-бүле төвү ажыттынган
Кызыл кожуунда хөй ажыл-чорудулгалыг өг-бүле төвүн байырлыг байдалга ажыткан. 

11.06.2024 Россия хүнүнүң бүдүүзүнде Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тывыскан

Бөгүн, Россия хүнүнүң бүдүүзүнде, Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг биле Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламент) даргазы Каң-оол Даваа республиканың ажыл-ижинге шылгараан кижилерге Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тывыскан.

11.06.2024 Тывада марттан июньга чедир саргы энцефалиди-биле аараан 5 таварылга бүрүткеттинген

Тывага эпидемиологтуг сезон эгелээнден саргыга ызырткан 645 кижи дуза дилеп келген. Аарыг нептередикчинге ызыртканындан аараан 32 кижи барын Роспотребнадзонуң регионалдыг эргелели республика чазааның аппарат хуралында дыңнаткан.

10.06.2024 ПМЭФ-2024 үезинде Тываның, Бурятияның база Калмыкияның Баштыңнары кады ажылдажылга планнарын чугаалашкан

10.06.2024 Тывага Россия хүнүн демдеглээриниң байырлыг хемчеглер планы
Июнь 10-12

Школа чанының лагерьлеринге Россия хүнүнге тураскааткан чаңгыс хүн – школа чанының лагерьлеринге;

07.06.2024 Сибирьниң хөмүр-даш энергетика компаниязы Тываның найысылалының чылыг четкилерин чаартырынга ам-даа киржирин бадыткаан

ПМЭФ-2024 ажылының үезинде, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың улуг чылыг хандырыкчызы – Сибирьниң генерация компаниязының составында Кызылдың чылыдылга энергетика төвүнүң кирип турары «Сибирьниң хөмүр-даш энергетика компаниязы» акционерлиг ниитилелдиң удуртукчулары-биле ужурашкан.

07.06.2024 Комплекстиг хөгжүлдениң бот-тускай мастер-планын ажылдап кылыр хоорайлар даңзызынче Тываның найысылалын киирер

ПМЭФ-2024-түң шөлүнге Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг-биле Россияның вице-премьери Марат Хуснуллинниң ужурашкан кол чугаазының бирээзи - Тываның найысылалының калбак хөгжүлдезиниң стратегиязын тургузары болган.

07.06.2024 Тываның Баштыңы литийниң мөөң чыдынын болбаазырадыр инвестиция дугуржулгазынга атты салган

ПМЭФ-2024 үезинде Тываның Чазаа база «Эльбрусметалл-Литий» компания инвестиция дугуржулгазын чарган. Июнь 6-да республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг база «Эльбрусметалл-Литий» компанияның удуртулгазында «Эльбрусметалл» даг-руда холдингиниң чиңгине директору Евгений Балуков документиге атты салганнар.

06.06.2024 ВТБ банк регионалдыг төлевилелдер боттандырыышкынын деткиир

Июньнуң 6-да Петербургтуң экономиктиг шуулганының үезинде, Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг биле ВТБ банкының президентизи - баштаар чериниң даргазы Денис Бортников кады ажылдажылга керээзин чарган.

06.06.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Космос Отель Групп»-туң президентизи Александр Биба-биле дугуржулга керээзинге атты салганнар
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бөгүн Петербургтуң делегейниң экономиктиг шуулганының үезинде «Космос Отель Групп» президентизи Александр Биба-биле керээни чарган. 

06.06.2024 Тыва экономиканың кластерлиг хөгжүлдезинге АКиТ-ниң арга-дуржулгазын ажыглаар

Тываның Чазаа база Кластерлер, технопарктар база онза экономиктиг зоналар ассоциациязы кады ажылдажылга дугайында керээни чарган.  Санкт-Петербургда делегейниң экономиктиг шуулганының шөлүнге республиканың баштыңы Владислав Ховалыг биле АКиТ директору Михаил Лабудин документиге атты салганнар.

05.06.2024 Ада-иелер хоорайдан дашкаар чайгы лагерьлерже путевка өртээниң чартыын эгидип ап болур

Хоорайдан дашкаар уруглар лагерьлеринче путевкалар садып алган ада-иелер ооң чартыын эгидип ап болур. Республиканың Өөредилге яамызы ооң дугайында бо чылдың сөөлгү регионалдыг ада-ие өөредилгезинде сагындырган.

05.06.2024 Тываның Баштыңы Санкт-Петербургтуң делегейниң экономиктиг шуулганында киржип турар

Владислав Ховалыг республиканың делегациязын удуртуп баштап алгаш, июньнуң 5-8 хүннеринде болуп эртер Петербургтуң экономиктиг форумунга ажылдаар. 

04.06.2024 Республикада 12 орук объектилеринде тудуг-септелге ажылдары уламчылавышаан

Кызыл хоорайның чаа микрорайону Вавилин ээтпээн таварты Кызыл кожууннуң Кара-Хаак суурже орук - хүн бүрүде хөй санныг машина-балгат чоруп турар хайымныг оруктарның бирээзи апарган.

04.06.2024 Күрүне Думазының депутады Д. Хубезов бирги эмчи дузазын чедиреринге мастер-класстарны эрттирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чаңгыс партийжилери – Күрүне Думазының депутаттары Дмитрий Хубезов база Айдың Сарыглар-биле ужурашкан. 

04.06.2024 Тываның сыын ажыл-агыйында мыйыс кезилдези эгелээн

Чылдың-на майның төнчүзүнден июнь ортанга чедир “Туран” сыын ажыл-агыйынга мыйыс кезилдези чоруп турар. Б чылын сыыннар кышты эки ажып, элээн күш киргенин демдеглезе чогуур.

04.06.2024 Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуну Борис Подгорный мөчээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг база Тыва Республиканың Чазаа Ада-чурттуң Улуг дайынының, Ленинград хоорай бүзээлээшкининиң хоочуну Борис Борисович Подгорныйның мөчээни-биле ооң төрээн болгаш чоок улузунга ханы кажыыдалын илергейлээн.

03.06.2024 Тывада 2024 чылдың чайгы үезинде эштир черлерни албан езузу-биле тодарадып айыткан

Тывада бо чайын ажылдаар 5 эштир чер албан езузунуң чөпшээрелин алган. Бөгүн, июньнуң 3-те болуп эрткен республика чазааның аппарат хуралында ону дыңнаткан

.

03.06.2024 Тываның Баштыңы «Барьер» ведомстволар аразының операциязын эрттирерин сүмелээн

Тывага «Барьер» оперативтиг-профилактика операциязы бүдүн июнь база июльда болуп эртер. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг регион чазааның ээлчеглиг аппарат хуралында ону идип үндүрген. 

03.06.2024 Тывада 780 ажыг сайтылар «Госвеб» платформаже шилчиир
Чаа технологиялыг платформаже күрүне органнарының болгаш бюджет албан

черлериниң 400 ажыг албан сайтызын шилчидер ужурлуг «Госвеб» төлевилелдиң “орук картазын” тодарадырын Тываның Чазаа айыткан. 

01.06.2024 Тыва Чазактың мурнундан 500 муң рубльдиң сертификадын юбилейлээн театрга тывыскан

Бүгү-делегейниң уруглар камгалалының хүнүнде, Кызылдың Бичии көрүкчү театрының 60 харлаан юбилейинге тураскааткан байырлыг хемчег Тываның В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга болуп эрткен.

31.05.2024 Тускай сорулгалыг өөредилгеже чагыгны июнь 10-га чедир киирер

Келир үениң студентилеринге өөредилге үезинден улаштыр ажылче хүлээринге чедир оларны үдээринге белен ажыл берикчилериниң боттуг санал-оналдары-биле таныжып алырынга таарымчалыг “Россияда ажылда” порталда тускай шилилделиг өөредилге черлериниң баазазын тургускан.

31.05.2024 Чалым Чульдум-оолга Россия Федерациязының Маадырының Алдын Сылдызын тывыскан

Майның 30-де, Россияның Президентизи Владимир Путин улуг лейтенант Чалым Чульдум-оолге Россия Федерациязының Маадырының Сылдызын тывыскан. Россияның шылгараңгай хамаатыларынга эң дээди күрүне шаңналдарын тыпсыр байырлыг езулал Кремльдиң Екатерина залынга болуп эрткен.

30.05.2024 Тывада мал оолдаашкынының үезинде 2611 кижини сакман ажылынче хаара туткан

Тываның ажыл-агыйларында мал оолдаашкыны доозулган. Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы мал оолдаашкынының түңнелдерин үндүрүп тура, эрткен кыш чеже-даа берге болза, малчыннар кыштаглаашкынны эки эрткен деп демдеглээн.

30.05.2024 Тываның чурттакчы чонунуң 8 хире хуузу эки турачы ажылдарда хаара туттунган

7 хардан өрү назылыг Тываның чурттакчы чонунуң 8,1 хуузу, азы 26 муң кижи 2023 чылда эки турачы акцияларга боттары киришкен. 

30.05.2024 Тываның Чазаа Тастыг чыдынын болбаазырадыр дугуржулганы чарарынга белеткенип турар

Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Россия Чазааның вице-премьери Денис Мантуров-биле кады Тываның энергетика хандырылгазының инвестиция төлевилелдериниң комплекстиг планын база регионнуң үлетпүр курлавырларының өске-даа айтырыгларын чугаалашкан.

30.05.2024 Тываның чырык хандырылгазының айтырыгларын Россияның Энергетика яамызынга сайгарып чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага ажыл-албан аайы-биле чорааш, Россияның энергетика сайыды Сергей Цивилев-биле ужурашкаш, регионнуң энергетика хандырылгазын база ооң чылыг-энергетика балансызын тургузарын чугаалашкан.

29.05.2024 Россияның “бичии эзирлери” Ийи-Талга ужуп кээр

Июньнуң 5-тен 25-ке база июньнуң 28-тен июль 18-ке чедир Улуг-Хем кожууннуң Ийи-Тал суурда Аграрлыг школа-интернатка «Россияның бичии эзирлериниң кады ажылдажылгазы» өөредилге программалыг сменалар бир дугаар болуп эртер.

29.05.2024 Тывадан көдээ ажыл-агый продукциязының ээлчеглиг партиязын Луганск Улус Республиканың Свердловск хоорайже чоруткан

Тыва бараан бүдүрүкчүлериниң тус чер продукциязын: «Вавиол» компанияның ижер суг болгаш ханды суксуннарын база «Белдир» көдээ бүдүрүлге кооперавтивиниң тушенказын Луганск Улус Республиканың Свердловск хоорайже чоруткан

. 

29.05.2024 Тывада өртке удур онза чурумну июнь 17-ге чедир узаткан

Тываның Чазааның доктаалы-биле июнь 17-ге чедир өртке удур онза чурумну узатпышаан, арга-арыгже эрттирилге бижиктиг кирерин чөпшээрээн.

29.05.2024 "Өөредилгениң школа системазын эде чаартыры" программа-биле Тываның алды школазында капитал септелге чоруп турар

«Өөредилгениң школа системазын эде чаартыры» федералдыг программа-биле Тывада алды школаның капитал септелгези график езугаар чоруп турар.

29.05.2024 "Наадым-2024" чоннуң байырлалы июльдуң 18-20-де болуп эртер

Тываның Чазаа бо чылын республиканың малчыннар байырлалының хонуктарын бурунгаар чылдырар деп шиитпирлээн. «Наадым-2024» мооң мурнунда ышкаш, августта Республика хүнү-биле кады эвес, а оон эрте — июль 18-тен 20-ге чедир болур.

28.05.2024 Тывада “Көдээ суурнуң башкызы” программа киржикчизи 13 башкыны шилээн

Эрткен неделяда Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызынга “Көдээ суурнуң башкызы” программага киржир эргени алыр башкыны шилээн конкурс комиссиязының хуралы болуп эрткен.

28.05.2024 Тываның Баштыңы часкы тарылга ажылдарын дүргедедирин негээн

Тывада часкы тарылга ажылдары эгелээнден бээр планнаттынган 40,2 шөлдүң 8,8 муң гектарында тарыыр культура үрезиннерин чашкан.

28.05.2024 Красноярск край эмнелгезиниң өртең салбырынга чыткан ийи кижини үндүр бижээш, Тываже санитарлыг авиация-биле үдээн

Марттың 7-ден тура Красноярск крайның эмнелгезинге чыткан ийи аарыг кижини үндүр бижээн. Олар ам Тывада чедип келгенин республиканың Кадык камгалал яамызының парлалга албаны дыңнаткан.

28.05.2024 Тыва Шагаан-Арыгга чаа котельная тудар төлевилел-санаашкын саавырларын кылып эгелээн

Бо чылдың мартта Шагаан-Арыгның тус чер чылыдылга төвүнге частыышкындан үрелген котельнаяның орнунга чаа тудугну тудар. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг эрге-чагырганың ол талазы-биле шиитпирин дыңнаткан.

27.05.2024 ССРЭ-ниң составынче Тыва Арат Республиканың эки тура-биле каттыжып киргениниң 80 чыл оюн байырлаар хемчеглер планы бадылаттынган

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле тургустунган юбилейлиг болуушкуну белеткээр база эрттирер оргкомитеттиң кежигүннери планны ажылдап тургускан

27.05.2024 Тывада чиигелделиг ипотека чедиишкинниг чоруп турар

Республикада чээли бээриниң бир онзагай программазы – чиигелделиг 2 хуулуг ипотека күүселдези адакталып келген.

27.05.2024 Тывада Ростех заводу чазылдырар чүүлдер бүдүрүлгезин эгелээн

2023 чылдың ноябрьда Кызыл кожууннуң девискээринде ажыттынган «Техмашсервис» АН-ның эмульсиялыг частыр бүдүмелдер заводунга үндүргени чүүлдерни «Тардан Голд» компания ажылында ажыглап эгелээн.

25.05.2024 Тываның Баштыңының бүрүн эргелиг төлээзи Донда-Ростов хоорайда ажылдап турар

Тускай шериг операциязының айтырыгларының талазы-биле Тываның Баштыңының бүрүн эргелиг төлээзи Тимур Куулар ажыл-албан аайы-биле сургакчылап чоруткаш, тыва дайынчылар-биле ужуражыр.

24.05.2024 Тываның тос муң ажыг доозукчуларынга сөөлгү коңга эткен

Бөгүн республиканың бүгү школаларында сөөлгү коңга байырлалы болуп эрткен. Байырлалдың чыскаалынга тоску болгаш онбирги класстарның доозукчулары тос муң ажыг оолдар, уругларга сөөлгү коңга эткен.

24.05.2024 Тываның ИПСЭР программазының ийиги чадазын ажылдап доозар

Президент Владимир Путин 10 российжи регионнарның, ооң иштинде Тываның база, социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускай программазын октябрьның 1-ге чедир бадылаар даалганы берген.

24.05.2024 Тывада хемнер, сугларның көдүрлүп эгелээни-биле бүгү күштерни кезээде белен чурумче шилчиткен

Республика девискээринде часкы үерлээшкин үези эгелээнден, хемнер, сугларда байдалдарны хүннүң-не хыналдага алган. Май 21-ниң медээзинден алырга, регионнуң хемнеринде сугнуң хемчээли көдүрүлген. Ылаңгыя Улуг-Хемниң суу улгаткан.

24.05.2024 Тывадан студентилерниң ийи тудуг отряды «Газпром» ААН-ның шилилдезин эрткен

Тываның күрүне унивесритединиң база Кызылдың тудуг техникумунуң тудуг отрядтары эң улуг энергетика компаниязының Бүгү-российжи студент тудуунуң шилилдезин эрткен.

23.05.2024 Республиканың арга-арыг девискээрлеринде арга-арыг аарыгларынга мониторингини эгелээн

«Росарга-арыг камгалалының» филиалы - «Тыва Республиканың арга-арыг камгалалының төвү» арга-арыг аарыгларның талазы-биле специалистери бо чылын күрүнениң арга-арыглар аарыгларынга мониторингиниң бөлүк хемчеглерин эрттирер.

23.05.2024 Тываның чурттакчылары саргы энцефалидинге удур идепкейжи тарыдып эгелээн

Тывада саргы сезону эгелээн соонда, улуг кижилерден 3887 кижи, азы графиктеп планнаанындан 11 хуу кижи хөйге саргы энцефалидинге удур бирги тарылганы салдырган.

23.05.2024 Тывада кадык камгалалының 15 объектилерин "Кадык камгалалы" национал төлевилел-биле 2024 чылда тудуп, септээр

"Кадык камгалалы" национал төлевилел-биле бо чылын Тывага ийи амбулаторияны база алды фельдшер-акушер пунктуларын тудар. Кадык камгалалының бирги звенозун эде чаартыр программа-биле чеди объектиге капитал септелгени чорудар. 

23.05.2024 Тываның Мөңгүн-Тайга кожуунунда көдээ драма театрын үндезини-биле септеп эгелээн

Президент Владимир Путинниң эгелээшкини боттандырган «Культура» национал төлевилел күүселдези-биле ыраккы, шириин агаар-бойдустуг Мөңгүн-Тайга кожуунда Чудур Артай-оол аттыг драма театрында улуг септелге ажылдары чоруп турар.

22.05.2024 Республика бюджединиң 2023 чылда күүселдезиниң дугайында илеткелди дыңнаан

Бөгүн, майның 22-де, республиканың Дээди Хуралы 2023 чылда Тыва Республиканың регионалдыг бюджет күүселдезиниң дугайында чылдың илеткелинге ажык дыңнаашкынны чоруткан.

22.05.2024 ТШО зоназынче Тывадан ачы-буян дузазының ээлчеглиг чүъгүн чоруткан

Дүүн Кызылдан ээлчеглиг гуманитарлыг дузаны тускай шериг операциязының зоназынче чоруткан. ТШО киржикчилерин деткиир чаңгыс аай штаб ону Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы езугаар организастаан.

21.05.2024 Тываның 9 муң ажыг доозукчуларында күрүне шылгалдалары эгелээн

Бөгүн Тываның 9-ку база 11-ги класстарның доозукчуларында шылгалдалар эгелээн. Майның 21-де база 22-де тоску классчылар даштыкы дылга шылгалданы тудар.

21.05.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның Маадыры Сергей Шойгунуң төрүттүнген хүнү-биле байырын чедирген

Бөгүн, майның 21-де, Россияның Маадыры, Россия Федерациязының Айыыл чок чорук чөвүлелиниң секретары Сергей Шойгу 69 харлап турар.

21.05.2024 Тывадан 22 муң өг-бүле 2024 чылда "улусчу картофельди"алыр

2024 чылда «Улусчу картофель» губернатор төлевилелиниң күүселдезинче 22454 өг-бүлени хаара тудуп, республика бюджединде 7,6 млн рубльди тускайлаары планнаттынган.

20.05.2024 “Медээлер экономиказы” национал төлевилел-биле ыраккы Кунгуртуг, Кара-Хөл база Кызыл-Хая суурларже ВОХШ шөйер

«Медээлер экономиказы» чаа национал төлевилел-биле волокно-оптиктиг харылзаа шугумун тудар чурттуң ыраккы чедери берге чурттакчылыг пунктулар субъектилериниң даңзызынче республика киргенин Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дыңнаткан.

20.05.2024 Тываның сайгарлыкчылары база чурттакчылары импортту солуптар бүдүрүлгени организастаарынга черни садыглажылга чокка ап болур

Тываның эрге-чагыргазы даштыкы барааннарны солуптар бүдүрүлге кылыр деп шиитпирлээн кижилерге чер участоктарын садыглажылга чокка бээр. Майның 15-те, республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг ындыг бүдүрүлгелерге черни аңгылап бээриниң бөдүүнчүткен чурумунуң дугайында доктаалга атты салган.

20.05.2024 2024 чылда Тываның көдээ девискээрлерин хөгжүдеринче 1 млрд хире рубльди угландырары планнаттынган

2024 – 2030 чылдарда Тываның көдээ девискээрлериниң комплекстиг хөгжүлдезиниң эдилгелерлиг программазын бадылаан.

19.05.2024 Тыва «Забег.РФ» бүгү-российжи чартык марафонга каттышкан

Майның 19-та бүгү чуртка «Забег.РФ» чадыг чарыш болуп эрткен. Тывага беш дугаар эрткени ол.

18.05.2024 Тывада тергиин өөредилгелиг студентилериниң төлевирлиг өөренген чарыгдалынга компенсацияның хемчээлин улгаттырган

Тываның эрге-чагыргазы төлевирлиг өөренип турар студентилерни республика бюджединден деткиириниң хемчээлинде элээн өскерлиишкиннерни кылган. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чогуур шиитпирге атты салган.

17.05.2024 Тывада оруктар эде чаартылгазынче 2 млрд ажыг рубльди тускайлаан

Бо чылын орук адырын акшаландырарынче ниитизи-биле 2,2 млрд рубльди угландырганын Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дыңнаткан. Ол бүгү акшаландырыышкынны федералдыг бюджеттен база Тыва Республиканың Орук фондузундан үндүрер.

17.05.2024 Тывада Шагаан-Арыгга ЧЭТ-ке айыыл-халаптан киирген онза байдал чурумун соксаткан

Бо чылдың март 6-да Шагаан-Арыг хоорайның ЧЭТ-ке авариядан киирген регионалдыг онза байдал чурумун май 15-те соксаткан. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг чогуур айтыышкынга атты салган.

17.05.2024 Тываның Кадык камгалал яамызы республиканың чурттакчы чонунуң кадыының дугайында күрүне илеткелин таныштырган

Тываның кадык камгалал сайыды Анатолий Югай 2023 чылда регионнуң чурттакчы чонунуң кадыкшыл байдалының дугайында күрүне илеткелин Тыва Республиканың Чазааның хуралынга таныштырган. 

17.05.2024 Кызылдың кыдыында чаа чуртталга микрорайону туттунуп эгелээн

Кызыл хоорайның чоогунда республиканың Кызыл кожуунунуң Каа-Хем суурда «Преображенский» депаттыг чаа чуртталга микрорайонунда тудуг ажылдары кидин түлүк. 

16.05.2024 Тываның банк ачы-дуза рыногунга Газпромбанкының сервизи немежир

Тыва Республиканың сайыттар кабинединиң кежүгүннери «Газпромбанк» АН-ның төлээлери ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттиргеш, удур-дедир харылзаалыг кады ажылдажылганың кедизин сайгарып көрген.

16.05.2024 Тывада биче судноларга аай-дедир эжиндириишкин сезону ажыттынган

Майның 15-тен эгелеп Улуг-Хемнеп база ооң адырларынга биче хемчээлдиг суднолар-биле эжиндирерин чөпшээрээн. Республика Баштыңы Владислав Ховалыг ооң дугайында айтыышкынга атты салган. 

15.05.2024 “Чылдың өг-бүлези” регионалдыг мөөрейниң тиилекчилери илереттинген

Бөгүн, бүгү-делегейниң Өг-бүле хүнүнде, Кызылга “Чылдың өг-бүлези” бүгү-российжи мөөрейниң регионалдыг чадазының тиилекчилерин шаңнап-мактаан

.

14.05.2024 Республикада Сайгарлыкчы чорук неделязынга тураскааткан хемчеглер эгелээн

Бөгүн, май 14-те, Тыва Республиканың Экономиктиг сайзырал болгаш үлетпүр яамызының, ТР-де Сайгарлыкчы чорукту деткиир фондунуң удуртулгазы-биле, республикада Сайгарлыкчы чорук неделязынга тураскааткан хемчеглер эгелээн.

14.05.2024 Республикада 2023-2024 чылдың одалга сезону доозулган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң социал четкизи таварыштыр, республиканың одалга-энергетика комплекизиниң объектилеринде 2023-2024 чылдарның одалга сезону доозулганының дугайында дыңнаткан.

14.05.2024 Тываның чер ажыл-агыйлары часкы хову ажылдарынче кирген

Республиканың Көдээ ажыл-агый яамызы бо чылын тарылга шөлүнүң хемчээли 50,3 муң гектар дээрзин дыңнаткан. Бо чылын мал чиир культуралар үрезинин ниити шөлдүң 77 хуузунга чажып, тарыыр. 

13.05.2024 Тыва тележурналистиканың хоочуну Наталья Ивановна Принцева мөчээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг база республиканың Чазаа республикада билдингир тележурналист, "Тыва" КТРК-ның хоочуну Наталья Ивановна Принцеваның мөчээни-биле төрээн болгаш чоок улузунга ханы кажыыдалын илередип тур.

13.05.2024 Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке озал-ондакка когараан аарыг кижилерниң Красноярскыда эмнээшкини май төнчүзүнде доостур

Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке озал-ондак үезинде когараан кижи Красноярск крайның клиниктиг эмнелгезиниң реанимацияга ийи ай чытканының соонда, регионалдыг өртең төвүнүң реаниамация салбырындан өртең хирургиязының салбырынче шилчээн.

13.05.2024 Бүгү-российжи Куда-дой фестивалында Тывадан аныяктар салым-чолун доңнаштырган
Дүүн, майның 12-е, ВДНХ-да “Россия” делегей чергелиг делгелге шөлүнге тыва аныяктар Денис Сотпа биле Олча Ооржак шайлалгазын ойнааннар. Ол хүн, бүгү чурттан куда доюн эрттирер дээн 150 эжеш ынакшааннарның аразындан Денис биле Олча Москага эрткен бүгү-российжи бирги шайлалга фестивалын ажытканнар.

13.05.2024 Тываның көскү күрүне ажылдакчызы Иван Максимович Сувандии чок болган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг база Тыва Республиканың Чазааның кежигүннери күрүне ажылдакчызы, республикага каайлы албанын тургузушкан ооң хоочуну Иван Максимович Сувандииниң мөчээни-биле чоок кижилеринге болгаш төрээннеринге ханы кажыыдалын илередип тур.

12.05.2024 Тываның Баштыңы Белгородче атканының соонда, когараан улустуң төрээн болгаш чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен
Майның 12-де, кежээ Украинаның чепсектиг күштери Белгородче кара өжегерээн агаардан халдап, аткан. Чуртталга бажыңынче снаряд-биле дорт атканындан, ол буступ дүшкен. 

10.05.2024 Россияның Маадыры Чалым Чулдум-оол чаңгыс чер чурттугларынга Улуг Тиилелгениң байырын чедирген

1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынынга тиилээниниң 79 чылын демдеглээн байырлал хүнүнде, Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчызы – Москва хоорайда Тываның бүрүн эргелиг төлээзи Чечен Чоксум, Россияның Маадыры Чалым Чулдум-оол чурттуң найысылалында студент чаңгыс чер чурттугларывыс-биле Мөгейиг даанда Ада-чурттуң улуг дайынында мөчээннерниң тураскаалынга чечектерни салып, сактыышкынның мөгейиин кылган.

09.05.2024 РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи А. Серышевтиң Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини

Ада-чурттуң Улуг дайынының эргим хоочуннары, тылдың ишчилери! Хүндүлүг сибирьжилер!

09.05.2024 Россия Федерациязының Айыыл чок чорук чөвүлелиниң даргазының оралакчызы Дмитрий Медведев Тываның Баштыңынга Тиилелге хүнү-биле байырын чедирген

Россияның Айыыл чок чорук чөвүлелиниң даргазының оралакчызы Дмитрий Медведевтиң Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның адынче чоруткан байыр чедириишкининде мынча деп бижээн:

09.05.2024 РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу Тиилелге хүнү-биле Тываның Баштыңынга байыр чедирген

Россия Федерациязының камгалал сайыды, Армияның генералы Сергей Шойгунуң Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның адынче чоруткан чазак телеграммазында мынча дээн:

09.05.2024 Владимир Путин Тываның Баштыңынга Тиилелге хүнү-биле байырын чедирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чурттуң Президентизинден келген Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкинниг сөстерни республиканың чурттакчыларынга дамчыткан. 

09.05.2024 Тываның Баштыңының Улуг Тиилелгениң 79 чылы-биле байыр чедириишкини
Эргим чаңгыс чер чурттугларым!
Улуг Тиилелгениң хүнү-биле силерге сеткилимниң ханызындан байыр чедирип тур мен!

08.05.2024 Кызылда Ада-чурттуң Улуг дайынының маадырларынга сактыышкын езулалын эрттирген

Бөгүн Тываның найысылалынга Улуг Тиилелгениң 79 чылынга тураскааткан митинг болуп эрткен. Ук хемчегге Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннары, тылдың ажыл-ишчилери, дайынчы хөделиишкиннер болгаш тускай шериг операциязының киржикчилери, республика эрге-чагыргазының, хөй-ниити организацияларының төлээлери, өөреникчилер болгаш аныяктар киришкен.

08.05.2024 Россияның Маадыры Буян Куулар чаңгыс чер чурттугларынга ТШО киржикчилеринге дузалажып чорууру дээш четтиргенин илереткен

Россияның Маадыры атка төлептиг болган гвардияның биче сержантызы Буян Куулар чаңгыс чер чурттугларынга видеобижимелди чоруткан. 

08.05.2024 Тиилелге хүнүнүң бүдүүзүнде, Тывада Ада-чурттуң улуг дайынының хоочунунга байырны чедирген

Бөгүн, Тыва Республиканың Чазак даргазының оралакчызы Орлан Сарыглар Ада-чурттуң улуг дайынының хоочуну Георгий Васильевич Абросимовка четкеш, Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның Тиилелге хүнү таварыштыр байыр чедириишкинин фронтучуга дамчыткан. 

08.05.2024 Владимир Путинниң инаугурация езулалында Тываның делегациязын Владислав Ховалыг баштап чораан

Владимир Путин күрүне баштыңынга база катап соңгуткаш, майның 7-де Россияның Президентизи албан-дужаалче албан езузу-биле кирген.

08.05.2024 Тывада арга-арыг кирерин хораан
Тывада апрельдиң 16-дан май 6-га чедир өртке удур онза чурумну ам-даа узаткан.

07.05.2024 Национал төлевилел боттандырылгазы-биле Ак-Довуракта суг чыыр черни эде кылыр

Президентиниң «Чурттаар оран-сава болгаш хоорай хүрээлеңи» национал төлевилелдиң «Арыг суг» федералдыг программазы-биле Ак-Довурак хоорайда суг чыыр черниң эде тудуушкуну база суг дамчыдар черни тудар ажылдар эгелээн. 

07.05.2024 2024 чылда Тываның үш девискээри дөрткү салгалдың мобильдиг харылзаазын алыр

«Ростелеком»-нуң Тываның Чазаа-биле дугуржулгазы езугаар, республиканың кожууннарында 4-кү салгалдың мобильдиг харылзаазын болгаш дүрген дамчыыр интернетти хандырар бааза станцияларының четкизин немей салып турар.

07.05.2024 Тываның күрүне структуралары ада-чурттуң Astra Linux операция системазынче шилчип эгелээн

Тываның күүсекчи эрге-чагырга органнарында чартык чүс хире ажыглакчылар российжи Astra Linux опреация системазын бир-ле дугаар ажыглап эгелээрлер. 

06.05.2024 Тываның Баштыңы Тыва Республиканың Үндезин Хоойлузунуң хүнү-биле республиканың чурттакчыларынга байырын чедирген

Тыва Республиканың амгы Конституциязы Тываның төөгүзүнде тоску Үндезин хоойлу. Ону референдумга бүгү чурттакчы чоннуң хөй-ниити деткиишкини-биле 2001 чылдың май 6-да хүлээп алган.

04.05.2024 Тывада ТШО дайынчызы, биче сержант Буян Куулар Россияның Маадыры бедик атка төлептиг болган

Чурттуң камгалал сайыды, Россияның Маадыры Сергей Күжүгетович Шойгу «Алдын сылдыс» медальды биче сержант Буян Кууларга тывыскан.

03.05.2024 Кызылга Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 79 чылын байырлаарының программазы

Тывага Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 79 чылын байырлаарының программазында маадырларга сактыышкынның патриотчу акциялары, темалыг концерттер, театржыткан көргүзүглер, Ада-чурт дайынының хоочуннары-биле ужуражылгалар, спортчу, культура-массалыг болгаш онлайн-хемчеглер кирген.

03.05.2024 Тываның Тудуг яамызы: тудуг черлери чиигелделиг ипотека-биле садар 1300 хире квартираны сүмелеп турар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг 2023 чылда Чазактың ажыл-чорудулгазының түңнелиниң дугайында Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламент) депутаттарынга илеткеп тура, Тыва Республикада чиигелделиг 2 хуулуг ипотека программазының чыл планы ажыр күүсеттингенин дыңнаткан.

03.05.2024 Тываның чурттакчылары чаагайжыдар объектилер дээш бүгү-российжи бадылаашкынга идепкейлиг киришкен

Россияның Тудуг яамызы чаагайжыдар девискээрлер болгаш дизайн төлевилелдер шилиир IV бүгү-российжи онлайн-бадылаашкынның түңнелдерин үндүрген. 

03.05.2024 Тывада өртке удур онза чурум майның 6-га чедир үргүлчүлээр

Тываның Арга-арыг яамызының дыңнатканы болза, республикага өрт айыылының сезону эгелээнинден, ниитизи-биле 122,8 га шөлге арга-арыг өрттери бүрүткеттинген. Май 2-ниң хүнүнде республиканың арга-арыг фондузунда хып турар өрттер чок. 

02.05.2024 Тываның Баштыңы Чаңгыс аай дүүштүрүлге төвүн тургузуп, дилеп-тывар ажылдарны күштелдирген

Бөгүн, Тыва төпке, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг тускай шериг операциязының үезинде ис чок читкен шериг албанныгларның чоок улузу-биле ужуражып, моон соңгаар кандыг хөделиишкиннерни кады кылырын сайгарып чугаалашкан.

02.05.2024 Тываның доозукчулары техниктиг мергежилдерже дужаап кирер чаңгыс аай күрүне шылгалдаларын шилип алыры көвүдээн

2024 чылда күрүнениң түңнел аттестациязының кол үезиниң чаартынган расписаниези бадылаттынганын Тываның Өөредилге яамызы дыңнаткан. 

01.05.2024 Владимир Фалалеев: "Тывада чурттап чоруурумга чоргаарланыр мен"

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Водоканал-сервис» КХН-ниң чиңгине директору Владимир Фалалеевке «Тыва Республиканың мурнунга ачы-хавыязы дээш» Тыва Республиканың медалын тывыскан.

01.05.2024 Сергей Уюсов: «Бөгүн ажылчыннарывыс төлептиг акша шалыңны ап турарлар»

«Восток» КХН-ниң чиңгине директору Сергей Уюсов “Тыва Республиканың күш-ажылдың Маадыры” бедик атты алган. 

01.05.2024 Владислав Ховалыг Тываның шылгараңгай ажыл-ишчилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан

Частың, найыралдың болгаш күш-ажылдың байырлалының хүнүнде Россияның болгаш Тываның социал-экономиктиг болгаш культурлуг хөгжүлдезинге улуг үлүүн киирген төлептиг кижилерге шаңналдарны тыпсырының байырлыг ёзулалы бөгүн, май 1-де, Тыва Республиканың Чазааның бажыңынга болуп эрткен.

27.04.2024 Байырлал хүннеринде айыыл чок байдалды тургузар дээш

ТР-ниң Чазаанга терроризмге удур комиссияның болгаш оперативтиг штабтың каттышкан хуралы Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның удуртулгазы-биле болуп эрткен. 

27.04.2024 Тывада диспансеризация үезинде хоралыг ыжыктарлыг кижилерни илереткен

2024 чылдың эгезинден Тываның 11 муң чурттакчызы диспансеризацияны база профилактиктиг шинчилгелерни эрткенин регионнуң Кадык камгалал яамызы дыңнаткан.

27.04.2024 Тывада хөй ажы-төлдүг болгаш социал камгалалы кошкак өг-бүлелерге өрт ыжының медээчилерин салып турар

Тывада хөй ажы-төлдүг болгаш социал камгалалы кошкак өг-бүлелерге өрт ыжының медээчилерин чылдың-на салып турар. 

26.04.2024 Тываның бичии спортчулары «Азияның уруглары» VIII оюннарга киржир

Сибирь федеральдыг округтуң командазынче кирген Тыва Республикадан 122 спортчу «Азияның уруглары» VIII оюннарга киржир. 

26.04.2024 Тываның Баштыңы Кызылда чуртталга микрорайонунуң тудуун хынаан

Владислав Ховалыг «Мөңгүн» биле «Столичный» микрорайоннарда хөй аалдыг бажыңнар биле школа тудуун хынап четкен. Ында бажыңнарны чиигелделиг ипотека программазының күүселдези база үлүг киириштирилгези-биле тудуп турар. 

26.04.2024 Тывада юридиктиг черлерге чырык энергиязы дээш тарифтер эвээжээр

Тыва Республиканың юридиктиг черлеринге чырык энергиязы дээш тарифтер 2024 чылдың июльдан эвээжээр.  

24.04.2024 Тываның Баштыңы 2023 чылда Чазактың ажыл-чорудулгазын илеткээн

Апрель 23-те Тываның Чазак бажыңынга ТР-ниң Хуралы (парламентизи) часкы сессияның ээлчег чок хуралын эрттирген. Аңаа Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ТР-ниң Чазааның 2023 чылда ажыл-чорудулгазының түңнелдериниң дугайында база 2024 чылда мурнады боттандырар угланыышкыннарының дугайында илеткээн.

23.04.2024 Тываның Баштыңы тус чер бот-башкарылга органнарының ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан
Тус черниң бот-башкарылга хүнүнге турас­кааткан байырлалды РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң Чарлыы ёзугаар 2012 чылдан тура демдеглеп эгелээн.

10.04.2024 Тываның кожууннарында мал тарылгазы болгаш демдектээр ажыл эгелээн

Тыва Республиканың Чазак Даргазының оралакчызы Алик Монгуштуң удуртулгазы-биле ажылчын бөлүк Кызыл кожуунче мал тарылгазы база малдың демдектээр ажылын чорудары-биле четкен. Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының ажылдакчылары, мал эмчилери болгаш кожууннуң көдээ ажыл-агый килдизиниң ажылдакчылары-биле Кызыл кожууннуң Ээрбек сумузунуң малчыннары Дүрген-оол, Саяна Канданнарның аалынга чедип, малдың тарылгазы, ханын алыры база дем­дектээр ажылды чоруткан.

09.04.2024 Тывада өрт айыылының сезонун чарлаан

Апрель 10-дан тура республиканың девискээринге өрт айыылының сезону тургустунганының дугайында доктаалга Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ат салган. Ук документ республиканың Арга-арыг ажыл-агыйының база бойдус ажыглалының яамызынга өрттү баш бурунгаар илередирин база өжүрерин дагзып турар. Хову өрттерин өжүреринге онза байдалдар яамызының албаннарының, тус черниң чагырга черлериниң чепсек-дериин болгаш кижи күжүн киириштирер.

08.04.2024 Тывада 11 муң ажыг шимчевес өнчүнү бүрүткээн

Шимчевес өнчүнүң чаңгыс аай күрүне реестрин долу болгаш чиге медээлер-биле долдурарының дугайында Россияның Президентизиниң даалгазының күүселдезин Тыва Республиканың Чазаан­га сайгарып чугаалашкан. Ооң сорулгазы – күрүне реестринде бүрүткетпээн шимчевес өнчүнүң ээлерин илередип тыпкаш, бүрүткедири.

05.04.2024 РФ-тиң экономиктиг хөгжүлде сайыды Максим Решетников: Амыдыралдың деңнели бедээн регионнар аразында – Тыва

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Президент Владимир Путинниң деңнелинге болуп эрткен хуралга киришкен. Ооң кол темазы – социал-экономиктиг хөгжүлдениң тускай программазының бирги чадазының боттанылгазы.

03.04.2024 Тываның Чазаа 2023 чылда бодунуң ажыл-чорудулгазын түңнеп, 2024 чылда мурнады көөр сорулгаларны тодараткан

Отчёттуң төлевилелин чазак хуралынга чугаалажып көрген. Ооң кол-кол темаларының дугайында илеткелди чазактың бирги оралакчы даргазы Владимир Донских кылып, чыл дургузунда республиканың кол-кол көргүзүглеринге, чедиишкиннеринге доктааган. Тывага 2023 чылды Чоннуң сырый каттыжылгазының чылы кылдыр чарлаан. Хоойлуга дүүштүр ук документини Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) сайгарып көөр, кожууннарже үнүүшкүннерниң үезинде чонга таныштырар.

02.04.2024 Тывага терроризмге удур немелде хемчеглерни алыр

Апрель 1-де Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг­ның дарга­лаашкыны-биле терроризмге удур комиссия­ның хуралы болуп эрткен. Комиссияның кежигүннери терроризмни айыылын чок болдурарының талазы-биле немелде хемчеглерни хүлээп алырының арга-шинээн өөренип көөрүн чугаалашканнар. Бүдүн чуртта ышкаш республикада база, теракт кылып болурунуң айыы­лы улгаткан. Ындыг байдал терроризмге удур хемчеглерни күштелдирерин негеп турар.

29.03.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның тудуг сайыды Ирек Файзуллин-биле ужурашкан

Удуртукчуларның ужуражылгазынга Россияның тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый сайыдының оралакчызы, Шагаан-Арыг хоорайның чылыг-энергетика төвүнге болган айыыл-халаптың уржуктарын чайладырынга боду киришкен. Амгы үеде ол ЧЭТ-тиң септелгезин харыылап турар Алексей Ересько олурушкан. Олар Шагаан-Арыг хоорайның чылыг хандырылгазының амгы үеде байдалын болгаш чаа одалга төвүн тудуп болурунуң айтырыгларын сайгарып чугаалашканнар.

28.03.2024 Өскүс уругларга бажың-балгат тудуу уламчылаар

Россияның Тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы-биле дугуржулганың иштинге бо чылын Тывага өскүс болгаш ада-иезиниң азыралы чок арткан уругларга 84 оран-саваны тудуп азы садып бээр. Регионнуң Тудуг яамызының ылавылап турары-биле алырга, 33 оран-саваның тудуу планнаттынган, 51 квартираны чуртталга оран-савазының ийиги рыногундан садып алыры көрдүнген.

27.03.2024 Тывада уруг-чаштың эргелериниң талазы-биле төлээге Саида Сеңгии томуйлаткан

Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) тоску сессиязының ээлчег чок дөрткү хуралынга Тываның Баштыңының саналы-биле Тыва Республикада уруг-чаштың эргелериниң талазы-биле төлээниң албан-дужаалынга Саида Хертековна Сеңгии бадылаттырган.

26.03.2024 Тываның тудуг сайыдынга Артыш Кыргыс томуйлаткан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың чаа тудуг сайыдын томуйлаан. Ук албан-дужаалга мооң мурнунда Кызыл хоорайның мэриниң тудуг талазы-биле оралакчы болуп ажылдап турган 40 харлыг Артыш Кыргыс ажылдаар болган. Республиканың удуртукчузунуң чугаазы-биле алырга, ындыг шиитпирни тудуг адырын күштелдирери-биле хүлээп алган болуп турар. Тудуг адырынга социал объектилерни болгаш чуртталга комплекизин тудар чугула сорулга салдынган.

25.03.2024 Президентиниң бүрүн эргелиг төлээзи Тывада келген
Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев Тыва Республикада ажыл-агыйжы чорук-херектиг келген.

22.03.2024 Тывада Элээр чоруктуң суртаал хүнүн бир дугаар эрттирген

Бөгүн, марттың 22-де, Элээр чоруктуң суртаал хүнүн Тывада бир дугаар демдеглеп эрттирип турар. Регионнуң кол болуушкуннар календарында чаа хүннү республиканың баштыңы Владислав Ховалыгның инициативазы-биле бадылаан.

22.03.2024 «Профессионалитет» чемпионаттың Тывада регионалдыг чадазында 200 ажыг аныяктар киржип турар

«Өөредилге» национал төлевилелдиң «Профессионалитет» федералдыг төлевилел чорудуунда, аныяк кижилерни өөредир болгаш мергежилге белеткээр адырда кол болуушкуннарның бирээзинге профессионал уран арганы шылгаар чемпионат хамааржыр. 

22.03.2024 Тываның Баштыңы Владимир Путинге Президент соңгулдаларынга тиилээни дээш байырын чедирген

Россияның Төп соңгулда комиссиязы Президент соңгулдаларның түңнелдерин албан езузу-биле чарлаан. Соңгулдаларга 87576075 соңгукчу киришкен, келиишкин 77,49 хуу болган. 

21.03.2024 Тывада Кадыкшыл чылында улуг комплекстиг хемчеглер эртер

Владислав Ховалыг 2024 чылды Тывада Кадык камгалал чылы кылдыр чарлаан. Республика Баштыңы кижиниң эң улуг байлаа болур кадыынче шупту күштерни база кичээнгейни углаарын кыйгырган.

21.03.2024 Тываның шериг комиссариады «Маадырларның үези» программага киржир чагыгларны хүлээп турар

Бо хонуктарда Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг тускай шериг операциязының киржикчилери-биле ужуражып тура, Президент Владимир Путинниң инициативазы-биле чуртта эгелээн «Маадырларның үези» программага киржириниң дугайында чугаалашкан. 

21.03.2024 Тываның үндүрүг албаны орулга үндүрүүн база бухгалтер отчедунга үндүрүг декларациязын үе шаанда дужаарын сагындырып тур

Федералдыг үндүрүг албанының Тыва Республикада эргелели эрте берген чылда үндүрүг төлевириниң түңнели-биле орулга үндүрүүнге үндүрүг декларациязын бо чылдың марттың 25-ке чедир дужаарын сагындырып тур. 2023 чылдың 12 айында организацияның үндүрүүнге үндүрүг декларациязын 2024 чылдың марттың 25-ке чедир дужаар.

21.03.2024 Социал шинчилелдер: Тывада чоннар аразының харылзаазы быжыг

Тыва Республиканың Баштыңының чанында националдар аразында болгаш шажын-чүдүлгелер аразында харылзаалар чөвүлелиниң бо чылдың бирги хуралы Тываның Чазаанга болуп эрткен.

20.03.2024 Чаагайжыдар объектилер дээш бүгү-российжи бадылаашкында Тывадан 86 төлевилел киржип турар

Бүгү чуртта болгаш Тывада база, марттың 18-тен эгелеп, «Чуртталга оран-савазы болгаш хоорай хүрээлели» национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээри” федералдыг төлевилел-биле девискээрлер чаагайжыдылгазынга онлайн-бадылаашкын чоруп турар.

19.03.2024 Тываның ажыл-агыйлары часкы хову ажылдарынга белеткелди эгелээн

Тываның Чазааның аппарат хуралында часкы тарылга ажылдарынга белеткел дугайында чугаалашкан. Көдээ ажыл-агый сайыдының хүлээлгезин күүседип турар Юрий Оруспай белеткел ажылдарын база планнарын илеткээн. 

19.03.2024 Тываның Соңгулда комиссиязы Президент соңгулдаларының баш бурунгаар түңнелдерин дыңнаткан
Тываның Соңгулда комиссиязы Тыва Республиканың девискээринге 2024 чылдың март 15, 16, 17-де эрткен Россия Федерациязының Президентизиниң соңгулдаларының баш бурунгаар түңнелдерин үндүрген.

18.03.2024 Тыва Крымның Россияга каттышканының 10 чылдаанын демдеглээн

Таптыг-ла 10 чыл бурунгаар, 2014 чылдың март 18-те, президент Владимир Путин Россия Федерациязының составынче  Крым Республика биле Севастополь хоорайны хүлээп алыр дугайында керээге атты салган. 

18.03.2024 Тываның муниципалитеттеринде коммунал болгаш оперативтиг албаннар дүрген эрээн харның уржуктары-биле демисежип турар

Тываның алды муниципалдыг тургузуунда: Кызылда база Кызыл, Бии-Хем, Чөөн-Хемчик, Чеди-Хөл база Каа-Хем кожууннарда чурттакчылыг черлерде эрээн харның база бедик черлерден аккан сугнуң чуртталга бажыңнарынга айыылы-биле демиселди чорудуп турар.

18.03.2024 Россияның Чазаа «Тудуг» күрүне программазының объектилер даңзызынче Тывада онкодиспансер тудуун киирген

РФ-тиң Чазааның айтыышкыны езугаар, Россия Федерациязының «Кадык камгалалының хөгжүлдези» күрүне программазы-биле 2030 чылга чедир ажыглалче киирер объектилер даңзызынче Кызыл хоорайга республиканың онкология диспансери кирген. 

18.03.2024 Тывада соңгукчуларның 95,37 хуузу Владимир Путин дээш үнүн берген

Тыва Республиканың Төп соңгулда комиссиязы протоколдарны 100 хуу хынап, санаан соонда, Россияның Президент соңгулдаларынга соңгукчуларның 95,59 хуузу киришкени тодараттынган. 

18.03.2024 Россияның Тудуг яамызы Шагаан-Арыгның ЧЭТ-тен алган материалдарга лабораторлуг шинчилелдерни эгелээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг-биле Россияның тудуг болгаш ЧКА сайыды Ирек Файзуллинниң дугурушканы езугаар, марттың 13-14 хүннеринде республикага ажылдаан В.А. Кучеренко аттыг «Тудуг» эртем-шинчилел төвү» тудуг конструкцияларын шинчилээр Төп эртем-шинчилел институдунуң эксперттери Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке онза болуушкундан когараан демир конструкциялардан материалдарны алган.

17.03.2024 Сибирь федералдыг округда бадылаашкынның ийи дугаар хүнү-биле Тыва эң улуг көргүзүглүг

Россия Федерациязының Президент соңгулдаларында бадылаашкынның  баштайгы ийи хонуунда Тыва Республиканың чурттакчы чону ниитизи-биле 87,15 хуу соңгааны тодараттынган. 

16.03.2024 Тывада Россия Президентизиниң соңгулдаларында шупту соңгукчуларның көвей кезии үнүн берген

Россия Федерациязының Президент соңгулдаларының бирги бадылаашкын хүнүнде Тыва Республиканың  123 муң чурттакчызы боттарының шилилгезин кылган.   Республика Баштыңы Владислав Ховалыгның дыңнатканы-биле алырга, ол дээрге регионда соңгукчуларның  62,25 хуузу-дур.

15.03.2024 Тывада Масленицаны калбаа-биле демдеглеп турар

Бурунгу байырлал – Масленицага тураскааткан байырлал хемчеглери Тываның культура бажыңнарында болгаш төптеринде, школаларда, уруглар садтарында, немелде өөредилге төптеринде, библиотекаларда база музейлерде эртип турар.

15.03.2024 Тываның Баштыңы Россия Федерациязының Президентизиниң соңгулдаларынга бадылаан

Кызылдың 5 дугаар гимназиязында соңгулда комиссиязынга Владислав Ховалыг өөнүң ишти-биле кады бадылааннар.

15.03.2024 Тывада «Өөредилге» национал төлевилел-биле туткан ийи улуг школа ажыттынган

Республика чонунуң чартык кезии чурттаан регионнуң Кызыл хоорайда ийи чаа школа ажыттынган. Ооң бирээзи Тываның найысылалы Кызыл хоорайның Бай-Хаакская кудумчуда болза, өскези - Кызыл кожууннуң Сукпак суурда. 

14.03.2024 Тываның Баштыңы Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке ОБ үезинде алган кемдээшкининден Мерген Сарыг-оолдуң мөчээни-биле, ооң өг-бүлезинге кажыыдалын илереткен

Марттың 6-да Шагаан-Арыгның чылыдылга-энергетика төвүнге техногенниг озал-ондактан Мерген Сарыг-оол өрттенип кемдээн турган. 

14.03.2024 Тывада чылыг-хандырылга организацияларын хынаар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дүүн «ТЭК-4 башкарыкчы компания» күрүнениң унитарлыг бүдүрүлгезинде бактааттынган Ак-Довурактың чылыг-энергетика төвүнге чораан.

14.03.2024 Владислав Ховалыг Улуг-Хем база Чөөн-Хемчик кожууннарда школа тудугларын хынаан

Тываның Баштыңы регионнуң барыын талада муниципалдыг тургузугларынче сургакчылап чорааш, Улуг-Хем кожууннуң Чодураа суурда база Чөөн-Хемчик кожууннуң Чадаанада школа тудуглары кайы хире чоруп турарын хынаан.

13.03.2024 2023 чылда арга-арыг өрттерин эвээжеткен СФО регионнарының санында Тыва база кирген

Россияның бойдус курлавырлары база экология сайыды Александр Козлов Александр Козлов республикага кээп чорааш, өрт айыылының сезонунга белеткелдиң федералдыг штаб хуралын удуртуп эрттирген.

13.03.2024 Россияның бойдус курлавырлары болгаш экология сайыды Александр Козлов «Экология» национал төлевилелдиң «Арыг агаар» федералдыг программазын Тывага боттандырылгазын деткээн

РФ-тиң бойдус курлавырлары база экология сайыды Александр Козлов Тыва Республикага ажыл-агый аайы-биле ажылдаан. «Экология» национал төлевилелдиң «Арыг агаар» федералдыг төлевилелиниң хемчеглериниң күүселдезин хынаары – ооң сорулгазы.

12.03.2024 Шагаан-Арыгда шупту социал албан черлерин база хөй аалдыг бажыңнарны чылыгда кошкан

Москвадан база Сибирь регионнарындан Тывада эккелген модульдуг котельнаяларның ачызында, хоорайның социал ужур-дузалыг 20 албан черинде база хөй аалдыг 62 бажыңнарның шуптузунда чылыг хандырылгазын катап тургускан. 

12.03.2024 Тываның Баштыңы президент соңгулдаларының үезинде доктаамал болгаш айыыл чок харылзааны хандырар ажылчын бөлүктү тургускан

РФ-тиң Президент соңгулдаларның үезинде Тывада харылзаа каналдарының ажылы дээш харыылаар тускай ажылчын бөлүк тургустунган.

12.03.2024 Россияның бойдус курлавырлары болгаш экология сайыды Александр Козлов ажыл аайы-биле Тывада келген

Тывада келген Россияның бойдус курлавыры болгаш экология сайыды Александр Козлов-биле кады элээн каш айтырыгларны сайгарып көөрүн Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дыңнаткан.

12.03.2024 Тывадан ээлчеглиг ачы-буян чүъгү тускай шериг операциязының дайынчыларынче аъттаныптар

Тывада тускай шериг операциязының киржкичлеринге гуманитарлыг ачы-буян чыылдазы уламчылап турар. Бо удаада доңурган эът, чылыг хептер, генераторлар, хирээлер дээш, өске-даа чүъктү март 20-де чорудары планнаттынган. 

11.03.2024 Тываның Чазаа Шагаан-Арыгның чылыдылга-энергетика төвүнге когараан ажылдакчыларга төлевирлерни доктааткан

Бөгүн Тываның Чазаа Шагаан-Арыгның чылыдылга-энергетика төвүнге когараан ажылдакчыларга төлевирлер хемчээлин доктааткан. 

11.03.2024 «Чуртталга оран-савазы болгаш хоорай хүрээлеңи» национал төлевилел боттандырылгазы-биле Тывага 30 хөй-ниити девискээрлерин чаагайжыдар

Тудуг сезону эгелээрге, республиканың шупту 19 муниципалдыг тургузугларынга хөй-ниитиниң 30 чаа дыштанылга девискээрлерин тудар.

11.03.2024 Тывада Шагаан-Арыгның ЧЭТ-инге озал-ондактың уржуктарын чайладырынга Сибирь регионнары биле Москва дузалашкан

Тывага дүрген болгаш бүгү талалыг дузаны көргүскенинден, Шагаан-Арыгда ЧЭТ-ке авариядан чидириглер элээн эвээш болган. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг ТР-ниң чазааның неделяның хуралынга ооң дугайында дыңнаткаш, дуза катканнарга четтиргенин илереткен.

11.03.2024 «Межегейхөмүр» Тываның бюджединче саң-хөө киирилдезин көвүдеткен

Тываның Чазаа «Межегейхөмүр» компания-биле инвестиция дугуржулгазын 2023 чылда күүсеткен түңнелдериниң дугайында отчетту дыңнаан

11.03.2024 Шагаан-Арыгның ЧЭТ одаар чүүл бээр шууштурулга шугумун катап ажыглалче киирип, ийиги котелду ажылдаткан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Шагаан-Арыгның чылыдылга-энергетика төвүнде одаар чүүл бээр шууштурулга шугумун катап ажыглалче киириптерге, ийиги котел ажылдап эгелээнин дыңнаткан.

 

10.03.2024 Оперативтиг штабтың шиитпири-биле Шагаан-Арыгның школачыларында хуусаа бертиниң дыштанылгазын чарлаан

“Шагаан-Арыгның өөредилге черлерин чылыгга кошкан, чылыгның температуразы 20-22 градус – деп, Тываның Баштыңы дыңнаткан. - 18 социал объектилерниң 13-үнде чылыг кииртинген. 

10.03.2024 Шагаан-Арыгда катап тургузуушкун ажылдарында 300 ажыг специалистер хаара туттунган

Шагаан-Арыг хоорайда онза байдалдың уржуктарын чайладыры-биле 300 ажыг кижи база 78 санныг тудуг техникалары хоорайның ЧЭТ база чылыг трассазында катап тургузуушкун ажылдарында хаара туттунган ажылдап турар. 

09.03.2024 Шагаан-Арыг чурттакчыларның чылыг-чырык хандырылгазының төлевирлерин эде санаар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Шагаан-Арыгда катап тургузуушкун ажыдарның үезинде чурттакчылар-биле доктаамал харылзаада чоруп турар.

09.03.2024 Чазак Даргазы Владислав Ховалыг Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке онза байдал үезинде когараан улустуң төрелдери-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг, Тываның прокурору Сергей Дябкин, Тывада кол федералдыг инспектор Александр Вавилихин олар Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке онза байдал үезинде когараан улустуң төрелдери-биле ужурашкан.

09.03.2024 Шагаан-Арыгның хөй аалдыг алды бажыңынче база элээн каш соцобъектилерже чылыгны берген

Шагаан-Арыгда Дружба биле Саян-Шушенское кудумчуларында хөй аалдыг 6 бажыңче база элээн каш социал объектилерже чылыгны берген. Тываның Баштыңы Владилав Ховалыг Улуг-Хем кожуунга чорааш, ооң дугайында дыңнаткан.

08.03.2024 Тываның чурттакчызы Чалым Чулдум-оол Россияның Маадыры хүндүлүг атты алган

55-ки гвардейжи бригаданың улуг лейтенантызы Чалым Сюндюпович Чулдум-оол Россияның Маадыры атты алган дугайында медээни Тываның Баштыңы социал четкилерде бодунуң арынында дыңнаткан. 

08.03.2024 Тываның Баштыңы Бүгү-делегейниң херээженнер хүнү – Марттың 8-зи-биле республиканың херээжен чонунга байырын чедирген

Эргим хүндүлүг херээжен чонувус!

Хүндүлүг аваларывыс, өг-бүлелерниң херээжен ээлери, уругларывыс база угба-дуңмаларывыс!

Бүгү делегейниң херээженнер хүнү – Март 8-биле!

08.03.2024 Тываның төлээлери “Херээженнер: ёзу-чаңчылдарны кадагалап – Россияны сайзырадыыл” деп шуулганда

Чоннарның ажыл-агыйының чедиишкиннериниң делгелгези “Россия” делгелге-шуулганга “Херээженнер: ёзу-чаңчылдарны кадагалап – Россияны сайзырадыыл” деп шуулган болуп эрткен. 

07.03.2024 Тывада Шагаан-Арыгның социал объектилеринде чылыгны өйлээр чурумну тудуп турар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның удуртканы оперативтиг штаб Шагаан-Арыгның социал объектилеринде байдалды контрольда тудуп турар.

07.03.2024 Тываның Шагаан-Арыгда аварийлиг-катап тургузуушкун ажылдарынче федералдыг төп биле кожа-хелбээ регионнар эвилелдешкен

Хакасиядан 3,5 МВт күчүлүг мобильдиг котельнаяны бо дүне Кызылга эккелген, а Москва, Кемерово, Новосибирск, Красноярсктан котельнаялар орукта кел чыдар

.

07.03.2024 Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке өрттен когараан сес кижини Красноярск крайның клиниктиг эмнелгезинче чоруткан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның дыңнатканы болза, Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке өртке когараан байдалы берге сес кижини Красноярск хоорайда крайның күрүнениң клиниктиг эмнелгезиниң өртең төвүнче Россияның ОБЯ самоледу-биле чоруткан.

07.03.2024 Шагаан-Арыгның ЧЭТ-инде бир котелду ажылдаткан, а ийизи белен

Бо дүне ажылдаткан бир котел бүдүн хоорайның хоорзаларынга 40 градус чедир чылыгны тудар ужурлуг. Чылыг хандырылгазының шугумун түр үениң схемазы-биле катап ажылдадып эгелээн.

07.03.2024 Тываже Москвадан база Сибирьниң регионнарындан мобильдиг котельнаялар кел чыдар

Шагаан-Арыгның ЧЭТ-инге өрттен когарааннарга бедик мергежилдиг эмчи дузазын көргүзери-биле айыыл-халаптар медициназының федералдыг төвүнден 13 специалистиг каттышкан бригада Тывада чедип келген ажылдап турар. 

07.03.2024 Айыыл-халаптар медициназының федералдыг төвүнден эмчилер Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке өрттен когарааннарны шинчип көрген

Россияның Кадык камгалал яамызының Айыыл-халаптар медициназының федералдыг төвүнүң база өске-даа угланыышкыннарлыг федералдыг төптерниң специалистеринден тургустунган 22 кижи составтыг хөй талалыг эмчи дузазының бригадазы Улуг-Хем кожууннуң Шагаан-Арыг хоорайның чылыдылга-энергетика төвүнге болган онза болуушкунда когараан кижилерни шинчип көрген.

07.03.2024 Шагаан-Арыгда база Улуг-Хемниң суурларында түр үениң пунктуларын ажыткан

Улуг-Хем кожууннуң Шагаан-Арыгның 2 дугаар школазында, Хайыракан, Ийи-Тал база Арыг-Үзүү суурларында 90 оруннуг түр үеде чурттаар пунктулар ажылдап эгелээнин вице-премьер Орлан Сарыглар дыңнаткан. 

06.03.2024 Шагаан-Арыгда чылыг хандырылгазын бо кежээ катап бээр

Тывада регионалдыг хемчээлдиг онза байдал чарлаттынган. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Шагаан-Арыг ЧЭТ-инге болган болуушкун-биле ажылдаар оперативтиг штаб хуралының соонда, ооң дугайында дыңнаткан. 

06.03.2024 Тывада тускай шериг операциязының айтырыгларының талазы-биле чөвүлел тургустунган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың шериг албанныглары-биле бөгүн ужурашкаш, Президент Владимир Путинниң инициативазынга даянгаш, тускай шериг операциязының киржикчилеринге «Маадырларның үези» чаа өөредилге программазын эгелээрин сайгарып чугаалашкан.

06.03.2024 Марттың 8-зинге тураскааткан хемчеглерни хөйү-биле организастаан

Бо неделяда частың башкы байырлалы - Марттың 8-зинге тураскааткан байырлалдың хемчеглери хөйү-биле эртер.

06.03.2024 Тывада Шагаан-Арыг хоорайда ЧЭТ-те онза байдалдың чылдагаанын тодарадып турар

Шагаан-Арыгның одалга-чылыдылга төвүнге болган онза болуушкундан когараан 16 кижини эмнелгеде чыттырган. Олар шупту - бүдүрүлгениң ажылдакчылары.

05.03.2024 Тывада национал төлевилел-биле культура ажылдакчыларының билиг-мергежилин бедидип турар

Президент Владимир Путинниң инициативазы-биле 2019 чылда бүгү чуртта эгелээн «Культура» национал төлевилелиниң «Чогаадыкчы кижилер» федералдыг төлевилели культура ажылдакчыларының профессионал билиг-мергежилин бедидип, сайзыраар арганы берип турар. 

04.03.2024 Россияның юстиция сайыды Константин Чуйченко ажыл-агый аайы-биле Тывада келген

Россияның юстиция сайыды Константин Чуйченко ажыл-агый аайы-биле Тывада келген. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг база регион чазааның сайыттар кабинеди-биле регионнуң эдип-чазаар төптерниң дугайында айтырыгларны чугаалашкан.

04.03.2024 Тывада ОРВИ болгаш грипптен аарыыры эвээжеп эгелээн

Тыва бо эпидемиологтуг сезонда соокка алзыр аарыгларны чүгээр эрткен. Росхереглел хайгааралының регионалдыг эргелелиниң ТР-ниң Чазаанче киирген оперативтиг сан-чурагайының түңнелдеринден көөрге, эрткен неделяда республикада аарып турарларның саны эвээжеп эгелээн.

03.03.2024 Хөй ажы-төлдүг ие Долаана Дамдын: "Өг-бүле" национал төлевилелдиң боттанылгазы өг-бүлелерге детикмчелиг хемчег апаар

Президентиниң Федералдыг Хуралга Айыткалында социал адырны деткиир хемчеглер дугайында хөйнү дыңнаткан. Владимир Путин «Өг-бүле» деп аттыг чаа национал төлевилелди идип үндүрген.

02.03.2024 Тываның студентилери аныяктарның бүгү-делегей фестивалында киржип турар

Сочиде «Сириус» федералдыг шөлчүгеште эгелээн бүгү-делегейниң аныяктар фестивалы делегейниң 180 чуртундан аалчыларны хаара туткан. 

01.03.2024 РФ-тиң Президентизиниң хуусаадан эрте соңгулдаларынының хүннеринде, Тываның үнүүшкүннүг соңгулда комиссиялары чедери берге 700 ажыг черлерге чедер

Тываның эң ыраккы болгаш чедери берге черлеринде чурттакчылар – малчыннар, ивижилер, аңчылар болгаш балыкчылар, алдын тывыкчылары Россияның Президент соңгулдаларында кымны мурнай боттарының үнүн бээр.

01.03.2024 Тываның экономика сайыды Айдыс Сат: ИПСЭР-ни узатканы - ооң дээштиин бадыткаан

Россияның Президентизи Владимир Путин Федералдыг Хуралга айыткалында, амгы үеде социал-экономиктиг хөгжүлдениң тускайлаң программазы-биле амгы үеде ажылдап регионнарга ону ам-даа 6 чылда узадырын саналдаан.

01.03.2024 Тываның саң-хөө сайыды Орлан Достай: бюджет чээлилеринден үндүр бижээн акша-хөреңгини чаа төлевилелдерже угландырар

Президент Владимир Путин Федералдыг Хуралга Айыткалында регионнарның хөгжүлде айтырыгларынга аңгы доктааган. Күрүнениң баштыңы Россия Федерациязының субъектилериниң өре чүъгүн эвээжеткеш, 2025-2028 чылдарда 200 млрд ажыг рубльди чыл санында-ла камнап ап болурун саналдаан.

01.03.2024 Владислав Ховалыг: Президентиниң Айыткалы стратегтиг өскерлиишкиннерже сорукту угландырган

Россия Федерациязының Президентизиниң Федералдыг Хуралга чылдың бээр Айыткалынга Тываның Баштыңы киришкен. Владимир Путинниң илеткелинде улуг кичээнгей регионнарның хөгжүлдезинче угланып, стратегтиг өскерлиишкиннерже сорукту кииргенин Владислав Ховалыг демдеглээн.

01.03.2024 Тываның Баштыңы Россияның культура сайыды-биле ужурашкан

Владислав Ховалыгның Ольга Любимова-биле ужуражылгазы Москвага болуп эрткен. Республикада «Культура» национал төлевилелдиң күүселдезин ийи тала чугаалашкан.

29.02.2024 Россияның улустуң артизи Игорь Бутман Тывада келген

Ат-сураглыг хөгжүмчү Кызылга бирээ концертин көргүзүп четтигипкен, а бөгүн бодунуң тыва коллегалары - "Тува Джаз Бэнд" коллективи база Тываның улустуң артизи Софья Кара-оол-биле «Дош кырында хөгжүм» деп сурагжаан программазын бараалгадыр. 

29.02.2024 Тыва Николай Иванович Рыжковтуң мөчээни-биле качыгдалын илереткен

Тываның Баштыңы база Тыва Республиканың Чазааның кежигүннери Россия Федерациязының Күш-ажылдың Маадыры, Ленин база Күш-ажылчы Кызыл Тук орденнерниң эдилекчизи, ССРЭ-ниң Күрүне шаңналының ийи дакпыр лауреады, республиканың хөгжүлде сайзыралынга канчаар-даа аажок улуг үлүг-хуузун киириштирген билдингир күрүне болгаш политиктиг ажылдакчы Николай Иванович Рыжковтуң мөчээни-биле төрээн болгаш чоок кижилеринге ханы кажыыдалын илереткен.

29.02.2024 Тываның делегациязы бүгү делегейниң аныяктар фестивалынче аъттаныпкан

Тываның ажылчын болгаш студент аныяктары Россияның Президентизи Владимир Путинниң Чарлыы-биле болуп эртер делегейде аныяктарның эң улуг болуушкунунга бистиң республиканы төлээлээр.

29.02.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг федералдыг тудуг болгаш ЧКА сайыды Ирек Файзуллин-биле ужурашкан

Москвага Владислав Ховалыг биле Ирек Файзуллинниң ужуражылгазының үезинде, тудуг адырын хөгжүдер угланыышкыннарны, регионалдыг чиигелделиг ипотека программазын боттандырарын база федералдыг тускай сорулгалыг программаларга регионнуң киржир аргазын сайгарып чугаалашкан.

28.02.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның энергетика сайыды Николай Шульгинов-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москва хоорайга ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде, Россия Федерациязының энергетика сайыды-биле ужурашкан.

28.02.2024 Россияның төөгү ниитилелиниң Тывада регионалдыг салбырын тургускан

Республика Чазааның бажыңынга  ниитилелдиң баштаар чериниң даргазы, «Ада-чурттуң төөгүзү» фондунуң күүсекчи директору Руслан Гагкуевтиң киржилгези-биле салбырның тургузукчу хуралы болуп эрткен. 

27.02.2024 Тываның 1100 ажыг км автооруун соңгу чүк сөөртүлгезиниң кол транспорт четкизинче киирген

Тывада соңгу чүк сөөртүлгезиниң кол системазында регионалдыг, муниципалдар аразының база тус черниң 1100,1 км ниити хемчээлдиг 16 автооруу кирип турар.

 

27.02.2024 2024 чылда Тывага чигир аарыы-биле демиселдиң регионалдыг программазын ажылдадыр

Тывада республиканың 1 дугаар эмнелгезиниң составынга эндокринология төвү чыл ийи чыл иштинде тудуп, ажылдадыры планда кирген. 

27.02.2024 Тывага саргы энцефалидинге удур хемчеглерни ап чорудар

Росхереглел хайгааралының Тыва Республикада эргелелиниң удуртукчузу Людмила Салчак марттың 4-тен октябрьга дээр халдавырлыг саргы энцефалидиниң эпидемиологтуг сезону республикага эртерин аппарат хуралында дыңнаткан. 

26.02.2024 РФ-тиң президент соңгулдаларның хуусаадан эрте бадылаашкыны Тываның чедери берге булуңнарында эгелээн

Республиканың  чедери берге болгаш ыраккы черлеринде РФ-тиң президентизиниң хуусаадан эрте бадылаашкын эгелээнин Тываның Соңгулда комиссиязы дыңнаткан.

26.02.2024 «Культура» нацтөлевилел-биле Тывада келген автоклубтар ыраккы малчын аалдарже үнүп турар

Чурттуң Президентизи Владимир Путинниң инициативазы-биле эгелээн «Культура» национал төлевилелди боттандырып, Тываның алды кожуунунда культура албан черлеринде тускайжыттынган автотранспорт бодунуң девискээринде эң ырак черлерже үнүүшкүннерни организастаан.

26.02.2024 Тываның көдээ ажыл-агыйының хоочуну Өшкү-Саар Аракчааевна Ооржакка «Тыва чоннуң чоргааралы» күрүне шаңналын тывыскан

Тыва Республика ордениниң кавалери, Тыва Республиканың Күш-ажылының Маадыры, Россия Федерациязының көдээ ажыл-агыйының алдарлыг ажылдакчы Өшкү-Саар Аракчааевна Ооржактың 80 харлаан юбилейинге тураскаадып В. Көк-оол аттыг Национал театрга эрткен «Хоочунга мөгейиг» деп байырлыг кежээде «Тыва чоннуң чоргааралы» деп күрүне шаңналын аңаа  тывыскан. 

24.02.2024 Тываның Баштыңы шериг албанныгларга база корум-чурум камгалаар органнар ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

Тываның национал хөгжүм-шии театрынга Ада-чурт камгалакчызының хүнүнге тураскааткан  байырлыг хемчегде ажыл албанынга шылгараан шериглерни база корум-чурум камгалакчыларын шаңнап-мактаан.  

23.02.2024 Тываның Баштыңы В. Ховалыгның Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле байыр чедириишкини
Хүндүлүг чаӊгыс чер чурттугларым!

Февраль 23-түӊ хүнү – Ада-чурт камгалакчыларыныӊ, шериг хүлээлгелиглерниӊ, дайынчыларныӊ бедик тура-соруун алгап-мактаан, оларныӊ ыдыктыг Ада-чуртунга шынчы чоруун илереткен чараш байырлал болур.

22.02.2024 Тываның кадык камгалал адырының ажылдакчыларынга «Буянныг чүрек» күрүне шаңналдарын тывыскан

Тыва Республиканың Кадык камгалал яамызының түңнел коллегия хуралында, кадык камгалал системазында болгаш медицина эртеминде чаартыкчы, онзагай болгаш ынаныштыг ажылы-биле шылгараан медицина база фармацевтика, эртем ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан. 

22.02.2024 Тывага «Экология» национал төлевилелди боттандырганындан арга-арыг өрттери ийи катап кызырылган

2023 чылда Тываның арга-арыынга өрттер саны ийи катап кызырлып, ооң болган шөлү алды катап эвээжээн.  

21.02.2024 Дыл политиказының талазы-биле күрүне чөвүлелиниң хуралында тыва дылды чурагайжыдарын чугаалашкан

Төрээн дылдың делегей хүнүнде, Тываның Чазааның бажыңынга, Тыва Республиканың Баштыңының чанында дыл политиказының талазы-биле күрүне чөвүлелиниң ээлчеглиг хуралы болуп эрткен. 

21.02.2024 Кыштаглаашкынны хүр менди ажарынга мал чеминиң курлавыры чедер

Бо кыш - Тываның малчыннарынга болгаш кожуун-сумулар удуртукчуларынга езулуг-ла шылгалдалыг чыл болган. Кыш эгезинде улуг харның дүшкени, үргүлчүлелдиг сооктар база күштүг хаттар мал ажылдыгларга  бергедээшкиннерни тургускан. 

20.02.2024 Тыва 2023 чылда диспансеризация планын 2,6 хууга ажыр күүсеткен

2023 чылда Тывада 193323 кижи профилактиктиг эмчи шинчилгезин эрткен. Чурттакчы чонну диспансеризацияже хаара тудар ниити план 102,6 хуу күүсеттинген.

 

20.02.2024 Тывада «Культура» национал төлевилел боттаныышкыны-биле уругларның уран чүүл школаларының материал-техниктиг баазазын чаарткан

 «Культура» национал төлевилелдиң ачызында Тываның салым-чаяанныг уругларының чогаадыкчы уран-талантызын  долузу-биле сайзырадыр арга тургустунган.

20.02.2024 Тывада ядыы-түреңги чоруктуң деңнели 8,6 хуу кызырылган

2017 чылда Тывада ядыы-түреңги чоруктуң деңнели 35,8 хуу турганындан 2022 чылда 27,2 хуу кызырылган. 

19.02.2024 Национал төлевилел боттанылгазы-биле эмнелге албан черлери чаартынып турар

Беш чыл дургузунда Тывага «Кадык камгалалы» национал төлевилел күүселдези-биле регионнуң кадык камгалал инфраструктуразы элээн чаартынган: көдээ суурларда эмнелге объектилериниң хөй кезиин кылган.

ан.

19.02.2024 Тываның Чазаа биле Моолдуң Завхан аймаа кады ажылдажылга дугуржулгазынга атты салганнар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг база Моолдуң Завхан аймааның губернатору Гомбосурэн Унурбаяр олар садыг-экономиктиг, көдээ ажыл-агый, экологтуг, турисчи, эртем-техниктиг, өөредилге, культура, гуманитарлыг болгаш социал, күш-культура болгаш спорт адырларынга Тыва Республиканың Чазаа-биле Моолдуң Завхан аймааның чагыргазының кады ажылдажылгазын калбартып, быжыглаарын көрген документиге атты салганнар. 

19.02.2024 «Өөредилге» национал төлевилел күүселдези-биле дөрт чыл иштинде Тывада беш школаны туткан

Россияның президентизи Владимир Путинниң идип үндүргени «Өөредилге» национал төлевилел-биле Тывада чылдың-на чаа школалар туттунуп турар.

18.02.2024 Тываның кожууннар аразының чамдык оруктарында хөртүктей хадаан черлерни аштаан

Күштүг хаттар кожууннар аразында оруктарны хөртүктээн. Кызыл, Өвүр база Мөңгүн-Тайга кожууннарның оруктарында аар техника ажылдап үнген.

16.02.2024 Кызылда өрттен когараан өг-бүлелерге дуза чедирилгезин организастаан

Дүүн Тываның найысылалында, Спутник микрорайонунда Эрзинская кудумчузунда, хөй аалдыг ийи каът бажыңга өрт болган. Кызылда Өртчү харылзааның төп пунктузунче 16.38 шакта дыңнадыг кирген.

16.02.2024 Тывада Өг-бүле чылынга тураскааткан хемчеглер планы бадылаттынган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның айтыышкыны-биле, Президент Владимир Путинниң чарлааны Өг-бүле чылынга тураскааткан хемчеглерни эрттирер республиканың организастыг комитедин тургускан. 

16.02.2024 Россияның тудуг болгаш ЧКА сайыдының оралакчызы Никита Стасишин: Тывада чуртталга тудуу туттунуп турар, аңаа хереглел бар

Россияның тудуг болгаш ЧКА сайыдының оралакчызы Никита Стасишин ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде, регионнуң найысылалында Кызыл алгомерациязында туттунуп турар хөй квартираларлыг чуртталга комплекстери –«Мөңгүн», «Иркутский», «Полигонный» микрорайоннарның тудугжулары-биле чугаалажып, «Восток» тускайжыттынган тудуг» КХН-ниң баазазында тудуг материалдарының бүдүрүлгезинге чораан.

15.02.2024 Тывадан тускай шериг опреациязының зоназынче ужудукчу чок ужар аппараттарны чорудар

ТР-ниң Чазааның деткиишкини-биле кылган чүс хире улуг күштүг квадрокоптерларны ТШО зоназынче чорудар. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг шинчилел-хайгыылга база ажыглаар дроннарны шериг ужудукчу чок аппараттар операторлары белеткээр төпте чыып белеткээнин көрген.

14.02.2024 Тываның эпидемиолог эмчилери грипп болгаш ОРВИ аарыының ийиги чадазы көдүрлүп болурун сагындырган

Чыл эгезинден республикада 10 муң чурттакчыга онааштыр грипп болгаш ОРВИ-ден аараан 834 таварылга бүрүткеттинген, эпидемиологтуг деңнелге 72,5 хуу четпес. 

14.02.2024 Тывада «Айыыл чок, шынарлыг оруктар» национал төлевилелдиң боттаныышкыны мурнап чоруп турар

2023 чылда Тывада кылдынган орук ажылдарының хемчээли ооң мурнунда чылдың көргүзүүнге деңнээрге ийи катап хөй. 

14.02.2024 Афганистандан совет шериглерни үндүрген хүнден 35 чылынга тураскааткан хемчеглер Тывада эртип турар

1989 чылдың февраль 15-те Афганистандан эң сөөлгү совет шериглерни үндүрген. Афган дайынындан ээп келбейн барган 14 муң ажыг совет солдаттар болгаш офицерлерге тураскаадып ол хүннү доктааткан.

13.02.2024 Тыва, Калмыкия база Бурятия чөөн чүк чоннарыңыы-биле Чаа чылды «Россия» делгелге-шуулганынга уткаан

«Россия» делегейниң делгелге-шуулганының шөлүнге тыва Шагаа, бурят Сагаалган база калмык Цаган Сарны бир-ле дугаар каттыжып алгаш эрттирген.  

13.02.2024 Тыва суг үерлээшкининге удур белеткел ажылдарын эгелээр

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг аппарат хуралында часкы үерлээшкинке удур белеткел ажылдарын эгелээр сорулганы салган.

13.02.2024 Кызылга, Шагаа хүнүнде, тускай шериг операциязының киржикчилери биле оларның өг-бүлелериниң аразынга телекөвүрүгнү организастап эрттирген

Кызылда 55-ки гвардейжи тускай мото-адыгжы (даг) бригадага тускай шериг операциязында киржип турар дайынчыларның хей-аъдын көдүрер дээш чаңгыс чер чурттуглары, төрээн кижилери-биле ээлчеглиг “телекөвүрүгнү” ай санаашкыны-биле Чаа чыл - Шагаада эрттирген. 

11.02.2024 Тываның Чазааның бажыңынга Шагаа байырлалынга уткуштур күрүне шаңналдарын тывыскан

Бөгүн, февраль 10-да, Тываның Чазааның бажыңынга Шагаа байырлалынга уткуштур күрүне шаңналдарын ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыг тывыскан.

10.02.2024 Санкт-Петербургтуң истелге органнары Тываның чурттакчызының чок болганы-биле кеземче херээн оттурган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазын алган дораан, регионда кижиниң эрге-ажыының талазы-биле бүрүн эргелиг төлээ Александр Адыгбай республиканың чурттакчызы Айдыс Чындыгырның мөчээни муңгаранчыг болуушкун болган Санкт-Петербург хоорайже ажыл-агыйжы сургакчылаашкынче үнүпкен.

10.02.2024 Президент Владимир Путин ай санаашкыны-биле Чаа чыл биле Ак айның байырлалы-биле Россияның буддистеринге байырын чедирген

Буддизмниң эдерикчилеринге ай санаашкыны-биле Чаа чылды байырлаары өгбелерден дамчып келген ужурларны кадагалап арттырып, чырыдыышкын ажылын чорудуп, ниитилелде ханы билчилгени магадылап, тускай шериг операциязының киржикчилерин деткип турарын көргүзүп турарын Владимир Путин байыр чедириишкининде демдеглээн.

10.02.2024 РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу Тываның чурттакчыларынга чырыткылыг Шагаа байырлалы-биле байырын чедирген

Россияның камгалал сайыды, Армияның генералы Сергей Шойгу Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг адынче чырыткылыг Шагаа-биле регионнуң удуртукчузунга база республика чонунга байыр чедирген

09.02.2024 Тываның Баштыңының Шагаа байырлалы-биле байры чедириишкини

Эргим чаңгыс чер чурттугларым!

Шаг-тѳѳгүден бээр салгалдан салгалче дамчып келген тыва чоннуң ыдыктыг байырлалы – Шагаа-биле!

08.02.2024 «Россети» Тываның энергокомплекс хөгжүлдезинче инвестицияларны көвүдедир

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг база «Россети» ПАН-ның чиңгине директору Андрей Рюмин республика найысылалын чырык энергиязы-биле хандырып турар, амгы үеде эде септелгеде «Кызылская» 220 кВ подстанцияга чораан. 

08.02.2024 РФ-тиң Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев Российжи эртем хүнү-биле эртем ниитилежилгезиниң төлээлеринге байырын чедирген

Российжи эртем хүнү база Россияның эртемнер академиязының үш чүс чылдааны-биле эртемденнерге, шинчилекчилерге база эртем ниитилежилгезиниң шупту төлээлеринге байыр чедирип тур мен!

08.02.2024 Тываның Баштыңы Российжи эртем хүнү-биле республиканың эртем ниитилелинге байырын чедирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң социал четкилеринде Российжи эртем хүнү-биле байырын чедирген. 

07.02.2024 Тываның Баштыңы Вавилин ээтпээнде чаа школаны хынаан

Бо чылын өөредилге чорудуун эгелээр объектилерниң бирээзинге Кызыл хоорайда Вавилин ээтпээнде школа хамааржыр.

07.02.2024 Республика чурттакчызының мөчээн чылдагаанын истээр дилегни Тываның омбудсмени Россияның Истелге комитединиң даргазынче киирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле, 2024 чылдың январь 31-де Санкт-Петербург хоорайның Мария эмнелгезиниң дузалал ажыл-агый өрээлинге республиканың чурттакчызы Айдыс Чындыгырның мөчүзү тывылган фактыга истелгени чорудар дугайында бижикти Россия Федерациязының Истелге комитединиң даргазы Александр Бастрыкинниң адынче чоруткан. 

07.02.2024 Тывада эде чаарткан инвестиция порталын ажылдаткан

Тываның Экономиктиг сайзырал яамызы «Тыва Республиканың инвестиция порталы» чаартынган информация системазын таныштырган.

06.02.2024 Тываның эртемденнери «Яндекс очулдурукчу» ачы-дузазынче тыва дылды киирер дээш ажылдап турар

2023 чылда бадылаан Тыва дылды хөгжүдериниң база деткиириниң  күрүне стратегиязының бир угланыышкыны - тыва дылды чурагайжыдары.

06.02.2024 Тывада ай санаашкыны-биле Чаа Чыл – Шагааның байырлал хүннеринде 800 ажыг культура-массалыг хемчеглер эртер

Тыва бо чоокку хүннерде ай санаашкыны-биле чоннуң Чаа чыл – Шагаа байырлалын демдеглеп эрттирер. Частың башкы айы дүжерин санап, ооң хүнүн чылдың-на тодарадыр. 2024 чылда бүгү чон февраль 10-да Шагаа хүнүн байырлаар.

06.02.2024 Тывада коклюш аарыының көвүдээни демдеглеттинген

2023 чылга деңнээрге, Тывада коклюштан аарыыры январьда 2 катап көвүдээн. 2024 чылдың эгезинде 100 муң чурттакчы чонга онааштыр 5,3 кижи (РФ-те – 11,5), азы 18 кижи коклюштан аарааны бүрүткеттинген.

05.02.2024 ТШО зоназынче чорудар Тывада ужудукчу чок ужар чүүлдерниң улуг партиязын чыып эгелээн

Регион чазааның деткиишкини-биле Кызылда ужудукчу чок ужар шериг дериг-херекселдер бүдүрүлгезиниң хемчээлин улгаттырган. Амгы үеде тускай шериг операциязынче чорудар дроннарны ында чыып турар.

05.02.2024 Тывада «Культурлуг десант» төлевилел көдээниң чурттакчыларын культура болгаш уран чүүлче хаара тудар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг 2024 чылда Дээди Хуралга бодунуң Айыткалын берип тура, көдээ чурттакчылар ортузунга культура-чырыдыышкын ажылдарын чорударының чугулазын демдеглээн. 

05.02.2024 Тывада «Самбону – школаларже» төлевилелдиң киржикчилери үш чыл дургузунда үш катап көвүдээн

Тывада «Самбону – школаларже» төлевилели-биле ажыттынган спортчу клубтарда белеткенип турар бичии мөгелерниң саны 342 кижи четкен. 

03.02.2024 Тывага «Төрээннерим, эргимнерим» регионалдыг шуулган болуп эрткен

Россияда Өг-бүле чылының байырлыг ажыдыышкынынга тураскаадып, «Төрээннерим, эргимнерим» регионалдыг өг-бүле шуулганы Кызылда Аныяктар ордузунга болуп эрткен. 

02.02.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның вице-премьери - үлетпүр болгаш садыг сайыды Денис Мантуров-биле ужурашкан

Россия Федерациязының Чазааның даргазының оралакчызы – үлетпүр болгаш садыг сайыды Денис Мантуров-биле Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ажыл-агыйжы байдалда ужурашкаш, республиканың үлетпүр болгаш социал адырларында инвестиция төлевилелдериниң энергетика хандырылгазының комплекстиг планының күүселдезин чугаалажып көрген. 

02.02.2024 Тывада Кызыл хоорайның турисчи кодун чогаадып турар
«Сибирь дыштанылгалары» дээн ышкаш турисчи маршрут кирген национал турисчи угланыышкыннарны бөгүн бүгү чурт сайзырадып турар. Чурттуң Президентизи Владимир Путинниң Красноярск крайның, Хакасияның база Тываның девискээрлеринге чораан дыштанылга кокпалары-биле ол харылзаалыг.

02.02.2024 ТШО зоназында тыва шериглерже ээлчеглиг гуманитарлыг чүъктү чоруткан

Шериг албанныгларга дуза чедирер чаңгыс аай штаб тускай шериг зоназынче доң инек, хой база аът эъттери-биле долдурган 20 биле 5 тоннаның ийи чүък машиназын чоруткан.

02.02.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның тудуг болгаш ЧКА сайыды Ирек Файзуллин-биле ужурашкан

Ужуражылга үезинде, «Чуртталга оран-савазы болгаш хоорай хүрээлеңи» национал төлевилелди регионда 2023 чылда күүсеткениниң түңнелдерин сайгарып, ам кылыр ажылдарны чугаалашкан.

02.02.2024 Тывада Башкы болгаш дагдыныкчының чылы Өг-бүле чылынга эстафетаны дамчыткан

Тывага Башкы болгаш дадыныкчының чылын байырлыы-биле хаап, Өг-бүле чылын ажыткан. Байырлыг езулалга республиканың башкылар ниитилежилгези, республиканың аңгы-аңгы булуңнарындан башкы династияның төлээлери, билдингир өг-бүлелер киришкен.

01.02.2024 Тожуда доктаамал чырык хандырылгазынче кожулда ажылдары дооступ турар

Январь 31-ниң кежээзинде, Тожу кожууннуң Тоора-Хем суурунда 500 кВт күчүлүг дөрт чаа дизель генераторларын эптеп, өйлеп база белеткээр ажылдар доозулган.

01.02.2024 Тываның экономика адырының хоочуну, Россия Федерациязының алдарлыг экономизи Светлана Николаевна Сапова мөчээн

Тываның Баштыңы болгаш республика Чазааның кежигүннери күрүне албанының хоочуну, Россия Федерациязының алдарлыг экономизи Светлана Николаевна Сапованың мөчээни-биле ооң төрээн болгаш чоок улузунга ханы кажыыдалын илереткен.

01.02.2024 Тываның лицензия бээр албаны корум-чурум камгалаар органнар-биле кады чажыт арага садыг-саарылгазындан 32 муң литр продукцияны хавырган

Тыва Республиканың ажыл-чорудулганың чамдык хевирлеринге лизенция бээр база хайгаараар албаны республиканың корум-чурум камгалаар органнары-биле кады, 2023 чылда арага продукциязын үүрмектеп садар адырда 278 чурум үрээшкиннерин илереткен.

01.02.2024 Тывада Башкы болгаш дагдыныкчының чылын түңнээн

Россияның президентизи Владимир Путин ниитилелде эң-не шылгараңгай мергежилдерниң бирээзиниң төлээлеринче онза кичээнгейни углаары-биле чарлаан Башкының болгаш дагдыныкчының чылында Тывада 77 улуг хемчеглер болуп эрткен.

31.01.2024 Тываның бичии суурлары – Ленинка биле Тоолайлыгже дүрген дамчыыр Интернетти бо чылын киирер

Эрткен чылгы бүгү-российжи бадылаашкынның түңнелдери-биле «Чурагайлыг дең эвес чорукту чайладыры 2.0» федералдыг төлевилелди күүседип, Бии-Хем кожуунда Ленинка база Мөңгүн-Тайга кожуунда Тоолайлыг суурларже соталыг харылзааны киирер.

31.01.2024 2023 чылда Кызылдың аэропортундан пассажирлер аргыштырылгазы 17,8 хуу өскен

2023 чылда Тываның кол аэропорту 110,9 муң пассажирлерни аргыштырган. 2022 чылга деңнээрге 17,8 хуу хөй, азы ынчан 91277 кижи ушкан.

31.01.2024 2023 чылдың түңнелдери-биле Тывада эң элээр суурларны тодараткан

Тывада чон ортузунга арагалаар чорукка удур дээштиг хемчеглерни алыры-биле, регионнуң баштыңы Владислав Ховалыгның эгелээшкини “Элээр суур” республика конкурузунуң түңнелдерин үндүрген.

30.01.2024 Ай санаашкыны-биле Чаа чыл – Шагаа байырлалының хемчеглер программазы

Ай санаашкыны-биле Чаа чыл – Шагаа байырлалының хемчеглери байырлал хүнүнге чедир бир ай бурунгаар эгелээш, Чаа чылды уткуур хүн – бо чылын февраль 10-га чедир уламчылаар. 

30.01.2024 «Арыг агаар» төлевилелди боттандырар кады ажылдажылга дугуржулгазынга Россияның Бойдус яамызы биле Тываның Чазаа аттарны салган

Январьның 26-да, Экология хүнүнде, ВДНХ-га «Россия» делегей делгелгезиниң үезинде, Россияның Бойдус яамызы биле Тываның Чазааның Кызыл хоорай округунга «Арыг агаар» федералдыг төлевилел боттаныышкыны-биле кады ажылдаарының дугайында дугуржулгага атты салган. 

30.01.2024 Тываның Баштыңы федералдыг юстиция яамызының удуртулгазы-биле Кызылдың төп кезээнде хоругдал албан черин өскээр көжүрер талазы-биле айтырыгны чугаалашкан

Владислав Ховалыг Россияның юстиция сайыды Константин Чуйченко-биле ужуражылга үезинде, 1 дугаар эдип-чазаар колония биле истелге үезинде тудуп-хоругдаар черни өскээр көжүрери эргежок чугула апарганын демдеглээн. 

30.01.2024 Тывада чурагайже шилчилгениң чаа стратегиязын ажылдап турар

Тывада экономика, социал адырның кол адырларында база күрүне эргелеп-башкарылгазында чурагайже шилчиириниң чаа стратегиязын ажылдап кылып турар.

29.01.2024 Тывада грипп болгаш ОРВИ аарыы эвээжээн

Эрткен неделяның беш хонуунда, январьның 22-тен 26-га чедир, ОРВИ база грипптен аарыыр чорук 15,5 хуу эвээжээнин ТР-ниң Росхереглелхайгааралының ТР-де эргелели дыңнаткан.

29.01.2024 «Баштайгыларның шимчээшкини» уруглар болгаш аныяктарны мөөңү-биле хаара тудар

Тываның Чазаанга, уруглар болгаш аныяктарның «Баштайгыларның шимчээшкини» бүгү-российжи ниитилел-күрүне шимчээшкининиң регионалдыг координация чөвүлелиниң хуралы болуп эрткен.

29.01.2024 Тывага профессионал эде белеткел төвүн ажыдар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ТР-ниң Дээди Хуралынга Айыткалында, Тываның тудуг техникумунуң баазазынга Профессионал эде белеткел төвүн ажыдар даалганы регионнуң Өөредилге яамызынга берген. 

29.01.2024 Тожу кожууннуң чурттакчылыг суурларынче чырыкты чоорту берип эгелээн

Регион Баштыңының даалгазы-биле немей чедирген тос дизельдиг генераторнуң база өрттен чайлай берген бир дизельдиг генераторнуң күжү-биле Ий биле Адыр-Кежигче чырыкты берген, а Тоора-Хем суурнуң чырык хереглекчилерин чоорту кожуп эгелээн.

27.01.2024 Чаа автомобильдерниң дүлгүүрлерин тывыскан
Январь 25-те республиканың консультация-диагностиктиг төвүнге,ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчызы Орлан Сарыглар база ТР-ниң кадык камгалал сайыды Өвүр, Тес-Хем, Сүт-Хөл, Бай-Тайга, Таңды болгаш Эрзин кожууннарның төп эмнелгелериниң улуг эмчилеринге алды чиик автомашиналарның дүлгүүрүн  тывыскан.

26.01.2024 Тывада онза экономиктиг зонаны тудар төлевилелдиң боттуг кезээнче кирген

2023 чылдың ноябрьда, Тыва Республиканың Экономиктиг сайзырал яамызы республикага онза экономиктиг зонаны тударынга чагыгны федералдыг Экономиктиг сайзырал яамызынче киирген.

26.01.2024 Республиканың Баштыңы башкы мергежилинде өөренип турар студентилерни стипендиялар-биле деткиир

Тываның Өөредилге яамызы республика Баштыңының даалгазы-биле эрткен чылын эгелээн «Мээн башкым» губернатор төлевилелиниң 2022-2023 өөредилге чылында түңнелдерин үндүрүп, дээди болгаш ортумак тускай өөредилге черлеринде башкы мергежилдериниң студентилеринге конкурстуң түңнелин үндүрүп, стипендияларны тывыскан.

25.01.2024 Тываның Баштыңы республиканың студентилеринге байырын чедирген

Чылдың-на Тываның национал хөгжүм-шии театрынга Татьяна хүнүнде, азы Россияның Студентилер хүнүнде эртер ректорнуң балында Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг хүндүлүг аалчы кылдыр киришкен.

25.01.2024 Тывада назылап-кыраан болгаш инвалид кижилерни үр үеде ажаап-карактаарының системазын тургузар «орук картазын» бадылаан

Тывада назылап-кыраан болгаш инвалид кижилерни үр үеде ажаап-карактаарының системазын тургузар хемчеглер планын ажылдааш, хүлээп алган.

25.01.2024 Тывада кем-херек үүлгедиишкиннериниң эвээжээни ийи дугаар чыл улаштыр демдеглеттинген

Россияның Истелге комитединиң Тыва Республикада истелге эргелелиниң төңнел коллегия хуралынга Тываның Баштыңы киришкен. Коллегия хуралында эрткен чылдың түңнелдери-биле регионда демдеглеттинген кем-херек үүлгедиишкини 15,8 хуу кызырылганын дыңнаткан.

25.01.2024 Владислав Ховалыг муниципалитеттер удуртукчулары-биле ужуражылгада чугула ажылдың кол угланыышкыннарын айыткан

Тываның Чазаанга республика баштыңы Владислав Ховалыгның кожууннар болгаш хоорайлар баштыңнары, чагырга даргалары-биле ужуражылгазы болуп эрткен.

 

24.01.2024 2024 чылда Тывада республика өнчү-хөреңгизиниң хуужудулга программазын ажылдадыр

Тываның Чазаа республика өнчү-хөреңгизин хуужудар программа төлевилелин бадыладыры-биле Дээди Хуралче киирген.

24.01.2024 Тывада Чоннуң чаңгыс эп-сеткилиниң чылын түңнээн

В. Көк-оол аттыг Национал театрга 2023 чылда Чоннуң чаңгыс эп-сеткилиниң чылын түңнээн байырлыг хемчег болуп эрткен.

23.01.2024 Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерни деткиир хемчеглер-биле республика чурттакчызынга чурагайлыг социал картаны ажыдар

Бөгүн Президент Владимир Путин хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерниң эрге-байдалын болгаш оларны деткиириниң хемчеглерин быжыглаан «Хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерни деткиир хемчеглер дугайында» Чарлыкка атты салган.

23.01.2024 Тываның найысылалының агаарын хирлендирген алды одалга черин эрткен чылда хагган

Аңгы котельнаялар-биле одап турар Кызылдың организацияларын болгаш бүдүрүлгелерин төпчүткен чылыг хандырылгазынче шилчидер ажыл Тывада уламчылавышаан. 

23.01.2024 2025 чылга чедир Тывада хөй аалдыг бажыңнарны долузу-биле септээриниң планы тодараттынган

Тываның Чазаа хөй аалдыг бажыңнарда ниити өнчүнүң капитал септелгезиниң регионалдыг программазынче киирген өскертилгелерни бадылаан. 

23.01.2024 Тывада Көдээ ажыл-агый яамызының ажылының хевирин эде тургузар

Январьның 19-та, республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг ниитилел мурнунга Айыткалын таныштырып тура, Көдээ ажыл-агый яамызы амгы информастыг технологияларны ажыглап ажылдаар ужурлуун айыткан. 

22.01.2024 Тываның Аныяктар херектериниң талазы-биле яамының удуртукчузунда Субудай Оюнну томуйлаан

Аныяктар херектериниң талазы-биле агентилелди яамы кылдыр катап эде тургузуп тура, сайыттың албан-дужаалынга кордакчы Субудай Оюнну деткээнин Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дыңнаткан.  

22.01.2024 Тыва Арат Республиканың ССРЭ-ниң составынче каттыжып киргениниң 80 чылынга тураскаадып Москвага Тываның культура хүннери болуп эртер

2024 чылда Тыва ССРЭ-ниң составынче Тыва Арат Республиканың эки тура-биле каттыжып киргениниң 80 чылын демдеглээр.

22.01.2024 Тывада коронавирустан аарыыры 60 хууга эвээжээн

Регион чазааның аппарат хуралында, Росхереглелхайгааралының ТР-де эргелелиниң даргазы Людмила Салчак Тывада эпидемиологтуг байдалдың талазы-биле дыңнадыгны Владислав Ховалыгга илеткээн.

20.01.2024 2024 чылда Тывада чаа микрорайоннарда чуртталга тудуу уламчылаар

Республиканың баштыңы Владислав Ховалыг Дээди Хуралдың депутаттарынга Айыткалында чаа чуртталга микрорайоннарының тудуунуң дугайында дыңнаткан. 

20.01.2024 ТР-ниң Садыг-үлетпүр палатазының президентизи Андрей Ондар: Тывада сайгарлыкчы чорукка деткимче улгаткан

Владислав Ховалыг ТР-ниң  Дээди Хуралынга Айыткалында Сайгарлыкчы чорук хөгжүлдезиниң чаңгыс аай төвүн тургузарын дыңнаткан. 

19.01.2024 Тыва Республиканың Баштыңының Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) 2024 чылда республикада ажыл-херектерниң байдалының база иштики политика дугайында АЙЫТКАЛЫ

Хүндүлүг эштер, бөгүн православ чүдүлгелиг чонга онзагай хүн. Ону ажыглап, чырыткылыг Крещение байырлалы-биле чаңгыс чер чурттугларымга байыр чедирип тур мен. 

16.01.2024 «Делегей кооперациязы болгаш экспорт» национал төлевилели Тываның Көдээ ажыл-агый яамызының суггарылга системаларын катап тургузар төлевилелин деткээн

Сөөлгү ийи чылда Тывада суггарылга системаларын катап тургузар ажылдар идепкейжээн. Россияның Президентизи Владимир Путинниң «Делегей кооперациязы болгаш экспорт» национал төлевилелиниң деткээни «АҮК продукциязын экспорттаары» регионалдыг төлевилел суггарылга системаларының инженер-техниктиг дериглерин катап тургузар ажылды чорудуп турар.

16.01.2024 Эрткен неделяда Тывага 3 баллдан күштүг дөрт чер шимчээшкини бүрүткеттинген

Эрткен неделяда Тывага 3 баллдан күштүг дөрт чер шимчээшкиннери болган. Ооң дугайында ОБЯ-ның регионалдыг эргелели республика чазааның аппарат хуралында дыңнаткан.

15.01.2024 Владислав Ховалыг – Тываның күрүне эрге-чагырга органнары биле прокуратураның үре-түңнелдиг кады ажылдажылгазын үнелээр бис

Тыва Республиканың прокуратуразынга Россия Федерациязының прокуратуразының тургустунганындан бээр 302 чылынга тураскааткан байырлыг хурал болуп эрткен.

15.01.2024 Тывада ОРВИ аарыы көвүдээн

Чазактың аппарат хуралында Росхереглелхайгааралының Тыва Республикада эргелелиниң удуртукчузу, регионнуң кол санитар эмчизи Людмила Салчак республикада эпидемиологтуг байдалдың дугайында илеткээн. 

15.01.2024 Тывага национал төлевилелдерни боттандырганындан спортка ынактар саны көвүдээн

Республикада спортче хаара туттунган кижилерниң саны доктаамал өзүлдеде. «Демография» национал төлевилелдиң «Спорт – амыдыралдың нормазы» регионалдыг төлевилел чорудуу-биле спортчу тудуглар болгаш объектилер септелгези болгаш тудуу калбарган. 

12.01.2024 Владислав Ховалыг: «Көдээ суурнуң башкызы» күрүне программазы-биле 2024 чылда 13 башкыны деткиир бис»

Россияның президентизи Владимир Путин Анадырьның хөй-ниитичилери-биле ужуражып тура, «Көдээ суурнуң башкызы» программа хереглелдиг болганда, ооң күүселдезин 2030 чылга чедир узадырын дыңнаткан.

11.01.2024 2024 чылда Тывага 30 хөй-ниити дыштанылга черлери туттунар

Президент Владимир Путиныниң эгелээни «Чуртталга оран-савазы болгаш хоорай хүрээлели» национал төлевилел боттандырылгазы-биле республиканың шупту 19 муниципалдыг тургузугларынга чаа стадионнарны, скверлер спорт шөлдерин болгаш өске-даа объектилерни тудар.

11.01.2024 Тываның Чаңгыс аай штавы тускай шериг операциязының дайынчыларынга ээлчеглиг дузаламчыны чыып эгелээн

Тускай шериг операциязында чаңгыс чер чурттугларывысче Шагаа хүнү уткуштур чорудар чүъктү 2024 чылдың январь 9-тан эгелеп чыый берген.

11.01.2024 Орус географтыг ниитилел Тывага мультимедийлиг аян-чорукче чалап турар

«Мир» төлевир системазының, Кужугет Шойгу аттыг Культурлуг фондунуң база республика чазааның деткиишкини-биле Орус географтыг ниитилелдиң 360 хемчээлге тырттырган тускай аян-чоруундан Тываның шупту чараш черлерин көрүп болур.

11.01.2024 Школаларның спортчу инфраструктуразын чаартыр ажылдарны Тыва бо чылын база уламчылаар

Тыва Республика бо чылын «Уруг бүрүзүнүң чедиишкини» төлевилел-биле 20 хире млн рубльди алырын регионнуң баштыңы Владислав Ховалыг дыңнаткан. 

10.01.2024 Тывада мал кыштаглаашкынын чидириг чок эртер дээш

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызының январь 10-да медээзинден алырга, республикада мал кыштаглаашкыны ажырбас эртип турар. Малдың күш-деңгели чүгээр.

10.01.2024 Тывада ОРВИ база грипп аарыы эпидемиологтуг деңнелден 21,9 хуу эвээш

Чаа чылдың бирги неделязында Тывада ОРВИ-ден аараан 608, а грипптиң А хевиринден – 5, COVID-19-тан 9 кижи аараан деп, Росхереглекчилер хайгааралының регионалдыг эргелели эпидемиологтуг байдалга неделяның мониторинг түңнелин республиканың баштыңы Владислав Ховалыгга таныштырган.

10.01.2024 Тывага Чаа чылдың байырлалдарында онза болуушкуннар болбаан

Республика Баштыңы Владислав Ховалыгның удуртуп эрттиргени аппарат хуралында, байырлал хүннеринде амыдырал-хандырылганың бүгү-ле кол адырлары үрелиишкиннер чокка, турум ажылдаанын демдеглээн.

09.01.2024 ССРЭ-ниң составынче Тыва Арат Республиканың киргенинден бээр 80 чылын байырлаарын белеткеп эрттирер оргкомитетти Тывада тургускан

Республиканың баштыңы Владислав Ховалыг организастыг комитетти тургузар дугайында ТР-ниң Чазааның айтыышкынынга атты салган. ТР-ниң Чазааның даргазының оралакчызы Орлан Сарыглар ону удуртур. 

09.01.2024 Тываның Чазаанга эрткен байырлалдарның оперативтиг байдалын сайгарып чугаалашкан

Бөгүн Тываның Чазааның аппарат хуралында байырлалдың дыштаныр хонуктары канчаар эрткенин сайгарып чугаалашкан.

09.01.2024 Национал төлевилелдер боттанылгазы-биле Тывада элээн каш ФАП ажыглалче кирген

Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында, республиканың элээн каш суурларында чаа фельдшер-акушер пунктуларын байырлыы-биле ажыткан.

09.01.2024 Тываның Баштыңы «Россия 24» телеканалга интервьюзунда 2023 чылдың түңнелдерин таныштырган

Республика Баштыңы бүгү чуртта эң кол тема - тускай шериг операциязының киржикчилеринге көргүзүп турары деткимчезиниң база фронт чоогунда шериглерге ужуражылгаларының дугайында чугаадан эгелээн.    

08.01.2024 Тывада хүнннүң-не үнүүшкүннүг дежурстволар оперативтиг байдалды оожургаткан

Чаа чылдың хөй дыштаныр хүннеринде Тыва Республиканың Чазааның кежигүнннери бадылаттынган чурум ёзугаар чер-черлерже үнүүшкүннерни январь 8-ке чедир кылганнар.

08.01.2024 Тывада ужудукчу чок аппараттарны кылып эгелээн

Тывага бир ай бурунгаар ТШО-нуң хоочуну ужудукчу чок аппараттарны кылып эгелээн, ону деткиир бис деп, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг демдеглээн. 

07.01.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың чурттакчы чонунга Рождество байырлалын таварыштыр байырын чедирген

Хүндүлүг, чаңгыс чер чурттугларым!

Силерге сеткилимниң ханызындан Рождество байырлалын таварыштыр байырым чедирдим.

06.01.2024 Россияның алдарлыг артизи, Тываның Улустуң артизи Анна Оюновна Шириин-оол чок болган

Тываның Баштыңы база республика чазааның кежигүннери Россия Федерациязының алдарлыг артизи, Тыва Республиканың Улустуң артизи В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрының артизи Анна Оюновна Ширин-оол 78 харлап чорааш, чырык өртемчейден чарлып чорутканы-биле чок улузунга ханы кажыыдалын илереткен.

05.01.2024 55-ки мотоадыгжы бригадага «гвардейжи» деп хүндүлүг атты тывыскан

Россия Федерациязының Президентизи 55-ки аңгы мотоадыгжы бригадага (дагжы) «гвардейжи» деп хүндүлүг атты тыпсыр дугайында чарлыкка атты салган. 

31.12.2023 Владислав Ховалыг Чаа чыл-биле Тываның чурттакчыларынга байыр чедирген

Тываның Баштыңы «Азия төвү» архитектурлуг комплекстиң чанындан чаңгыс чер чурттуглары-биле кады республиканың чонунга байырын чедирген. 

31.12.2023 Владимир Путин Чаа чыл-биле Тываның Баштыңынга байыр чедирген

Владислав Ховалыг бодунуң блогунда Владимир Путинден келген байыр чедириишкинин чурукка тырттыргаш салган. Чурттуң Президентизи ында Тываның чурттакчыларынга байыр чедириишкининиң чылыг сөстерин дамчытканын регионнуң баштыңы бижээн.

31.12.2023 РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу Чаа чыл-биле Тываның чонунга байырын чедирген

Россия Федерациязының камгалал сайыды чазак телеграммазы-биле Тыва Республиканың баштыңы  Владислав Ховалыгга Чаа чылдың байыр чедириишкинин чоруткан

29.12.2023 Тываның Национал театрынга күрүне шаңналдарын тыпсыр байырлыг езулал болуп эрткен

Бөгүн, Чаа Чылдың бүдүүзүнде, В. Көк-оол аттыг Национал театрга Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың хөгжүлдезинге үлүг-хуузун киирип, күш-ажылы-биле шылгараан кижилерге Россия Федерациязының база Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын байырлыы-биле тывыскан.

 

29.12.2023 Улуг-Хем кожуунда Өг-бүлеге хөй ажыл-чорудулгалыг төп ажылдап эгелээн
Шагаан-Арыг хоорайда хары угда чаңгыс черден ачы-дуза чедирилгезин көргүзер социал албан черин – Хөй ажыл-чорудулгалыг өг-бүле төвүн байырлыг байдалга ажыткан. 

29.12.2023 Тывада Чаа чыл байырлалдарында айыыл чок чорук хемчеглерин күштелдирер

Республика Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле, Чаа чыл болгаш Рождество байырлалдарының дыштаныр хонуктарында регионнуң девискээринге айыыл чок чорук хемчеглерин хандырар оперативтиг штабты тургускан.

29.12.2023 Тываның Соок-Ирейи Луганск Улус Республиканың Свердловск хоорайда уругларга байырны чедирген

Амгы үеде ажыл-агый аайы-биле Луганск Улус Республиканың Свердловск хоорайда сургакчылап чоруп турар Тыва Республиканың Баштыңының ТШО айтырыгларның талазы-биле тускай төлээзи Тимур Куулар Чаа чылдың кол илбичизиниң ролюн күүсеткен.

28.12.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага Күрүне чөвүлелиниң хуралынга киришкен

Москвага эрткен Чаа чыл бүдүүзүнүң Күрүне чөвүлелиниң хуралынга регионнарның губернаторлары, Күрүне Думазының фракциялар лидерлери, федералдыг сайыттар киришкен.

28.12.2023 Кызылдан Москваже субсидиялыг авиарейстер январьда катап ужуп эгелээр

2024 чылдың бирги хонуктарындан эгелеп Тываның чурттакчылары Москваже чиигелделиг өртек-биле катап ужуп эгелээрлер.

28.12.2023 Тывада чурттакчы чонга садар хөмүрге чаа өртекти доктааткан

Хөмүрнүң кол тывыкчызы - Тываның даг-руда компаниязының 2024 чылда чурттакчы чонга садар хөмүрге саналдаан чаа өртекке Тываның Чазаа чөпшээрешпээн.

28.12.2023 Чаа чыл байырлалдарында республиканың амыдырал-хандырылга объектилери шыңгыыраткан чурум-биле ажылдаар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы езугаар, чазак даргазының оралакчызы Олег Лукинниң удуртканы республикада одалга үезиниң эртип турарының талазы-биле оперативтиг штаб Чаа чыл болгаш Рождество байырлалдарында күштелдирген чурум-биле ажылдаар.

27.12.2023 Тыва Республика «Россияның демир-оруктары» ажык акционерлиг ниитилел-биле экспортче тыва хөмүрнү үндүр садар дугайында дугуржулгага атты салган

«Россияның демир-оруктары» ажык акционерлиг ниитилелдиң чиңгине директорунуң бирги оралакчызы Сергей Кобзев биле Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Тываның девискээринде ажылдап турар бүдүрүлгелерден Ыраккы Чөөн чүк уунче хөмүр сөөртүлгезиниң кол параметрлерин бажыглаан документиде атты салганнар. 

26.12.2023 Тываның Баштыңының Ёлказы республиканың шупту кожууннарындан муң хире уругларны чыгган

В.Көк-оол аттыг Национал театрга республиканың Чаа чылдың кол оюн-тоглаазынче эки өөредилгелиг, интеллектуалдыг, эртем, чогаадылга болгаш спортчу чедиишкиннери-биле шылгараан база тускай шериг операциязында шериг даалгазын күүседип турар ачаларлыг муң хире уругларны хаара туткан.

26.12.2023 “Спортчу Тыва” шуулганда республиканың спортчу чедиишкиннерин түңнээн

Эрткен дыштаныр хонуктарда Кызыл хоорайга болуп эрткен “Спортчу Тыва” шуулган үезинде республиканың спортчуларының чедиишкиннерин чарлаан.

25.12.2023 Тываның Баштыңы Росреестрниң юбилейлиг хүнү-биле ажылдакчыларынга байырны чедирген

Федералдыг күрүнениң бүрүткел, кадастр болгаш картография албаны тургустунганындан бээр 15 чылын база шимчевес өнчүге эргени бүрүткээр күрүне система тургустунганындан бээр 25 чылын демдеглеп эрттирген. 

25.12.2023 Тывада грипптиң А биле В хевирлерин лабораторияга бадыткаан

Тывада Росхереглел хайгааралының регионалдыг эргелелиниң специалистери санитар-эпидемиологтуг хемчеглерни күштелдирери чугула деп сагындырган.

25.12.2023 Тываның Баштыңы «Спортчу элита-2023» спортчу байырлалында шылгараңгай спортчуларны шаңнаан

Декабрьның 23-те, «Субедей» спорт комплекизинге чылдың кол спортчу байырлалы - «Спортчу элита – 2023» хемчег болуп эрткен. Бо чылын чээрби алды дугаар эртип турары ол.

25.12.2023 Тывада ногаа шыгжаар улуг черни күрүне деткиишкини-биле ажылдаткан
Кызыл кожууннуң Сукпак суурда 1 муң тонна ногаа аймаа шыгжаарынга таарыштыр кылган, амгы үениң дериг-херекселдери-биле четчелеттинген тускай черни ажыткан.

25.12.2023 Тываның Чазааның кежигүннери «Күзелдер Шивизи»-биле уругларның күзелдерин боттандырар

Тываның Чазааның кежигүннери «Күзелдер Шивизи» бүгү-российжи ачы-буян акциязынга каттышкан. 

22.12.2023 Төрээн черин чылыдып, чырыдар мергежилдиг кижилерниң байырлалын демдеглээн

Төрээн черин чылыдып, чырыдар мергежилдиг муң-муң кижилер бөгүн профессионал байырлалын демдеглеп турарлар. Бөгүн Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың энергетика ажылдакчыларынга байырны чедирип, оларның күш-ажылын демдеглээн.

21.12.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Күзелдер Шивизи» бүгү-российжи ачы-буян акциязынга каттышкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чаагай чаңчыл езугаар «Күзелдер Шивизи» акцияга каттышкан.

21.12.2023 Тывада алдан-маадырларның маадырлыг чоруунга сактыышкын хүнүн доктааткан

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның чарлыы-биле, майның 11-ни 60 маадырларның маадырлыг чоруунга сактыышкын хүнү кылдыр тургускан.

21.12.2023 Тывада «Росчетки» чаа транзит шугумунга «Туран» подстанцияны кожар дээш эде чаартылга ажылдарын кылыр

РФ-тиң Чазааның даргазының оралакчызы Александр Новактың бадылааны, Тыва Республиканың девискээринде үлетпүр болгаш социал адырларда энергетика хандырылгазының комплекстиг планы-биле республиканың төп болгаш чөөн кожууннарында чырык энергиязын хандырып турар 220 кВ-тыг «Туран» подстанцияны эде чаартыр.

21.12.2023 Тываның Баштыңы айыыл чок чорук органнарының ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

Владислав Ховалыг республиканың айыыл чок органнарының ажылдакчыларынга болгаш хоочуннарынга профессионал байырлалы-биле байырын чедирген.

20.12.2023 Тывада ТШО киржикчилериниң сагыш-сеткил реабилитациязының айтырыгларын сайгарып чугаалашкан бүгү-российжи эртем-практиктиг конференция ажылын эгелээн

«Тускай шериг операциязының киржикчилериниң база оларның өг-бүлелериниң сагыш-сеткил-психологтуг реабилитациязы: Россия Федерациязының буддийжи общиналарның буддийжи практикаларын база арга-дуржулгазын ажыглаары» деп бүгү-российжи эртем-практиктиг конференция бодунуң ажылын Кызылга эрттирген.

20.12.2023 Чаа чыл болгаш Рождество байырлалдарының кол хемчеглер планы
Чаа чыл болгаш Рождество акциялары

Декабрь 22-ге чедир – үр үеде эмнээшкинде, ол ышкаш интернат албан черлеринде уругларга Чаа чылдың чигирзиг болгаш чимистиг белектерин чыыр ачы-буян акциязы. Республиканың школаларынга, техникумнарга база колледжтерге.

20.12.2023 Тывада Республиканың Хөй-ниити палатазының чаа составы ажылын эгелээн

Кызыл хоорайның 1 дугаар уруглар садының директору, арга-дуржулгалыг башкы Алесия Бажина Хөй-ниити палатызының бешки чаа составының даргазында соңгуткан.

19.12.2023 Тыва Республиканың Баштыңының грантызынга «Тывалар» деп ховар фотоальбомну парлап үндүрер

Тыва Республиканың Баштыңының грантызын хуваап-үлээр комиссия конкурстуң культура болгаш уран чүүл адырында түңнелдерин үндүрген.

19.12.2023 Тываның Баштыңы «Россия» делгелге-форумнуң шөлүнге эрткен «Чаңгыс демниг Россия» партияның XXI съездизинге киришкен

Тываның Баштыңы «Чаңгыс демниг Россия» партияның XXI съездизиниң пленарлыг хуралында партияның тыва регионалдыг салбырын төлээлээн.

19.12.2023 Тываның Баштыңы республиканың орук четкизиниң хөгжүлдезин Росавтооруктуң удуртукчузу-биле чугаалашкан
В

ладислав Ховалыг Москвага ажыл албан аайы-биле сургакчылап чорааш, Росавтодорнуң удуртукчузу Роман Новиковка ужурашкан.

19.12.2023 Кызылдың аэропортунда делегей чергелиг эрттирилге пунктузу ажылдаарынга белен

Кызылдың аэропортунда дериттинген күрүне кызыгаарының агаар эрттирилге пунктузу ажылдаарынга белен деп, ажылды хүлээп алган ведомстволар аразының комиссия даргазы, Роскүртудуг ФККА удуртукчузунуң бирги оралакчызы Константин Лазарев дыңнаткан.

18.12.2023 Тываның Баштыңы 2024 чылда республика бюджединиң дугайында хоойлуга атты салган

ТР-ниң Дээди Хуралынга, 2024 чылда Тыва Республиканың Бюджет дугайында хоойлузун сөөлгү номчулгазында бадылаан соонда, Владислав Ховалыг документиге атты салган. 

15.12.2023 Владислав Ховалыг: Президентиниң сөстери ажыл-чорудулгага тура-сорукту берген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ээлчеглиг ажыл-агыйжы үнүүшкүнге чорааш, «Владимир Путин-биле чылдың түңнелдери» программаны орук ара көрген. Республиканың сайыттар кабинеди дамчыдылганы Чазак бажыңынга коллективтии-биле көрген.

14.12.2023 Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы, күрүне албанының хоочуну Степан Монгушович Достай чок болган

Тыва Республиканың Баштыңы база Тыва Республиканың Чазааның кежигүннери Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы, күш-ажылдың хоочуну Достай Степан Монгушовичиниң мөчээни-биле ооң өг-бүлезинге, чоок кижилеринге ханы кажыыдалын илереткен.

14.12.2023 Тывада чолаачыларга база оларның пассажирлеринге чылынар 10 пунктуну организастаан

Чамдык кожууннарда агаарның соогу 49 чедип турар чыкылама сооктар дүшкенинден, Орук-транспорт комплекизи база орук организациялары республика девискээринде хондур-хүнзедир ажылдаар стационарлыг болгаш шимчеп чоруур чылынар черлерни организастаан.

14.12.2023 Тывада шупту дош кежиглер декабрьның 15-тен ажылдап эгелээр

Тывада республиканың чедери берге черлери-биле автомобиль аргыжылгазын хандырып турар дөрт дош кежиг бо неделяда ажыттынар. 

14.12.2023 Кызылда эът болбаазырадыр болгаш консервалаар комбинат ажыттынган

«Белдир» көдээ ажыл-агый бүдүрүлге кооперативи Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускай программа боттандырылгазы-биле күрүне деткимчезинге 11 млн рубльди алгаш, бодунуң баазазынга комбинатты ажыткан.

13.12.2023 Тывада амыдырал-хандырылга объектилериниң ажылынга контрольду күштелдирген

Тывада сооктар дүшкени-биле республиканың чылыг-энергетика комлекизиниң "чүъгү" улгаткан.

13.12.2023 Тываның Баштыңы Хову-Аксы суурда газ частыышкынындан когараан өг-бүлеге дузалажырын дааскан

Бөгүн, 10.54-те, Чеди-Хөл кожууннуң ЧДДА дежурныйның телефонунче Хову-Аксы суурнуң Юбилейная кудумчузунда, 3 дугаар бажыңның бир квартиразында частыышкын болган дугайында дыңнадыг кирген. 

13.12.2023 Тываның Чазаа биле «Эльбрусметалл-Литий» (Ростех) социал-экономиктиг кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салырлар

«Ростех» инвестиция блок база ооң иштинде «Эльбрусметалл-Литий» структураның удуртулгазы-биле Владислав Ховалыгның ужуражылгазының кол айтырыы – чаа бүдүрүлгеже тус черниң кадрларын хаара тудары болган.

13.12.2023 Тывада дыңзыг сооктардан база дүвүлүг хаттардан мал кыштаглаашкыны нарыыдаан

Чазак даргазының оралакчызы Алик Монгуштуң удуртканы республиканың мал кыштаглаашкынын мониторингилээр оперативтиг штабтың дыңнадыы-биле алырга, агаарның сооганы, харның кылыннадыр чагганы база дүвүлээн хаттар малчын турлагларже оруктарны хөртүктей дуй хадып, мал-маганга берге байдалды тургускан.

12.12.2023 Тывада чаартынган кадрлар төптери таварыштыр ажылга тургустунган кижилер саны чылда 17 хуу көвүдээн

Тывада чонну ажылга хаара тудар төптерни кадрлар төптери кылдыр чаарткан соонда, 2023 чылда аңаа келген хамаатыларның 70 ажыг хуузун ажылга тургускан.

12.12.2023 Национал төлевилелдер боттанылгазын чедип алыр дээш күжениишкинниг ажылдаар

Тыва Республиканың Чазааның аппарат хуралында республикада национал төлевилелдер күүселдезин сайгарып чугаалашкан.

11.12.2023 Тывада Рождество номчулгаларынга киржир күзелдиг шупту кижилерни чалаан

Чаңчыл болу берген Тываның Рождество номчулгалары Кызылда он дугаар болуп эртер.

11.12.2023 Тывада коронавирустуң «ниндзя» штаммы көвүдеп турар

Декабрьның 4-тен 12-ге чедир, Тывада коронавирустан аарыыр чоруктуң деңнели бүдүн чартык катап, азы 71 турганындан 104 чедир өскен. 

11.12.2023 Тывада Чаа чыл кежээлерин эрттирерин хораан

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг декабрь 7-де Чаа 2024 чылды байырлаар корпоратив хемчеглерин хоруур дугайында айтыышкынга атты салган. 

11.12.2023 Россияның башкарыкчы эртем төптериниң специалистери Тываның кадык камгалал системазын сайзырадырынга арга-сүмелерни берген

Россияның кадык камгалал сайыды Михаил Мурашконуң база чурттуң башкарыкчы эртем медицина албан черлерниң удуртукчуларның ийи хүн дургузунда ажылдаанының түңнелинде, регионнуң чазаанга республика баштыңы Владислав Ховалыгның, кадык камгалал яамызының удуртулга составының база республиканың эмнелге албан черлериниң кол эмчилериниң киржилгези-биле улуг хурал болуп эрткен.

09.12.2023 Ада-чурт Маадырларының хүнүнде Тывада билдинмес солдаттың тураскаалынга чечектерни салган

Бөгүн, Россияда Ада-чурт Маадырларының хүнүнде, Тываның баштыңы Владислав Ховалыг база Россияның кадык камгалал сайыды Михаил Мурашко, республиканың Дээди Хуралының (парламент) депутаттары, корум-чурум камгалаар болгаш шеригжиткен албан черлериниң ажылдакчылары Кызыл хоорайда Билдинмес солдаттың тураскаалынга чечектерни салган.

09.12.2023 Михаил Мурашко Тываның эмчилеринге ведомство шаңналдарын тывыскан

Россия Федерациязының кадык камгалал сайыды Михаил Мурашко Тыва Республикага кээп чорааш, хөй чылдарда профессонал хүлээлгезин ак сеткилдиг күүсеткен кадык камгалал адырының ажылдакчыларынга ведомство шаңналдарын тывыскан. 

09.12.2023 Михаил Мурашко Тываның онкодиспансериниң чаа дериг-херекселдериниң ажылынга үнелелди берген

Россия Федерациязының кадык камгалал сайыды Михаил Мурашко Тыва Республикага ажыл албаны-биле кээп чорааш четкен бир объектизи - республиканың онкология диспансери болган.

09.12.2023 Тывада чигир аарыглыг уругларның байдалын хынаар дериг-херекселче акша-хөреңгини тускайлаан

Президентиниң даалгазы-биле Россия Федерациязының Чазаа чигир аарыглыг уругларның глюкозазын доктаамал хынап турар портативтиг системалар хандырылгазынга 5,1 млрд ажыг рубльди аңгылап үндүрген.

08.12.2023 Михаил Мурашко Кызылда хөй угланыышкынныг ажыл-чорудулгалыг чаа эмнелге төвүн хынаан
Федералдыг сайыт регионнуң Баштыңы Владислав Ховалыг-биле кады республиканың эмнелге албан черлерин хынаан. 

08.12.2023 Тывада «Соңгукчу-биле харылзааның изиг шугум» телефону ажылдап эгелээн

Россия Федерациязының Федералдыг Хуралының Федерациязы Чөвүлели 2024 чылдың март 17-де Россия Федерациязының президентизинге соңгулда хүнү болуп эртерин доктааткан.

08.12.2023 Россияның кадык камгалал сайыды Михаил Мурашко ажыл албан аайы-биле Тывада чедип келген

Регионнуң Баштыңы Владислав Ховалыг Михаил Мурашкону Кызылдың аэропортунга уткуп алган.

08.12.2023 Москвада Тываның бүрүн эргелиг төлээ чери база «Изида» фонд республиканың чурттакчыларын деткиир

Москва хоорайда Тыва Республиканың бүрүн эргелиг төлээ чери база «Изида» деп сагыш-сеткил үнелиг чүүлдерин, шажын-чүдүлгени, чүдүлгени болгаш шажынчы аян-чорукту камгалап база хөгжүдер ачы-дуза фондузу аразында дугуржулганы чарган. 

07.12.2023 Тываның бюджединде социал чарыгдалдар үлүү планныг көргүзүгнү ашкан

Тывада 2023 чылда республика бюджединиң 9 айында күүселдезиниң түңнелдерин үндүрген. ТР-ниң Саң-хөө яамызының сан-чурагайы-биле алырга, январь – сентябрьда чарыгдалдарның түңү 42 млрд. 289,3 млн. рубль, а орулгалар – 39 млрд. 777,6 млн. рубль болган.

07.12.2023 Инвесторлар корпорацияның төлевилелинче инвестицияны салып, киржикчи болурунга беленин дыңнаткан

Дүүн Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Енисей Сибирин хөгжүдер корпорацияның» чиңгине директору Сергей Ладыженко-биле ужурашкан.

07.12.2023 Тыва школаларны бүрүнү-биле септеп чаартыр талазы-биле тергииннерниң санында

«Чаңгыс демниг Россияның» чиңгине чөвүлелиниң секретары Андрей Турчак школаларны бүрүн септеп чаартыр талазы-биле тергииннерниң санынче Тыва Республика база киргенин адаан.

07.12.2023 Чаа чылдың байырлал хүннеринде Тывада айыыл чок чорукту хандырарының айтырыгларын чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг корум-чурум камгалаар органнарның удуртукчуларның киржилгези-биле террорга удур комиссия база оперативтиг штабтың каттышкан хуралын эрттирген. 

06.12.2023 Тывада мал кыштаглаашкынының айтырыгларының оперативтиг штавы ажылдап турар

Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы республикада малдың кыштаглаашкыны чогуур деңнелде эртип турарын дыңнаткан. 

06.12.2023 Тываның Баштыңы «Волонтер-эмчилер» эки турачы шимчээшкинниң регионалдыг активи-биле ужурашкан

Владислав Ховалыг кадык камгалал адырында «Волонтер-эмчилер» бүгү-российжи хөй-ниити шимчээшкининиң регионалдыг салбырының активи-биле чазак бажыңынга ужурашкан. 

06.12.2023 «Хөөмей» академиязы Тываның хөгжүмнүг аас чогаалының медиатеказын таныштырган

Тывада «Хөөмей» делегей академиязының инновация төлевилели – Тываның хөгжүмнүг аас чогаалының медиатеказын байырлыы-биле ажыткан.

05.12.2023 Тываның волонтёрлары «Россияның суглары» акцияга киржилгези-биле он шылгараңгайлар санынче кирген

Эки турачы хүнүнүң бүдүүзүнде, Москвада «Россия» делегейниң делгелге-шуулганында, суг объектилерниң эриктерин боктан аштаар талазы-биле «Россияның суглары» бүгү-российжи волонтер акциязының юбилейлиг сезонунуң түңнелдерин үндүрген.

05.12.2023 Тывада 130 хире аныяк өг-бүлелер чурттаар байдалын экижиткен

Чурттуң президентизиниң мурнунда боттандырар сорулгаларының бирээзинге хамаатыларның чуртталга байдалы экижидери хамааржырын Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң блогунда демдеглээн.

05.12.2023 Республиканың чамдык хоорай, суурларында коронавирус аарыы көвүдеп турар

Росхереглелхайгааралының Тыва Республикада эргелели эрткен неделя дургузунда, ноябрьның 27-ден декабрь 3-ке чедир, чаа коронавирус халдавырындан аараан 79 таварылга бүрүткеттингенин дыңнаткан.

04.12.2023 Тываның чаа школаларынга – чаа өөредилге номнары

“Өөредилге” национал төлевилелдиң федералдыг программалары-биле Тыва Республикада 11 чаа школаның тудуу чоруп турар. Оларның дөртү 2023-2024 өөредилге чылында ажыглалче кирип, баштайгы өөреникчилерин хүлээп алыр дээш белеткел ажылдарын чорудуп турар.

04.12.2023 Тываның көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем сайыдының албан хүлээлгезин күүседир кылдыр Юрий Оруспайны томуйлаан

Тыва Республиканың ветеринария албанын удуртуп турган Юрий Делгер-оолович Оруспай декабрьның 1-ден Көдээ ажыл-агый яамызын баштаар.

04.12.2023 Тываның орук ажыл-агый албаннары улуг хар дүшкенинден оперативтиг дежурныйлаашкынче шилчээн

Республиканың улуг хар дүшкен төп кожууннарының база федералдыг Р-257 «Енисей» дургаар оруктарны хайгааралда алган. 

01.12.2023 Тываның Баштыңы “Чаңгыс демниг Россия” партиязының Тывада регионалдыг салбырының XXXIX дугаар конференциязынга киришкен

«Чаңгыс демниг Россия» партияның тургустунганындан бээр 22 чылдаанының бүдүүзүнде, Кызыл хоорайга партияның регионалдыг салбырының кежигүннериниң конференциязы болуп эрткен.

01.12.2023 Декабрьның 14-те Владимир Путин-биле «дорт шугум» болуп эртер

Президентиниң парлалга-секретары Дмитрий Песков ооң дугайында дыңнаткан. Бо удаада күрүне баштыңы «дөрт шугум» биле түңнел парлалга-конференциязын каттыштырып, “Владимир Путин-биле чылды түңнеп” деп чаа хевирге ужуражылганы эрттирерин чугаалаан.

01.12.2023 Тывада чазылдырар бүдүмелдер кезээн бүдүрер заводту ажылдаткан

Ростех күрүне корпорациязы Тывада эмульсиялыг частыр бүдүмелдерге кезектер бүдүрер заводту ажыткан.

30.11.2023 РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзиниң округ хуралында одалга сезонунга Тываның белеткелин демдеглээн

Ростеххайгааралдың эксперт түңнелинден алырга, Тыва Республиканың чуртталга-коммунал ажыл-агыйы кышкы үеде ажылдаарынга 100 хуу белен.

30.11.2023 Тываның өөредилге албан черлери чаа школа автобустары-биле четчелеттинген

Ноябрь 28-те, Кызылга хөй санныг өөреникчилерлиг база эргижирээн автобустарлыг өөредилге албан черлеринге 15, 20 база 24 олуттуг, айыыл чок чорук системазы база ГЛОНАСС-биле дериттинген ПАЗ, ГАЗ база УАЗ маркалыг 25 чаа автотранспорттуң дүлгүүрлерин дамчыдар байырлыг езулал болуп эрткен.

30.11.2023 Тываның болгаш Моолдуң корум-чурум камгалакчылары кызыгаар чоогунда черлерде мал одарладырынга база мал оорунга профилактиканы күштелдирерин чугаалашкан

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Кызылда Моолдуң чиңгине консулу Чимид Ганболд, Увс аймактың губернатору Чулуун Чимэдтиң база ийи таланың корум-чурум камгалаар органнар төлээлериниң киржилгези-биле видеоконференц-харылзаалыг хуралды эрттирген.

29.11.2023 Тываның Баштыңы школалар тудуглары кайы хире чоруп турарын хынаан

Владислав Ховалыг Кызыл хоорайда Бай-Хаакскаяда база Вавилин ээтпээнде, Сукпак база Балгазын суурларда школалар тудуу кайы хире чоруп турарын хынаан.

29.11.2023 Тываның Улустуң чогаалчызы, культураның алдарлыг ажылдакчызы Эдуард Баирович Мижиттиң чүрээ сокпайн барган

Тываның Баштыңы база Тыва Республиканың Чазааның кежигүннери Тываның Улустуң чогаалчызы, республиканың культуразының алдарлыг ажылдакчызы Эдуард Баирович Мижиттиң мөчээни-биле ооң чоок болгаш төрээн кижилеринге ханы кажыыдалын илереткен.

29.11.2023 Тываның Дээди Хуралының депутаттары 2024 чылда база планныг 2025 болгаш 2026 чылдарда республика бюджединиң төлевилелин бирги номчулгазында хүлээп алган

Тыва Республиканың Дээди Хуралының үшкү чыыжының тоску сессиязының дөрткү ээлчеглиг хуралында, республиканың кол саң-хөө документизиниң төлевилелин сайгырып көрген.

28.11.2023 Кызылда агаар ышталыышкынын эвээжедир ажылдар уламчылавышаан

Регионнуң Баштыңы Владислав Ховалыг Тываның найысылалының агаарын чүдередирин эвээжедир ажылдарның кайы хире чоруп турарын дыңнаткан.

28.11.2023 Тывада чиигелделиг ипотека чээлилерниң 99 хуузу чаа тудугларда квартиралар садып алырынче үнген

2023 чылдың сентябрьда республикага чиигелделиг ипотека программазы ажылдап эгелээнинден, Тываның чурттакчылары 2,5 млрд рубльге чээлилерни алган. 

28.11.2023 Тывада эпидсезон эгелээнден грипптен аараан чаңгыс-даа таварылга демдеглеттинмээн

Тывада эпидемиологтуг сезон грипптээн чаңгыс-даа таварылга чокка эртип турар. 

27.11.2023 2024 болгаш планныг 2025 база 2026 чылдарда республика бюджединиң төлевилелин сайгарып чугаалашкан

Бөгүн, ноябрьның 27-де, Тыва Республиканың 2024 болгаш планныг 2025 база 2026 чылдарда Тываның моон соңгааргы хөгжүлдезин тодарадыр республика бюджединиң төлевилелинге ажык дыңнаашкыннар болуп эрткен.

27.11.2023 Тывада эртем болгаш техника адырында 2023 чылда республика Баштыңының шаңналының лауреаттары илереттинген

2023 чылда эртем ажылдакчыларының чедиишкиннери дээш республика Баштыңының шаңналдарын тыпсыр дугайында шиитпирни Тываның Чазаа бадылаан.

27.11.2023 Тывадан ээлчеглиг гуманитарлыг дуза партиязын Луганск Улус Республиканың Свердловск хоорайынче чоруткан

Тыва Республиканың шеф дузазын көргүзүп турары Сведловск хоорайның тайбың чурттакчыларга дээш чыгган аъш-чем болгаш канцеляр барааннарының гуманитарлыг дузазының ээлчеглиг партиязы ноябрьның 22-де Кызылдан үнүпкен.

27.11.2023 Тывада өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уруглардан 20 кижи чаа бажыңнарынче көжүп кирер

Тываның Өөредилге яамызы өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан 20 хамаатыга чурттаар оран-саваның дүлгүүрлерин тывыскан

. 

24.11.2023 Тываның 44 чурттакчылыг сууру соңгу чүк хандырылгалыг девискээрлер даңзызынче кирген

Кол транспорт оруктарындан ырак болгаш чедери берге болганындан амыдыралга чугула херек барааннар-биле хандырарынга онза чурум херек аңгы чурттакчылыг черлерлиг Россияның 21 регионунуң санынче Тыва база кирген.

24.11.2023 Тывада Херээженнер сонуургалдарының национал стратегиязын боттандырарының планы бадылаттынган

Тываның Чазаа херээженнер сонуургалының национал стратегиязын боттандырарының бирги чадазының ажылдар планын тургускан. Россияның Чазаа ийи аңгы үе-чадага – 2023 база 2026 чылдарда болгаш 2027 – 2030 чылдарда санаан Стратегияны 2022 чылдың төнчүзүнде хүлээп алганын сагындыраал.

24.11.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москва хоорайда спорт болгаш өөредилгениң «Самбо-70» төвүнге чораан

Дүүн Тываның Баштыңы Владимир Ховалыг база Москва хоорайда Тываның бүрүн эргелиг төлээзи Чечен Чоксум спорт болгаш өөредилгениң делегейде ады-сураа алгаан «Самбо-70» төвүнге чорааннар.

24.11.2023 Владислав Ховалыг: чонувустуң амыдыралынга чугула рольду улуг болгаш найыралдыг өг-бүлелер кезээде ойнап чораан

Владимир Путинниң шиитпири-биле 2024 чылды Россияда Өг-бүле чылы кылдыр чарлаан.

24.11.2023 Тывада инвестиция төлевилели-биле «Кызылская» подстанцияның күчүзүн 44 хуу улгаттырар

«Росчетки» инвестпрограмма боттандырылгазы-биле «Кызылская» подстанцияда 220 кВ-тыг чаа автотрансформаторну ажылдаткан.

 

23.11.2023 «Россия» делгелге шуулган үезинде Тываның инвестиция күчүзүн таныштырып көргүскен

ВДНХ-да делегей чергелиг «Россия» делгелгениң шөлүнге, ноябрь 21-де Тыва Республика хүнүнүң ажыдыышкынында, республиканы боду тускай төөгүлүг, культуралыг, бойдус болгаш экономиктиг күчү-шыдалдыг, онзагай географтыг туруштуг Россия Федерациязының бир региону кылдыр таныштырып көргүскен.

23.11.2023 Тываның болгаш Камгалал яамызының чогаадыкчы коллективтери чаңгыс сценага оюн-көргүзүүн бараалгаткан

Дүүн, Москва хоорайда Российжи Армияның Төп академиктиг театрының төөгүлүг сценазынга, Тыва Республиканың культура болгаш уран чүүлүнүң мастерлери база Россияның Камгалал яамызының чогаадыкчы коллективтери каттышкан оюн көргүзүү-биле көрүкчүлерни өөртүп, магадынчыг кежээни хайырлаан.

23.11.2023 Владислав Ховалыг Беларусь Республика-биле бурунгаар кады ажылдажылга дугайында чугаалаан

Тыва биле Беларусьтуң аразында амгы дугуржулга ажыл-чорудулгазының ажылчын бөлүүнүң хуралы дүүн Москвага болуп эрткенин Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг  дыңнаткан. 

23.11.2023 Тываның культура болгаш уран чүүл мастерлериниң концерттери «Россия» делгелгениң көрүкчүлерин сонуургаткан

«Россия» делгелге-шуулганның шөлүнге эрткен Тыва Республиканың хүнүнде, республиканың  чогаадыкчы коллективтери ВДНХ-ның кол кудумчу сценазынга “Енисейниң ужуун алган чери” деп база регионнуң экспозициязын делгээн “Көшкүн чоннуң делегейи” деп 75-ки павильонга концерттерни көргүскен. 

23.11.2023 Тывадан аныяктар «Россия» делгелгениң шөлүнге кудазын ойнаан

Ноябрьның 21-де, Москвада на ВДНХ-да эртип турар «Россия» делгелге үезинде Тыва Республиканың Хүнүнге тураскааткан байырлыг хемчегде,   Начын Кунзен-оол биле Белекмаа Ондар тыва езу-чаңчылдарны сагып, өг-бүле тудар куда доюн дүжүргеннер. 

22.11.2023 Улуг назылыг кижилерни хаара тырттар төптер

Идепкейжи узун назын байдалдарын тургузары – Социал фондунуң мурнады боттандырар ажылы. 

22.11.2023 Чыл төнчүзүнге чедир Тываның шупту школаларынга Уруглар инициативаларының төптери ажыттынар

Эрткен неделяда республиканың элээн каш школаларында кичээлден дашкаар болгаш немелде өөредилге хемчеглери эрттиреринге тускай дерип, шимээн өрээлдерни уругларның хөй-ниити каттыжыышкыннарының активчилеринге база дагдыныкчыларынга ажыткан. 

22.11.2023 Тыва – дириг ужур-чаңчылдарның чурту: «Россия» шуулган делгелгеде республика хүнү

Ноябрьның 21-де, Москвада «Россия»  улуг делгелге-шуулганының үезинде Тыва Республиканың хүнүн байырлыы-биле ажыдып, регионнуң стендизин таныштырган.

22.11.2023 Тыва Республиканың Баштыңының Кубогу дээш мини-футболга 10 команда кордап киржир

Ноябрьның 22-25 хүннеринде «Субедей» спорт комплекизинге, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның Кубогу дээш мини-футболга регионнар аразында ийиги турнир болуп эртер.

21.11.2023 Бөгүн "Россия" бүгү-делегей делгелге-шуулганынга Тыва Республиканың хүнү болуп эртер

Бөгүн, ноябрьның 21-де ВДНХ-да, "Россия" бүгү-делегей делгелге-шуулганынга Тыва Республиканың хүнү болуп эртер. 

21.11.2023 Тыва биле Орус географтыг ниитилел кады ажылдажылга дугайында дугуржулганы чарган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг база «Орус географтыг ниитилел» бүгү-российжи хөй-ниити организациязының бирги вице-президентизи кады ажылдажылга дугайында керээге атты салганнар.

20.11.2023 Тыва улааноттан немелде тарыышкын планын 105,9 хуу күүсеткен

Тывада чурттакчы чонну улааноттан тарыырының планы графикти мурнаан – амдыгаа чедир эң айыылдыг халдавырдан кандыг-бир чылдагаан-биле тарытпаан кижилерни тарыыры доозулган.

20.11.2023 Тываның күрүне албан-хаакчыларының эзирик машина мунганы дээш ажылындан хостаар дугайында инициативазын РФ-тиң Күрүне Думазынче киирер

Регионнуң Баштыңы Владислав Ховалыг бүгү-делегейде орук озал-ондаандан когарааннарга сактышкыын хүнүнде автоаварияларга боттарының чоок болгаш төрээн кижилерин чидирген республиканың чурттакчыларынга кажыыдалын илереткен.  

17.11.2023 Владислав Ховалыг: Чөөн чүкче угланган Сибирьниң чаа оруктары бүгү Россияның экономиказынга ийиги тынышты ажыдар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Сибирь федералдыг округ губернаторларын Сибирьниң демир-оруунда Транссибке чергелешкен тудуг төлевилелдерин бурунгаарладыр дээш күжениглерин идепкейжидерин кыйгырган. 

17.11.2023 Тыва ажыглаттынмас бажыңнардан чурттакчыларны өскээр көжүрер планны мурнады боттандырып турар

Тываның Тудуг яамызы чурттаар арга чок апарган чуртталга фондузун кызырар дээн регионалдыг төлевилелдиң акшаландырыышкын түңүн улгаттырарын чедип алган. 

17.11.2023 Тываның Баштыңы СФО-да Бүрүн эргелиг төлээ чанында Чөвүлелдиң база МАСС Чөвүлелиниң каттышкан хуралынга киришкен

Ноябрьның 16-да Москвага «Россия» бүгү-делегей делгелге-шуулганының шөлүнге, Сибирь федералдыг округтуң хүннеринде, Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзиниң чанында Чөвүлелдиң база РФ-тиң субъектилериниң экономиктиг кады ажылдажылгазының «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциация Чөвүлелиниң каттышкан хуралы болуп эрткен.

17.11.2023 ТШО-да Тываның шериг албанныгларынга техниктиг дериг-херекселдерни ам база чедирген

Тываның Баштыңының ТШО айтырыгларының талазы-биле тускай төлээзи Тимур Куулар дайынчыларның чагыын чедирери-биле, бистиң республикадан албан эрттирип турар оолдарның РФ-тиң чаа регионнарында шериг кезектеринде ноябрь эгезинде четкеш келген.

17.11.2023 Тываның орук албаннары “изиг шугумнарны” ажылдаткан

Республиканың оруктарын ажаап-карактаар орук организацияларының диспетчер албаннарының баазазында «изиг шугумнар» ажылдап турар.

16.11.2023 Ноябрьның 16-да «Россия» бүгү-делегейниң делгелге-шуулганынга Сибирь федералдыг округтуң хүнү эртер

Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышевтиң киржилгези-биле бүдүн хүн дургузунда хемчеглер болуп эртер. 

16.11.2023 Ноябрьның 20-23 хүннеринде Москвага Тыва Республиканың Культура хүннери болуп эртер

Келир неделяда, Россияның найысылалынга, Тыва Республиканың Культура хүннери ажыттынар. Москваның чурттакчылары база аалчылары Тываның уран чүүл мастерлериниң хөгжүм, кинематография, чурулга, хореография, ус-уран чогаадылга ажылдарын сонуургап көөрлер.

16.11.2023 Тывада республиканың уруглар эмнелгезинде 300 уруг Соок-Ирейже чагааларын чоруткан

Тывада Чаа чылга белеткел ажылдары, ооң иштинде байырлал бүдүүзүнүң хемчеглери эгелээн. Республиканың уруглар эмнелгезинде чыдар уруглар “Мен – эр-хей мен!” деп акцияга киришкен.

15.11.2023 Тываның Чазаа «Кызыл Крест»-биле керээни чарган

Россияның Кызыл Крестизи-биле Тываның кады ажылдажылгазы чаа деңнелче үнген – бо неделяда чурттуң улуг ачы-дуза организациязы, оң регионалдыг салбыры база республиканың чазаа хереглелдиг чонга социал дузаламчы көргүзериниң программаларын кады боттандырар дугайында керээни чарган.

15.11.2023 Тывада «Чуга дош» профилактика акциязын чарлаан

Чаңчыл болу берген «Чуга дош» профилактика акциязы Тывага ноябрьның 20-де эгелээр. Республиканың Чазаа ону бадылаан айтыышкынны үндүрген.

15.11.2023 Меценаттың акша-хөреңгизи-биле Кызылдың школазында немей туткан тудугну ажыткан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Кызыл хоорайның 8 дугаар эге школазында немей туткан тудугнуң байырлыг ажыдыышкынынга киришкен.

15.11.2023 Тываның Баштыңы «Цзыцзинь» корпорацияның удуртулгазы-биле ужурашкан

2014 чылдан бээр Тываның девискээринде полиметалл болбаазырадылгазында ажылдап турар «Цзыцзинь» корпорацияның иштинде «Лунсин» КХН-ниң ажыл-чорудулгазынга хамаарыштыр ийи таланың моон соңгаар кады ажылдажылгазын Владислав Ховалыг баштаан республиканың сайыттар кабинеди ооң удуртулгазы-биле сайгарып чугаалашкан.

14.11.2023 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызында тускай штаб мал кыштаглаашкыны төнчүгеже ажылдаар

Тыва Республиканың Баштыңының аппарат хуралында, Тываның мал ажыл-агыйлары кыштаглаашкынче канчаар киргенин сайгарып чугаалашкан.

14.11.2023 Росхереглелхайгааралы ажылдакчыларын албан тарыдарын ажыл берикчилеринге сагындырган
Бо неделяда республикада сезоннуг халдавырлыг гриппке удур 33950 санныг вакцина келгенин, ТР-ниң Кадык камгалал яамызы дыңнаткан.

14.11.2023 Тываның Чазаанга «2023 чылдың тулган күрүне хамааты албан-хаакчызы» мөөрейниң түңнелдерин үндүрген

«2023-2028 чылдарда күрүне хамааты албанын хөгжүдери» күрүне программазының хемчээ-биле Тываның тергиин күрүне албан-хаакчызы ат дээш мөөрейни бир дугаар эрттирген. 

13.11.2023 Тывада 186 өскүстер чыл төнчүзүнге чедир чаа бажыңнарны алыр

Ол бөлүктүң хамаатыларынга дээш 93 квартира тудуу адакталган болза, эрткен чылдарның программазындан база 93 объектиниң тудуу доостур четкенин республиканың Өөредилге яамызы дыңнаткан.

13.11.2023 Тывада боттуң бүдүрүлге ажыл-чорудулга хевирлериниң даңзызын калбарткан

Тываның Чазаа аграржыларның импортту солуурун хандырарынга херек экономиктиг ажыл-чорудулга хевирлериниң регионда даңзызын немээр дээн саналын деткээн. 

13.11.2023 Тываның спортчузу Саян Хертек Арменияга болуп эрткен самбога делегей чемпионадынга алдынны чаалап алган

Ноябрьның 10-12 хүннеринде Ереван хоорайга самбога делегей чемпионады болуп эрткен. Саян Хертек түңнел салыгда Грузияның мөгези Вахтанг Чидрашвилини 2:0 сан-биле тиилээн. 

13.11.2023 «Ада-чуртуң камгалакчылары» күрүне фондузунуң Тывада салбыры тус чер эрге-чагыргалары-биле сырый харылзаалыг ажылда

Бо чылдың июнь 1-де Тывага албан ёзузу-биле ажылдап эгелээриниң бетинде “Ада-чурттуң камгалакчылары” күрүне фондузунуң салбыры 200 ажыг хамаатыны хүлээп алган. 

13.11.2023 Тываның көдээ суурларында уругларның кадыкшылы быжыг

2022 чылда профилактиктиг эмчи шинчилгезин эрткен уругларныӊ 28,9 хуузун шуут каӊ кадык деп санаан (РФ- те – 28 хуу). Ук медээни уругларныӊ болгаш уруг-дарыглыг өг-бүлелерниӊ дугайында күрүне илеткелинде бижээн. 

11.11.2023 Тываның Баштыңы Улусчу фронтунуң регионалдыг салбырының конференциязынга киришкен

Владислав Ховалыг Улусчу фронтунуң регионалдыг салбырының конференциязынга аалчы болуп  киржип,  республикада национал төлевилелдер күүселдезинге мониторинг түңнелдерин база “Улусчу фронт Россия дээш” деп бүгү-российжи хөй-ниити шимчээшкининиң регионалдыг штавының чаа составын соңгуур шиитпирлер хүлээп алыышкынын дыңнаан. 

03.11.2023 Тывага Чоннуң чаңгыс эп-сеткил хүнүнүң бүдүүзүнде аңгы-аңгы адырларның хоочуннарын болгаш шылгараңгай ажылдакчыларын шаңнаан

Бөгүн Тываның Чазаанга, Чоннуң чаңгыс эп-сеткил хүнүнге тураскаадып, шылгараңгай ажылдакчыларга болгаш күш-ажылдың хоочуннарынга  күрүне болгаш республика шаңналдарын тывыскан. 

03.11.2023 Тываның кожуунарынче 10 чаа дүрген дуза машиналарын хувааган

Бөгүн, ноябрь 3-те, Тываның Чазак бажыңының чанынга чаа дүрген дуза автомашиналарының дүлгүүрлерин байырлыг байдалда ээлеринге дамчыткан. Республиканың сес кожуунунуң эмнелге албан черлери 10 автомобильдерни бо хүн алган.

03.11.2023 Тывада экология болгаш бойдус хүрээлеңин камгалаар адырда 2022 чылдың түңнелдерин үндүрген

Тываның Арга-арыг болгаш бойдус ажыглалының яамызы 2022 чылда долгандыр хүрээлелдиң байдалы болгаш ооң камгалалының дугайында күрүне илеткелин республика чазаанче киирген. 

02.11.2023 Тыва 2030 чылга чедир даштыкы бараан саарылгазын ийи катап көвүдедирин планнаан

Тываның Чазаа даштыкы-биле экономиктиг ажыл-чорудулганы сайзырадырынче угланган чаарткан күрүне программазын бадылаан. 

02.11.2023 Кызылга эрткен Тыва дыл хүнүнде тыва чогаал шаңналының тиилекчилерин чарлаан

Тыва дылдың хүнүнде, республиканың национал чогаал шаңналының тиилекчилерин шаңнаар байырлыг хемчег болуп эрткен. Улусчу чогаадылга бажыңынга «Тыва дыл – чоннуң өнчүзү» шуулганда шаңналдарны тывыскан.

01.11.2023 Чыл төнчүзүнге чедир Тываның 350 хире кижизидикчи башкылары профессионал мергежилин бедидер

Башкы болгаш дагдыныкчының чылында, Тывада уруглар садтарының кижизидикчи башкылары «Уруглар сады – сайзыралдың оруктары» төлевилелге киришпишаан, боттарының профессионал билиг-мергежилин бедиткен.

01.11.2023 Тываның Баштыңы Тыва дыл хүнү-биле республиканың чурттакчыларынга байырын чедирген

Тыва Республиканың Улустуң чогаалчызы Александр Даржайның саналдааны езугаар, 2016 чылда Тыва дыл хүнү тургустунган. Байырлал бүдүүзүнде, республикада тыва дылды кадагалап, камгалап арттырарынга болгаш сайзырадырынга тураскааткан хөй санныг темалыг хемчеглерни эрттирери чаңчыл болу берген.

01.11.2023 Тываның Баштыңы РФ-тиң Айыыл чок чорук Чөвүлел секретарының үнүүшкүннүг хуралынга киришкен

Дүүн Томск хоорайга, Сибирь регионнарында национал айыыл чок чорукту хандырарының чугула айтырыгларының талазы-биле Россия Федерациязының Айыыл чок чорук чөвүлелиниң секретары Николай Патрушевтың үнүүшкүннүг хуралы болуп эрткен.

01.11.2023 Тываның орук-транспорт яамызы бо-ла орук озал-ондаа болгулаар черлерни илередир база чок кылыр ажылды ам-даа уламчылаар

Тываның Орук-транспорт яамызының специалистери бо чылдың тос айларында республика оруктарынга озал-ондактарны өөренип көргеш, эң хөй орук-транспорт болуушкуннары болган черлерни тодараткан.

01.11.2023 Тывада ОРВИ-ден колдуунда элээдилер база ажылдаар назылыг кижилер аарып турар

Регион баштыңынга неделя санында берип турар санитар-эпидемиологтуг байдалга мониторинг медээзинден алырга, халдавырлыг тыныш инфекциялары-биле аарыыр таварылгалар неделя санында немежип турар.

31.10.2023 2035 чылга чедир Сибирь федералдыг округтуң стратегтиг хөгжүлде планынче киирген Тываның 31 саналын бадылаан

Документиде Сибирь регионнарының экономиктиг өзүлдезинге база чурттакчы чонунуң амыдырал-чуртталга шынарын экижидеринге таарымчалыг байдалдарны тургузар элээн каш угланыышкыннарда бөлүктээн 150 ажыг хемчеглер кирген.

30.10.2023 Тываның Баштыңы тускай шериг операциязында Төп болгаш Чөөн чүк шериг округунуң шериг албанныглары-биле ужурашкан

Владислав Ховалыг Россияның чаа регионнарынга ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде, Төп болгаш Чөөн чүк шериг округдарының кезектеринде албан хүлээлгезин эрттирип турар Тываның төлээлеринге ужурашкан.

30.10.2023 Тывага көдээ ажыл-агый болгаш болбаазырадылга үлетпүрүнүң ажылдакчыларының хүнүнде шылгараңгайларны шаңнап-мактаан

Тываның чер ажылдыгларының профессионал байырлалында республикага Дүжүт хүнүн демдеглеп, көдээ ажыл-агыйының улуг ярмарказын эрттирген.

30.10.2023 Тывадан шефтээшкин дузазы-биле Луганск Улус Республиканың школазында озал-ондактыг апарган спортзалды катап эде туткан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Луганс Улус Республикада ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле чораан. Шефтээшкин дузазы-биле бистиң тудугжуларывыстың септеп чаартканы ЛУР-нуң Свердловск хоорайның 6 дугаар школазының спорт залын ажыткан байырлалга киржип, тыва чоннуң өмүнээзинден байырын чедирген.

30.10.2023 Тыва келир кыштың белеткелинче 340 хире млн рубльди аңгылаан

Регионнуң муниципалдыг тургузугларында сентябрьның 15-20 хүннеринде эгелээн одалга сезону эки чоруп турарын Тываның Одалга болгаш энергетика яамызы дыңнаткан.

27.10.2023 Тывага Чоннуң чаңгыс эп-сеткилиниң хүнүн байырлаар хемчеглер планы
Октябрьның 15-тен ноябрь 15-ке чедир

27.10.2023 Тываның Баштыңы Орус географтыг ниитилелдиң регионалдыг салбырының хайгаарал чөвүлелиниң составын бадылаан

Тывада «Орус географтыг ниитилел» бүгү-российжи хөй-ниити организациязының регионалдыг салбырының хайгаарал чөвүлелиниң кижи санын болгаш составын тодараткан.

27.10.2023 2023 чылдың септелге кампаниязында Тываның социал адырында 51 объект киржип турар

2023 чылда социал адыр объектилерин бүрүнү-биле чаартып-септээр улуг кампания Тывада чоруп турар. 

26.10.2023 2023 чылдың түңнели-биле Тывада регионалдыг каттышкан продукт 5,5 хуу өзер

2023 чылда Тываның регионалдыг каттышкан продуктузу эрткен чылдыындан 5,5 хуу көвүдеп (Россияның ВВП – 2,5 %), 101,07 млрд. рубль чедерин санаан. 

26.10.2023 Тываның Баштыңы Начын Монгушка делегейниң хостуг хүрешке U-23 маргылдаазынга тиилээни дээш байырын чедирген

Октябрьның 23-тен 29 хүннеринде Тиранага (Албания) 23 харга чедир мөгелер ортузунга спортчу хүрешке делегей чемпионады болуп эрткен. 

26.10.2023 Тывада назы четпээннер херектериниң талазы-биле эки ажылдыг комиссияларны илередир сорулгалыг чыл санының мөөрейин доктааткан

Социал айыылдыг байдалда назы четпээннерге болгаш өг-бүлелерге профилактика ажылын чорудар муниципалдыг назы четпээннер комиссияларының аразында эки арга-дуржулганы илередип, нептередир сорулга-биле мөөрейни тургускан.

26.10.2023 Тываның төрээн дылды кадагалаар болгаш ийи дылды сайзырадырының талазы-биле арга-дуржулгазынга Россияның болгаш даштыкының эртемденнери бедик үнелелди берген

Тывада Тыва дыл хүнүнүң бүдүүзүнде, ол хүнге тураскааткан темалыг хемчеглер хөйү-биле эртип турар. 

25.10.2023 Тываның Баштыңы Улусчу чогаадылга болгаш дыштанылга төвүнүң коллективинге 75 чылдааны-биле байырын чедирген

Дүүн, Национал театрга республиканың бот-тывынгыр болгаш профессионал чогаадыкчы коллективтери, күүседикчилер база төптүң үндезинин тургускан хоочуннар чыылган юбилейлиг концерт үезинде, Владислав Ховалыг республиканың улусчу чогаадылга төвүнге байырын чедиргеш культура адырынга улуг үлүг-хуузун киирген ажылдакчыларга күрүне шаңналдарын тывыскан.

25.10.2023 Тывада он школа бүрүнү-биле септеттинип, чаартынар

Федералдыг Чырыдыышын яамызының деткимчези-биле камгалап алганы чартык миллиард ажыг рубль ашкага бо чоокку ийи чылда школаларга капитал септелгелерни кылырын, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң социал четкилеринде дыңнаткан.

24.10.2023 2026 чылга чедир Тывага бок аңгылаар комплексти ажылдадыр

Тываның эрге-чагыргазы бок аайлап аңгылаар комплекс тудар инвесторну тыпкан. Кадыг боктар-биле ажылдаар регионалдыг оператор «ТСП» КУБ-туң иштинде «Вторэкопром» КХН ол ажылдарны кылыр.

24.10.2023 РФ-тиң Чазаа Тывада ойнаарактар театрын эде чаартырын деткээн

Октябрьның 20-де, РФ-тиң Чазааның даргазы Михаил Мишустин аныяк көрүкчүлер болгаш ойнаарактар театрларының эде чаартылгазын база бүрүн септелгезин доозарынга акша-хөреңгини тускайлаар дугайында айтыышкынга атты салган.

.

24.10.2023 Тывада тудуг черлери 33 дөрбелчин метрден эвээш шөлдүг квартиралар тутпас

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чаа тудар хөй аалдыг бажыңнарда квартиралар шөлүн эвээжетпес дээш хемчеглерни алырын республиканың Тудуг яамызынга дааскан.

24.10.2023 Хову-Аксында 36 өг-бүле аварийлиг чуртталга фондузундан өскээр көжүрүлде программазы-биле чаа квартираларны алган

«Чуртталга оран-савазы болгаш хоорай хүрээлеңи» национал төлевилелдиң Тывада «Чурттаар аргажок чуртталга фондузун доктаамал кызырарын чедип алыры» регионалдыг төлевилел күүселдези-биле Чеди-Хөл кожууннуң Хову-Аксы суурда хөй аалдыг ийи бажыңның тудуу доозулган.

23.10.2023 Тываның Баштыңы: бюджет хажыдыышкыннарын чүгле бүрүткеп эвес, а ону болдурбас дээш ажылдаар

Бөгүн, октябрьның 23-те, Россияның Саң-хөө яамызының контроль-хыналда органы тургустунганындан бээр чүс чыл оюн демдеглеп эрттирип турар. 

23.10.2023 Тываның Баштыңы вице-премьер Виктория Абрамченко-биле ажыл-агый аайы-биле ужурашкан

Владислав Ховалыг РФ-тиң Чазааның даргазының оралакчызы  Виктория Абрамченко-биле ужурашкаш, регионнуң социал-экономиктиг хөгжүлде айтырыгларын сайгарып чугаалашканын бодунуң социал четкилеринде дыңнаткан. 

23.10.2023 Россияның Чазаанга Тываның энергия хандырылгазының комплекстиг планының күүселдезин чугаалажып көрген

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг РФ-тиң Чазааның Даргазының оралакчызы Александр Новактың удуртуп эрттиргени Тыва Республикада Энергия хандырылгазының коплекстиг планы кайы хире күүсеттинип турарын сайгарган хуралга киришкен. 

20.10.2023 Тыва Республиканың баштыңы РФ-тиң транспорт сайыдының оралакчызы Игорь Чалик-биле ужурашкан

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага ажылчын сургакчылаашкынның үезинде Россияның транспорт сайыдының ужар чүүл адырын харыылап турар оралакчызы Игорь Чалик-биле ужурашкан.

20.10.2023 Тываның бичии суурларында «Сорунза» төлевилел-биле ам база үш культура бажыңы ажыттынар

Бо чылын Тывада «Сорунза» губернатор төлевилели-биле үш чаа культура бажыңын туткан. Өвүр кожууннуң Ак-Чыраа, Сүт-Хөлдүң Кара-Чыраа база Тес-Хемниң Ак-Эрик суурларда тудуг ажылдары чоруп турар.

20.10.2023 Тываның орукчуларын чаа тускай техника-биле чепсеглээн

Тываның эрге-чагыргазы кышкы ажылдарга белеткенир кылдыр республиканың орук организацияларынга дузалажып эгелээн. Бо неделяда чаа тускайжыттынган техникаларны байырлыг байдалда орукчуларга дамчыткан.

20.10.2023 Тываның кожууннарында ийи аныяктар төвүнде капитал септелге дооступ турар

Бии-Хем биле Барыын-Хемчик кожууннарда Аныяктар эгелээшкиннериниң төптерин чаартып турар. Септелге ажылдары доостурунуң кырында келген, удавас тус черниң аныяктары ону ажыдып кирер.

19.10.2023 Тывада Росбанк 2 хуу чиигелделиг ставка-биле ипотека чээлизин берип эгелээн

Тывада чиигелделиг ипотека программазынга Ажаалга банкызының соонда, бо айда Росбанк каттышкан. Банк сентябрьның 25-тен 2 хууга ипотека бээринге чагыгларны хүлээп эгелээн болза, октябрьда бодунуң клиентилери-биле ставказы бичии бирги керээлерни чарып эгелээн.

19.10.2023 Тывада кадат чок мал дээш кеземчени шыңгыырадыр

Республиканың оруктарынга бо чылдың эгезинден бээр орук эртип бар чораан мал-маган-биле 13 орук озал-ондаа болган, ооң хайындан ийи кижи мөчээн, алды кижи кемдеп-берттинген. 

19.10.2023 Владислав Ховалыг «Чедер» санаторлуг-курорт комплекизиниң тудуун хынаан

2020 чылда федералдыг чазактың хүлээп алганы Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазында тудуглар даңзызынче «Чедер» санаторлуг-курорт кадыкшылга комплекизи кирип турар. 

19.10.2023 Тывада кадык камгалал болгаш социал камгалал албан черлериниң ажылдакчылары камгалал маскаларны кедери албан

Росхереглелхайгааралының регионалдыг эргелелиниң сүмелээни езугаар, Тываның эрге-чагыргазы эмнелге болгаш социал албан черлериниң ажылдакчыларынга маска чурумун албан сагыыр негелдени киирген.

19.10.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг РФ-тиң Үндезин Хоойлузун билиринге бүгү-российжи тестни эрткен

«Чаңгыс партийжилеримниң төлевилелин деткип, бистиң чурттуң кол хоойлузун билиринге бүгү-российжи конкурска кириштим – деп, Тываның Баштыңы чугаалаан.

18.10.2023 Владислав Ховалыг «Билиг» ниитилелиниң регионалдыг салбырының Хайгаарал чөвүлелин баштаар

Бөгүн «Билиг» российжи ниитилелдиң регионалдыг салбырының кежигүннери чалаткан аалчыларның киржилгези-биле кады эрттирген ниити хуралында Хайгаарал чөвүлелин тургузар айтырыгны көрген. 

18.10.2023 Тываның дөрт кожуунунда көвүрүглерни «Айыыл чок болгаш шынарлыг оруктар» национал төлевилел-биле септеп турар

Бо чылын Тываның Каа-Хем, Бай-Тайга, Барыын-Хемчик база Мөңгүн-Тайга кожууннарда көвүрүглерни «Айыыл чок болгаш шынарлыг оруктар» национал төлевилел боттанылгазы-биле септеп, чаартыр. 

18.10.2023 Тываның Баштыңы «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциация хуралынга киришкен

РФ-тиң субъектилериниң экономиктиг кады ажылдажылгазының «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциация кежигүннериниң 99-ку хуралы видеоконференцхарылзаазы-биле болуп эрткен. 

17.10.2023 Тыва 9 айның түңнелдери-биле кем-херек үүлгедиишкиннериниң көргүзүүн эвээжеткен

Россияның Иштики херектер яамызы кем-херек үүлгедиишкинин эвээжеткен регионнар санында Тываны база адаан.

17.10.2023 Росхереглел хайгааралының Тыва Республикада эргелели кожууннарында вакцинация кайы хире чоруп турарын дыңнаткан

Тываның чурттакчы чонунуң 36,6 хуузу, планнаанындан 61,8 хуузу, азы 123 муң ажыг кижи сезоннуг гриппке удур тарыткан. 

17.10.2023 Тывага самбога СФО чемпионады болгаш бирги чери дээш шилилде маргылдаалар эртер

Декабрьда Новосибирск хоорайга эртер Сибирь федералдыг округтуң самбога бирги чери болгаш чемпионадынче аъттаныр республиканың чыынды командазын хевирлеп тургузары Тывада эгелээн.

17.10.2023 Тывада үш уруглар лагерин 2026 чылда төнчүзүнге чедир септеп-селиир

Россияның Чырыдыышкын яамызының уруглар дыштанылгазының инфраструктарын эде чаартыр конкурстуң түңнелдери-биле Барыын-Хемчик кожуунда «Таежный», Тес-Хемде «Сайлык» база Улуг-Хемде «Чодураа» уруглар лагерьлеринге капитал септелгелерни чорудар. 

17.10.2023 Тываның националдар херектериниң талазы-биле агентилел Чогаал адырында национал шаңнал тыпсырынче чагыглар хүлээп алырын доозуп турар

Тываның националдар херектериниң талазы-биле агентилел Чогаал адырында национал шаңнал тыпсырынче чагыглар хүлээп алырын доозарынга чедир бир неделя артканын дыңнаткан.

16.10.2023 Тываның Адалар чөвүлели 10 чылдаанын демдеглээн

Регионалдыг хөй-ниити организациязы юбилейлиг хүнүн демдеглээн байырлыг хуралга республиканың булуңнарындан делегаттар чыглып келген. 

16.10.2023 2024 чылда РФ-тиң бюджет төлевилелиниң ийиги номчулгазында Тывада тудуп турар школаларның акшаландырыышкынын көөр

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага федералдыг кол яамылар удуртукчулары-биле ужурашкаш, регионнуң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң айтырыгларын сайгарып чугаалашкан.

16.10.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның чырыдыышкын сайыды Андрей Николаев-биле ужурашкан

Владислав Ховалыг Москавага сургакчылап чорааш, Россияның чырыдыышкын сайыды Андрей Николаев-биле ужурашкан. 2024 чылда дужаарын планнаан республикада чаа тудуглар дугайында чугаалашкан.

14.10.2023 Тывада чиигелделиг ипотеканы ажыглап эгелээнинден ийи неделя дургузунда 100 хире чээлини берген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республикада чиигелделиг ипотека чээлизин берип эгелээнинден ийи неделяның түңнелдерин ДОМ.РФ күрүне компаниязының удуртулгазы-биле чугаалашкан.

13.10.2023 «Бумбатл» экологтуг акцяның чаа сезону Тывада эгелээн

«Бумбатл» бүгү-российжи экологтуг акцияның октябрь 10-да эгелээн дөрткү сезонунче Тываның чурттакчыларын болгаш ажылчын коллективтерин база катап чалаан. 

13.10.2023 Тываның Баштыңы Россияның кадык камгалал сайыдының оралакчызы-биле республикага чаа объектилер тудуун сайгарып чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның кадык камгалал сайыдының оралакчызы Наталья Хоровая-биле ужурашкан.

13.10.2023 Кыдыг кызыгаар Кызыл-Хая суурда үрде манааны школа тудуу эгелээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Мөнгүн-Тайга кожуунга сургакчылап чорааш, Кызыл-Хая суурда школа тудуун барып көрген. Бо чылын республикада тудуп эгелээн 11 школаның бирээзи ол.

12.10.2023 Тывадан 105 культура албан черлери «Пушкин картазы» программада коштунган

Тываның Культура яамызының медеглээни болза, бөгүн республиканың 24 143 чурттакчызы пушкин картазын идепкейлиг ажыглап турар. 

12.10.2023 Келир чылын Тывага «Своё» фермер продуктуларның фестивалы болуп эртер

ТР-ниң Чазааның даргазының оралакчызы Алик Монгуш республикада ажыл-агый аайы-биле келген «Россельхозбанк» АН-ның баштаар чериниң даргазының оралакчызы Светлана Вишняковага ужуражып, кады ажылдажылгаже угланган элээн каш ниити хемчеглерни эрттирерин дугуржуп чугаалашкан.

12.10.2023 Тываның Чазаа Вавилин ээтпээнде чырык четкизиниң эде чаартылгазынга субсидияны бээр

«Россети Сибирь Тываэнерго»-нуң удуртулгазы-биле Тываның Одалга болгаш энергетика яамызының чарганы керээ езугаар, Кызылда Вавилин ээтпээнде 13 база 14 дугаар СНТ-ниң чырык четкизин эде кылыр акша-хөреңгини ол бодунга хүлээнген.

11.10.2023 Тываның чурттакчылары "Россия" чоннар аразының делгелге-шуулганында бистиң республиканың ылгавыр демдээн чогаадырынга киржип болур

"Россия" чоннар аразының делгелге-шуулганының russia.ru сайтызында регионалдыг бадылаашкын чоруп турар. «Кады чогаадыылыңар» деп оюнда логоготипке бодунуң вариантызын чыып болур.

11.10.2023 Тывада назы четпээн уруглар баары хоруглуг черлерни тодараткан

Тываның Чазаа Административтиг чурум үрээшкиннериниң дугайында регионалдыг кодексче бичии уруглар баарын хораан азы кызыгаарлаан черлерни айтып, ол черлерниң ээлеринге кызыгаарлаашкынны хажытканы дээш кеземче хемчеглерин тодараткан эдилгелерни бадылаан.

11.10.2023 Тываның чедери берге кожууннарында дизельдиг электрогенерация эт-дериглерин чаартып турар

Чедери берге ыраккы Тожу, Мөңгүн-Тайга база Тере-Хөл кожууннарда чырыкты дизельдиг генераторлар-биле хандырып турар. 

10.10.2023 Мугур-Аксынга уругларның уран чүүл школазының тудуун 2025 чылдың планынче киирер

Тываның Баштыңы Мөңгүн-Тайга кожуунга сургакчылаан соонда бодунуң арынында, уран чүүл школазының башкыларының боттарының күжү-биле тудуп эгелеп алганы тудугже федералдыг акшаландырыышкынны хаара тударының аргазын тывар дугайында дыңнаткан.

10.10.2023 Тывада эң чаагайжыттынган муниципалитеттер илереттинген

Тываның Чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы «Тыва Республиканың муниципалдыг тургузуглар ортузунга чаагайжыдылга, ногаажыдылга болгаш арыглаашкын талазы-биле ажыл-чорудулганы эң эки организастааны» деп республика мөрейиниң түңнелдерин үндүрген.

10.10.2023 Национал төлевилел шугуму-биле «Спутник» микрорайонунда амгы үениң культура төвү ажыттынган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Кызыл хоорайның «Спутник» микрорайонунда чаа Культура сайзыралының төвүн ажыткан байырлыг езулалга киришкен.

10.10.2023 Тываның ыраккы суурларында модельдиг библиотекалар ажыттынган

Бо хүннерде Мөңгүн-Тайга кожууннуң Мугур-Аксы биле Бай-Тайга кожууннуң Кызыл-Даг суурларда амгы үении-биле септеп, чаартынып дериттинген библитекаларның ажыдыышкыны болуп эрткен.

09.10.2023 РФ-тиң камгалал сайыдының Кубогу дээш маргылдаага Россияның командазы тиилээн

Эрткен дыштаныр хүннерде, Тыва Республиканың найысылалы Кызыл хоорайда «Субедей» спорт школазынга шериг албанныглар аразынга РФ-тиң камгалал яамызының кубогу дээш спортчу хүрешке делегей чергелиг бирги маргылдаа болуп эрткен.

09.10.2023 Тываның Чазаа биле Ажаалга банкызы ипотека чээлизиниң программазы-биле кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салган

Кызылга эрткен III Тудуг шуулганының түңнел хуралында, Тываның эрге-чагыргазы-биле “Россияның Ажаалга банкызы” ПАН кады ажылдаарының кол чүүлдерин тодараткан документиге атты салганнар.

09.10.2023 Федералдыг кадык камгалал яамызы Тывага республиканың уруглар эмнелгезин тудар төлевилелче эдилгелер киирерин деткээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның кадык камгалал сайыды Михаил Мурашко-биле видеоконференцхарылзаазы-биле республиканың уруглар эмнелгезиниң тудуунга хамааржыр айтырыгларны чугаалашкан.

06.10.2023 Тываның туризм агентилелинде чаа удуртукчуну томуйлаан

Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг туризм талазы-биле агентилелге чаа удуртукчуну томуйлаарының дугайында чарлыкка атты салган.

06.10.2023 Национал төлевилелдер деткимчези-биле Тывада суггат системаларын катап тургузуп турар

Тывада Бии-Хем кожуунда «Малиновская» суугат системазын эде тудары дооступ турарын республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы дыңнаткан.

06.10.2023 Тываның арга-арыг болгаш бойдус ажыглал яамызының удуртукчузун томуйлаан

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың арга-арыг болгаш бойус ажыглалының сайыды албан-хүлээлгени күүседир кылдыр Вадим Кызыл-оолду томуйлаар дугайында чарлыкка атты салган.

05.10.2023 Тываның чедери берге болгаш биче суурларының чурттакчылары "Кадык камгалалы» национал төлевилел боттанылгазы-биле амгы үениң эмчи ачы-дузаларын алыр аргалыг апаар

“Кадык камгалалы” национал төлевилел деткимчези-биле, Каа-Хем кожууннуң Бүрен-Аксы суурунда фельдшер-акушер пунктузунуң тудуу шалыпкын чоруп турар.

05.10.2023 Тываның Баштыңы республиканың башкыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

Бөгүн, октябрьның 5-те, республиканың өөредилге адырының ажылдакчыларынга Башкы хүнүнге тураскаадып күрүне шаңналдарын тыпсырының байырлыг езулалы болуп эрткен.

05.10.2023 Тывада 2024 чылда чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлериниң даңзызын бадылаан

Тываның 19 муниципалдыг тургузугларында 30 хөй-ниити шөлдерин 2024 чылда чаагайжыдар. Республиканың Чазаа «2018-2024 чылдарда амгы үениң хоорай хүрээлеңин хевирлээри» күрүне программазынче чогуур немелдени киирген.

05.10.2023 Тываның уруглар садтарының кижизидикчи башкылары өстүрген шалың акшазын ап эгелээн

Тывада башкыларның күш-ажыл төлевириниң системазын сайзыраңгайжыдар ажылдар уламчылап турар. Уруглар садтарының башкылары эде санаан база чаа немелделиг төлевирни алганын республиканың Өөредилге яамызы дыңнаткан.

05.10.2023 Тыва РФ-тиң камгалал сайыдының кубогунга чоннар аразының I маргылдаазын эрттиреринге белеткенип турар

Кызылда «Субедей» спорт школазынга октябрьның 7-8 хүннеринде шериг албанныглар аразынга спортчу хүреш маргылдаазы болуп эртер. Бо чылын маргылдааның кол шаңналы дээш Россияның чыынды командазындан аңгыда, Иран, Сирия, Армения, Таджикистан, Беларусь дээш, он хире даштыкы чурттарның шериглери хүрежир.

04.10.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканы деткээн шиитпирлери дээш Федерация Чөвүлелинге четтиргенин илереткен

Дүүн Федерация чөвүлелинге, РФ-тиң саң-хөө сайыды Антон Германович Силуановтуң киржилгези-биле, 2024 чылда бюджет төлевилелиниң дугайында төлевилелдиң парламент дыңнаашкыннары болуп эрткен.

04.10.2023 ХК болгаш ОБ талазы-биле бүгү-российжи штабтыг белеткел план езугаар эрткен

РФ-тиң бүгү федералдыг күүсекчи эрге-чагырга органнарынга база субъектилеринге Россияның ОБЯ удуртулгазы-биле штабтыг өөредилге болуп эрткен. 

04.10.2023 Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге беш муң хире тонна хөмүрнү халас үлээн

Республиканың чиигелделиг хамаатыларынга «Социал хөмүр» губернатор төлевилели-биле халас хөмүр дүжүртүлгези доостур четкенин Тываның чуртталга-коммунал ажыл-агыйы дыңнаткан. 

04.10.2023 «Эльбрусметалл-Литий» компания Тывада литий чыдынын шиңгээдиринче кордап турар

Бо неделяда РФ-тиң Бойдус курлавырлары болгаш экология яамызы Тываның Эрзин кожуунда Тастыгның литий чыдынын шиңгээдир талазы-биле аукционче чагыгларны хүлээп эгелээн.

03.10.2023 Президентиниң культурлуг инициативалар фондузунуң тускай конкурузунга Тывадан тускай шериг операциязының киржикчилерин деткээн төлевилелдер тиилээн

Президентиниң культурлуг инициативалар фондузу 2023 чылда культура, уран чүүл, креативтиг (чогаадыкчы) инициативалар адырында бирги тускай конкурстуң түңнелдерин үндүрген.

03.10.2023 Тывада ОРВИ аарыы көвүдеп турар

Сентябрьның 25-тен октябрьның 1-ге чедир Тывада 264 кижи ОРВИ-ден аараан. Эрткен неделяга көөрде, аарыыр чорук 2,5 катап көвүдээн.

03.10.2023 Тывада мал чеминиң белеткели адакталып келген

Бөгүнге чедир 206 729 га шөлден 256 977 тонна сиген-ширбиилди кезип, мал чеми белеткээр планны 104,6 хуу чедирипкенин, республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы дыңнаткан. 

02.10.2023 ТР-ниң күрүне органнарынга стажировкалаарынче аныяк специалистерни чалап тур

Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязы база Тыва Республиканың Чазааның Аппарады Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязынга база Тыва Республиканың Чазааның Аппарадынга, Тыва Республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировка эрттирер аныяк специалистер шилилдезиниң конкурузунга киржир документилер хүлээп алыышкынын чарлаан.

02.10.2023 Балгазынның школачы арга-арыг ажыл-агыйы российжи чыышка чедиишкинниг киришкен

Cентябрьның 25-29 хүннеринде, Москва облазында Левково кадыкшылга комплекизинге, школачы арга-арыг ажыл-агыйларының VII бүгү-российжи съездизи болуп эрткен.

02.10.2023 Тывада социал бүдүрүлгелер саны ийи катап көвүдээн

Ооң мурнунда чылга деңнээрге, 2023 чылда Тывада социал бүдүрүлге статузун алган биче болгаш ортумак бизнес субъектилериниң саны ийи катап көвүдеп, 17 бүдүрүлге ону алган. 

02.10.2023 Тывада «Мен – башкы мен» төлевилелдиң киржикчилери компенсация төлевири кылдыр деткимчени алыр

Тывада Башкы болгаш дагдыныкчының чылынга тураскааткан Улуг башкылаашкын неделязында аныяк башкыларның «Чаа салгал» шуулганы бир дугаар болуп эрткен.

29.09.2023 Тывада тудуг шуулганы үш дугаар болуп эртер

Октябрьның 5-6-да, Кызылга, «Мээң бизнезим: Тыва Республиканың III тудуг шуулганы» шуулган  «Биче болгаш ортумак бизнес база хууда сайгарлыкчы инициативаны деткиири» национал программа боттанылгазы-биле болуп эртер.

29.09.2023 Тывада "Даш-чонукчузунуң хүнү" республика байырлалы эрге-байдалды алыр

Тываның Чазаа Даш-чонукчузунуң хүнүн республика байырлалдарының даңзызынче киирер дээн культура ажылдакчыларының саналын деткээн. 

29.09.2023 Тывада «Чылдың тудугжузу» конкурсту тургускан

2023 чылдан эгелеп Тывага «Чылдың тудугжузу» ат дээш чылдың конкурузун эрттирери чаңчыл апаар. Республиканың чазаа ооң дугайында доктаалды хүлээп алган.

28.09.2023 Федералдыг чазак Тываның ыраккы суурларынче дүрген дамчыыр интернетти кожарын акшаландырар

Тере-Хөл кожуннуң Кунгуртуг, Бай-Тайга кожууннуң Кара-Хөл, Мөңгүн-Тайга кожууннуң Мөген-Бүрен ыраккы чурттакчылыг черлерже волокно-оптиктиг харылзаа шугумун шөйер төлевилелдиң боттанылгазы 2024 чылда эгелээр.

28.09.2023 Александр Новак биле Владислав Ховалыг Тываның энергетика хандырылгазының комплекстиг планының күүселдезин сайгарып чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг эрткен неделяда Александр Новак-биле ужурашкаш, 2021 чылда ооң бадылааны Тываның энергохандырылгазының комплекстиг планында кирген энергетика объектилериниң тудуу болгаш модернизациязы кайы хире чоруп турарын илеткээн.

28.09.2023 Тываның Кызыл хоорайның база Кызыл кожууннуң 154 чурттакчызы «Ажаап карактаарының дузалакчызы» программа-биле өөредилгени эртер

Тывада ажаалда херек назылап кыраан болгаш инвалид кижилерни доктаамал ажаап карактаарының системазын ажылдадырының бирги чадазын боттандырып эгелээн. 

27.09.2023 Тываның школачылары Президентиниң бүгү-российжи спортчу оюннарында шыырак он команда санынче кирген

«Президент маргылдаалары» бүгү-российжи спортчу школачылар маргылдааларының түңнел оюннарынга Тыва Республиканы Кызылдың 5 дугаар гимназиязы биле Сукпак ортумак школазының өөреникчилери төлээлээн. 

27.09.2023 ЛУР уругларының «Мир»-ге дыштанылгазын Тыва бодунуң бюджединден төлээн

Тываның Чазаа Луганск Улус Республикадан 100 уругнуң лагерьже путевкаларын хандырган. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг эрткен неделяда ооң дугайында доктаалга атты салган.

27.09.2023 Тываның Баштыңы Россияның тудуг яамызының удуртукчузу-биле регионнуң тудуг адырының хөгжүлдезин чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның тудуг болгаш ЧКА сайыды Ирек Файзуллин-биле ужурашкан.

26.09.2023 Тыва суггарылгалыг черлерниң шөлүн улгаттырарынга немелде субсидияны алган

Россияның Чазаа Тывада черлерни мелиорациялаар адырда ажылдарны кылырынга бадылаттынган акшаландырыышкын хемчээлинге немей 8 млн. ажыг рубльди берген. 

26.09.2023 Тываның Баштыңы Россияның чырыдыышкын сайыдының оралакчызы-биле республикада школалар тудуун чугаалашкан

Владислав Ховалыг ужуражылга үезинде, Андрей Николаев-биле республикада 11 школалар тудуун сайгарып чугаалашкан. Улуг-Хем кожууннуң Чааты сумузунда школаны көдээ девискээрлерниң комплекстиг хөгжүдер федералдыг программа боттандырылгазы-биле тудуп турар.

26.09.2023 Чыл төнчүзүнге чедир Тывага чазылдырар үлетпүр бүдүмелдери бүдүрер заводту ажылдадыр

КМД-ЭНЕРГО компания Кызыл кожууннуң девискээринде тудуг ажылдарынче кирген. Элегес-Аксы суурдан ырак эвесте белеткээн участокта тудугнуң тавааның өргеннерин быжыглап эгелээн. 

26.09.2023 Тывада ОРВИ аарыы неделяда 2,1 катап өскен

Чылдың 37-ги неделязында, Тывада ОРВИ аарыы ийи катап көдүрлүп, 51-ден 105 четкен. Чаа өөредилге чылы эгелээни-биле ОРВИ аарыы нептерээнин Роспотребнадзорнуң регионалдыг эргелели дыңнаткан. 

25.09.2023 Чадаана хоорайга кожуун төвүнүң биле Алдыы-Хүрээниң 150 чылдаанынга тураскааткан байырлыг хурал болуп эрткен

Эрткен дыштаныр хонуктарда Чөөн-Хемчик кожууннуң Культура одаанга Чадаана хоорайның база “Алдыы-Хүрээ” шажын хүрээзиниң үндезилеттинип тургустунганындан бээр 150 чылынга тураскааткан чоннуң байырлалы болуп эрткен.

25.09.2023 Тываның Баштыңы Чадаана хоорайда 616 олуттуг чаа школа тудуун хынаан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Чөөн-Хемчик кожууннуң 150 чылдаан база «Алдыы-Хүрээ» сарыг шажын хүрээзиниң 150 чылынга тураскааткан муниципалитетче ажылчын сургакчылаашкынының үезинде, «Амгы үениң школазы» федералдыг төлевилел-биле тутунуп турар 616 олуттуг школага барып четкен.

25.09.2023 Тывада чурттакчы чоннуң эт-хөреңги үндүрүүнде өрелерин чыыр ай эгелээн

Сентябрьның 20-ден Тывада чурттакчы чондан эт-хөреңги үндүрүүнүң чыылдазын көвүдедир ай эгелээн. 

25.09.2023 Тыва спортчулар Кыдатка у-шуга алдын, мөңгүн, хүлер медальдарны чаалап алган

У-шунуң бир угланыышкыны – тайцзицюаньга XI делегей чергелиг маргылдаага тыва спортчулар чедиишкинниг киржип, алды медальды чаалап алганнар.
Чөөн-Хемчиктиң муниципалдар аразының эмнелге төвүнүң фтизиатр эмчизи, у-шучу Айлан Ондар танцзигунь база танцзицюань ийи хевирге киришкеш, ийи алдын медальды чаалап алган. 

25.09.2023 2024 чылда Тывага көдээде почта салбырларын бүрүн эде чаартыр

ТР-ниң Чазааның даргазының оралакчызы албан хүлээлгени күүседип турар Олег Лукин ажыл-агый аайы-биле Тывада келген «Россияның Почтазы» АН-ның Сибирь Макрорегионунуң директору Александр Завьялов база Федералдыг почта харылзаазының Тывада эргелелиниң директору Владимир Ревенко-биле ужурашкан.

22.09.2023 Тываның Национал музейи ВДНХ-га “Россия” делгелге-шуулганының экспонаттарын белеткээр

Ноябрьның 4-те,  Москвада ВДНХ-га делегей чергелиг “Россия” делгелге-шуулган бодунуң ажылын эгелээр. Россия Федерациязының шупту субъектилери бүдүн чурттуң байлаа апарган регионунуң кол чедиишкиннерин көргүскен экспозицияларны делгелгеге делгээр.

22.09.2023 Тывага Армейжи культура хүннери чогаадыкчы коллективтерниң гала-концерти-биле доозулган

Дүүн Кызылга,. В. Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга Тыва Республикада Армейжи культура хүннериниң байырлыг хаашкынын кижи бүрүзү дорт дамчыдылгадан көөр аргалыг болган.

22.09.2023 Тывага «Енисей хүнүн» экологтуг субботниктер-биле демдеглээр

Тывага «Енисей хүнү» экологтуг байырлал хүнүнде Улуг-Хемниң эриин дургаар арыглап аштаары чаңчыл апарган. 

22.09.2023 Тывада уруглар аразында ОРВИ-ден аарыыр чорук көвүдээн

Росхереглел хайгааралының ТР-де эргелели сөөлгү үш неделяда республика девискээринде ОРВИ-ден аараан кижилер саны көвдеп турарын дыңнаткан. Специалистер эпидемиологтуг байдалга четпес-даа болза, аарыыр чорук көвүдээнин демдеглээн.

21.09.2023 Бо чылын Тываның чурттакчыларының муң ажыг бажыңнарынга өрт медээчилерин эптеп салыр

Республиканың Күш-ажыл болгаш соцал политика яамызы одалга сезонунуң бертинде 758 өрт медээчилерин садып алган. 

21.09.2023 Тывада национал төлевилел-биле чаагайжыттынар хөй-ниити шөлдеринде ажылдар доозулган

«Чурттаар чер болгаш хоорай хүрээлеңи» национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри” федералдыг төлевилел чорудуу-биле Тывада чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлеринде шупту тудуг ажылдары доозулган.

20.09.2023 Тывада автомашина эрги дугуйларын болбаазырадыр бирги бүдүрүлге ажылын эгелээн

«Восток» компания автошиналардан резин чадыглар кылыр чаа бүдүрүлге цегин дүүн ажылдадып эгелээн. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ооң дугайында дыңнаткан.

20.09.2023 Тывада ээлчеглиг одалга сезону эгелээн

Сентябрьның 15-тен Кызылдың ЧЭТ республиканың социал объектилеринче болгаш хөй аалдыг каът бажыңнарже чылыгны берип эгелээн. Бүдүрүлгениң удуртукчузу Андрей Троцан сентябрьның 27-ге, келир средага чедир, хоорайже чылыгны төндүр бериптерин дыңнаткан.

19.09.2023 Тывада бензин болгаш дизельдиг кывар-чаар чүүлге өртектерни бадырары-биле АЗС-терге субсидия бээриниң чурумун тодараткан

Республика Чазааның чанында “Энергия камналгазы болгаш перспективтиг хөгжүлде төвү” күрүнениң автономнуг албан чери таварыштыр АЗС ээлеринге автомобиль кывар-чаар чүүлүнүң өртээн бадырарынга Тываның бюджединден субсидияны шилчидип эгелээр. 

19.09.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг 100 харлаан Улуг-Хем кожууннуң ажыл-ишчи чонун демдеглээн
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Улуг-Хем кожууннуң 100 чылы база Шагаан-Арыг хоорайның 135 чылын байырлаан хемчегге киржип, улуг-хемчилерге сеткилиниң ханызындан байырын чедирген. 

18.09.2023 Бурун Тываның төвү - Самагалдай каш дакпыр байырлалдарын демдеглээн

Бо дыштаныр хүннерде Тес-Хем кожууну 100 чылын, Самагалдай хүрээзиниң 260, Самагалдай сумузунуң 250 чыл оюн демдеглээн каш дакпыр байырлалдарын калбаа-биле бедик деңнелге демдеглеп эрттирген.

18.09.2023 Владислав Ховалыг: Армейжи культура хүннери Тывада Чоннуң чаңгыс эп-сеткилиниң чылында кол болуушкун болур

Тываның найысылалынга Кызылдың чурттакчылары болгаш аалчылары Армейжи культура хүннеринде эртер улуг культура-өөредиглиг хемчеглерден Ада-чурттуң төөгүзүнге болгаш культуразынга хүндүткелдиң болгаш төрээн чуртка ынакшылдың тура-соруу-биле долдунган хөй санныг солун болгаш ажыктыг чүүлдерни көөр аргалыг.

18.09.2023 Тываның Баштыңы вице-премьер Марат Хуснуллин-биле инфраструктура төлевилелдериниң боттаныышкынын чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның Чазааның даргазының оралакчызы Марат Хуснуллин-биле Москвага ужурашкан. Ужуражылга үезинде вице-премьерниң удуртулга-башкарылгазында республика сайзыралында элээн каш айтырыгларны сайгарып  көрген.

17.09.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Тываның тугунуң хүнү-биле чаңгыс чер чурттугларынга байырын чедирген

Тыва Республиканың Күрүне тугунуң хүнүн сентябрь 17-де кылдыр тургусканы база анаа эвес. 1992 чылдың сентябрь 17-де Тываның Дээди Соведи тукту бадылаан-даа болза, мурнунда чылдарда ооң хүнүн онзагай демдеглевейн турган. 

15.09.2023 Тыва демир-орук тудар төлевилелди катап идепкейжидер талалакчыларны мөөңнээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республика девискээри таварты чурттар аразының Россия – Моол – Кыдат демир-орук коридорун тудар төлевилелди ажылдадыр аргазын Чөөн чүк экономиктиг форумунуң үезинде сайгарып чугаалашкан.

15.09.2023 Эртемденнер Тываның найысылалында агаарның хирлениишкининге ниити шинчилелдерни эгелээн

«Экология» национал төлевилелдиң «Арыг агаар» федералдыг төлевилели-биле агаарже хоралыг бүдүмелдерни үндүрүп турарын өйлээн дуржулга-биле шинчилел ажылдары сентябрьның 1-ден Кызылда эгелээн.

14.09.2023 Тывада арга-арыг кирерин кызыгаарлаан чурумну октябрь 4-ке чедир узаткан

Регион девискээринде апрельдиң 20-де киирген өртке удур онза чурумну октябрь 4-ке чедир узадырын республика чазаа шиитпирлээн. Республика Чазааның албан езузунуң сайтызында чогуур доктаалды парлаан.

14.09.2023 Тывада мал чеминиң белеткели эрткен чылга деңнээрге үш катап дүрген чоруп турар

Тывада мал чеми белеткээр кампания адакталып келген. Республиканың ажыл-агыйлары регионнуң малчыннарынга мал кыштаглаашкынын хүр-менди эртип алырынга херек ниити мал чеми белеткээр планын 86 хуу чедирип алган.

13.09.2023 Тыва хөй аалдыг бажыңнарның капитал септелге графигин мурнап турар
2023 – 2025 чылдарда Тывада хөй аалдыг 129 бажыңны үндезини-биле септээн, регионалдыг капитал септелге программазында көрдүнгенинден 39 бажың хөй.

13.09.2023 Тывада уругларның аъш-чемден калбаа-биле хораннанганындан, школаларже изиг чем хандырыкчыларның шуптузун хынап эгелээн

Кызылдың 18 дугаар школазында массалыг хораннаныышкын болганы бүрүткеттинген, болуушкуннуң чылдагааны тодараттынгыже, чемненилге черин хагганын, Тываның Өөредилге яамызы дыңнаткан.

13.09.2023 «Дневник.ру» IT-компания школаларга чаңгыс аай чурагай шөлүн кылырын Тывага сүмелээн

«Дневник.ру» компанияның күрүне-хуу кады эштежилге негелдези-биле, республикага чурагайлыг өөредилге шөлүн ажылдадыр дугайында инициативазын Тываның Чазаа өөренип көрген. 

12.09.2023 Владислав Ховалыг “Сибирь дугуржулгазы” регионнар аразының ассоциациязының транспорт талазы-биле харылзаштырылга чөвүлелин баштаар

Владивостокта Чөөн чүк экономиктиг форумнуң шөлүнге болуп эрткен “Сибирь дугуржулгазы” регионнар аразының ассоциация хуралының соонда, ол билдинген. 

12.09.2023 Тывада муниципалдыг соңгулдаларже келиишкин 83 ажыг хуу болган

Сентябрь 10-да Тываның муниципалитеттеринче соңгулдаларны болган деп санаан. Тываның Соңгулда комиссиязы баш бурунгар түңнелдерни үндүрген.

12.09.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг соңгулдаларга тиилээн губернатор коллегаларынга байырны чедирген

Алтай крайда Виктор Томенконуң, Кемерово облазында Сергей Цивилёвтуң, Красноярск крайда Михаил Котюковтуң, Москвада база Москва облазында Сергей Собянин биле Андрей Воробьёвтуң, Нижегород облазында Глеб Никитинниң, Новосибирск облазында Андрей Травниковтуң, Омск облазында Виталий Хоценконуң, Смоленск облазында Василий Анохинниң, Чукотка Автономнуг округта Владислав Кузнецовтуң база Якутияда Айсен Николаевтиң адынче байыр чедириишкинниг телеграммалар Тыва Республикадан чоруткан.

11.09.2023 Тываның чурттакчылары “Идепкейлиг хамааты” чат-бот таварыштыр чажыт арага садар 54 “точканы” илередиринге дузалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның инициативазы ажылдаткан “Идепкейлиг хамааты” чат-бот корум-чурум камгалаар органнарга чажыт арага саарылгазы-биле демисел чорударынга дөгүм болган.

11.09.2023 Республика девискээринде хөмүрнү кайыын QR-код-биле садып алырыл?

Тываның Одалга болгаш энергетика яамызының ажылдап кылганы “Хөмүр продукциязы” күрүнениң информастыг системазы ажылдап эгелээн. Система республика девискээринде оттулар чүүл складтарындан хөмүрнү чиигелделиг өртек-биле садып алыр арганы бээр.

08.09.2023 Сентябрьның 15-тен 21 хүннеринде Армейжи культура хүннери болуп эртер

Тыва Республиканың Культура яамызы-биле  Россия Федерациязының Камгалал яамызының культура департаментизи кады Армейжи культура хүннеринде элээн каш культура-өөредиглиг хемчеглерни эрттирер дээнин Тываның Чазааның деткээн. 

08.09.2023 Тываның Чөөн-Хемчик кожуунда чаңгыс өг-бүледен беш кижиниң орук озал-ондаанга мөчээни-биле кажыыдал хүнүн чарлаан

Сентябрь 8-тиң дүнезинде, бир шак үезинде, Улуг-Хем кожууннуң девискээринге ийи автомашина үскүлешкен орук озал-ондаадан беш кижи ол-ла черинге чок болган, ийи кижи кемдеп-берттинген.

07.09.2023 Тывада хуусаадан эрте бадылаашкынга ийи муң хире соңгукчу киришкен

Тывада, Чаңгыс аай бадылашкын хүнүнде, бодунуң соңгулда участогунга билдингир чылдагаан-биле кээп соңгуп шыдавас кижилерге тус чер хуралдарынче депутаттар соңгулдазының хуусаадан эрте бадылаашкыны сентябрь 5-те доозулган. 

07.09.2023 Владислав Ховалыг дорт дамчыдылга үезинде республика чурттакчыларының айтырыгларынга харыыларны берген

Сентябрь 6-да, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дорт дамчыдылга үезинде, республиканың чурттакчыларын дүвүредип чоруур чидиг айтырыгларга харыыларны берген. 

07.09.2023 Бай-Тайга кожуунда малчын аалдан үнген ийи харлыг уруг тыпты берген

Бай-Тайга кожууннуң Кара-Хөл суур чоогунда малчын аалга төрели-биле турган ийи харлыг чаш сентябрь 6-да чиде берген.

07.09.2023 Владислав Ховалыг: «Хөмүр-даш продукциязы» күрүнениң информастыг системазы – үениң негелдези

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның сентябрь 6-да дорт эфиринге көдүрүлген чидиг айтырыгларның бирээзи чурттакчы чонну болгаш эмнелгелер, школалар ышкаш социал албан черлерин хөмүр-даш-биле хандырылгазы, ооң өртээ болган.

06.09.2023 Тыва эзирик машина мунганы дээш күрүне албанындан халаарының дугайында хоойлу төлевилелин саналдап киирген

Республиканың Юстиция яамызы Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазын күүседип, эзирик машина мунуп чорааш туттурган күрүне албан хаакчызын ажылындан хостаар хоойлу төлевилелин ажылдап кылган.

06.09.2023 Тывада "Школаже белеткениринге дузалаш" акция сентябрьның 25-ке чедир уламчылаар

Тывада чылдың-на эртип турар "Школаже белеткениринге дузалаш" акция бо удаа 15 дугаар эртип, күш-ажылчы коллективтерни, хуу сайгарлыкчылары, энерел сеткилдиг хамаатыларны база катап хаара тудуп, хөй ажы-төлдүг болгаш эвээш хандырылгалыг, амыдыралдың берге байдалынга таварышкан өг-бүлелерниң уруг-дарыынга адрестиг дузаламчыны өөредилге чылының бүдүүзүнде чедирген.

05.09.2023 «Профессионалитет» федералдыг төлевилелдиң Тывада бирги шилилдезин эрткен сургуулдар өөредилгеже кирген

«Профессионалитет» федералдыг төлевилелдиң Тывада күүселдези сентябрь 1-де эгелээн. Төлевилел күүселдезинде сес өөредилге программазын - мал-маган продуктуларының технологу, мал-магандан аъш-чем продуктуларның технологу, көдээ ажыл-агый машиналарын ажыглаар база септээр мастер, агроном, үнүш ажаакчызы, көдээ ажыл-агый бүдүрүлгезиниң мастери, арга-арыг болгаш арга-арыг-парк ажыл-агыйының мастери мергежилдерни шилип алган 490 сургуул өөренип эгелээн.

04.09.2023 Тываның эрге-чагыргазы дачалар ниитилежилгезиниң чырык четкизин чаартырынга дузалажыр

Тывада дачалар суурунуң идегелдиг болгаш айыыл чок чырык хандырылгазының айтырыы шиитпирлеттинген – ол ажылдарны регион  бюджединден акшаландырар. 

04.09.2023 Тыва бодунуң ИТ-курлавырын «ГосWeb» шөлчүгешче шилчидеринге белеткелди эгелээн

Тывада күрүне болгаш муниципалдыг органнарның, ол ышкаш бюджет албан черлериниң сайтыларын «ГосWeb» чаңгыс платформаже шилчидер ажыл эгелээн.

02.09.2023 Тываның Баштыңы Билиглер хүнүнде, Кызылдың Президентиниң кадет училищезинге чораан

Кызылдың Президентиниң кадет училищези 10 чылдаан юбилейлиг бо өөредилге чылында 376 кадетти хүлээп алган.

01.09.2023 Тываның Чазаа күрүне албан-хаакчызын ажылдан хостаарынга чаа чылдагаанның дугайында федералдыг хоойлу төлевилелин деткээн

Күрүне хамааты албан-хаакчызы-биле албан керээзин үзе чарарынга чаа барымдааны тургузарының дугайында федералдыг хоойлу төлевилелиниң Тывага сайгарылгазы болуп эрткен.

01.09.2023 Коммунал инфраструктура модернизастаар программа-биле Шагаан-Арыгда даштыкы четкилер участоктарын чаартыр

Коммунал инфраструктура модернизастаар программаның республикада боттанылгазы-биле Шагаан-Арыгда эде чаартыры планнаттынган даштыкы инженер четкилеринде тудуг-монтаж ажылдарының бирги кезээ бо чоокку хүннерде эгелээнин Тываның Чуртталга-коммунал ажыл-агыйы дыңнаткан.

31.08.2023 Каа-Хем кожуунда үрелген көвүрүгнү ояр орукту тудуп эгелээн

Каа-Хем кожуунда Бүрен хемни кежир көвүрүг үрелген соонда, автомобиль аргыжылгазын катап тургузары-биле ояр орукту кылып эгелээн. 

31.08.2023 Ырбанга тудар подстанция тудуу күрүне экпертизазын эртип турар

Регионнуң баштыңы Владислав Ховалыг ооң дугайында социал четкилерге дыңнаткан.

 

30.08.2023 Тывада назылап кыраан болгаш инвалид кижилерни үр үеде ажаап-карактаарының системазы ажылдап эгелээн

Тывада шимчеп албас кижилерни ажаап-карактаарынга өөредир школалар социал төптерге ажылдаар. 

30.08.2023 Тывада үлетпүр парыгының төлээлеринге чер ажыглалының айтырыгларын ажылдап турар

Регионалдыг экономиктиг сайзырал яамызы республикага ындыг ажылды эгелээри чугула апарганын дыңнаткан. 

30.08.2023 Тываның Баштыңы дорт дамчыдылга үезинде республика чурттакчыларының айтырыгларынга харыылаар

Тываның чурттакчылары боттарының сонуургаан айтырыгларын республика Баштыңының бодунга салып болур. Владислав Ховалыг социал четкилерге дамчыдылга үезинде чаңгыс чер чурттуглары-биле дорт харылзажыр.

30.08.2023 Тываның Баштыңы агаар-бойдустуң аайы-биле “онза” чурумну киирген

Август 27-ден удуртулга органнарынга база онза байдалдарже хөделир күштерге "кезээде белен болурунуң" чуруму чарлаттынган. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг чогуур айтыышкынга атты салган.

30.08.2023 Тываның Баштыңы орукка айыыл чок чорукту хандырарының чаа аргаларын тыварын сүмелээн

Оруктарга орук озал-ондаандан өлүм-чидимни чавырылдырар дээш республика  хемчеглерин сайгарган хурал Тываның Чазаанга болуп эрткен. 

29.08.2023 Тывада соңгулда комиссияларның кежигүннерин гриппке удур тарыыр
Бо эпидемиологтуг сезон бүдүүзүнде, гриппке удур тарылга кылыр 71800 кезек эмни эрткен неделяда республикада эккелген.

29.08.2023 Тывада чедери берге чурттакчылыг черлерде хуусаадан эрте бадылаашкын эгелээн

Чаңгыс аай соңгулда хүнүнүң хуусаадан эрте бадылаашкыны сентябрь 9-ка чедир уламчылаар.

29.08.2023 Тываның чурттакчыларын регионнуң чедиишкиннери дээш бадылаарынче кыйгырган

Амгы Россияның аңгы-аңгы адырларында төлептиг көргүзүглер кирген «Достижения.рф» порталда республиканың көскү чедиишкиннери дээш үнүңерни берип болур силер

29.08.2023 Тывада “Элээр суур” конкурстуң чаа дүрүмүн бадылаан

2023 чылда Тывада “элээр зона” деп боттарының девискээрин чарлаан суурларның саны 25 четкен. 

28.08.2023 Тываның чурттакчыларын болгаш аалчыларын сентябрь 1-де төөгүнү катап тургускан оюн-көргүзүгже чалап тур

Тыва Арат Республикадан эки турачы аъттыг шеригни фронтуже үдээниниң 80 чылынга тураскааткан төөгүлүг болуушкунну катап тургускан улуг көргүзүг сентябрь 1-де болуп эртер.

28.08.2023 Тыва ипотека чээлизин хөгжүдери-биле РФ-тиң 85 регионунуң мурнуку одуруунда

2023 чылда Тывада ипотека алыры 2,5 катап көвүдээн. “РИА Новости”-ниң ипотека рыногунда шинчилелиниң түңнелдеринден алырга, эрткен чылдың 12 айында республиканың экономиктиг активчи муң чурттакчызының 45-зи ипотеканы долдурган.

28.08.2023 Тываның Өөредилге яамызы школачыларның чайгы кадыкшылга кампаниязының түңнелдерин үндүрген
Бо чайын, республика девискээринде 163 лагерьге 16838 оолдар, уруглар дыштанган. Оларның 12663-ү 143 хүндүскү лагерьлерге дыштанган болза, 4051 уругну хоорайдан дашкаар 19 лагерьже хаара туткан. 

28.08.2023 Тываның эрге-чагыргазы иштики рынокта кывар-чаар материалдар өртээн өйлеп-таарыштырарының хемчеглерин ажылдап кылып турар

Тыва Республиканың Чазак даргазының орлакчызының албан-хүлээлгезин күүседип турар Олег Лукин кывар-чаар материалдарның регион рыногунда байдалын сайгарган ажылчын хуралды эрттирген. 

25.08.2023 Тывада кадрлар албаны чайгы үеде “берге” элээдилерни ажылдадырын организастаан
Республиканың Чонну ажылга хаара тудар төптериниң деткимчези-биле чеди чүс хире элээдилер күш-ажылчы арга-дуржулганы алган.

25.08.2023 РФ-тиң спорт сайыдының бирги оралакчызы Азат Кадыров Тывада күш-культура болгаш спорттуң хөгжүдезинге бедик үнелелди берген

РФ-тиң спорт сайыдының бирги оралакчызы Азат Кадыров ажыл-агый аайы-биле Тывага кээп чораан.

25.08.2023 Тывада Тастыг чыдынын шиңгээдир инвесторну чыл төнчүзүнге чедир тодарадыр

Эрзин кожуунда ол чер чүгле Россияда эвес, а делегейде литий чыдыны-биле эң байлак. Тастыгда чартык миллион тонна хире стратегтиг металл курлавыры барын эксперттер санаан. 

25.08.2023 Чурттуң кол чырыдыышкын премиязынче Тывадан 30 ажыг кижи кордап турар

«Билиг» российжи ниитилелдиң шаңналын алырынче Тыва Республиканың төлээлеринден үжен ажыг чагыг кирген. 

24.08.2023 Тывада республиканың шахтёрларын шаңнаар байырлыг ёзулал болуп эрткен

Бөгүн Тываның Чазаанга, Шахтер хүнүнүң бүдүүзүнде, республиканың хөмүр үлетпүрүнүң ажылдакчыларын шаңнаар байырлыг езулал болуп эрткен.

24.08.2023 Федералдыг комиссия Тывага профилактика системаларын хынаарынга деткимчени көргүзер

Регионда назы четпээннерниң хайгаарал чок чоруурунга база чурум үрээринге удур профилактика талазы-биле күрүне политиказының адырында херек кырында байдалды сайгырып көөрү – эксперттерниң ажылы. 

24.08.2023 Тывада өртке удур онза чурумну сентябрь 13-ке чедир узаткан

Бөгүн, август 24-те, Тыва Республиканың девискээринде өртке удур онза чурумну сентябрь 13-ке чедир узадыр дугайында доктаал күш кирген.

24.08.2023 Тываның башкылары чаа өөредилге чылында ажылдың кол угланыышкыннарын тодараткан

Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг башкыларның август чөвүлел хуралынга киржип тура, өөредилге адырында чедиишкиннерни, ылаңгыя школа доозукчулары күрүне шылгалдаларын эки дужааганын демдеглээн.

23.08.2023 Тыва дылды деткиириниң болгаш сайзырадырының стратегиязын бадылаан

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг республикада күрүне дылдарының бирээзи – тыва дылды сайзырадырын бадылаан чарлыкка атты салган.

23.08.2023 Тываның күрүнениң аӊныыр инспекторларынга социал камгаладылганы магадылаан

Тываныӊ Чазаа «Аӊнаашкын болгаш аӊныыр курлавырын кадагалап арттырарыныӊ дугайында» Тыва Республиканыӊ хоойлузунга чогуур эдилгени киирген.

23.08.2023 Тываныӊ сайгарлыкчылары моол компаниялар-биле дугуржуп алган

Тываныӊ сайгарлыкчылары даштыкыже үндүр садар барааннарыныӊ чөпшээрелин күрүнениӊ деткимчези-биле кылдырып алган.
Республиканыӊ Экономика хөгжүдер яамызы-биле Экспорт деткиир төвү үш сайгарлыкчыга дузалаан. 

22.08.2023 Россияның күрүне тугунуң хүнүнде, Тываның найысылалынга Россия Федерациязының бичии хамаатыларынга паспорттарны тывыскан

Арат шөлүнге, Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнүнге тураскааткан байырлалда, Россия биле Тываның күрүне туктарын көдүрер байырлыг езулалда, республиканың беш бичии чурттакчызынга Россия Федерациязының хамаатызының паспорттарын тывыскан.

22.08.2023 Тывада коммуналдыг хандырылгалар өртээн дыка чурумнуг төлеп турар улус Кызылдыӊ чурттакчылары болган

Республика одалга сезонунга белеткенип турар. Одаар чүүл болгаш энергетика комплекизиниӊ, Чуртталга-хандырылга ажыл-агыйыныӊ болгаш социал адырныӊ объектилери 70 хуу белен.

21.08.2023 Кызылга башкыларның август чөвүлелиниң хемчеглери үш хонук дургузунда үргүлчүлээр

Бөгүн Тываның найысылалында республиканың башкылар ниитилежилгезиниң эң улуг болуушкуннарының бир хемчээ – өөредилге ажылдакчыларының чылдың август хуралы эгелээн.

21.08.2023 Владислав Ховалыг: «Бо чылын Тывада мал чеми белеткээр кампания таарымчалыг эгелээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның удуртулгазы-биле эрткен аппарат хуралында, республикада мал чеми белеткээр компанияның кайы хире чоруп турарын сайгарган. 

21.08.2023 Тываның Баштыңы Таңды кожуунда өөредилге объектилерин хынаан

Регионнуң вице-премьериниң албан-хүлээлгезин күүседиринге чоокта чаа томуйлаткан Олег Лукин-биле Владислав Ховалыг Балгазын суурнуң эрги школазынга барып чораан. Амгы үеде ында капитал септелге ажылдары кидин-түлүк. 

18.08.2023 Тыва школаларның капитал септелге айтырыгларын шиитпирлээринге «Чаңгыс демниг Россия» партиядан деткиишкинни алган

«Чаңгыс демниг Россия» партияның чиңгине чөвүлелиниң секретары Андрей Турчак база РФ-тиң чырыдыышкын сайыды Сергей Кравцов оларның киржилгези-биле эрткен хуралга, капитал септелге чоруткан школаларның кайы хире беленин сайгарып чугаалашкан. 

18.08.2023 Тывада чаа туттунган школаларны башкы кадрлар-биле четчелеп турар

Август 22-де Тываның Өөредилге яамызы “Өөредилге болгаш педагогика эртемнери” деп угланыышкынга өөредилгезин дооскан дээди өөредилге черлерин доозукчуларынга ажылчын олуттар ярмарказын Кызылга организастаар. 

17.08.2023 Тывада назы четпээннерни аът чарыштырарынга киржирин хоруур

Бөгүн Тываның Чазаанга республикада эртип турар аът чарыштарында назы четпээн аът мунукчуларының айыыл чок чоруунуң дугайында айтырыгны сайгарып хуралдаан.

17.08.2023 Тывага хамнарның II бүгү-российжи фестивалы болуп эртер

Август 18-20 хүннеринде, республикага М.Б. Кенин-Лопсан аттыг «Дүңгүр» хамнаашкынының II бүгү-российжи фестивалы болуп эртер.

17.08.2023 Тывада чедери берге ыраккы кожууннарже хөмүр сөөртүлгези август 25-те доостур

Республикада чедери берге суурларда социал албан черлеринче одаар чүүл сөөртүп чедирилгези 70 ажыг хууга күүсеттингенин, регионнуң Чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы дыңнаткан.

17.08.2023 Тывадан Ада-чурттуң улуг дайынының киржикчизи Наталья Маслова 100 харлаан юбилейнин демдеглээн

Ада-чурттуң улуг дайынының киржикчизи Наталья Ивановна Маслова 100 харлаан юбилейнин демдеглеп эрттирген.

17.08.2023 Федерация Чөвүлелиниң даргазы Валентина Матвиенко Тываның чурттакчыларга республиканың тургустунган хүнү-биле байырын чедирген

РФ-тиң Федералдыг хуралының Федерация Чөвүлелиниң даргазындан Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның болгаш Тываның Дээди Хуралының (парламент) даргазы Каң-оола Давааның адынче чоруткан телеграммада мынча деп бижээн:

16.08.2023 Кызылдың барыын кезээнде камгалал чалдың тудуу хуусаадан эрте доозулган
Төлевилел езугаар 2024 чылда тудуу доостур ужурлуг Кызылдың барыын талазында чал тудуу хуусаадан эрте ажыглалда кирген. 

16.08.2023 Олег Лукин – Тываның Чазааның даргазының оралакчызы

Тыва Республиканың баштыңы Владислав Ховалыгның бөгүнгү чарлыы-биле, Тываның Чазааның даргазының оралакчызының албан-хүлээлгезин күүседир кылдыр Сибирь регионнарының энергетика, тудуг болгаш коммунал ажыл-агый адырында арга-дуржулгалыг удуртукчу, 53 харлыг Олег Николаевич Лукинни томуйлаан.

16.08.2023 2023 чылдың Наадым хүрежинге Мөңге-Эртине Куулар шүүлген

2023 чылдың Наадым байырлалынга база Республика хүнүнге алдар болдурган тыва хүреш маргылдаазы - найыр-тоглаа хемчеглериниң түңнел кезээ болган.

16.08.2023 Тыва Республика хүнүнде ажыл-агыйның аңгы-аңгы адырларының мурнакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

Чазак бажыңынга, Тыва Республиканың хүнүнге тураскаадып, республиканың болгаш чурттуң хөгжүлдезинге улуг үлүг-хуузун киирген аңгы-аңгы мергежилдерниң төлээлеринге күрүне шаңналдарын тыпсыр езулал болуп эрткен.

16.08.2023 Владислав Ховалыг Махачкалада АЗС-га частыышкындан мөчээн кижилерниң чоок улузунга кажыыдалын илереткен

Тываның Баштыңы бодунуң өмүнээзинден база республиканың хөй националдыг чонунуң мурнундан Дагестан Республиканың Баштыңы Сергей Алимович Меликовка, Дагестанның акы-дуңма чонунга ханы кажыыдалын илереткен.

21.07.2023 Россияның сес региону "Саян дээрбээнде"

Июль 19-та Кызыл хоорайда Туризм бажыңынга Сибирь федералдыг округтуң Садыг-үлетпүр палатазының удуртулгазының киржилгези-биле хурал болуп эрткен. Аңаа Сибирь Федералдыг округтуң Садыг-үлетпүр палатазының иштики туризмниң хөгжүлдезинге ролюн болгаш ТР-ниң Садыг-үлетпүр палатазының «Саян дээрбээ» деп чаа төлевилелиниң ажыл-чорудулгазының дугайында дээш туризмге хамаарышкан оон-даа өске организастыг айты­рыгларны чугаалашкан.

19.07.2023 Кадык камгалалы» нацио­нал төлевилелдиң ачызында Эрзин кожууннуң төп эмнелгезинде чаа дериг-херексел келген

«Кадык камгалалы» нацио­нал төлевилелдиң бирги звенозунуң чаартылгазының программазы ёзугаар Эрзин кожууннуң төп эмнелгезинде 1700000 рубль өртектиг Clima MC-15 маркалыг чаа биохимиктиг анализатор келген. Ол дугайын ТР-ниң Кадык камгалал яамызы дыңнаткан.

19.07.2023 Тываныӊ Баштыӊы Кызылдыӊ чоок-кавызында орук четкизин чаартып, септеп турарын хынаан

«Айыыл чок шынарлыг оруктар» национал төлевилел-биле септеп турар оруктарны Тываныӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг боду хынап турар. Объектилерге барып четкеш, подрядчиктер-биле ужуражып, кылдынган ажылдыӊ шынарын көрүп хынап турар. Регионнуӊ баштыӊы Кызыл хоорайныӊ чоок-кавызында оруктарныӊ тудуун бо эрткен хонуктарда хынаан.

19.07.2023 Тывада Росгвардияның чаа удуртукчузун томуйлаан

Национал гвардияның Сибирьде шериг округунуң командылакчызының оралакчызы генерал-майор Андрей­ Батрак Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгга Росгвардияның Тывада эргелелиниң чаа удуртукчузу полицияның полковниги Алексей Корниенкону таныштырган. Ужуражылганың үезинде регионнуң удуртукчузу республиканың социал-экономиктиг байдалы болгаш эрге-хоойлу камгалаар органнар-биле кады ажылдажылганың байдалы-биле Корниенкону таныштырган.

17.07.2023 Тыва республика ЛУР-нуң школачыларының чайгы дыштанылгазын организастаар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг биле Луганск Улус Республиканың Свердловск районунуң Свердловск хоорайының удуртукчузу Андрей Сухачёвтуң аразында чардынган кады ажылдажылганың дугайында дугуржулганың иштинге бистиң республика Россияның чаа регионунуң школачыларының чайгы дыштанылгазын организастаарынга дузалажыр.

15.07.2023 Тывада шимчевес өнчү-хөреӊгиниӊ Чаӊгыс аай даӊзызын чурумчудуп турар

Тывада Күрүнениӊ чаӊгыс аай шимчевес өнчү-хөреӊги даӊзызынче (ЕГРН) кирбейн барган хуу бажыӊнарны, квартираларны болгаш чер участоктарын тывар ажылды уламчылап турар. Ук ажылды кожуунарныӊ эрге-чагырга органнарыныӊ ажылдакчылары, республиканыӊ Чер болгаш өнчү-хөреӊги хамаарылгаларыныӊ яамызыныӊ, Тыва Республикада Росреестр эргелелиниӊ специалистери кады кылып турар.

15.07.2023 Тываныӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг элээди мөгелер аразынга Европа чемпиону Чиӊгис Сарыглар болгаш ооӊ тренери Меӊги Моӊгуш-биле ужурашкан

Ужуражылгага Тываныӊ спорт яамызыныӊ оралакчы сайыды Саян Моӊгуш, чемпионнуӊ ачазы Артыш Сарыглар база келген. Аныяк мөге Чиӊгис Сарыг­лар Грузиядан удурланыкчызын октап алгаш, элээди мөгелер аразынга Европаныӊ бирги чери дээш хостуг хүреш маргылдаазынга алдын медальды чаалап алган. Ол маргылдаа Венгрияныӊ Капошвар хоорайынга болуп турган, аңаа аӊгы-аӊгы чурттардан келген 200 ажыг спортчулар киришкен. Чиӊгис Сарыглар түӊнел сегиржип алыышкын үезинде хүрешти эки билирин көргүскеш, бодунуӊ мергежээн уран аргалары-биле көрүкчүлерни болгаш чаӊгыс чер чурттугларын магадаткан.

14.07.2023 Тываның найысылалынга изиг сугну ийи неделя дургузунда өжүрер

Июнь 24-тен тура август 4-ке чедир план ёзугаар Кызылдыӊ чылыг-электри төвүн (ТЭЦ) өжүрер дээрзин Тываныӊ одаар чүүл болгаш энергетика яамызы дыӊнадып турар. Чылыг дамчыдар хоорзаларга гидравликтиг шенелделер кылып, оларны септээр дээш, Кызылдыӊ кол чылыг хандырар бүдүрүлгезиниӊ ажылын чылдыӊ-на ара соксадып турар. Ол дээрге хоорайга кышкы одалга сезонун авария чок эрттирип алырын хандырар кол хемчег.

13.07.2023 Россияныӊ биле Моолдуӊ эртемденнери Сеӊгилеӊ сыннарында ирбиштерниӊ турлаглаар черин шинчилээр

Орус географтыг ниитилелдиӊ деткип турары «Сеӊгилеӊ сыннарыныӊ ландшафтызын болгаш янзы-бүрү биологтуг хевирлерин шинчилээри» деп төлевилелдиӊ I чадазын Тывага июнь төнчүзүнде боттандырып эгелээн. Ук төлевилелге Сеӊгилеӊ сыннарында бөлүк ирбиштерни камгалаарын болгаш кадагалап арттырарын организастаар, тайга-сынны федералдыг онза бойдус камгалалдыг девискээр (ООПТ) системазынче киирер үндезиннериниӊ талазы-биле комплекстиг хемчеглерни ажылдап кылыр деп турар.

13.07.2023 Таӊды биле Каа-Хем кожуунда чаа автоклубтар ажылдап эгелээр

«Культура» национал төлевилели-биле Тываныӊ ийи кожууну көжүп чоруур хөй ажыл-хүлээлгелиг культура төвүн алган. Амгы үениӊ дугуй кырында клубтарын ада-чурттуӊ ПАЗ автобустарыныӊ баазазынга кылган. Чаа мобильдиг төп эгезинде анаа автобус ышкаш көстүр, ынчалза-даа ооӊ иштин ажык дээр адаанга бүдүн концерт үндүреринге чугула херектиг дерилге-биле шимээн. Кандыг-даа байырлыг хемчеглерни, фестивальдарны эрттирер, кинону безин көргүзүп болур.

12.07.2023 Өртке удур онза чурумну август 2-ге чедир узаткан

Бойдустуӊ арга-эзимнеринге, хову-шөлдеринге баш бурунгаар өрт болдурбазы, чурттакчылыг черлерни, янзы-бүрү хуу өнчү-хөреӊги объектилериниӊ өртке удур камгалалын быжыглаар дээш, Тываныӊ Чазаа өрт айыылынга удур онза чурумнуӊ хуусаазын узадыр деп шиитпирлээн.

12.07.2023 Тывада улуг чаъс өрттү өжүрген-даа болза, хемнерниӊ суун улгаттырган

Республикада хып турар өрттер чок дээрзин регионнуӊ диспетчер албаны июль 12-де медеглээн. Ийи-үш хонук улаштыр чагган чаъстар Кызыл кожуунга хып турган өрттү өжүреринге дузалаан. Ындыг турбуже улуг чаъстаашкындан элээн каш хемнерниӊ суу улгаткан. Өвүрнүӊ Дус-Даг сууру биле кожуун төвүн харылзаштырар көвүрүүн Торгалыг хемниӊ шапкын агымы үрей шаапкан.

12.07.2023 Кызыл кожууннуӊ Каа-Хем суурда оруктарны национал төлевилелдиң ачызында экижиткен

«Айыыл чок шынарлыг оруктар» национал төлевилелди боттандырары-биле Кызыл кожууннуӊ Каа-Хем суурнуӊ Горная, Геофизическая, Безымянная, Аныяк деп кудумчуларында автооруктарны септээн.Ол кудумчуларда хөй-ниити транспорту халдып турар. Чазаглыг оруктарга маршруттуг такси азы автобус-биле аргыжары таарымчалыг эвес дээрзин чурттакчы чон үргүлчү хомудап чугаалап турган.

12.07.2023 Тывада шалыңны чажырып төлээр чорукту сайгарган

Биче болгаш ортумак бизнес­ секторунда керээ чокка, «хөлегеде» ажылдап турар улусту тыпкаш, эрге-хоойлу ёзугаар оларга күш-ажыл керээзи чардырар талазы-биле планныӊ күүселдезин Тыва Республиканыӊ Ча­заанга сайгарып чугаалашкан.

11.07.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Моолдуң экономиктиг шуул­ганында киржип турар

11.07.2023 Кызыл хоорайның оттары немешкен

Тываныӊ найысылалы «Хоорайныӊ оттары» деп чаа иштики программаныӊ ачызында чырык апаар. Ол программаны республиканыӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг саналдаан. Найысылалдыӊ төп кудумчуларында хөй аал чурттаар элээн каш бажыӊнарныӊ даштын чараштыр септеп, хоорайныӊ каът бажыӊнарыныӊ кырынга чырыыр бижиктер тургузуп, бар турган чүүлдерни катап кылып турар.

10.07.2023 Тываныӊ тудугжулары ЛУР-нуӊ школаларын катап тургузарынга дузалажып турар

Тыва Республика биле Луганск Улус Республиказы аразында шефтеп дузалажыр дугайында дугуржулга езугаар Луганск Улус Республиказында өөредилге албан черлерин катап тургузарынга, септеп кылырынга Тываныӊ тудугжулары дузалажып турар. Тывадан тудугжулар бригадазы Свердловск хоорайныӊ 6 дугаарлыг ортумак школазын катап тургузарынга дузалажып турар. Ооӊ соонда план ёзугаар Червонопартизанск хоорайда база бир школаны болгаш уруглар садын септээрлер.

10.07.2023 Тывада сайгарлыкчы чорук күрүнениӊ деткимчези-биле шуудап турар

Республикада биче болгаш ортумак бизнес субъектилериниӊ саны өзүп турар. Чыл эгезинде 8051 турган болза, июнь айда 8720 апарган. Тываныӊ Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлептүр яамызы күш ажыл рыногунда байдалды республиканыӊ Баштыӊы Владислав Ховалыгга илеткээн. Биче болгаш ортумак бизнес ажылында 29 муӊ ажыг кижи ажылдап турар. Тываныӊ экономика адырында дөрт дугаар кижи бүрүзү сайгарлыкчыларныӊ бүдүрүлгезинде хаара туттунган.

10.07.2023 Тывада эмчи дузазын чедирер эгеки чаданың эмчилери бажыӊын хуужудуп алыр эргелиг

Тывада поликлиника, дүрген эмчи дузазыныӊ станциязы, фельшер-акушер пунктузунуӊ эмчилеринге ажыл-албан чериниӊ бажыӊын хуужудуп алырын чөпшээрээн. Республиканыӊ Чазаа эрткен неделяда чогуур доктаалга өскерилгелерни кииргеш, эмнелге албан чериниӊ бажыӊын бээриниӊ чурумун тайылбырлаан.

08.07.2023 Өг-бүле, ынакшыл болгаш шынчы чоруктуң хүнү-биле!

ТР-ниң Чазак Даргазы Россияда Өг-бүле, ынакшыл болгаш шынчы чоруктуң хүнү-биле республиканың чурттакчыларынга байыр чедирген:

– Хүндүлүг чаңгыс чер чурттугларым!

Өг-бүле – кижиниң чуртталгазында эң-не кол чугула чүүлдерниң бирээзи, идегелдиг чөлеңгиижи болгаш күжү. Чоок кижилеривистиң деткимчези-биле кандыг-даа бергелерни эртиптер шыдалдыг бис.

07.07.2023 Сигенниң өскени таары деп ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызы дыңнадып турар

Республиканың Көдээ ажыл-агый яамызының специалистериниң дыңнатканы-биле алырга, Тываның девискээринде бо чайын сигенниң өзүлдези июль айның баштайгы хүннеринде ортумаа-биле 20–30 сантиметр. Сигенниң ол хире бедиин арай-ла чавыс деп санаар. 90–120 сантиметр чедир өзе бээрге, сигенни мал чеминге кезип алыры таарымчалыг.

07.07.2023 Тывада сибирь язвазының байдалы

Тывада сибирь язвазы-биле аараанынга каразааш, эмнелгеге чыттырган 6 кижиниң бирээзиниң анализи бадыткаттынмаан дээрзин республиканың Кадык камгалал яамызы дыңнаткан. “Оон аңгыда, Барыын-Хемчиктиң кожууннар аразының медицина төвүнче ук аарыгдан аараанынга каразыткан база бир кижи келген. Анализтерин алган. Ол ам эмчи хайгааралында” – деп, яамының парлалга албаны дыңнаткан.

06.07.2023 Хоочуннарга чаа оран-сава

Каа-Хем кожууннуң Дерзиг-Аксы суурга хоочуннарның болгаш инвалидтерниң бажың-интернадының ту­дуун “Демография” национал төлевилелдиң “Улуг назылыг салгалдар” деп федералдыг төлевилелиниң акшаландырыышкыны-биле 2023 чылдың апрель 3-те эгелээн.

06.07.2023 Чонга ужур-дузалыг төлевилелдерни шилээн

Июль 5-те Хамаатыларныӊ бот-идепкейин деткиир чөвүлел хуралы Тыва Республиканыӊ Баштыӊыныӊ удуртулгазы-биле Улусчу чогаадылга бажыӊынга болган.
Аӊаа Чөвүлелдиӊ кежигүннери-биле кады 400 ажыг удуртукчулар, Тываныӊ хөй-ниити организацияларыныӊ идепкейлиг төлээлери, федералдыг болгаш республика чергелиг организацияларныӊ, республиканыӊ кожууннарыныӊ удуртукчулары киришкен.

06.07.2023 Туттурган тыва шеригни солчур даӊзыже киирген

Тывадан бир шеригни украиннер тудуп алган деп социал четкилерге, мессенджерлерге тарай берген медээге хамаарыштыр тускай хыналданы Республиканыӊ Баштыӊыныӊ тускай шериг операциязыныӊ айтырыгларыныӊ талазы-биле төлээзи Тимур Куулар дарый чоргускан.

05.07.2023 S7 компанияныӊ дорт авиарейстери Новосибирскиден Кызылче ужуп эгелээр

Республиканыӊ эрге-чагыргазы «Сибирь» - S7 Airlines» улуг авиакомпанияны кады ажылдаар партнёру кылдыр дугуржуп турарыныӊ дугайында Тываныӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг эрткен чылын Дээди Хуралга (парламентиге) Айыткалынга чугаалаан турган. Ам бо үеде ук ажылдың түңнелинде авиарейстерни чорудуп эгелээн болуп турар.

30.06.2023 Тываның орук объектилеринде национал төлевилел боттандырылгазы-биле септелге ажылдары график езугаар чоруп турар

Тываның Барыын-Хемчик кожуунда улуг Аянгаты хемни кежир тудуг ажылдары адакталган. Бөгүнде объектиде ажылдар 95 хуу кылдынганын, регионнуң Тудуг яамызы дыңнаткан.

30.06.2023 Тываның Барыын-Хемчик кожуун биле Ак-Довурак хоорайда сибирь язвазындан карантинни чарлаан

Барыын-Хемчик кожууннуң чурттакчызының сибирь язвазындан аарааны билдинип, бадыткаттынганы-биле, ук кожууннуң база Ак-Довурак хоорайның девискээринге, июньнуң 30-ден эгелеп онза айтыышкын үнгүжеге карантинни киирер деп, Тыва Республиканың Чазааның онза байдалдар комиссиязының кежигүннери шиитпирлээр.

29.06.2023 Кызылда Орус культура төвүнге Иннокентий Сафьяновтуң адын тывыскан

Тыва Республиканың Чазаа Тыва Арат Республиканың тыва-орус харылзааларын тургузуп база быжыглаар херекке хөй-ниитичи болгаш политиктиг ажылдакчы Иннокентий Георгиевич Сафьяновтуң тыва чоннуң мурнунга бедик ачы-хавыяазын демдеглевишаан, республиканың Орус культура төвүнге ооң адын тыпсыр шиитпирни үндүрген.

29.06.2023 Тывада часкы кыйгыртылга-биле 550 оол шериг албанынче аъттанган

Тывада часкы кыйгыртылга кампаниязы уламчылавышаан. Барыын, Төп болгаш Чөөн чүк шериг округунуң шериг кезектеринге албан хүлээлгезин эрттирери-биле бөгүнге чедир 550 ажыг оолдар Республиканың чыылда пунктузундан аъттанганын, регионнуң шериг комиссариады дыңнаткан.

29.06.2023 Тываның Кадык камгалал яамызы дамды-даа арага амзааш, машина шуут мунмазын сагындырып тур

Статистиктиг сан-чурагайдан көөрге, орук озал-ондактарының ниити санының 7,5 хуузу эзирик чолаачыларның хайы-биле бооп турар. 

29.06.2023 Тывада чажыт арага садыглаашкынынга удур ведомстволар аразының кады ажылдажылгазы чедимчелиг чоруп турар

Росхереглел хайгааралының Тыва Республикада эргелелиниң негелдезинге даянган судтуң шиитпири-биле «Ковчег» кафе-барның ажылын түр үеде соксаткан.

28.06.2023 Тывада керээ чарган шериг албанныгларга немелде акшаны төлээр

Республиканың Чазаа керээлиг шериг албанынче кирген кижилерге немелде төлевирлер дугайында доктаалды хүлээп алган.

28.06.2023 Тывада Сферум база Дневник.ру сервистерни каттыштырары доозулган

Тывада электроннуг дневниктер болгаш журналдар сервистерлиг “Сферум” информастыг-коммуникация өөредилге шөлүн каттыштырар ажыл доозулганын регионалдыг Өөредилге яамызы дыңнаткан.

28.06.2023 Тыва биле Беларусь кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салганнар

Россияда Беларусь Республиканың Онза болгаш Бүрүн эргелиг элчини Дмитрий Крутой биле Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Белорусь биле Тываның садыг-экономиктиг, эртем-техниктиг биле социал-культурлуг кады ажылдажылгазының дугайында чазактар аразының дугуржулгазын чарган документиге аттарны салган.

28.06.2023 Тыва биле «Буянныг хүрээлел» фонд ховар аарыгларлыг уругларга дузалажыры-биле күжениглерин каттыштырган

Тываның Чазааның амы-тынга айыылдыг болгаш хоочураан, ховар таваржыр (орфанныг) аарыгларлыг уругларны деткиир ажыл-чорудулгалыг «Буянныг хүрээлел» фонд-биле кады ажылдажылга дугуржулгазының төлевилелин чүүлдүг деп көрген.

28.06.2023 Тываның Баштыңы ТШО киржикчилеринге эмчи комиссиязын республика девискээринге организастаар дугайында дилегни Камгалал яамызынче киирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг кыска шөлээзинде төрээн черинде чанып келген шериг оолдар-биле ужуражып, чугаалашкан.

27.06.2023 Тывада чиигелделиг хамаатыларга хөмүр дүжүрер чаңгыс хандырыкчыны шилип алган

Республиканың эрге-чагыргазы “Социал хөмүр” төлевилел боттандырылгазы-биле Тывада эвээш хандырылгалыг болгаш хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге халас хөмүр дүжүрүлгезин чаңгыс хүлээникчи – кадыг боктар-биле ажылдап турар регионалдыг оператор «Транспорт сервизи болгаш төлевилели» КУБ-ка бүзүрээн.

27.06.2023 Тывада Республиканың хүлээп алыышкын комиссиязы июль 28-ке чедир ажылдаар

Кечил-оол кудумчузу, 15 адрестиг, Кызылдың транспорт техникумунуң баазазында ажыттынган Республиканың хүлээп алыышкын комиссиязы ажылын эгелээн.

27.06.2023 Тываның чурттакчыларын өртке удур айыыл чок чорук дүрүмнерин сагыырынче кыйгырган
Россияның ОБЯ Тыва Республикада кол эргелели 2023 чылдың эгезинден июнь 22-ге чедир республикага 637 өрт өөскээнин, 2022 чылга деңнээрге 257 таварылга эвээш  болганын дыңнаткан.

27.06.2023 Тываның Өөредилге яамызы 2024 чылда 36 школаны бүрүнү-биле септеп-чаартыр төлевилелдерни белеткээр

Ыраккы Өвүр кожууннуң Ак-Чыраа суурда школаның капитал септелгези адакталган. “Өөредилге” национал төлевилел-биле бо чылын чаартынар 13 ниити өөредилге черлериниң бирээзи ол.

26.06.2023 Тывада алдын медаль-биле школа доосканнарның саны ийи катап көвүдээн

Бо чылын республиканың ниити өөредилге школаларын 63 доозукчу, Кызылдың Президентиниң кадет училищезин 18 кадет алдын медальдар-биле дооскан.

26.06.2023 Тываның Чазааның Үрер хөгжүм оркестри боттарының аъттары-биле региондан дашкаар гастрольда

Сибирь федералдыг округтуң, эртем, культура, өөредилге, үлетпүр, ажыл-агыйның төвү болур Новосибирск хоорайның үндезилеттинип тургустунганындан бээр 130 чыл болган юбилейлиг хемчеглеринге киржир чалалганы алгаш, Тываның Үрер хөгжүм оркестриниң хөгжүмчүлери боттарының аъттары-биле байырлал хемчеглеринге чедиишкинниг киришкеннер.

26.06.2023 “Амыдыралче 10000 базымнар” деп бүгү-российжи акцияны Аныяктар хүнүнге тураскаадып эрттирген

Республиканың хөй-ниити кадыкшылга болгаш эмчи профилактика төвүнүң ажылдакчылары “Амыдыралче 10000 базымнар” деп бүгү-российжи акцияны Аныяктар хүнүнге тураскаадып Дөгээ дааның баарынга эрттирген.

26.06.2023 2023 чылдың июнь 26-да Тыва Республикада өрттер болгаш суг үери-биле оперативтиг байдал

Республиканың арга-арыг ажыл-агыйлар девискээринде 980 га ниити шөлдүг 6 арга-арыг өрттерин өжүрген:

24.06.2023 Бүгү чуртта хөй ажы-төлдүг деп чаңгыс аайлаан тодарадылганы Тывада база быжыглаан

Бүгү чуртта хөй ажы-төлдүг деп статусту тыпсыр чаңгыс аай чурумга Тыва база каттышкан. ТР-ниң Күш-ажыл яамызының федералдыг хоойлу езугаар ажылдап кылганы, ол статусту тыпсырының азы узадырының талазы-биле күрүне эргелели биле хамаатыларның хөделиишкиннерин таарыштырган дүрүмнү республиканың чазаа эрткен неделяда деткээн.

23.06.2023 Тываның Чазаа Хамааты инициативаларны деткиир чөвүлелдиң калбак хуралын эрттирер
Кызылга болган болуушкун – хоорайның төвүнге танывазы кижиниң холундан аныяк уругнуң мөчээниниң соонда, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг хөй-ниитиниң төлээлери-биле Үндезин культура төвүнге ужурашкан.

23.06.2023 Тывада чуртталга тудуунуң улуг төлевилелдер киржикчилеринге немелде негелделерни киирген
Тываның Чазаа чуртталга комплекстерин тудары-биле холбашкан улуг инвестиция төлевилелдеринге киржиринче кордап турар тудуг компанияларынга негелделерниң даңзызын калбарткан.

23.06.2023 Тывада хемнерниң суу батканы-биле паром кежиглер ажылын катап эгелээн

Тываның гидрометеорология төвү республиканың шупту хемнерде сугнуң деңнели сыыгаанын дыңнаткан.

23.06.2023 Тывада “Наркотиктерге удур шупту” деп шалыпчы ай чоруп турар

Республика Чазааның хүлээп алганы күрүне программазының боттандырылгазы-биле, республика база муниципалдыг деңнелдиг янзы-бүрү чырыдыышкын хемчеглерлиг “Наркотиктерге удур шупту” деп шалыпчы айны республиканың наркология диспансериниң эмчилери Наркоманияга удур бүгү делегей хүнүнге уткуштур чорудуп турар.

23.06.2023 Тываның школаларынга доозукчулар кежээзин эрттирериниң чурумун бадылаан

Тываның Өөредилге яамызы республиканың ниити өөредилге организацияларынга байырлыг чыскаалдар болгаш доозукчулар кежээлерин эрттиринге методиктиг тускай сүмелерни белеткээн.

22.06.2023 Тывада өртке удур онза чурумну июль 12-ге чедир узаткан

Республиканың эрге-чагыргазы арга-арыгларда тургустунган өрт айыылының нарын байдалын көргеш, өртке удур онза чурумну июль 12-ге чедир узадыр шиитпирни үндүрген.

22.06.2023 Тываның чурттакчылары июнь 22-ниң кежээзинде “Сактыышкынның чулазын” кыпсыр

Бо кежээ Кызыл хоорайга, Россияның төөгүзүнде эң муңгаранчыг хүннерниң бирээзи – Сактыышкын болгаш кажыыдалдың хүнүнге тураскааткан хемчег болуп эртер.

22.06.2023 2023 чылдың июнь 23 эртенинде Тыва Республикада өрттер болгаш үерлээшкин талазы-биле оперативтиг байдал

Республика девискээринде 1389,8 га ниити шөлдү шыва алган 16 арга-арыг өрттери хып турар:

22.06.2023 Тывага Аныяктар хүнүнүң байырлал хемчеглерин соңгаарлаткан

Республиканың Аныяктар херектериниң талазы-биле агентилелдиң удуртукчузу Буян Сонамның Бүгү-российжи Аныяктар хүнүнге тураскааткан хемчеглерни эрттирер хүннү соңгаарладыр дугайында саналын Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг деткээн.

22.06.2023 Тывада хөй-ниити черинге аныяк кыстың мөчээнинге хамаарыштыр оперативтиг болгаш социал албаннарның ажылын хынаар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг регионнуң корум-чурум камгалаар болгаш социал албаннар удуртукчуларының киржилгези-биле төпке болган кем-херекке хамаарыштыр ажылчын хуралды эрттирген. 

21.06.2023 Тыва биле Хакасияның аразында үрелген авторукта түр үениң кежиин ажыткан

Тывада күштүг суг үерлээшкининден үрелген Ак хемни кежир көвүрүг чоогунда, «Ак-Довурак – Абаза» автоорук участогу-биле шимчээшкин катап эгелээн.

21.06.2023 Кызылдың төп рыногун өске девискээрже көжүрер

Мооң мурнунда чылдарда-ла төп рынокту көжүрер дугайында көдүрлүп турган айтырыг, ам-на шиитпирлеттинер.

21.06.2023 Тывада мөчээн уругнуң өг-бүлезинге дузаны кадар

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Кызылдың төвүнге мөчээн уругнуң өг-бүлезинге бүгү талалыг дузаны көргүзерин бодунуң блогунда дыңнаткан. 

21.06.2023 Чаагайжыдылга объектилериниң бадылаашкынынга дузалашкан волонтерларны Тываның Чазаанга шаңнап мактаан

Дүүн Чазак бажыңынга, “Чурттаар чер болгаш хоорай хүрээлеңи” национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри” федералдыг төлевилелин боттандырар бадылаашкынга дузалашкан волонтерларны база муниципалитеттер ажылдакчыларын шаңнап мактаан.

20.06.2023 Көдээ девискээрлер хөгжүлдезинче көрдүнген федералдыг дузаламчыны Тыва мурнады алыр

Россияның Чазаа 2023 чылда көдээ девискээрлерниң комплекстиг хөгжүлде программазының Тывага акшаландырыышкынын көвүдеткен. Республика эдилгелер база амгы лимит-биле кады 1 млрд ажыг рубльди алыр, ооң чартыы Чодураа суурда школа тудуунче кирер.

20.06.2023 "Профессионалитет" федералдыг төлевилел-биле Тывага 490 специалистерни өөредип белеткээр

Тывада ортумак профессионал өөредилге албан черлеринде хүлээп алыышкын кампаниязы эгелеп, үш муң ажыг оолдар, кыстарны хүлээп алырынга белен. "Профессионалитет" федералдыг төлевилел программазы-биле 490 кижи мергежилдерге өөренип алыр аргалыг.

20.06.2023 Тывада "Вагнер" ХШК мөчээн дайынчыларның төрээн улузунга регионалдыг төлевирлерни төлеп эгелээн

Тываның Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы, «Вагнер» хуу шериг компаниязының мөчээн дайынчыларының өг-бүлелериниң 38 кежигүнүнүң бижээн билдириишкини-биле, орнукшудулга акшазын шилчидип эгелээн

20.06.2023 Тывага «Россияда ажылдар. Арга-шинектерниң үези» бүгү-российжи күш-ажыл ярмарказының ийиги чадазы болуп эртер

Июнь 23-те Тываның найысылалынга база кожуун төптеринге болуп эртер «Россияда ажылдар. Арга-шинектерниң үези» бүгү-российжи күш-ажыл ярмарказының ийиги чадазында  Тывадан 30 ажыг ажыл берикчилери хостуг ажылчын олуттарны таныштырар. 

20.06.2023 Тывага улуг спартакиадаларны доктаамал эрттирер

Тывада бо чылдың кол спортчу болуушкуну – муниципалитеттер аразында республиканың I чайгы спартакиаданың түңнелдерин үндүрген. Республиканың кожууннарындан 18 эң шыырак чыынды командаларның составында дөрт муң ажыг спортчулар Кызылга ужуражып, тулганнарның тулганнары ат дээш демисешкен.

19.06.2023 Тывада онза байдал үезинде иштики авиарейстерже тускай чиигелделиг тарифтерни бадылаан

Тываның Чазаа онза байдал чурумунуң үезинде республика иштиниң авиарейстеринче чиигелделиг тарифтерниң хемчээлин, ол ышкаш иштики авиасөөртүлге тарифтерин бадылаан.

19.06.2023 Республиканың назы четпээннер херектериниң талазы-биле комиссия Тывада бичии уругларның киржилгези-биле видеога хамаарыштыр хыналдаларны эгелээн

Дүүн орайтадыр үнген видеода, социал албан чериниң кижизидикчилери магат чок. Улуг уругларның бичиилерин дорамчылаан болуушкунну тырттырганын видеону интернет ажыглакчылары сойгалаан.

19.06.2023 Тываның Баштыңы республиканың эмчи ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген
Владислав Ховалыг бодунуң соцчеткиде блогунга кадык камгалал адырында ажылдап турар ажылдакчыларга байыр чедирген. Эмчи ажылдакчыларын база бир эң-не кол болгаш буянныг мергежилдиң төлээлери деп ол демдеглээн. 

17.06.2023 Тывада суг үерден онза байдал чуруму уламчылап турар

Хемнерниң суу хенертен көдүрлүп, оруктар база кежиг көвүрүглер хөйү-биле үрелгенинден оларны катап тургузарынга “онза байдал” чурумун киирген.

17.06.2023 Тываның девискээринде көдээ ажыл-агыйынга үрелээшкинниң чедирген когаралын санап-түңнээн

Тываның муниципалдыг тургузугларының тус чер чурттакчыларынга үер айыыл-халавының чедирген когаралының баш бурунгаар хемчээлин тодараткан. 

17.06.2023 «Росчетки Сибирь» чырык одалгазынче шилчиир төлевилелди Кызылга шенеп эгелээринге белен
Петербургтуң экономиктиг делегей форумунда (ПМЭФ) Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг база «Росчетки Сибирьниң» чиңгине директору Павел Акилин «Арыг агаар» федералдыг төлевилелди боттандырып, печка одаар хуу бажыңнарны чыырык одалгазынче шилчидеринге кады ажылдаарының дугайында дугуржулгага атты салганнар. 

16.06.2023 Тываның делегациязы Петербургтуң экономиктиг делегей форумунуң шөлүнде «Улуг Сибирь» коллективтиг делгелге ажыдыышкынынга киришкен

Петербургтуң экономиктиг делегей форумунда Сибирь федералдыг округтуң субъектилери «Улуг Сибирь» коллективтиг делгелгени ажыткан. РФ-тиң Чазааның Даргазының оралакчызы Виктория Абрамченко, Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның удуртканы делегация дээш, Сибирь регионнарының төлээлери ооң ажыдыышкынынга киришкен.

16.06.2023 2035 чылга чедир Сибирьниң социал-экономиктиг хөгжүлде стратегиязын боттандырар планның төлевилелинче Тываның саналдарын киирген

Июньнуң 15-те, XXVI Петербургтуң делегейниң экономиктиг форумунуң шөлүнге эрткен Россия Федерациязының субъектилериниң экономиктиг кады ажылдажылгазының “Сибирь дугуржулгазы” регионнар аразының ассоциация кежигүннериниң ниити чыыжының хуралынга, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг киришкен.

16.06.2023 Тывада ЕГЭ-ни 100 санга кылган беш кижиниң дөртү – КПКУ сургуулдары

Дүүн албан дужаар орус дыл шылгалдазынга Тывадан дөрт доозукчу эң хөй саннарны алганы билдинген.

16.06.2023 Тываның Баштыңының грантыларын республиканың коммерцияга хамаарышпас 20 организациязы ойнап алган

Тываның Националдар херектериниң талазы-биле агентилели Тываның Баштыңының хамааты ниитилелди хөгжүдеринге грант тыпсыр конкурстуң тиилекчилерин чарлаан.

15.06.2023 Билайн биле Тыва Республиканың Чазаа регионнуң чурагайлыг экономиказын хөгжүдер

«ВымпелКом» ПАН (билайн бренд) база Тыва Республиканың Чазаа регионнуң чурагайлыг экономиказын хөгжүдеринче күжениишкиннерин катыштырган. Питерниң делегейниң экономиктиг форумунуң үезинде, ийи тала ооң мурнунда дугуржулгазын 5 чылда кады ажылдажылга керээзи-биле быжыглаан.

15.06.2023 Тывага эрткен «Шупту чүвени Тиилелгеге дээш!» телемарафоннуң түңнелдерин үндүрген: дөрт шак дургузунда миллион ажыг рубль

Россия хүнүнде «Тува 24» телеканалга, «Шупту чүвени Тиилелгеге дээш» телемарафон үезинде, Тываның чурттакчылары миллион ажыг акшаны чыгган. Дорт дамчыдылгага эрткен акцияга республиканың 16 муң ажыг чурттакчылары каттышкан.

15.06.2023 Тываның эрге-чагыргазы 2023 чылда тускай сорулгалыг өөренир 450 олутту чагаан

Тываның Чазаа 2023 чылда дужаап кирериниң кампаниязында тускай сорулгалыг кадрлар чагыын киирген. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чогуур айтыышкынга атты салган.

14.06.2023 Тываның Баштыңы үерлээшкинден когараан оруктар талазы-биле РФ-тиң Орук-транспорт яамызынга ажылчын бөлүктү тургузарын саналдаан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ажыл-албан аайы-биле Москвага чорааш, Россияның орук-транспорт  сайыдының бирги оралакчызы Андрей Костюк-биле регионда хемнерниң дажаанындан когараан орук инфраструктуразын катап тургузар айтырыгны ажылчын байдалда чугаалашкан. 

14.06.2023 2023 чылдың июнь 14-де Тыва Республикада өрттер болгаш суг үериниң талазы-биле оперативтиг байдал

Республикада 31,5 га черни алган 2 өрт хып турар: Кызыл кожуунда Чербиниң арга-арыг ажыл-агыйының база Каа-Хем кожуунда Кунгуртугнуң арга-арыг ажыл-агыйның девискээрлеринде 1-1 өрт.

14.06.2023 Тывага “Азия төвүнде фанфарлар-2023” деп үрер хөгжүм оркестрлериниң IV дугаар делегей чергелиг фестивалы эгелээр

Июньнуң 15-тен 18-ке чедир Кызыл хоорайга  “Азия төвүнде фанфарлар-2023” деп үрер хөгжүм оркестрлериниң IV дугаар делегей чергелиг фестивалы болуп эртер.

14.06.2023 Аныяктар хүнүн Тываның найысылалынга ийи хүн дургузунда солун программалар-биле демдеглээр

Тываның Аныяктар херектериниң талазы-биле агентилел республиканың найысылалынга Аныяктар хүнү канчаар эртерин дыңнаткан. Чылдың-на июньнуң сөөлгү субботазында Россияда демдеглеп турар ол хүн бо удаада 24-те таварышкан.

14.06.2023 Тывада суг үерлээнинден доозукчуларны шылгалда дужаар пунктуларже вертолеттап чедирер

Бай-Тайга кожууннуң Кара-Хөл суурже баар орукту суг чире шаап каапканы-биле, 9 биле 11 класстың доозукчуларын Тээли суурда шылгалда эртер пунктуларже вертолет-биле чедирер.

13.06.2023 Тываның арга-арыында болгаш ийи кожуунунда «онза байдал» чуруму ажылдап турар
Тываның Чазаа республиканың арга-арыында өрттерниң саны болгаш шөлү хенертен өскенин барымдаалааш,  арга-арыг фондузунуң черлеринде «онза байдал» чурумун киирген. 

13.06.2023 Тываның Саң-хөө яамызы кожууннар база хоорайларның саң-хөө эргелелдериниң удуртукчуларын томуйлаарынга киржир

Тываның Чазаа муниципалдыг саң-хөө органнарының удуртукчуларының квалификация негелделеринге дүгжүп турарын хынаар бүрүн эргени регионнуң Саң-хөө яамызынга хүлээндирген. 

13.06.2023 Тывада тускай шериг операциязының киржикчилериниң ажы-төлүнге хоорайдан дашкаар дыштанылга лагерилеринче путевкаларны тускайлаан

Тываның Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы хөй ажы-төлдүг болгаш амыдыралдың берге байдалынга таварышкан өг-бүлелерниң ажы-төлүнге, учетта турар назы четпээннерге чайгы дыштанылга лагерьлеринче путевкаларны тускайлаан.

 

13.06.2023 Суг үеринден когараан Тываның чурттакчыларынга чогуур дузаны көргүзер

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даргалаашкыны-биле чазакка онза байдалдар комиссиязының хуралы болуп эрткен. Республикада суг үери болгаш өрттер талазы-биле байдалды чугаалажып көрген.

12.06.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россия хүнүнде республиканың чалыы хамаатыларынга паспорттарны тывыскан

Тывага июнь 12-ниң эртени чуртуң бүгү-ле регионнарында ышкаш, чаагай чаңчыл-биле эгелээн. Арат шөлүнге,  Россия хүнүнге – РФ-тиң күрүне бот-дугуннаашкынының декларациязын хүлээп алган төөгүлүг хүнге алдар болдуруп Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың күрүне туктарын көдүрер езулал болган. 

11.06.2023 Тываның Баштыңы республиканың хөгжүлдезинге улуг үлүг-хуузун киириштирген хоочуннар-биле ужурашкан

Тываның хоочуннары хөй-ниитижи, дагдыныкчы ажылдарга кезээде идепкейин көргүзүп чоруур. Оларны чүгле хуу эвес, а ниити республика айтырыглары дүвүредип турар.

10.06.2023 "Вагнер" хууда шериг компанияның дайынчыларының өг-бүлелеринге чаңгыс удааның төлевирин төлээр

Тывада тускай шериг операциязының үезинде амы-тынындан чарылган “Вагнер” хууда шериг компанияның (ХШК) дайынчыларының дөргүл-төрелдеринге чаңгыс удааның төлевирин күрүне төлеп бээр дугайында доктаалды Тываның Чазаа үндүрген.

09.06.2023 Республиканың хөгжүлдезиниң үндезини – чер-чуртунга ынак кижилерниң ажыл-ижинде

Бөгүн, Россия хүнүнүң байырлал бүдүүзүнде, Тываның Чазак бажыңынга, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың ажыл-ишчилеринге болгаш хоочуннарга күрүне шаңналдарын тыпсып, байырын чедирген.

09.06.2023 Тываның Баштыңы социал болгаш орук инфраструктуразының объектилер тудуун дүргедедир даалганы берген

Тывада чугула социал болгаш орук тудугларының акшандырыышкынын мурнады хандырар. Ынчалдыр республиканың чазаа бюджет чээлизи кылдыр немелде саң-хөөнү берип болур объектилерни федералдыг даңзыже киирерин чедип алган.

09.06.2023 Тывада чурагай шилчилгезиниң төвү тургустунуп турар

Тывада экономика, социал адырның база күрүне эргелеп-башкарылгазының өзек адырларын чурагайжыдар сорулгалыг Чурагай шилчилгезиниң төвү ажылын эгелээн.

09.06.2023 2023 чылда Тывада малчыннарның Наадым байырлалының хүнүн тодараткан

Тываның Чазаа август 13-те малчыннарның Наадым байырлалын эрттирерин доктааткан. 

09.06.2023 Тывада агаарның изээнинден суг үериниң айыылы тургустунуп болур

Тывада агаар бойдустуң изээнинден хемнер суу хенертен көдүрүлген. Изиг агаар чүгле арга-арыг өрттериниң айыылын тургузар эвес, а суг үерлээшкинин база болдуруп болур.

09.06.2023 Тываның чурттакчылары Россия хүнүн спортчу, билиишкинниг база культурлуг болуушкуннар-биле демдеглээр

Кызылда Россия хүнүнге тураскааткан хемчеглер эгелээн. Республиканың муниципалитеттер аразынга республика спартакиадазының түңнел кезээ июнь 6-да эгелээн, Чазак бажыңынга регионнуң болгаш чурттуң хөгжүлдезинге улуг үлүг-хуузун киирген аңгы-аңгы адырның ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тыпсыр езулал июнь 9-та болуп эртер. 

08.06.2023 Чонунга бараан болган буянныг ажылдың мурнакчыларын шаңнап-мактаан

Бөгүн, июнь 8-те, Улусчу чогаадылга бажыңынга, өскелерниң өөрүшкү-муңгаралын деңге үлежип, олар дээш кезээде сагыш човап чоруур эң-не буян сеткилдиг кижилерниң профессионал байырлалын демдеглээн байырлыг хемчег болуп эрткен.

08.06.2023 Июнь 10-га чедир Тывага өрт үнүп болур онза айыылдыг хүннер болур

Июнь 8-тиң хүнүнде республика девискээринде ийи арга-арыг өрттери хып турарын Тываның ХК болгаш ОБ албаны дыңнаткан. 0,4 га ниити шөлдүг өрттү өжүреринге 33 кижини база 6 техниканы хаара туткан.

08.06.2023 Сибирь федералдыг округунда хөй квартиралыг бажыңнарның капитал септелгезин кылыр программаны чедишкинниг чоруткан регионнар санында Тыва кирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Сибирь федералдыг округда РФ-тиң Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышевтиң удуртулгазы-биле эрткен Чөвүлел хуралынга киришкен.

07.06.2023 Өвүр кожуунда көдүрүлген хем суунуң чууй шаап апарганы көвүрүг участогун катап кылып турар

Тывада хенертен изип келирге, дагларда харлар эрип батканындан хемнер суу көдүрүлген. Регионнуң орук-транспорт албаннары Тывада Хандагайты - Мугур-Аксы база Хандагайты - Ак-Чыраа автооруктарын, ылаңгыя Дус-Хөлче баар Торгалыг хемни кежир көвүрүгнүң оруун суг чууй шаап апарганы демдеглеттинген.

07.06.2023 Республиканың I дугаар чайгы спартакиадазының маргылдаалары эгелээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың Дээди Хуралынга 2023 чылда чорудар иштики политика дугайында айыткалын таныштырып тура, республиканың шупту чурттакчылыг суурларын, уруглардан эгелээш пенсионерлерге чедир бүгү чонун хаара туткан республика спартакиадазын эрттирер даалганы регионнуң Спорт яамызынга берген турган. 

07.06.2023 «Ада-чурт камгалакчылары» күрүне фондузунуң Тывада салбырының баазазында соцал албаннар хүлээп алыышкынны организастаан

Тывада «Ада-чурт камгалакчылары» фондунуң регионалдыг салбыры бодунуң ажылын июнь 1-де эгелээн. Тускай шериг операциязының хоочуннарын, мөчээн болгаш балыгланган дайынчыларның өг-бүлелерин персоналдыг үдээри фондузунуң кол сорулгазы. 

07.06.2023 Тывада уругларга ийи чүс хире түр үениң дыштанылга төптери чайын ажылдаар

Чайгы дыштанылга үезинде Тывада 180 ажыг дыштанылга төптери түр үеде ажылдаар.

06.06.2023 Тывада Ак-Сугнуң комбинадын чырык хандырылгазынга кожар шугум тудуу эгелээн

Ак-Сугнуң даг-болбаазырадылга комбинадын чырык-биле хандырар шугум тудар төлевилел Тыва Республиканың девискээринде инвестиция болгаш социал объектилерниң чырык хандырылгазының комплекстиг планында кирген.

06.06.2023 Чадаанада эрги АТП орнунга чаа школа тудар

Эрткен неделя тнчүзүнде Чөөн-Хемчик кожууннуң Чадаана хоорайда чаа школа тудуу эгелээн. “Өөредилге” национал төлевилел күүселдези-биле туттунар 616 олуттуг амгы үениң школазын арга-дуржулгазы улуг, идегелдиг тудуг организациязы “Восток” КХН хүлээнип алган. 

06.06.2023 Тывада орус дыл башкыларның ассоциациязы «Пушкин диктантызынче» чалап тур

Июнь 6-7 хүннеринде Тыва Республиканың Орус дыл болгаш чогаал башкыларының ассоциациязы ТР-ниң Өөредилге яамызының деткимчези-биле X дугаар делегей чергелиг “Пушкин диктантызы 2023” чырыдыышкын акциязын эрттирер.

06.06.2023 Россиядан база даштыкы чурттардан 60 хире эртемденнер Тывага хөөмей симпозиумунуң эртем конференциязынга киржир

Хөөмей симпозиумунга белеткел ажылдары Кызылда кидин түлүк. Тываның найысылалынга июнь 7-де эгелээш үш хонук үргүлчүлээр «Хөөмей — Төп Азия чоннарының культуразының эртинези» делегейниң этнохөгжүм симпозиуму «Хөөмей» бүгү-делегей эртем төвүнүң 30 чылдаанынга тураскааттынар.

06.06.2023 Тываның муниципалитеттеринде чаа удуртукчуларны соңгаан

Муниципалдыг тургузугларның Төлээлекчилер хуралдарының депутаттарының шиитпири-биле республиканың Ак-Довурак хоорай база Тес-Хем кожуун чагыргаларның чаа удуртукчуларын томуйлаан.

05.06.2023 Тываның Чазаанга Федерация Чөвүлелиниң социал политика талазы-биле комитеттиң үнүүшкүннүг хуралы болуп эртер

РФ-тиң Федералдыг Хуралының Федерация Чөвүлелиниң даргазы Валентина Матвиенконуң даалгазы езугаар, июньнуң 8-10 хүннеринде комитеттиң үнүүшкүннүг хуралы болуп эртер.

05.06.2023 Тывада хемнерниң суу көдүрлүп эгелээнинден Улуг-Хемде паром кежиглерниң ажылын түр үеде соксаткан

Россияның Онза байдалдар яамызының Тыва Республикада кол эргелели Улуг-Хем биле Каа-Хем хемнерниң суу көдүрүлгени-биле паром кежиглерниң ажылын түр үеде тургусканын дыңнаткан.  

05.06.2023 Тываның чурттакчылары чат-боттар таварыштыр арага чажыт садып турар 44 черни илереткен

Тыва республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның инициативазы-биле арага чажыт садыглаашкынының дугайында дыңнадыгларны бижиир кылдыр билдингир «Вайбер» биле «Телеграм» мессенджерлерде «Тываның идепкейлиг хамаатызы» чат-ботту бо чылдың мартта ажыткан. 

05.06.2023 Тывада «Енисей» Р-257 оруктуң беш участогун база үш көвүрүүн чаартыр

2023 чылдың төнчүзүнге чедир «Енисей» орук эргелели «Енисей» Р-257 оруктуң беш объектизинге септелге ажылдарын доозар, беш хире километр хемчээлдиг бир участокка капитал септелгени кылыр.  

03.06.2023 Владислав Ховалыг «Тува 24» телеканалды 10 чылдааны-биле байыр чедирген

Кызылда Аныяктар ордузунга «Тува 24» телеканалдың 10 чылдаанынга тураскааткан байырлыг хемчег болуп эрткен. 

02.06.2023 Тываның Чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы шөлээлээр мурнунда коммунал ачы-дузаларын төлеп алырын сагындырган

Регионалдыг Чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы шөлээлээр мурнунда курлавыр хандырылга организацияларынга өрелерин төлеп алырын республиканың чурттакчыларынга сагындырган.

02.06.2023 Тывага «Билиг. Депшилге» аныяктар форуму болуп эрткен

“Билиг” российжи ниитилел Тываның күрүне университединге аныяктар форумун организастап эрттирген. Психологтар, маркетологтар, сайгарлыкчылар, төлевилелдер удуртукчулары, хөй-ниити ажылдакчылары амгы үеде албан-ажылга алызы барып депшиирин регионнуң студентилери-биле сайгарып чугаалашкан.

02.06.2023 Тываның Чазаанга назы четпээннер херектериниң база оларның эрге-ажыын камгалаарының талазы-биле ведомстволар аразының комиссиязының калбак хуралы болуп эрткен

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Товарищтайович Ховалыгның даргалаашкыны-биле эрткен хуралда, Россия Федерациязының чиңгине прокурорунуң оралакчызы Дмитрий Демешин база видеоконференцхарылзаазы-биле - Россия Федерациязының Президентизиниң чанында уруглар эргелерниң талазы-биле бүрүн эргелиг төлээ Мария Львова-Белова, Россия Федерациязының сенатору Дина Оюн олар киришкеннер.

02.06.2023 Тывада өртке удур онза чурумну июнь 21-ге чедир узаткан

Бо чылдың апрель 20-де Тыва Республикада өртке удур онза чурумну киирген. Чурттакчылыг черлерниң база өнчүнүң аңгы-аңгы объектилериниң өртке удур камгалалын быжыглап, өрт айыылының деңнелин бадырып, бойдус болгаш техногенниг улуг өрттерниң өөскүп үнерин болдурбас чурумну июнь 21-ге чедир узаткан.

01.06.2023 Владислав Ховалыг: Туранда парк - орус биле тыва чоннарның тургузукчу күш-ажылының быжыг доңу
Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Тываның Бии-Хем кожуунунуң төвүнге көжүп келген баштайгы орус чоннуң парыгын ажыдар езулалга киришкен.

01.06.2023 «Ада-чурттуң камгалакчылары» күрүне фондузунуң регионалдыг салбыры Тывада ажыттынган

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг, Россия Федерациязының чиңгине прокурорунуң оралакчызы Дмитрий Демешин, тускай шериг операциязының киржикчилери база оларның өг-бүлелериниң киржилгези-биле «Ада-чурттуң камгалакчылары» күрүне фондузунуң салбырын ажыткан.

01.06.2023 РФ-тиң Тудуг яамызы чаагайжыдылга талазы-биле федералдыг төлевилелдерге Тываның идепкейлиг киржилгезин демдеглээн

РФ-тиң тудуг болгаш ЧКА сайыдының оралакчызы Алексей Ересько ведомствонуң албан езунуң сайтызында бижээни болза, республиканың Бии-Хем кожуунунуң Туран хоорайда “Көжүп келген орус чон парыгы” объектиде биче хоорайларга болгаш төөгүлүг суурларга таарымчалыг хоорай хүрээлеңин тургузар эки төлевилелдерниң бүгү-российжи конкурузунга алган грантызы-биле чаагайжыдылга ажылдары доозулган.

31.05.2023 Сибирьниң генерация компаниязы Тываның Чазаа-биле дугуржулга езугаар Кызылдың президентиниң кадет училищезин чылыдылга-энергетика төвүнге кожар

Чыл эгезинде Красноярскиниң экономиктиг форумунуң үезинде, Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг биле Сибирьниң генерация компаниязының төлээлери ужуражып, ийи тала кады ажылдажылга дугайында дугуржулганы чарган.

31.05.2023 Сугга айыыл чок чорукту хандырарының хемчеглери дээш чагырга даргалары боттары харыылаарын Тываның Баштыңы эштир сезон бүдүүзүнде сагындырган

Эштир сезон бүдүүзүнде Тываның Чазаанга сугга кижилер-биле болуушкуннарны база чок болурун болдурбас немелде хемчеглерни сайгарып чугаалашкан. Ооң түңнелинде, сугга айыыл чок чорукту хандырган ажыл дээш харыысалга муниципалитеттер удуртукчуларында дээрзин сагындырган.

31.05.2023 Июньнуң 6-да Тываның найысылалынга I чайгы республика Спартакиадазының түңнел чадазы эгелээр
Тывада I чайгы республика Спартакиадазының муниципалдыг ийиги чадазынга регионнуң шупту муниципалитеттери киришкен. Кожууннарның суурлар аразынга эрткен спортчу маргылдаларның түңнелдери-биле төнчү оюннарның киржикчилери шилиттинген.

31.05.2023 Тывада тудуг черлери тудуг объектилериниң даштыкы хевирин тус чер бот-башкарылга органнары-биле дугуржурун хүлээндирген

Тываның эрге-чагыргазы чурттакчылыг черлерниң архитектурлуг овур-хевирин таарыштырып, оран-саваларның даштыкы аян-шинчизинге тудуг негелделериниң чурумунче өскертилгелерни киирген.

30.05.2023 «Ада-чурт камгалакчылары» фондунуң Тывада филиалы ажылын эгелээр

РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң даалгазы-биле тургустунган күрүне фондузунуң Тывада  филиалы май 31-де ажыттынар.

30.05.2023 Тываның Туризм агентилели “Сибирь дыштанылгалары” национал маршрутту сайзырадыр тулган төлевилелдерни деткиир

Тываның Туризм агентилелиниң республикада туризм инфраструктуразын хөгжүдеринге грантылар бээр конкурска киржир чагыглар хүлээп алыр немелде конкурс шилилгези июнь 12-ге чедир болурун дыңнаткан.

 

30.05.2023 Тывада чайгаар тывылган 39 улуг боктарны чок кылган

Бо хүннерде Чөөн-Хемчик кожууннуң Бажың-Алаак суурда чайгаар тывылган кадыг боктарны чок кылып турарын Тываның Чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы дыңнаткан.

29.05.2023 Бүгү-делегейниӊ уруглар камгалалының хүнүнде Тывага болур хемчеглерниӊ планы
Май 30
12.00 шакта - Кызыл хоорайныӊ Чалыы көрүкчүлер театрынга «Муха-Цохотуха» деп театржыткан көргүзүг.

29.05.2023 Тыва Бүгү-российжи күш-ажыл ярмарказының федералдыг чадазынга белеткенип турар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Работа России. Время возможностей» бүгү-российжи күш-ажыл ярмарказының федералдыг чадазын республикага белеткеп эрттирер организастыг комитеттиң составын бадылаан. 

29.05.2023 Тываның кожууннарында одаар чүүл складтарының тудуу база чаартылгазы уламчылавышаан

Эрткен чылын Тывада эгелээн одаар чүүл складтарының четкизин хөгжүдер ажылдар уламчылавышаан. 

29.05.2023 Тывада чурттакчылыг черлерни долгандыр өртке удур камгалал дилиндектер чардырылгазы доозулган

Республиканың дыка хөй кожууннары өрттен чурттакчылыг черлерни камгалаар черниң кырыкы каъдын катап база чардырар ажылдарны дооскан деп, Россияның ОБЯ Тыва Республикада кол эргелели  дыңнаткан.

29.05.2023 Тываның Өөредилге яамызында уругларның чайгы дыштанылгазының айтырыгларынга “изиг шугум” ажылдап эгелээн

Тывада школачыларның чайгы дыштанлыгазының бирги хүнү – июньнуң 1-ден республиканың муниципалдыг культура-дыштанылга албан черлеринде база уруглар болгаш элээдилерниң немелде өөредилге төптеринде түр үениң 183 дыштанылга төптери ажылдап эгелээр.

29.05.2023 Тываның чурттакчылары хууда эвес, а ниитилел ужур-дузалыг айтырыгларлыг чагыгларны республика чазаанче киирип турар

2022 чылда республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарының ажыл-чорудулгазының түңнелдерин сайгарган чон хуралдарында кирген санал-оналдар боттандырылгазының хемчеглер планын Тываның Чазаа бадылаан. 

27.05.2023 Тываның сүзүктүг эр чону ыдыктыг Бай-Тайганың дагылгазын бөгүн эрттирип турар

Республиканың чүдүкчү чону бөгүн Бай-Тайга кожуунда Тываның ыдык дагларының бирээзи - Бай-Тайга даан дагыыр езулалды эрттирип турар. Ыдыктыг Бай-Тайганы дагыыры бүгү республиканы ыдыктааны-биле дөмей күштүг деп бүзүрел бар. 

27.05.2023 Тывада муниципалитеттерни девискээрлер чаагайжыдылгазының мөөрейинче чалап тур

Тываның Чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы "Арыг-силиг хоорай. Арыг-силиг суур" губернатор төлевилел боттанылгазы-биле «Тыва Республиканың муниципалдыг тургузуглар ортузунга чаагайжыдылга, ногаажыдылга болгаш арыглаашкын талазы-биле ажыл-чорудулганы эң эки организастааны» конкурсче чагыгларны хүлээп эгелээнин дыңнаткан.

26.05.2023 Майның 28-те Бирги каналга "Жизнь своих" дамчыдылгада Тыва дугайында Евгений Кривцовтуң үндүрүлгезин көөрүн утпаңар!

Бистиң улуг чуртувустуң аңгы-аңгы регионнарының дугайында үндүрүлгени неделя санында "Жизнь своих" дамчыдылга көргүзүп турар.

26.05.2023 Стартаптан быжыг бизнесче: Кызылга ажыл-биле бот-хандыртынган кижилерниң республика шуулганы болуп эрткен

Кызылга Российжи сайгарлыкчы чорук хүнүнге тураскаадып, ажыл-биле бот-хандыртынган кижилерниң "Стартаптан быжыг бизнесче" деп лозуңнуг III республика шуулганы болуп эрткен.

26.05.2023 Владислав Ховалыг регионнуң бизнес ниитилежилгезинге Российжи сайгарлыкчы чорук хүнү-биле байырын чедирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг социал четкилерде бодунуң блогунда, республиканың сайгарлыкчыларынга социал харыысалгазы база ачы-буянныг херектерге доктаамал киржилгези, ажыл-ишчизи база карак кызылы дээш четтиргенин илередип, сагарлыкчы ажылынга чедиишкиннерни болгаш чечектелиишкиннерни күзээн.

26.05.2023 Владислав Ховалыг ОГН-ниң Тыва салбырының эксперт чөвүлелин башкарар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Орус географтыг ниитилел» бүгү-российжи хөй-ниити организациязының регион салбырының активчилериниң эксперт чөвүлелин башкарар дээн саналын хүлээп алган.

26.05.2023 Тывада сибирь язвазынга каразыглыг кожуунда карантинни соксаткан

Сибирь язвазының өөскүдүкчүзү барынга лабораторлуг шинчилелдиң харыызы анаа болганы-биле, Кызыл кожууннуң Кур-Чер суурда Үш-Хады деп черде киирген кызыгаарлыг хемчеглерни Тываның Баштыңының айтыышкыны-биле күш чок болдурган.

25.05.2023 Тывада күрүне программазының киржикчизи арат сүткүр мал ажыл-агыйын чедиишкинниг шуудадып эгелээн

ИПСЭР-биле күрүне деткимчезин алган кижилерни бирээзи, арат Айдыс Ондар Тываның Кызыл кожуунунда сүткүр мал ажыл-агыйын чедиишкинниг хөгжүдүп турар.

25.05.2023 Тываның Баштыңы чаагайжыдылга объектилери дээш идепкейлиг соңгуурунче чаңгыс чер чурттугларын кыйгырган

“Чурттаар чер болгаш хоорай хүрээлеңи” национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри” регион төлевилелиниң күүселдези-биле 2024 чылда чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлери дээш бадылаашкынның төнеринге чедир алды хонук арткан. 

25.05.2023 Тывада хуу уруглар садтары немелде олуттар ажыдарынга федералдыг субсидияны алыр

РФ-тиң Чазааның айтыышкыны-биле, "Демография" национал төлевилелди күүседир дээн хуу уруглар садтарынга немелде олуттар ажыдар кылдыр Тывага 12,1 млн рубльди немей үндүрген.

25.05.2023 Тываның Баштыңы Сүт-Хөл кожуунда социал объектилер тудуун база септелгезин хынаан

Владислав Ховалыг ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле Сүт-Хөл кожуунга чораан. Ол чорааш Ак-Даш биле Алдан-Маадыр суурлар аразының оруунда, Алдан-Маадырның көдээ клувунда улуг септелгени хынап, 2021 чылда бүрүн чаарттынган төп кожуун эмнелгезиниң поликлиниказынга четкен.

25.05.2023 Тыва суг үерлээшкининиң ийиги чадазынга белеткенип турар

Республика девискээринде харның эрээни-биле суг үериниң бирги чадазы эрткен дээрзин регионнуң арга-арыг болгаш бойдус ажыглалының яамызы дыңнаткан. Ам тайгалар бажында харның база бичии хемнерниң эриири-биле суг үериниң ийиги чадазы эгелээр.

24.05.2023 Алдынай Дулуш: чаа амыдыралды эгелээринге социал керээ ынанышты бээр
Кызылда Аныяктар ордузунга майның 25-те 11 шакта эгелээр боттарын ажыл-биле хандыртынган кижилерниң III республика шуулганының база бир киржикчизи - Алдынай Дулуш.

24.05.2023 Кызылда уругларның чаа республика эмнелгезин тудуп эгелээн

«Уруглар эмчи дузазы көргүзер амгы үениң инфраструктуразын тудуп, уругларның кадык камгалалын сайзырадыры» федералдыг төлевилел күүселдези-биле чыдар эмнелгелиг болгаш поликлиникалыг уруглар эмнелге комплекизиниң төлевилелин ажылдап кылгаш, камгалаан.

24.05.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Р-257 авторукка озал-ондактан мөчээн кижилерниң өг-бүлелеринге болгаш чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен

Дүүн орайтадыр Тывага улуг орук озал-ондаа болган – Кызыл кожууннуң Баян-Кол суурдан ырак эвесте черге, үш автомашина үскүлешкенинден, алды кижи амы-тынындан чарылган.

24.05.2023 Владислав Ховалыг Россия-Кыдат бизнес-форумда киржип турар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг РФ-тиң премьер-министри Михаил Мишустинниң баштааны российжи делегацияның составы-биле Россия-Кыдат бизнес-форумда киржип турар.

23.05.2023 Бодун ажыл-биле хандыртынганнарның республика шуулганы Кызылга болуп эртер

Майның 25-те Кызылда Аныяктар ордузунга бодун ажыл-биле хандыртырганнарның III республика шуулганы болуп эртер.

23.05.2023 Бо неделяда Тываның школаларынга шылгалдалар эгелээр
Тывада май 24-те – тоску классчыларга, а майның 26-да – школа доозукчуларга күрүне шылгалдалары эгелээр. 

23.05.2023 Тывада Сайгарлыкчы чорук неделязының хемчеглери уламчылавышаан

Майның 26-да демдеглээр Российжи сайгарлыкчы чорук хүнүнге тураскааткан чаңчылчаан бизнес-декаданың ажыл-агыйжы хемчеглери бо неделяда Тывага база уламчылаар. 

22.05.2023 Тываның Баштыңы “Сөөлгү коңга” байырлалы-биле ТывКУ-нуң доозукчуларынга байыр чедирген

Бо чылын бо дээди өөредилге чериниң 1080 доозукчузунга сөөлгү коңга эткен. Тываның күрүне университединиң кол корпузунуң спортчу шөлүнге доозукчуларның чыскаалы-биле байырлал программазы эгелээн. 

22.05.2023 Тываның күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировка эртер конкурс эгелээн

Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязы база Тыва Республиканың Чазаанга, регионнуң күүсекчи эрге-чагырга органнары – яамылар болгаш ведомстволарга стажировкалаары-биле аныяк специалистерни чалап турар.

22.05.2023 Тываның Баштыңы шериг командылал чериниң адындан «Автопоезд» акцияның киржикчилеринге шаңналдарны тывыскан

«Россия дээш» улусчу фронт» бүгү-российжи хөй-ниити шимчээшкининиң идип үндүргени «Автопоезд» акцияга идепкейлиг киришкен республиканың сайгарлыкчыларынга Төп болгаш Чөөн чүк шериг округдарының командылал черинден шаңналдарны Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг байырлыг байдалда дамчыткан.

21.05.2023 Владислав Ховалыг РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгуга төрүттүнген хүнү-биле байырын чедирген

Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг социал четкилерде бодунуң блогунга Сергей Күжүгетович Шойгунуң 68 харлап турары-биле байырын чедирип, республиканың шупту чурттакчылары хүндүткелдиг чаңгыс чер чурттуунга чаагай күзээшкиннерни йөрээп турарын дамчыткан.

20.05.2023 Тываның Чазааның аппарат хуралында чурттакчы чоннуң айыыл чоруунуң айтырыынче кичээнгейни салган

Тываның Чазааның аппарат хуралында, ТР-ниң ИХЯ-ның эрткен неделяда “эзирик авариялар”-ның сан-чурагайының талазы-биле оперативтиг дыңнадыгны берген. Эрткен неделяда 31 орук озал-ондаа болган, 10 кижи кемдээн, 25 машина үрелген. Эзирик 22 чолаачы туттурган.

19.05.2023 Тываның Чазаа «Чурттакчы чоннуң кадыының байдалының дугайында» илеткелди бадылаан

2022 чылда Тывада өзүп төрүүрү кызырылган-даа болза, ол көргүзүг талазы-биле Россияда мурнуку черни ээлевишаан. Республика Чазаанче киирген ТР-ниң Кадык камгалал яамызының чурттакчы чоннуң кадыының байдалының дугайында чылдың илеткелинде ол болгаш өске-даа сан-чурагайларны айыткан.

19.05.2023 Чоннуң чоон оруктарынга хыналда доскуул черлериниң ажылын катап тургузар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде, Тыва Республикада кем-херек үүлгедиишкиннерин эвээжедир ведомстволар аразының комплекстиг планының хемчеглери-биле катап туттунуп турар Чөөн-Хемчик биле Чаа-Хөл кожууннарда Тываның орук шимчээшкининиң айыыл чок чоруунуң талазы-биле күрүне инспекциязының орук-хайгыыл албанының стационарлыг ийи постузун хынаан.

19.05.2023 Тываның Баштыңы Шагаан-Арыгда гимназияның септелгезин хынаан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Тываның Улуг-Хем кожуунга ажыл-агый аайы-биле чорааш, Шагаан-Арыг хоорайда гимназияда септелге ажылдары кайы хире кылдынып турарын хынаан. 

18.05.2023 Тываның Кызыл кожуунунда улуг бода малда сибирь язвазы тывылганы-биле карантинни киирген

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның айтыышкыны-биле, Кызыл кожууннуң Кур-Чер суурнуң чоогунда Үш-Хады-Эмектиг деп черде кызыгаарлыг хемчеглерни киирген.

18.05.2023 “ЕНИСЕЙ ЭКСПО-2023” регионнар аразының XXV делгелге-садыглаашкыны болуп эртер

Майның 19-21 хүннеринде, Кызыл хоорайда Субедей аттыг спорт комплекизинге, Тыва Республиканың Чазааның база “Енисей Сибирин хөгжүдер корпорация” АКН-ниң деткиишкини-биле «Сибэкспосервис делгелге компаниязы» КХН «ЕНИСЕЙ ЭКСПО-2023» XXV регионнар аразының универсалдыг делгелгезин организастап эрттирер.

18.05.2023 Тывада социал объектилер тударының болгаш септеп-селиириниң улуг ажылдары эгелээн

Тывада ТР-ниң Чонну ажылга хаара тудар төвүнүң 16 девискээр салбырларында, база социал угланыышкынныг дөрт объектиде септелге ажылдары майның эге хонуктарындан эгелээнин регионнуң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы дыңнаткан.

17.05.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг кожууннарынга ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде ТШО киржикчизи Каң-Демир Лопсан-Комбуга ужурашкан

Тускай шериг операциязының үезинде балыгланган эжин камгалап кааны "Малахов" теледамчыдылганың ачызында бүдүн чуртта билдингир апарган маадыр оол төрээн кожуунунда чурттап, ажылдап турар. 

17.05.2023 Тываның экономиказының бир шимчедикчизи туризм адырында деп "РФ.Туризм корпорациязы" көрүп турар

«РФ.Туризм корпорациязы» акционерлиг ниитилелдиң чиңгине директору Сергей Суханов болгаш Тыва Республиканың Чазааның Даргазының бирги оралакчызы Владимир Донских «РФ.Туризм корпорациязы» АН-ниң регион-биле турисчи курлавыр хөгжүлдезинде кады ажылдажылгазының дугайында чугаалашкан.

17.05.2023 2023 чылда уругларның чайгы дыштанылгазының хевирлери: хүндүскү база хоорайдан дашкаар лагерьлер, экскурсиялар, походтар

2023 чылдың чайгы кадыкшылга кампаниязының үезинде Тываның девискээринде 16 ажыг муң уругну дыштандырар 164 уруглар лагери ажылдаарын, республиканың Өөредилге яамызы дыңнаткан.

17.05.2023 Тывада муниципалдыг келдириишкин комиссияларының ажылынга демдекти салыр

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ооң айтыышкыны-биле мунициалдыг келдириишкин комиссияларның даргалары кылдыр томуйлаткан кожуун чагырга даргаларының шүшпең ажылын айтып, келдириишкин комиссияларның ажылын хынап, ооң ажылының шынарынга анализти бээр даалганы берген.

17.05.2023 “Кижилерге болгаш кижилер дээш” деп волонтерларның I республика шуулганынга киржиринче тыва аныяктарны чалап тур
2023 чылдың майның 24 - 26 хүннеринде, Тываның Бии-Хем кожуунунда «Туран» сыын ажыл-агый чериниң девискээринге, “Кижилерге болгаш кижилер дээш” деп волонтерларның I республика шуулганы болуп эртерин, республиканың Аныяктар херектериниң талазы-биле агентилели дыңнаткан.

17.05.2023 Тускай шериг операциязының киржикчилерин деткиир күрүне фондузунуң регионалдыг салбыры июньнуң 1-ден Тывага ажылын эгелээр

«Ада-чурттуң камгалакчылары» тускай шериг операциязының киржикчилерин деткиир күрүне фондузунуң Тывада салбырын ажыдарынга белеткел дооступ турар.

16.05.2023 Тываның Баштыңы ат-алдарлыг башкы Елизавета Боракаевна Салзынмааның мөчээни-биле кажыыдалын илереткен.

Тыва АССР-ниң алдарлыг башкызы, Улус чырыдыышкынының тергиини Елизавета Боракаевна Салзыңмаа 93 харлап бар чорааш мөчээн.

16.05.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Кызыл хоорай девискээринде болгаш Каа-Хем суурда туттунуп турар объектилерни хынаан

Республика девискээринде тудуг ажылдары кидин түлүк. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг 600 ажыг кижилерни хаара туткан Кызыл девискээринде элээн каш объектилерге чедип, ажылдың темпизи кайы хире чоруп турарын хынаан. 

16.05.2023 Тывада «Улусчу картофель» губернатор төлевилелиниң киржикчилеринге ногаа культуразының үрезиннерин үлеп эгелээн

Төлевилел негелдези-биле, хөй ажы-төлдүг өг-бүле бүрүзү 50 кил картошка үрезини биле “борщ хайындырар” ногаалар үрезиннерин алыр.

16.05.2023 Кызылга «Россияның регионалдыг брендилери – өзүлдениң чаа точкалары» өөредилге семинары эртер

Тыва бүдүрүкчүлер боттарының брендизин камгалаары-биле бодунга продукциязын канчаар бүрүткедириниң талазы-биле өөредилгени алыр.

15.05.2023 Тывада одалга сезону доозулган

Бөгүн, майның 15-тен, Тываның төп одалга системалыг суурларының хөй кезиинде одалга сезону доозулган. 

15.05.2023 Тывада «Чылдың өг-бүлези» регион мөөрейиниң тиилекчилерин шаңнап мактаан

Бөгүн, Делегейниң Өг-бүле хүнүнде, Кызылга “Чылдың өг-бүлези” бүгү-российжи мөөрейниң ренион чадазының тиилекчилерин шаңнаар байырлыг ёзулал болуп эрткен. 

15.05.2023 Росхереглелхайгааралының Тывада эргелели Лайманың аарыын чыпшырган бирги таварылганы бүрүткээн

Таңды кожууннуң Кочетво суурнуң чурттакчызы май 11-де ханынга антитела анализи дужааган соонда, Лайма аарыы азы вирустуг саргы боррелиозундан аараанының бирги таварылгазы билдинген. 

15.05.2023 Тываның чер ажылдыглары часкы хову ажылдарынче кирген

Тываның Каа-Хем, Чеди-Хөл база Таңды кожууннары часкы тарылгаже кирген. Майның 12-ниң хүнү-биле алырга, 660 гада тараа культураларын, азы планның 1,6 хуузун, 100 гада - арбайны, 240 гада – кызыл-тасты тараан.

13.05.2023 Тывада мал оолдаашкыны адакталган

Республиканың үш кожуунунда шээр малдың массалыг оолдаашкыны адакталып турарын регионнуң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы дыңнаткан.

13.05.2023 Узбекистанга эрткен делегей фестивалынга тыва тоолчунуң уран чүүлүн бедии-биле үнелээн

Тыва хөөмейжи Эрес Сандан Узбекистанга эрткен III делегей чергелиг бахши фестивалынга тиилээн. 

13.05.2023 Тываның Баштыңы республиканың хамааты камгалал болгаш онза байдалдар албанының удуртукчузун томуйлаан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг майның 13-түң аппарат хуралында чаа томуйлаашкын дугайында дыңнаткан. 

13.05.2023 Тывада мал кадарарының чурумун үрээннерге харыысалга онаарының хемчеглерин шыңгыыраткан

Сагындырып турзажок, малын хайгаарал чокка салыпкан мал-маган ээлери-биле ажыл Тывада чоруп турар. Корум-чурум камгалакчыларының дыңнадыы-биле алырга, малын хостуг салып чорда чиде бреген азы оорладып алган таварылгалар хөй таваржып турар.

13.05.2023 Тывада кемниг херектер үүлгедиишкиннери чавызаан

Тываның Чазаанга албан черлериниң чөвүлел хуралынга 2023 чылдың баштайгы үш айында республиканың девискээринге кемниг херектер үүлгедиишкининиң байдалын сайгарып чугаалашкан.

12.05.2023 Ирек Файзуллин Тыва Республиканың баштыңы Владислав Ховалыг-биле ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирген

Россия Федерациязының тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый сайыды Ирек Файзуллин Тыва Республиканың баштыңы Владислав Ховалыг-биле ажыл-агыйжы ужаражылганы эрттирген.

12.05.2023 Тыва кыдат инвесторларга бодунуң төлевилелдерин таныштырган

Май 11-де, Москвада «Парк Хуамин» кыдат ажыл-херек төвүнге, Тыва инвестиция курлавырын таныштырган. Тываның Чазаа «Ажыл-агыйжы Россия» хөй-ниити организациязы-биле «Енисей Сибири» хөгжүлде корпорациязының деткимчезинде, Россия Федерациязында Кыдат Улус Республиканың элчин черинге ук хемчегни организастап эрттирген.

12.05.2023 Тыва үүрмек садыглаашкын саарылгазын өстүргени-биле Россияда ийиги черже үнген

Тыва бирги кварталда үүрмек садыг-саарылганы 4,6 хууга өстүрген. 2022 чылдың январь-мартка деңнээрге, үүрмек садыглаашкын 5 хуу өзүп, республика ол көргүзүг талазы-биле Алтайның соонда, чуртта ийиги черни ээлээн.

12.05.2023 Тывада арга-арыгны катап тургузары-биле 240 муң ажыг дөс хадыны олуртур

Тываның арга-арыг таңныылдары арга-арыг катап тургузуушкун ажылдарынче бөгүн үнүп эгелээр. «Экология» национал төлевилелдиң «Арга-арыг камгалалы» федералдыг төлевилел күүселдези-биле садып алганы 2300 ажыг дөс хады өзүмнериниң бирги партиязы республикада чедип келген. 

11.05.2023 Тывада өртке удур онза чурумну май 31-ге чедир узаткан

Чурттакчылыг черлерде база өнчүнүң аңгы-аңгы хевириниң объектилеринде өртке удур камгалалды быжыглаарынга, өрт айыылын чавызадырынга, бойдус болгаш техногенниг улуг өрттерни болдурбас дээш, апрельдиң 20-ден май 31-ге чедир өртке удур чурумну узадырын шиитпирлээн доктаалды регионнуң эрге-чагыргазы хүлээп алган.

11.05.2023 Красноярскиниң филармониязы тыва композиторлар Ростислав Кенденбильдиң база Хүреш-оол Дамбаның чогаадыкчы ажылдарының төлевилелин эгелээн

Красноярск филармониязы Президентиниң культурлуг инициативалар фондузунуң деткимчези-биле, Ростислав Кенденбильдиң 100 база Хүреш-оол Дамбаның 80 харлаанынга тураскааткан “Эне-Сайның симфониязы” хөгжүм өнчүзү” төлевилелди боттандырып эгелээн. 

11.05.2023 «ЗаБег.РФ» бүгү-российжи чартык марафоннуң Тывада киржикчилерин бүрүткеп эгелээн

Бо чылын «ЗаБег.РФ» бүгү-российжи чартык марафонну июнь 4-те чеди дугаар эрттирер. Тываның Спорт яамызының спортчу хемчеглер эргелели 1, 5, 10 база 21,1 км хемчээлге маңнаар күзелдиг шупту кижилерни чалаан. 

11.05.2023 Тускай шериг операциязының киржикчилеринче 10 кил чедир деңзилиг посылканы май эгезинден халас чедирер

Россияның Чазааның даргазының оралакчызы Дмитрий Чернышенко Херсон биле Запорожье областарже ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде ооң дугайында дыңнатканын, Россия Федерациязының Чазааның сайтызы медеглээн. 

11.05.2023 2023 чылда Тывада национал төлевилел-биле кадык камгалалының 10 объектизин шалыпкын тудуп доозар

Тываның суурларында чаа фельдшер-акушер пунктулары база эмнелге амбулаториязын тудар ажылдар бо хонуктарда кидин түлүк чоруп турар. 

11.05.2023 Тывада «Сорунза» губернатор төлевилели-биле ийи көдээ клубту тудар

Республиканың бичии суурларынга культура дыштанылга төптери тудар «Сорунза» губернатор төлевилели бо чылын база ажылын уламчылаар. 

10.05.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг "Автопоезд" акция-биле чыгдынган машиналарны бистиң дайынчыларывыска дамчыткан

Улуг Тиилелге хүнүнүң бүдүүзүнде Владислав Ховалыг Ростов-на-Дону хоорайга четкеш, Улусчу фронтунуң чарлааны “Автопоезд” бүгү-российжи акция-биле Тываның чурттакчы чонунуң болгаш организацияларының чыгганы автомобильдерни бистиң республикадан дайынчыларга дамчыткан.

08.05.2023 Тываның шериглеринге күрүне шаңналдарын тывыскан

Май 8-те Виктор Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга Ада-чурттуң Улуг дайынының Тиилелгезиниң 78 чылынга тураскааткан байырлыг концерт болуп эрткен. Аңаа Тываның шериглеринге күрүне шаңналдарын тывыскан.

06.05.2023 Тываның найысылалында фронтучу Георгий Абросимовка тураскааткан чыскаалды кылган

Май 9-туң бүдүүзүнде Ада-чурттуң улуг дайынының хоочуну Георгий Абросимов манавааны онза белекти алган: дең дески кылдыр чыскаалыпкан, өңгүр чараш кылдыр кеттинген школачылар ооң бажыңының мурну-биле марштап эрткеш, Георгий Васильевичиге байырны чедирген. 

05.05.2023 Тываның Баштыңы Росавиацияның удуртукчузунуң оралакчызы Георгий Бахарев-биле ужурашкан

Дүүн, азы майның 4-те, РФ-тиң Транспорт яамызының Агаар транспортунуң федералдыг агентилели - Росавиацияның удуртукчузунуң оралакчызы Георгий Бахарев ажылчын сургакчылаашкын-биле Тывага келгеш, Кызылдың аэропортунда транспорттуң (авиацияның) айыыл чок чоруунуң хандырылгазын хынап көрген.

05.05.2023 "Чурттаар чер болгаш хоорай хүрээлеңи” национал төлевилел-биле Ак-Довуракта суг хоорзаларының четкизин эде чаартыр

“Чурттаар чер болгаш хоорай хүрээлеңи” национал төлевилелдиң «Арыг суг» иштинде программазы-биле Ак-Довурак хоорайда суг чыыр черни эде тудуп, суг дамчыдар черни тудар.

05.05.2023 Ада-чурттуң улуг дайынынга Тиилелгениң 78 чылынга тураскааткан хемчеглер планы

Тывага Май 9-туң байырлал хүннеринде патриотчу акциялар, темалыг концерттер база маадырларга турскааткан театржыткан көргүзүглер, Ада-чурттуң улуг дайынының хоочуннары-биле ужуражылгалар, мемориалдар болгаш тураскаалдыг черлер чаагайжыдылгазы, спортчу, культура-массалыг база онлайн-хемчеглер болуп эртер.

04.05.2023 «Айыыл чок шынарлыг оруктар» национал төлевилел күүселдези-биле Тываның найысылалында орук ажылдары кидин-түлүк

Эрткен неделяда Кызылдың Колхозная кудумчузунуң автооруунда эде септелге ажылдары эгелээн. «Восток» КХН «Айыыл чок шынарлыг оруктар» национал төлевилел күүселдези-биле орукту калбартыр ажылдарже кирген.

04.05.2023 Майда Тывага сайгарлыкчы чоруктуң неделязы болуп эртер

Чыл санында майның 26-да демдеглеп турары Российжи сайгарлыкчының хүнүнге тураскааткан Сайгарлыкчы чорук неделязы майның 17-29 хүннеринде болуп эртер. 

04.05.2023 Тываның Бай-Тайга кожуунга хар чагганындан школачылар болгаш студентилерниң труиадазын соксаткан
Май 3-түң дүнезинче Тываның Бай-Тайга кожуунга агаар чүдереп, улуг хар дүшкен. Оперативтиг албан черлери-биле дугурушкаш, майның 1-ден 7-ге чедир Цаган-Шибету биле Шапшал сыннарының эдээнге эрттирерин планннаан турган республиканың школачылар биле студентилериниң туриадазын соксадыр деп шиитпирлээн. 

03.05.2023 Тываның найысылалы Кызылда тускай шериг операциязының киржикчилери-маадырлар парыгы чаагайжыдар объектилер бадылаашкынында мурнап турар

“Чурттаар чер болгаш хоорай хүрээлеңи” национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри” регион төлевилелиниң 2024 чылда күүселдези-биле чаагайжыдар ужурлуг объектилер дээш хөй-ниити бадылаашкыны майның 31-ге чедир уламчылаар.

03.05.2023 Тываның Чазаа республиканың Күрүне тугунуң хүнүн бадылаар инициативаны деткээн

Регионнуң Баштыңы Владислав Ховалыгның адынга «Тываның буянныг чүректери» аныяктарның хөй-ниити шимчээшкининиң активинден Тыва Республиканың Күрүне тугунга тураскааткан албан езунуң байырлал хүнүн тургузар дугайында санал кирген.

03.05.2023 Кызылдың президентиниң кадет училищезиниң бирги доозукчулары офицерлер болган

Кызылдың президентиниң кадет училищезиниң баштайгы алды доозукчузу офицерлер болган.

03.05.2023 Тывада республиканың тергиин хөй-ниити дагдыныкчызын шилип, шаңнап-мактаар

Регионнуң Чазаа «Тыва Республиканың тергиин хөй-ниити дагдыныкчызы» республика конкурузун чыл санында эрттирериниң дугайында дүрүмнү бадылаан. «2022-2024 чылдарда назы четпээннерниң хайгаарал чок чоруурунга база корум-чурум үрээшкиннеринге удур профилактика» ТР-ниң күрүне программазының боттаныышкыны-биле конкурс шылгалдалары бо күзүн эгелээр.

02.05.2023 Тывада республиканың удуртукчу кадрлар курлавырын хевирлээри-биле конкурсту эрттирип турар

Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязы база Тыва Республиканың Чазааның күрүне албаны база кадр курлавырының айтырыгларының талазы-биле департамент Тыва Республиканың удуртукчу кадрлар курлавырын хевирлээр конкурсту эрттирип турарын дыңнаткан.

02.05.2023 Тываның мал ажыл-агыйлары мал кыштаглаашкынын ажырбас эрттирген деп эксперттер санаан

Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы республиканың мал ажыл-агыйларында мал оолдаашкыны план езугаар чоруп турарын дыңнаткан. Бөгүнде шээр малдың 305 муң чаш төлүн камгалап алган, ам-даа 539 муң баш анай, хураган немежир ужурлуг.

02.05.2023 Тывадан ээлчеглиг гуманитарлыг ачы-дузаны Луганск Улус Республикаже чоруткан

Тыва Республикада "Голевтиң даг-руда компаниязы" КХН-ниң "УАЗ Хантер"автомашиназын база 8 тонна гуманитарлыг ачы-дуза чүъгүн Свердловск районнуң чурттакчыларынга база администрациязынга дээш, бо хонуктарда Луганск Улус Республикаже чоруткан.

02.05.2023 Тываның профэвилелдер федерациязы республиканың ажылчы чонунуң эргелерин камгалаар адырда эки өскерлиишкиннерни демдеглээн

Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчызының албан-хүлээлгезин күүседип турар Орлан Сарыглар Тыва Республиканың Профэвилелдер федерациязының даргазы Галина Сюрюн баштаан кежигүннер-биле ужурашкан.

02.05.2023 Тываның эпидемиологтары коронавирустуң "арктур" чаа хевири өөскүп болурун сагындырган

Республика Чазааның аппарат хуралында, Росхереглекчилер хайгааралының удуртукчузу Людмила Салчак май-июньда коронавирустуң чаа чалгыы - "омикроннуң" бир хевири XBB 1.16 "арктур" халдавыр өөскүп болурун дыңнаткан.

02.05.2023 Тывада "Улусчу картофель" губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң реестрин тургузуп турар

Тываның муниципалдыг тургузуглары "Улусчу картофель" губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң даңзызын тургуспушаан. Чогуур үрезинни сөөртүп эккээринге белен фермерлер-биле керээлерни чарып турар.

01.05.2023 «Тыва - бистиң өргээвис» республиканың улусчу чогаадылга мөөрейиниң түңнелдерин үндүрген

Тываның кожуун, сумуларындан бот-тывынгыр артистер киришкен «Тыва - бистиң өргээвис» республиканың улусчу чогаадылга фестивалы солун, хөй талалыг көргүзүглүг болгаш үениң агымы-биле деңге сайзырап турарын көргүскен.

29.04.2023 Тыва биле Бурят Республикалар кады ажылдажылга дугуржулгазын чаарткан

Владислав Ховалыг биле Алексей Цыденов садыг-экономиктиг, эртем-техниктиг база культура адырларында Тыва Республиканың Чазаа биле Бурят Республиканың Чазааның аразында кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салганнар. 

29.04.2023 Тываның Чөөн-Хемчик кожуунга эрткен аът чарыжындан ТШО киржикчилеринге деткимче кылдыр миллион акша чыгдынган

Чөөн-Хемчик кожууннуң Чадаанага бо чылын эрткен юбилейлиг 30-ги аът чарыжы ачы-буян угланыышкынныг болганын демдеглээри чугула. Организаторлар хемчегни чалап тура, аът чарыжының киржикчилеринден чыгдынган шупту дадывыр акшаларны тускай шериг операциязында киржип турар тыва оолдарны деткииринче угландырарын дыңнаткан. 

28.04.2023 Росаныяктар грант деткимчези-биле Тывага аныяк соңгукчулар академиязы ажылдаар
Тыва аныяктарның үш төлевилели дээди өөредилге черлериниң ортузунга "Росаныяктар. Грантылар" мөөрейге тиилээш, ниити 800 муң рубльдиң саң-хөө деткимчезин алган. Чурттуң 184 өөредилге черлеринден 687 студент инициативаларынга грантыларны хувааган.

28.04.2023 Владимир Путин Тываның чурттакчыларынга Тубден Шедруб Линг хүрээниң ажыттынганы-биле байырын чедирген

Россияның президентизи Владимир Путин бөгүн Кызыл хоорайда “Тубден Шедруб Линг” сарыг шажын хүрээзин ажыткан төөгүлүг болуушкун-биле байырлыг езулалдың киржикчилеринге болгаш республиканың чурттакчыларынга байырын чедирген.

28.04.2023 Улуг федералдыг парлалга чери “Деткимче” төвүнүң дугайында

Республиканың “Деткимче” комплекстиг төвүнүң ажылының арга-дуржулгазының дугайында “Россияның социал камгалал” федералдыг информас-аналитиктиг үндүрүлге чери чугаалаан. 

27.04.2023 Россияда эң улуг буддийжи хүрээниң байырлыг ажыдыышкынын дорт дамчыдылгадан көрүп болур

Ыдыктыг XIV Далай-ламаның шажынчы камгалал-хайгааралында алдынган Россияда сарыг шажынның эң улуг өргээзи болур Кызылда «Тубтен Шедруб Линг» хүрээниң ажыдыышкыны апрельдиң 28-те болуп эртер.

27.04.2023 Владислав Ховалыг: Кызылда ийи улуг котельнаяның ажылын кышка чедир соксадыр

Тываның найысылалынга келир кыш арыг агаарлыг болуру чадапчок. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг соцчеткилерде бодунуң блогунга, Кызылдың Мурнуу микрорайонунда ийи улуг котельнаяның ажылын чаа одалга сезонунда соксадыр деп планнаанын чугаалаан.

27.04.2023 Сибирь федералдыг округтуң маргылдаазынга тыва мөгелер хамыкты кайгаткан

Красноярск хоорайга эрткен хостуг хүрештиң округ маргылдаазынга  Тыва республиканың чыынды командазы дөрт алдын база алды мөңгүн медальдарны чаалап алган. 

27.04.2023 Майның 1-де Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалын Тывага байырлаарының программазы

Россия Федерациязының Хамаарышпас профэвилелдер федерациязының саналдааны-биле, Тыва өске регионнар ышкаш, Май-ның 1-де күш-ажылчы коллективтерниң калбак чыскаалындан ойталаан.

27.04.2023 Тывада часкы хову ажылдарын организастыг эрттиреринге старт бердинген

Чазак даргазының оралакчызы Алик Монгуш республиканың төп кожууннары-биле зона хуралының үезинде ону чугаалаан.

26.04.2023 Тываның эмчи ажылдакчылары региондан үнмейн билиг-мергежилин бедидип турар

Бо хонуктарда, Кызыл хоорайда республиканың улуг эмнелге черлериниң баазазында Тываның эмчи ажылдакчыларының мергежилин бедидер ажылдар чоруп турар.

26.04.2023 Тывада Барыын-Хемчик биле Бии-Хем кожууннарның чурттакчылары чаагайжыдылга девискээрлери дээш эң идепкейлиг бадылап турар

2024 чылда чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлерин Тываның чурттакчылары идепкейлиг шилип турарлар. Апрель 24-түң көргүзүү-биле алырга, https://17.gorodsreda.ru/ порталда чоруп турар бадылаашкынга 16,8 муң кижи үнүн берген.

25.04.2023 "Демография" национал төлевилел күүселдези-биле Тывада хууда уруглар садтары 150 чаа олуттарны ажыдар

Тываның хууда уруглар садтары "Демография" национал төлевилел боттанылгазы-биле чаштарга 150 чаа олуттарны ажыдар. 

25.04.2023 Майның 9-та "Өлүм чок полктуң" чаңчылчаан чыскаалын онлайн хевирге акция солуур

Бо чылын Майның 9-зун хостакчы дайынчыларның салгалдарын: Ада-чурттуң Улуг дайынының чылдарында база амгы үеде Төрээн чурту дээш тулчуп турарларны демдеглеп байырлаар. Өгбелеривистиң маадырлыг чоруун сактып, оларның биске чаалап бергени тайбыңны бо хүннерде камгалап турар маадырларынга чоргааралды бүдүн Тыва илередир.

25.04.2023 Тываның көдээ ажыл-агый бараан бүдүрүкчүлери көдээ туризм сайзыралынче грантыны ап болур

«Агротуризм» грантызын бээринге конкурс шилилдезинге киржир билдирииишкиннер хүлээп алыышкыны Тывада эгелээнин, республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы дыңнаткан. 

24.04.2023 Хамаарышпас эксперттер Тывада ажылче хаара туткан кижилерниң саны көвүдээнин демдеглээн

Тыва чонну ажылда хаара тудар темп-биле Россияның мурнуку үш регионунуң санынче кирген. РИА Рейтинг агентилел эксперттериниң чагыы-биле чоруткан шинчилелдер түңнелдеринге даянган ындыг медээни, РИА Новости дыңнаткан.

24.04.2023 РФ-тиң Президентизи Владимир Путин ЛУР-га ачы-дузазын көргүзүп чораан тыва эмчилерге Өөрүп четтириишкиннерни чарлаан

Россия Федерациязының Президентизи Владимир Путин 2022 чылдың чазынында Донбасска ажылдап чораан тыва эмчилерге Өөрүп четтириишкиннерни чарлаан. 

24.04.2023 Тус чер бот-башкарылгазының хүнүнде Тывада боттарының хоорай, суурларының сайзыралы дээш эки ажылдааннарны шаңнап-мактаан

Апрельдиң 21-де Улусчу чогаадылга бажыңынга, «Муниципалдыг тургузуглар чөвүлели» ассоциация кежигүннерниң байырлыг хуралы болуп эрткен. Ассоциацияның Тывада регионалдыг салбыры он чылдаан юбилейин демдеглеп эрттирген.

24.04.2023 Тывага бүгү-российжи субботникче 12 муң ажыг кижи үнген

Эрткен дыштаныр хүнде, Тывага Чер хүнүнге тураскааткан бүгү-российжи субботникче республиканың хоорай, суурларында хөй-ниити девискээрлериниң арыглаашкынынче 12300 ажыг кижи үнүп, 1600 кубометр бокту аштап-арыглаан.

21.04.2023 Тывада 16 чер ажылдыглар картошка болгаш ногаа тарыырынга күрүне деткимчезин алырлар

Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы картошка болгаш ногаа бүдүрүлгезин көвүдедирин деткииринче угланган субсидия алыр чагыгларның түңнелдерин үндүрген. 

21.04.2023 Тыва бүгү-россижи субботникке каттыжар

Апрельдиң 22-де республиканың кожуун, хоорайларынга бүгү-российжи субботник болуп эртер. Боттарының бажың-балгаттары болгаш организацияларын арыглап-аштаарындан аңгыда, ““Чурттаар чер болгаш хоорай хүрээлеңи” национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри” программа-биле чаагайжыттынган хөй-ниити шөлдеринге субботниктээринге күзелдиг кижилер үлүүн киириштирип болур.

21.04.2023 Тывада ирбис халдаашкынындан когараан малчынга чидиригни мал-биле эгидерин Россияда бир дугаар чоруткан

Эрткен неделяда, Тывага ирбис халдаашкынындан когараан ажыл-агыйның чидириинге дең компенсацияны эгиткен. "Тыва" бойдус парыгының директору Эдуард Донгак ындыг практиканы чүгле Тывада эвес, а бүдүн Россияда бир дугаар ажыглаанын демдеглээн.

21.04.2023 Тываның Сарыг-Сеп суурда "Билиг.Маадырлар" чаа чырыдыышкын акциязы эгелээн

Бүгү чуртта апрельдиң 18-те стартты алган "Билиг.Маадырлар" деп чаа чырыдыышкын акциязы Тываның Каа-Хем кожууннуң Сарыг-Сеп суурга ужуун салган. 

21.04.2023 Хөй ажы-төлдүг болгаш орулгазы эвээш өг-бүлелерниң бажың-балгадынга автономнуг өрт медээлекчилерин халаска тургузуп бээр

Тываның эрге-чагыргалары хөй ажы-төлдүг болгаш хандырылгазы кошкак өг-бүлелерге деткимчениң немелде хевирин киирген. Республика бюджединиң акша-хөреңгизи-биле өрт медээлекчизи автономнуг дериг-херекселди оларның бажың-балгадынга тургузуп бээриниң шүүделин төлеп бээринге олар белен.

21.04.2023 Өскүс уругларга чурттаар оран-савазын септеп алырынга чаңгыс удааның төлевирин бээр

Республиканың Өөредилге яамызының дыңнадып турары-биле алырга, Тываның Чазааның шиитпиринге дүүштүр өскүс уруглар чурттаар оран-савазын септеп алырынга чаңгыс удааның төлевирин алыр эргелиглер. Төлевирниң хемчээли 50 000 рубль болуп турар. 

20.04.2023 Тываның найысылалында Вавилин ээтпээнче чырык киирер ажылдар уламчылавышаан

Бо чылын Кызылда Вавилин ээтпээнче чырыкты кииреринге 70 хире млн рубльди тускайлаан. Чазак бажыңынга болган бөгүнгү ужуражылга үезинде, «Россети Сибирь Тываэнерго» компанияның удуртукчузу Антон Лукин найысылалдың ол микрорайонунче энергетиктерниң планнааны хемчеглер бо чылын боттанырын республиканың баштыңы Владислав Ховалыгга чугаалаан. 

20.04.2023 Регионалдыг теххайгаарал Тывада ойнаар аттракционнарның техниктиг байдалын контрольда алган

Регионнуң техниктиг хайгаарал албанынга 2023 чылдан эгелеп аттракционнарның ажылдаарынга беленин хынаарын онааган хоойлу төлевилелин Тываның Чазаа деткээн. 

20.04.2023 Тывада өртке удур онза чурумну кииргени-биле арга-арыгже кирерин кызыгаарлаан

Регион Чазааның шиитпири-биле 2023 чылдың апель 20-ден май 20-ге чедир Тыва Республиканың девискээринде өртке удур онза чурумну киирген. Айыттынган ол үеде арга-арыгга болгаш хову шөлдерге өрт үнүп болуру-биле, өртке удур айыыл чок чоруктуңшыңгыыраткан өске негелделерин база киирген.

20.04.2023 Тывада чаагайжыдар хөй-ниити шөлдерин шилиир бадылаашкын эгелээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг 2024 чылда чаагайжыдылга объектизин шилиир бадылаашкынга идепкейлиг киржиринче республиканың чурттакчыларын кыйгырган. 

20.04.2023 Тываның Баштыңы тускай шериг операциязының дайынчыларынга тураскааткан Алдар аллеязын тудар черни тускайлап бээрин шиитпирлээн

Чурттуң Президентизи Владимир Путин Федералдыг чыышка Айыткалын берип тура, тускай шериг операциязының киржикчилеринге база мөчээн дайынчыларның өг-бүлелеринге адрестиг дуза көргүзер тускай күрүне фондузун тургузарын чарлаан. 

19.04.2023 Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агый болгаш бойдус камгалал ведомстволарының коллективтеринге чаа вице-премьерни таныштырган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг регионда АҮК, арга-арыг болгаш аңныыр ажыл-агыйларын, адыр яамыларын болгаш ведомстволарын харыылаар бодунуң чаа оралакчызы Алик Монгушту таныштырган. Муниципалдыг деңнелге улуг школаны эрткен арга-дуржулаглыг специалист ажылче киргенин Тываның Баштыңы демдеглээн.

19.04.2023 Тывада социал бүдүрүлгелер реестрин тургузуп турар

Тыва Республиканың Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызы биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук субъектилерин "социал бүдүрүлгелер" деп хүлээп көөрүнге херек документилер хүлээп алыышкынын эгелээн. 

19.04.2023 Тывада агаар бойдустуң баксырааны-биле мал кыштаглаашкынында нарын байдалдар тургустунган

Тывага эрткен неделяның эгезинде хар чагганындан, мал кыштаглаашкыны элээн нарыыдаан. Чамдык кожууннарның одарларында харның кыры дошталдыр доңа бергенинден, малчыннар малды тургузу азырап кирипкен болгаш, мал чеминге хереглел улгаткан деп, республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы дыңнаткан. 

18.04.2023 Тывага школа автобузу-биле орук-транспорт болуушкунунуң соонда эмнелгеже кирген ийи уругну бөгүн үндүр бижээн

Эрткен пятницада орук-ондал ондаанга таварышкан школачылар сегип турар. Дүүн ийи уругну катап шинчээн соонда республиканың 1 дугаар эмнелгезинден үндүр бижээн. Бөгүн дөрт кижини үндүр бижиир болза, бир кижи ам-даа эмнедип артар.

18.04.2023 Тываның Баштыңының шиитпири-биле регионнуң хүрээлерин республиканың Камбы-Лама эргелелиниң өнчүзүнче шилчиткен

Тываның сарыг шажынында төөгүлүг болуушкун болган – регион баштыңының шиитпири-биле, элээн каш билдингир хүрээлерни - шупту оран-савазы болгаш чоок чыдар девискээрлери-биле Кызылда Цеченлинг хүрээзин, хем ол чарыында "Туптен Чойхорлинг" дуган-хүрээни, Чөөн-Хемчикте "Үстүү-Хүрээ" хүрээ комплекизин республиканың Камбы-Лама эргелелиниң өнчүзүнче халас дамчыткан. 

18.04.2023 Тываның Баштыңы агроүлетпүр болгаш бойдус камгалал комплекизиниң талазы-биле вице-премьерни томуйлаан

Бөгүн Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Тыва Республиканың Чазак даргазының агроүлетпүр комплекизиниң талазы-биле оралакчызын томуйлаан. 

18.04.2023 Тываның найысылалында хуу бажыңнарны одалганың өске хевиринче шилчидеринге белеткел ажылдары чоруп турар

«Экология» национал төлевилелдиң «Арыг агаар» федералдыг төлевилелинге регион киришкеш, 2030 чылга чедир Тываның найысылалында хуу секторнуң көвей кезиин экологтуг арыг энергия дөстүг одалгаже шилчидерин чедип алган деп, ТР-ниң Одалга болгаш энергетика яамызы дыңнаткан. 

18.04.2023 Тывада арга-арыг өрттерин ырактан дарый илередип тывар мониторинг системазы ажылдап турар

Тываның арга-арыг фондузунуң девискээринде аңгы-аңгы точкаларда арга-арыг өрттерин ол дораан ырактан тып илередиптер үш тускай системаны ажылдаткан. Республиканың ийи кожуунунда: Таңдының Балгазын арга-арыг ажыл-агыйының девискээринде база Бии-Хемде «Тайга» станциязының бедик черлеринде тургускан ийи камера ол чоок кавы девискээрлерни хайгаарап турар. 

18.04.2023 Эрзин кожууннуң «Эзир-Уя» ансамбли "Культура" национал төлевилели-биле 2 млн рубльди алган

2023 чылда бот-тывынгыр коллективтерниң бүгү-российжи фестиваль конкурузунга Тывадан ийи коллектив киришкен. Жюриниң шиитпири-биле мөөрейниң ийиги чадазынче Сибирь болгаш Ыраккы чөөн чүктен 14 киржикчиниң санынче Тывадан улустуң уран чогаадыкчы ийи коллективи: Эрзинден «Эзир-Уя» аас чогаал бөлүү база Кызыл кожуундан «Аян тудаал» ыры ансамбли эрткен.

17.04.2023 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы бо чылын ИПСЭР-биле деткимче алыр база бир арганы регионнуң чер ажылдыгларынга бээр

Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускай программазы-биле “Агроүлетпүр комплекизиниң материал-техниктиг баазазын экижидери” угланыышкынга субсидия алыр чагыгларны сайгарып көргенин дыңнаткан. 

17.04.2023 Тывада чажыт арага садып турар 28 черни "Идепкейлиг хамааты" чат-бот таварыштыр илереткен

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның инициативазы-биле чажыт арага садып турар черлерни бижип дамчыдар “Идепкейлиг хамааты”/"Активный гражданин" чат-ботту чонда нептереңгей "Вайбер" биле "Телеграм" мессенджерлерде ажыдып, бо чылдың мартта ажылдаткан.

17.04.2023 Бо чылын Тывада тыва авторларның аудиобиблиотеказынга 50 ном немежир

Тывада тыва чогаалчыларның аудио-номнарын чыыр ажыл уламчылавышаан. «Культура» национал төлевилелдиң “Чогаадыкчы кижилер” федералдыг төлевилелиниң “Библиотека херээ” угланыышкынга Россияның культура фондузунуң коммерцияга хамаарышпас организациялар аразынга конкурузунга ойнап алган грантызы-биле Тываның библиотека ассоциациязы-биле К.И. Чуковский аттыг Тываның республиканың уруглар библиотеказы сөөлгү каш чылда ол төлевилелди эгелээш, боттандырып турар.

17.04.2023 Тываның Баштыңы республиканың Үрер хөгжүм оркестриниң юбилейлиг бо чылында ооң хөгжүмчүлери-биле ужурашкан

Тыва Республиканың Чазааның Үрер хөгжүм оркестри тургустунганындан бээр бо чылын 15 чылдаанын демдеглээр. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг хөгжүмчүлер-биле ужурашкаш, юбилейлиг чылда коллективтиң планнарының, херектиг деткимчени чазактың талазындан шиитпирлежириниң дугайында чугаалашкан.

17.04.2023 2023 чылда уругларның чайгы кадыкшыл сезонунга белеткел Тывада эгелээн

Чайгы кадыкшылга кампаниязының бүдүзүүнде Чагытай чоогунда уругларның стационар лагерьлери хөл чоогунга айыыл чок, эптиг, тускай дериттинген эштир зонаны алыр. 

15.04.2023 Тываның чурттакчы чону май эгезинде сес хонук дыштаныр
Россияның шупту хамаатылары ышкаш, Тываның чону база ийи кыска неделяда ажылдаар. Ындыг болзажок Тываның чону бир хонук хөйге дыштаныр. Азы беш хонук ажылдаар неделяда регион сес хонук дыштаныр.

15.04.2023 Кызылдың аэропорту чурттар аразының рейстерин бо чылдың декабрьда хүлээринге белен апаар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Роскызыгаар тудуунуң Новосибирскиде филиалының удуртукчузу Александр Владимирович Сирчук, Красноярск таможнязының начальниги Василий Сергеевич Костомаров база Федерация Чөвүлелинде сенатор Дина Ивановна Оюннуң киржилгези-биле, Кызылдың аэропортунда агаар эрттирилге болгаш ийи талалыг «Хандагайты» автомобиль эрттирилге пунктуларын эде чаартыр ажылдарның чорудуун Тываның Чазаанга чугаалашкан.

14.04.2023 Тывада Дерзиг-Аксы бажың-интернадының чурттакчыларынга амгы үениң аянныг оран-савазын тудар

Республиканың Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы Каа-Хем кожууннуң Дерзиг-Аксы суурга бажың-интернаттың5 чаа оран-савазын тударын дыңнаткан. «Демография» национал төлевилелдиң “Улуг салгал” федералдыг төлевилел шугуму-биле ол сорулгага 1,3 млрд рубльди тускайлаан. 

14.04.2023 Федералдыг Чазак Тываның күрүне программаларын күүседиринге керээ чарар ажылынга бедик демдекти салган

Россия Федерациязының регионнарындан Тыва Республика күрүне программаларын боттандырар керээлер чарарынга эки үре-түңнелдерни көргүскен. 

14.04.2023 Тываның чурттакчылары 2024 чылда национал төлевилел-биле чаагайжыттынар девискээрлерни шилиир

“Чурттаар чер болгаш хоорай хүрээлели” национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээри” регион төлевилелиниң күүселдези-биле 2024 чылда Тывада чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлерин шилиир онлайн-бадылаашкын апрель 15-те эгелээр. 17.gorodsreda.ru федералдыг шөлчүгешке эртер рейтингилиг бадылаашкын май 31-ге чедир уламчылаар.

14.04.2023 Тываның чумага удур станциязы чума талазы-биле байдал чогумчалыг дээрзин бадыткаан

Тываның чумага удур станциязы Моол кызыгаарындан чумалыг хээкчилер аарыгны нептередип болур дээн дүвүрээзин үндезин чок дээрзин республиканың чонунга дыңнаткан. 

13.04.2023 Тывада регионалдыг ие (өг-бүле) капиталын 5,2 хуу өстүрген

Тывада ие капиталының регионалдыг хемчээлин эде көрген. 2023 чылдың январь 1-ден ооң хемчээли 2022 чылга деңнээрге 3175 рубль көвүдеп, 60909 рубль апарган. 

13.04.2023 Тывадан тускай шериг операциязының зоназынче сургакчылаан эмчилерге тускай төлевир чурумун доктааткан

Донецск улус республика, Луганск улус республика, Запорожье база Херсон областарже ажылдап чоруткан Тывадан эмчилерниң болгаш эмчи сестраларының ажылынга төлевирни ийи дакпыр кылдыр төлээр. Бо неделяда республиканың Чазаа ындыг шиитпирни бадылаан.

13.04.2023 Роман Тамоев, Кызыл хоорайның Төлээлекчилер хуралының депутады, «КПРФ» ПП ТРС бирги секретары: «Беш чыл эртерге Кызыл шуут өскерли бээринге бүзүрээр мен»

Тывада РФКП политиктиг партияның регион салбырының удуртукчузу Роман Тамоев Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның таныштырган отчедунуң өзек темазы болгаш айтырыы социал политика болганын демдеглеп, өг-бүлеже кичээнгей, чурттакчы чоннуң орулгалары өзүп, регионнуң хөгжүлдеже херии басканы - чугула чедиишкиннер болган деп, онзалап айыткан:

13.04.2023 Сергей Уюсов, ТР-ниң Дээди Хуралының депутады: «Тывага кажан-даа школалар мындыг шапкын туттунмайн турган»

Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламент) депутады, «Восток» КХН тудуг компаниязының удуртукчузу Сергей Уюсов 2022 чылда Тываның Чазааның ажыл-чорудулгазының дугайында отчетка хамаарыштыр үзел-бодалын илередип тура, сөөлгү ийи чылда республиканың тудуг адыры дыка дүрген шимчеп турарын демдеглээн:

13.04.2023 Тываның Баштыңының 2022 чылда республика чазааның ажыл-чорудулгазының түңнелдериниң база 2023 чылдың сорулгаларының дугайында отчедунуң кыска допчулалы

Дүүн, апрель 12-де, Чазак бажыңынга Тываның Баштыңының 2022 чылда республика чазааның ажыл-чорудулгазының түңнелдериниң база 2023 чылдың сорулгаларының дугайында отчедунуң кыска допчулалын таныштырган.

12.04.2023 Тываның Баштыңы Дээди Хуралдың депутаттарынга республика чазааның ажыл-чорудулгазының түңнелдерин база чаа чылдың сорулгаларын таныштырган
Бөгүн, апрель 12-де, Чазак бажыңынга ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентиниң) депутаттары чыылгаш, чаңгыс айтырыг – 2022 чылда республика чазааның ажыл-чорудулгазының үре-түңнелдери болгаш 2023 чылда кылыр ажылдары-биле танышкан.

12.04.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Чазактың ажыл-чорудулгазын Дээди Хуралдың депутаттарынга илеткээр

Бөгүн 11.00 шакта, Тываның Чазааның Бажыңынга, республиканың Дээди Хуралының депутаттары 2022 чылда регион чазааның кылган ажылдарының дугайында дыңнап, 2023 чылда күүсекчи эрге-чагырганың дээди органының мурнады боттандырар ажылдары-биле таныжар. 

11.04.2023 Тываның найысылалында орук-тудуг сезону эгелээн

«Айыыл чок шынарлыг оруктар» национал төлевилел күүселдези-биле Кызылдың оруктарында септелге ажылдары эгелээн. «ДСТ» КХН-ниң ажылчыннары апрель 6-тан Каменистая кудумчузун чаартыр ажылдарже кирген.

11.04.2023 Тывада «Поддержка» республика төвү бодунуң 20 чылдаанында ачы-буян концертин эрттирер

Эртен, апрель 12-де, Кызылга республикада «Поддержка» чурттакчы чоннуң социал хандырылгазының комплекстиг төвүнүң тургустунганындан бээр 20 чылынга тураскааткан ачы-буян концерти болуп эртер.

11.04.2023 Тываның Чазааның хуралында 2022 чылда ажыл-чорудулганың түңнелдерин база 2023 чылда мурнады кылыр угланыышкыннар дугайында отчетту бадылаан

Тываның Чазаа республиканың эрткен чылда кылган база 2023 чылда кылыр ажылдарының дугайында отчетту белеткээн. Тываның Чазааның бирги вице-премьери Владимир Донских отчеттуң кол темаларын илеткеп, эрткен чылда республиканың чедип алганы кол көргүзүглерин таныштырган.

11.04.2023 Тываның Баштыңынының даалгазы-биле Сааяларның өг-бүлезинге чаа квартираның дүлгүүрлерин берген

Нина Ендан-Сюрюновна Саая база ооң уйнуу Айзаның амыдыралында өөрүшкүлүг болуушкун болган - элээн каш чылдар иштинде түр чуртталга шөлдүг турган кырган-авашкыларның Кызылга чурттаар чериниң айтырыы шиитпирлеттинген. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазының соонда, өскүс дээш оочурда турар Айзага бажың бээрин дүргедеткен.

10.04.2023 Тывага бо сезонда республиканың 30 муң хире чурттакчызын саргы энцефалидинге удур тарыыр

Неделя санының мониторинг сан-чурагайы-биле алырга, Тывада саргы сезонунуң эгезинден бээр 12 кижи саргыга ызырткан, оларның бежи - 17 харга чедир бичии уруглар дээрзи демдеглеттинген.

10.04.2023 Тываның чурттакчылары 2015 чылга чедир тудуп алган бажыңнарлыг чер участоктарын халас хоойлужудуп ап болур

Тываның чурттакчылары 2015 чылдың март 1-ге чедир чурттаар бажыңнар туткулап алган боттарының чер участоктарын бөдүүнчүткен чурум-биле хоойлу езугаар күштүг кылдыр кылдырып ап болур.

10.04.2023 Тывада «Чылдың башкызы» мөөрейниң тиилекчизин миллион акша-биле бир дугаар шаңнаан

Кызылда Улусчу чогаадылга бажыңынга болуп эрткен байырлыг хуралга башкылал ажылының регион тиилекчизиниң адын чарлаан. Чеди-Хөл кожууннуң Хову-Аксы школазының англи дыл башкызы Алдын-кыс Куулар «Чылдың башкызы - 2023» хүндүлүг аттың база бир миллион акша түңнүг кол шаңналдыг эдилекчизи болган.

10.04.2023 Тываның мал ажыл-агыйларында төрүүр малдың 35 ажыг хуузу оолдапкан
Тываның малчыннары мал оолдаашкыны эгелээниден бээр 200 ажыг муң анай, хураганны камгалап алган. ТР-ниң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы мал оолдаашкыны кайы хире чоруп турарын республика чазаанга илеткээн. 

03.04.2023 Тергииннерни илередир

Апрель 1-де “Чылдың башкызы” мөөрейниң регионалдыг чадазының ажыдыышкыны болуп эрткен. Аңаа ниитизи-биле кожууннарга тиилекчи болган 233 башкы киржип чедип келген. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг­ның даал­газы-биле бо чылын, ооң мурнунда чылда дег, ниити шаңнал фондузун 5 сая рубль кылып каан. Мөөрейге тиилекчи болуп, “Тыва Республиканың чылдың башкызы – 2024” деп атты чаалап алган башкы шаңнал кылдыр 1 сая рубльди алыр. Ол ышкаш федералдыг деңнелге Тываның адын камгалап киржир эргелиг болур.

28.03.2023 Национал төлевилелдер ачызында Тываның эмнелгелери деткимчени ап турар

Республиканың эмнелгелеринде Кадык камгалалынга хамаарышкан национал төлевилелдер болгаш ре­гион удуртулгазының деткимчези кончуг улуг рольду ойнап, чурттакчы чонга эмчи дузазын алырынга эптиг байдалды тургузуп турар. Оларның аразында Тес-Хем кожууннуң төп эмнелгези күрүне деткимчезиниң ачызында сайзырап турары көскү. Ол дугайын улуг эмчиниң оралакчызы Буян Маадыр-оол чугаалап турар.

27.03.2023 Тываның школалары тозан муң хире чаа номну алыр

2023-2024 өөредилге чылында Тываның өөредилге албан черлериниң ном саңының фондузу 55 сая ажыг рубльге саткан чаа өөредилге номнары-биле (89040 кезек) четчелеттинер.

27.03.2023 Чуманы болдурбазы-биле Тес-Хем кожууннуң төп эмнелгези баш-удур хемчеглерни ап турар

Кызыгаар чоогунда чыдар кожуун, сумуларның девискээринге өрге-күжүген, тарбаганнар аразынга чума аарыы бо-ла илереттинип келир. Бир эвес аарыг амытаннарга дээп, эъдин чиир болза, кижиже халдай бээриниң айыылы улуг. Аарыг өрге-күжүгенге, тарбаганга дээп, оларның эъди-кежин союп, бузуп турар үеде холун кезип алган таварылгада, балыгже чуманың вирузу дораан кире бээр. Ук аарыг дыка дүрген нептереп, долган­дыр кижилерже халдай бээр дээр­зин эпи­демиолог эмчилер тайылбырлап турар. Ол ышкаш чедир хайындыртынмаан тарбаган эъдин чиирге, база чума аарыы­ кижиже халдай бээр.

26.03.2023 3600 ажыг өг-бүле "Социал хөмүр-даш" төлевилелинге киржир билдириишкинни киирген

"Социал хөмүр" губернатор төлевилелинге киржир күзелдиглер документилерин 2023 чылдың февраль 1-ден март 31-ге чедир дужаап турар. Бо хүнге чедир 3600 ажыг өг-бүле документилерин дужааган. Билдириишкинни тус черлерде Уругларга болгаш өг-бүлелерге дуза чедирер төптерге, Кызыл хоорайда - Бай-Хаакская кудумчузунуң 6 дугаар бажыңда кабинетке киирер.

26.03.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Культура ажылдакчыларының хүнүн таварыштыр байыр чедирген

ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыг Культура ажылдакчыларының хүнүн таварыштыр байыр чедирген:
"Культураның хүндүлүг ажылдакчылары! Профессионал байырлалыңар таварыштыр эң-не чылыг байыр чедириишкинин хүлээп көрүңер!

25.03.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Тубтен Шедруб Линг» хүрээзиниң ажыдыышкынының оргкомитеди-биле ээлчеглиг хуралды эрттирген
«Москваже сургакчылап чоруур бетинде Ирина Күжүгетовна Шойгу-биле «Тубтен Шедруб Линг» хүрээзиниң ажыдыышкынының оргкомитединиң ээлчеглиг хуралын эрттирдивис. Белеткел ажылдары чаңгыс-даа хүн сокса­ваан. Амгы үеде хүрээниң тудуу долузу-биле доозулган, ооң иштики ажылдарын доозуп турар.

25.03.2023 Елена Хардикованы Тываның Өөредилге сайыдынга томуйлаан

Республиканың удуртукчузу Владислав Ховалыг Елена Хардикованы Өөредилге сайыды кылдыр томуйлаан.

«Өөредилге адырын эки билир, күрүнениң дылдарының хөгжүлдези болгаш Өөредилге яамызының ажыл-агыйы дээш сагыжы аарып чоруур арга-дуржулгалыг удуртукчу херек. Өөредилге яамызы – эрге-чагырганың чугула күүсекчи органнарының бирээзи. Ында садик барып турар уруглар, өөреникчилер, сургуулдар болгаш башкылар дээш 110 муң кижи хаара туттунган. Ооң кырындан ада-иелерни немээр болза, Тываның хөй кезии ук яамыга хамааржыр.

24.03.2023 Тывада хоруглуг арага садып-саарып турарының дугайында дыңнадып болур чат-боттар ажылдап эгелээн

Бо хүннерде Республиканың Баштыңының бот-идепкейи-биле сураглыг мессенджерлерде хоруглуг арага садып-саарып турарының дугайында дыңнадып болур чат-боттар (чат-бот – харылзаа тударынга автоматчыткан система) ажылдап эгелээн. Ол бот-идепкейниң техниктиг деткимчезин Тывада Регионну удуртур төп (ЦУР) хандырып турар, кирген бирги дыңнадыгларның ажыл-чорудулгазын база ол төп чорудар.

24.03.2023 Тываның чурттакчылары Улусчу фронту биле “Россияның демир-оруктары” акционерлиг ниитилелдиң “Автопоезд” деп акциязынга киржир

Россияның Украинада чорудуп турары тускай дайынчы операцияның киржикчилери дайынчыларга дузаны организастаар талазы-биле Республика штавының хуралы ТР-ниң Чазааның бажыңынга март 21-де болуп эрткен. Хуралды Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг башкарып эрттирген.

24.03.2023 Тыва Респуб­ликаның Дээ­ди Хуралының (парла­менти­зиниң) депутады Юрий Валерьевич Кара-оол электен мөчээн
Бүгү назынында Юрий Валерьевич Кара-оол төрээн республиказынга, чуртка бараан болуп келген. Улус-чон ону хамааты туруштуг, бүгүдеге ажык-дүжүүн көргүзүп чораан харыы­салгалыг политик кылдыр билир.

23.03.2023 Тывага коммунал объектилерин чаартыыр регион программазын ажылдап кылган

Тываның чуртталга-коммунал объектилериниң 77 хуузу эргилээн. Чылыг четкилериниң 50 хуузун, суг четкилериниң 45 хуузун, чуундулар төгер четкиниң 60 хуузун дүрген чаартыры негеттине берген.Бо ажылдарны кылып чорудары-биле, коммунал объектилерин модернизастаарының 2023–2027 чылдарда регион программазын ажылдап кылган. Ону боттандырар талазы-биле ажылдарны 2023 чылда эгелээрин чуртталга-коммунал ажыл-агый сайыды Мерген Мынын-оол дыңнаткан.

23.03.2023 Тываның күрүнениң ойнаар-кыстар театры 10 чыл оюн демдеглээн

Март 21-де Бүгү-делегейниң кукольниктер хүнүнге болгаш Тываның күрүнениң ойнаар-кыстар театрының 10 чылдаан юбилейинге тураскааткан байырлыг хемчеглер болуп эрткен.

22.03.2023 Тывага үерниң ийи аңгы хевири эртип болур

РФ-тиң ОБЯ-ның Тывада кол эргелелиниң баш бурунгаар тодаратканы-биле, республика девискээринде чамдык суурлар эрээн хар суундан когарап болур магадылалы бар.

22.03.2023 Тывага хамаатыларны шериг албанынче керээ-биле шилип чорудар ажылды калбаа-биле чорудар

РФ-тиң Чепсектиг Күште­ринче хамаатыларны керээ ёзугаар шилип чорудар талазы-биле хем­чеглерни 2023 чылда Тыва Республиканың шериг комиссариаттары канчаар чорудуп турарының дугайында чөвүлел хуралды Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг март 21-де эрттирген.

22.03.2023 Тывада субботниктер эгелээн

Сөөлгү болган Аппарат хуралынга ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыг час дүжерге, хар адаанга көзүлбейн чыткан боктар көстүгүлеп келирин болгаш хоорай, суурлар девискээрлерин арыг-силиг тургузары-биле, субботниктерни организастап эгелээр дугайында даалганы шупту деңнелдиң удуртукчуларынга берген.

20.03.2023 Тыва Республиканың оперативтиг штавы терроризмге удур өөредилгени эрттирген

Национал терроризмге удур комитеттиң даргазының бадылаан 2023 чылдың планы ёзугаар Барыын-Хемчик кожуунга ТР-ниң оперативтиг штавының удуртулгазы терроризмге удур өөредигни чоруткан.

18.03.2023 Тожунуң ивижилери Якутияда

Тожунуң ивижилер командазы Саха Республикада Нерюнгрин районнуң Иенгра деп суурунда болуп эртип турар чаңчыл болган Делегей чергелиг чемпионата киржип турар. Чемпионатка «Делегейниң ивижилери» деп делегей чергелиг ассоциация деткимчезин көргүскен. Арктика чөвүлелиниң кежигүннери болур чурттардан, Моолдуң болгаш Кыдаттың соңгу чүктүң ивилерин азырап өстүрүп турар арга-дуржулгалыг областары чемпионаттың киржикчилери болган.

18.03.2023 Тывага эң-не чаагайжыттынган муниципалдыг тургузуг мөөрейинге Таңды кожуун шылгараан

Россияның амыдырал-хандырылга болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агыйының ажылдакчыларының профессионал ба­йырлалын чылдың-на март айның үшкү улуг-хүнүнде демдег­леп эртери чаңчыл апарган. 2023 чылда бо про­фессионал байырлалдың хүнү – март 19.

17.03.2023 Тываның көдээ ажыл-агыйларынга бо чылын 40 млн хире млн рубль-биле көдээ ажыл-агый техниказын садар

Чурттуӊ агроүлетпүр комплекизин хөгжүдер болгаш чаартып кылыр талазы-биле Россия Федерациязыныӊ Чазааныӊ сорулгалыг ажыл-херээн шиитпирлээри-биле «Росагролизинг» деп акционерлиг ниитилелди 2001 чылда тургускан. Республиканыӊ көдээ ажыл-агыйыныӊ машина-техниказын садып алыры-биле Тываныӊ Чазаа Росагролизинг-биле дугуржулга чарып алган.

17.03.2023 Тывага "Чурагай кичээли» деп ниити билигниң төлевилелин киирер

Россияның Чурагайлыг сайзырал, харылзаа болгаш массалыг харылзажылга яамызы 2023 чылдың март 13-тен апрель 2-ге чедир «Чурагай кичээли» деп ниити билигниң төлевилелиниң «Смартфоннарда чүү чаштып турарыл: интернеттиң айыылы» деп темага ки­чээлдерни эрттирер. Ооң кол сорулгазы школачыларның чурагайлыг экономикага чугула билиглерин сайзырадыры, смартфоннарга интернетти айыыл чок ажыглаарының чуруму-биле таныштырары, телефоннарга хууда информацияны камгалаары болгаш информацияның айыыл чок чоруу-биле ажылдаар специалистерниң ажылды чорудары болур.

16.03.2023 Тываның уруглары удавас «Лео биле Тиг» мультфильм­ни тыва дылга көрүп эге­лээр.

Тывада чаа тургус­тунган автономнуг коммерциялыг эвес «Номад» гуманитарлыг шинчилелдер төвү ук мульт­фильмни тыва дыл кырынга очулдургаш, ону үндүрер тускай чөпшээрелди Россияда «Ноль плюс медиа» студиядан алган. «Номад» төп бо хүннерде Тываның хөгжүм-шии театрының база «Тет-а-тет» ойнаар-кыстар театрының артис­тери-биле кады ажылдажылганы чорудуп, мультфильмниң баштайгы сериязының үн бижидилгезин чорудуп эгелей берген. «Лео биле Тиг» мультфильм ниитизи-биле 26 сериялыг. Бижидилгени Чогаа­дыкчы үлетпүр школазының студиязында профессио­нал артистерниң киржилгези-биле бижидип турар. Тыва дылда мультфильм­нерни көргүзери-биле “Ирбиштей” деп аңгы ютуб каналды ажыткан. 

16.03.2023 Тывада часкы болгаш чайгы үер суундан камгалал ажылдарын баш бурунгаар эгелээн

Часкы болгаш чайгы үер суундан камгалал ажылдарын үндезиннии-биле чорудар хемчеглерни база баш бурунгаар алган. Оларның бирээзи Тыва Республикада сугга алзыр девискээрлерниң кызыгаарының дугайында медээлерни шимчевес өнчүнүң чаңгыс аай күрүне реестринче киирип эгелээни. Бо реестрже киирген девискээрлерге чуртталга бажыңнарын, чурттакчылыг черлерни оларны сугдан камгалаар инженер тудуглар чокка тударын чөпшээревес. Ындыг зоналарның карта-схемаларын Тываның дөртен суурларынга хамаарыштыр ажылдап кылган. Чижээлээрге, Хемчик, Чыргакы, Сыстыг-Хем хемнерниң болгаш Кызылда Доңмас-Сугнуң суунга алзыр черлерниң девискээрин тодарадыр талазы-биле ажылдарны «Сибзем­проект» акционерлиг ниитилел, «Земстройпроект» кызыгаар­лаан харыысалгалыг ниитилел, Арга-ыяш ажыл-агыйының болгаш бойдус ажыглалының яамызының чагыы-биле кылып чорутканнар. 

15.03.2023 Чазактыӊ ажылчын бөлүү – Тере-Хөл кожуунда

Республиканыӊ яамыларыныӊ болгаш ведомстволарыныӊ удуртукчулары-биле оларныӊ оралакчылары бо хүннерде Тываныӊ ырак булуӊу – Тере-Хөл кожуунда ажылдап турар.

Кожууннуӊ со­циал-экономиктиг хөгжүлдезиниӊ айтырыгларын аӊаа ажылдап кылгаш, болур-чогуур шиит­пирни хүлээп алыр дээш, ажыл-агыйжы үнүүшкүннү регионнуӊ чазааныӊ айтыышкыны-биле организастаан.

15.03.2023 Чоннуӊ эп-сеткил каттыжылгазыныӊ чылы Тывага канчаар эртерил?

Тываныӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг Дээди Хуралга (парламентиге) Айыткалынга «Чоннуӊ чаагай чаӊчыл­дарыныӊ күш-ажыл, өг-бүле, демниг болуру деп үнелиг билиглерни кадагалаары болгаш быжыглаары» деп аӊгы эгени онзалап демдег­лээн.

15.03.2023 Тываның Чазаа кожазы Моол-биле экономиктиг болгаш культурлуг харылзааларны алгыдар сорулгалыг

Чугула харыл­зааларның бирээзи чурттар аразы чер­гелиг “Кызыл – Улангом”, Кызыл – Улан-Батор”­ авиарейстерни ажыдары – чоокку чылдарда боттандырары. Бо хоорайларның аразынга агаар харылзаазын ажыдары-биле Кызыл хоорайның аэропортунда чурттар аразының секторун ажыглалга киирер ажылдарны дүргедеткен.

14.03.2023 Ыраккы Куңгуртугда чаа уруглар садын ажыглалче киирген

Март 13-те ыраккы Тере-Хол кожууннуң төвү Куңгуртугда "Хүнчүгеш" аттыг 60 олуттуг чаа уруглар сады ажыттынган дугайында Чазак Даргазы Владислав Ховалыг ВКонтакте-де бодунуң блогунга бижээн.

14.03.2023 Тывада олимпийжи чемпион Евгений Устюгов чедип келген

Бөгүн Таңдының Бай-Хаак суурга олимпий оюннарының биатлонга ийи дакпыр чемпиону, Россияның алдарлыг спорт мастери, делегей чемпионадының мөңгүн медалының ийи дакпыр эдилекчизи Евгений Устюгов кээп чораан. Ол Таңдының спорт школазынга четкеш, хаактыг чарышка сонуургалдыг өөреникчилер болгаш тренер башкылар-биле ужурашкан.

13.03.2023 Тывага бөмбүрзек Черниң шагы деп бойдус-хүрээлел камгалаарынче угланган акция болуп эртер

Ие-Черивистиң амгы үеде экология талазы-биле нарын-берге байдалда таваржып турары дүвүрээзинниг айтырыгже хөй-ниитиниң кичээнгейин угландырары-биле, шак мындыг делегей чергелиг акцияны Бүгү-делегейниң бойдус фондузу 15 чыл бурунгаар Австралияның төвү Сидней хоорайга эгелээн. Акцияга чоорту хөй-хөй чурттар каттыжып, ук акция эң-не калбак, барык 2 мил­лиард кижи киржип турар делегей чергелиг хемчег апарган.

13.03.2023 Тывада шылгараңгай башкыларны шилиир мөөрейниң республика чергелиг чадазы болуп эртер
Апрель 3-тен 8-ке чедир Россияның профессионал мергежил – 2023 мөөрейиниң республика чадазы болуп эртер. Хемчегге белеткел ажылы идекпейлии-биле чоруп турар. Бо чылын мөөрей 9 аңгы хевирге болур.

13.03.2023 Бажың тудар чер участогун Росреестирниң сайтызындан тып ап болур

Тывада чуртталга бажыңнарын тудуп болур, ажыглал чок чыдар чер учас­токтарын Росреестр-ниң сайтызындан тып болурун бо албан чери дыңнадып турар.

10.03.2023 Тыва “Хар ирбижи – 2023” хаак марафонунга белеткел эгелээн

Марттың он сесте «Тайга» станциязынга "Хар ирбижи - 2023" хаак чарыжының VI маргылдаазы эгелээр. Чыл санында эртип турар чаңчылчаан маргылдаа ачы-буян сорулгалыг: ирбистиң чурттап турар бойдузунга болгаш девискээринге камныг болурунче кичээнгейни хаара тудар.

10.03.2023 Росреестрниң сайтызындан Тывага чуртталга тудуунга дээш чер участогун шилип ап болур

Тывада чуртталга тудуунуң чер участоктарын база девискээрлерни чөптүг ажыглавайн турарын илередир ажыл уламчылавышаан. Росреестрниң регион эргелели, ажыглал чок чыткан 114 га черни тодараткан, ооң 27,9 газын хөй каът чуртталга тудуун тударын чөпшээрээн ажыл-агый ажыглалынче хаара туткан.

10.03.2023 Тыва каттышкан регион продуктузунуң өзүлдези-биле мурнунда 3 российжи регионнар санынче кирген

Федералдыг эксперттер 2022 чылда экономиктиг өзүлде талазы-биле лидер регионнарының санынче Тываны киирген. Республика каттышкан регион продуктузун 4,1 хууга өстүргеш, чуртта үшкү черни ээлээнин «Реальное время» интернет-солуннуң аналитиктери дыңнаткан.

10.03.2023 Тывада школаларның капитал септелгезин кылыр тудуг организациялары тодараттынган

Өөредилгениң школа системазын эде чаартыр федералдыг программа шугуму-биле бо чылын Тывада 13 школага капитал септелгени чорудар. Эрткен неделяда Тываның Чазаа эде тудуушкун ажылдарын кылыр организацияларны томуйлаар дугайында доктаалды бадылаан.

09.03.2023 Тываның күрүнениң аңныыр комитеди кокайлар-биле демиселди күштелдирер айны чарлаан

Апрельдиң 4-ке чедир азыг диштиг араатаннар-биле демисел хемчеглерин күштелдирер деп, ТР-ниң дириг амытаннар объектилерин камгалаар күрүне комитеди дыңнаткан.

09.03.2023 Тывага Селекция-уксаажыдылга төвүн ажыдары көрдүнген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг регионнуң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызынга ийи уксаажыдылга өшкү ажыл-агыйларын тургузар даалганы берген турган.

09.03.2023 РФ-тиң Экономиктиг хөгжүлде яамызы 2035 чылга чедир Сибирьниң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң стратегиязын боттандырар планче Тываның КЭФ-2023 үезинде санал-оналдарын киирер

Красноярскиниң экономиктиг шуулганының шөлүнге Россияның Экономиктиг хөгжүлде яамызы «Нефть база газ, хөмүр» кластер талазы-биле стратегтиг сессияның интеллектуалдыг партнеру база организатору кылдыр ажылдаан.

09.03.2023 Тыва спортчулар кикбоксингиге Россия чемпонадынга база бирги чери дээш маргылдаага киржир эргени чаалап алганнар
Тыва Республиканың чыынды командазы кикбоксингиниң «Лоу-кик» хевиринге Сибирь федералдыг округунуң чемпионадынга база бирги чери дээш маргылдаага чедиишкинниг киришкеш, Россия чемпонадынга база бирги чери дээш маргылдаага киржир эргени чаалап алганнар. 

08.03.2023 Владислав Ховалыг Марттың 8-зи-биле Тываның чурттакчыларынга байырын чедирген

Тыва Республиканың кадыннары! Бистиң эргим херээженнеривис!
Частың байырлалы – Бүгү делегейниң херээженнер хүнү-биле Силерге чүректиң ханызындан байыр чедирип тур мен! 

08.03.2023 Бүгү делегейниң херээженнер хүнүнүң бүдүүзүнде Тывада күрүне шаңналдарын тывыскан

В. Көк-оол атыг национал хөгжүм-шии театрынга, Бүгү делегейниң херээженнер хүнүнге тураскаадып, ТР-ниң Баштыңының Өөрүп четтириишкиннерин база Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тыпсыр езулал болуп эрткен. 

07.03.2023 Тывада кадык камгалал талазы-биле айтырыгларлыг хамаатыларны хүлээп алыр неделя чоруп турар

«Чаңгыс демниг Россия» партияның регион салбырының баазазынга, марттың 6-дан 9 хүннеринде, кадык камгалалының талазы-биле айтырыгларлыг хамаатыларын хүлээп, оларга консультацияларны бээр.

07.03.2023 Тываның Баштыңы Арзылаң мөге Маадыр Монгуштуң мөчээни-биле кажыыдалын илереткен

Ат-сураглыг спортчу, Тыва Республиканың Арзылаң мөгези Маадыр Монгуштуң чүрээ 55 харлыында чүрээ турупкан дугайында кажыыдалдың медээзи бөгүн келген.

07.03.2023 Тываның школачылары Брянск облазында бичии маадыр Фёдорну деткээн ажык чагаажыгаштарын чоруткан

«Лидер» элээдилер төвүнде барып турар Тываның кадет корпузунуң сургуулдары аар балыгланза-даа, чүгле бодунуң эвес, а ийи уругнуң база амы-тынын камгалап кааш, ады-сураа бүгү чуртта алгый берген үе чергези Фёдорга өөрүп четтиргенин илереткен ажык чагааны чоруткан.

07.03.2023 Тываның Баштыңы ТР-ниң Дээди Хуралында бодунуң төлээзин томуйлаан

Экер-оол Манчын ТР-ниң Дээди Хуралында (парламентиде) Тываның Баштыңының төлээзи кылдыр томуйлаткан. 

07.03.2023 «БТК групп» компания Кызылда бүдүрүлге күчүзүн улгаттырар

Красноярскиниң экономиктиг шуулганының үезинде, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг база «БТК групп» АН-ның чиңгине директору Андрей Подопригорин инвестиция төлевилелин кады боттандырар дугайында керээге атты салганнар.

07.03.2023 Хөмүр складтарын ажыдары, чөпшээрел чок бок төккен черлерни чок кылыры, суг хандырылгазының системазын тудары - Тываның ЧКА мурнады боттандырар угланыышкыннары

Печка одаар бажыңнарга хөмүр хандырылгазының төпчүткен системазын тургузуп, одаар чүүлге өртектерни кайы хамаанчок өстүрерин болдурбас дээш, республика эрге-чагыргазының дузазы-биле хөмүр шыгжаар черлер четкизин көвүдедир тудар ажылды Тыва 2023 чылда уламчылаар. 

06.03.2023 2022 чылда «Межегейхөмүр» компания Тываның бюджединче планнаанындан 6 катап хөй үндүрүгнү шилчиткен

«Межегейхөмүр» хөмүр-даш компаниязы» кызыгаарлаттынган харыысалгалыг ниитилел республиканың каттышкан бюджединче 2022 чылда 83 млн ажыг рубль хемчээлдиг үндүрүг төлевирин кииргенин, Тываның Экономиктиг хөгжүлде яамызы дыңнаткан.

06.03.2023 Тывада хөй кижилер чыылган черлерге база социал объектилерге террорга удур айыыл чок чорукту бедидер

Тываның Чазаанга террорга удур комиссияның ээлчеглиг хуралы болуп эрткен. ТР-ниң Чазааның даргазының албан-хүлээлгезин күүседип турар Виталий Бартына-Садының башкарганы хуралда, комиссия кежигүннери 2019-2023 чылдарда Россия Федерациязында террорнуң идеологиязынга удур хөделириниң комплекстиг планының хемчеглерин эрткен чылын республикага канчаар боттандырганын чугаалашкан.

06.03.2023 Тывада эпидемиологтуг байдал экижизе-даа кызыгаарлаашкыннар ам-даа күштүг

Ооң мурнунда неделяга деңнээрге, Тывада чаа коронавирус халдавырындан аараан кижилер саны 56 хуу кызырылган. Росхереглелхайгааралының республикада эргелелиниң удуртукчузу Людмила Салчак февральдың 27-ден марттың 4-ке чедир COVID-19-тан аараан 132 таварылганы лаборатория бадыткаанын дыңнаткан.

06.03.2023 КЭФ-2023-те Тыва: шуулганның төөгүзүнде бүдүн регионнуң арга-шыдалын стратегтиг тускай сессияга бир дугаар таныштырган

XIX Красноярскиниң экономиктиг шуулганының бир шөлүн Тыва Республиканың хөгжүлдезинге тураскааткан. Тываның баштыңы Владислав Ховалыг байырын чедиргеш, Россия, Моол база Кыдаттың белдиринде онза геополитиктиг байдалдыг, бай-байлак арга-арыг, суг болгаш минерал-чиг эт курлавырларлыг республика - улуг болгаш каш янзы инвестиция төлевилелдерин эгелээринге онзагай баазалыг регион болуп турарын демдеглээн.

04.03.2023 Сибирьниң генерация компаниязы Тываның одалга-энергетика комплекизиниң хөгжүлдезинче 1,5 млрд рубльди киириштирер

Красноярскиниң экономиктиг шуулганының үезинде, Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг биле «Сибирьниң генерация компаниязы» КХН-ниң «Сибирьниң хөмүр энергетика компаниязы» АН-ның чиңгине директору Максим Басов, Тываның Чазаа биле Сибирьниң генерация компаниязының кады ажылдажылга керээзи езугаар Тыва Республиканың энергетика комплекизин кады хөгжүдерин дугурушканнар.

04.03.2023 «Техмашсервис» АН Тывага даг ажылдарынга ажыглаар чазылдырар бүдүмелдер бүдүрүлгезин эгелээр

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Техмашсервис» АН-ның чиңгине директору Игорь Тарабанов-биле Красноярскиниң экономиктиг шуулганының ийиги хүнүнде ужурашкан.

04.03.2023 Тываның бизнес ниитилежилгезиниң төлээлери биле Енисей Сибирин хөгжүдер корпорация удур-дедир кады ажылдаарын дугурушкан

Красноярскиниң экономиктиг шуулганының үезинде, Тываның Садыг-үлетпүр палатазы-биле Енисей Сибирин хөгжүдер корпорация кады ажылдажылга дугайында керээге атты салганнар.

04.03.2023 Тываның Чазаа биле Ажаалга банкызының Сибирь банкызы элээн каш дугуржулгаларны чарган

Красноярскиниң экономиктиг шуулганының стратегтиг сессиялар үезинде, республиканың эрге-чагыргазы Ажаалга банкызының Сибирь банкызы-биле кады ажылдажылга документизинге атты салганнар.

04.03.2023 «Абилимпикс»-2023 чемпионаттың регион чадазынга белеткел Тывада эгелээн

Кадыкшыл байдалы кызыгаарлыг кижилер аразынга профессионал мергежилге «Абилимпикс» национал чемпионаттың регион чадазынга Тывада 163 кижи киржир. 

03.03.2023 Красноярскиниң экономиктиг шуулганында Тыва Республиканың инвестиция курлавырын таныштырган

Красноярск крайның, Хакас Республиканың база Тыва Республиканың инвестиция курлавырын даштыкы делегацияларга Красноярскиниң экономиктиг шуулганының шөлчүгештеринге таныштырган.

03.03.2023 Тыва биле Алтай край регионнар аразының кады ажылдажылгазын уламчылаар

Красноярскиниң экономиктиг шуулганы-2023 үезинде, Владислав Ховалыг биле Виктор Томенко Тыва Республика биле Алтай крайның аразында кады ажылдажылганы хөгжүдер планга атты салганнар. 

03.03.2023 Тываның Чазаа «Тыва Республиканың социал камгалалының алдарлыг ажылдакчызы» хүндүлүг атты тургузар саналды киирген

Республика Чазааның сөөлгү хуралында, «Тыва Республиканың күрүне шаңналдарының дугайында» хоойлуже өскертилгелерни киирип, «Тыва Республиканың социал камгалалының алдарлыг ажылдакчызы» чаа атты тургузар дугайында хоойлу төлевилелин хүлээп ап, ТР-ниң Дээди Хуралынга (парламент) ону көөр кылдыр дамчыткан.

03.03.2023 КЭФ-2023 ийиги хүнү доозулган: Тываның чаа дугуржулгалары база инвестиция курлавырын таныштырганы

Красноярскиниң экономиктиг шуулганының стратегтиг шөлдериниң бирээзинге, шуулганның аалчыларының болгаш киржикчилериниң мурнунга тыва делегация «Келир үеже инвестициялар. Тываның хөгжүлдезиниң перспективтиг угланыышкыннары» деп таныштырылганы кылган.

03.03.2023 РФ-тиң Экономиктиг хөгжүлде яамызы Тывага тускай экономиктиг зонаны тударын деткииринге белен

Россияның Экономиктиг хөгжүлде яамызының регион хөгжүлдезиниң департамент директору Виталий Алтабаев Красноярскиниң экономиктиг шуулганының (КЭФ) “РФ-тиң үлетпүр зоналарын хөгжүдери – дээре дээн практикалар” деп темалыг ажыл-агыйжы дискуссия үезинде, ведомство Сибирьниң регионнарындан тускай экономиктиг зоналар тударынга чагыгларны манап турарын дыңнаткан. 

02.03.2023 НТВ телеканалдың хөгжүмнүг төлевилелинге Тывадан “Одучу” бөлүү киржир

НТВ телеканалдың Россияның чоннарының уран чүүлүн, культурлуг езу-чаңчылдарын база онзагайын нептередиринче угланган “Талантылар чурту” деп улуг шоузун тырттырарынга киржир кылдыр этно-хөгжүм күүседикчилериниң “Одучу” чогаадыкчы коллективин кастингиже чалаан. 

02.03.2023 Тываның яамыларында база ведомстволарында чаа томуйлаашкыннар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чамдык яамылар болгаш ведомстволарның дээди күрүне албан-дужаалдарынче томуйлаашкын дугайында каш доктаалга адын салган.

02.03.2023 КЭФ-2023 ажылының үезинде Тыва кады ажылдажылга дугайында бирги дугуржулгага атты салган

Амгы экономиктиг болгаш геополитиктиг байдалга дүүштүр Сибирьни хөгжүдеринче угланган айтырыгларлыг Красноярскиниң экономиктиг шуулганы – 2023 ажылын эгелээн.

02.03.2023 Тываның Баштыңы биле Кызылда Моолдуң чиңгине консулу кады ажылдажылга айтырыгларын чугаалашкан

Кызылда Моолдуң чиңгине элчин черинге Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг барып чедип, Тыва Республика биле Моолдуң кады боттандырып ажылдаары чугула айтырыгларын чугаалашкан.

01.03.2023 Тыва национал төлевилелдерде киржилгезин улгаттырган

2023 чылда Тывада национал төлевилелдерни боттандырарын 11,7 млрд рубльга акшаландырар, 2022 чылда ол сорулгага үндүрген акша-хөреңги хемчээлинден 114,7 хуу хөй.

01.03.2023 Тывада чаңгыс аай пособие төлевиринче 210 ажыг млн рубльди угландырган

Чаңгыс аай пособие дугайында хоойлу күш киргенден бээр, Тыва Республикада 16 муң ажыг уругга база 1300 ажыг иштиг херээженнерге төлевирлер дээш 210 ажыг млн рубль акшаны шилчиткен.

01.03.2023 2023 чылда Тываның школаларынга капитал септелгелер уламчылаар

Өөредилгениң школа системазын эде чаартыр федералдыг программа шугуму-биле 2023 чылда Тывада 13 школаны бүрүнү-биле септээри планнаттынган.
Апрельдиң 1-ден ажылдар эгелээр ужурлуг. Септээр объектилер даңзызынче - Шагаан-Арыг хоорайның гимназиязы, Ак-Довурак биле Туранның, Чал-Кежиг, О-Шынаа, Сесерлиг, Дөң-Терезин, Тоора-Хем, Сарыг-Сеп, Ак-Чыраа, Бүрен-Аксы, Булуң-Терек база Сосновка школалары кирген.

01.03.2023 Тываның школачылары марттың 1-ден эгелеп бүгү-российжи хыналда ажылдарны бижип эгелээр

Бөгүн, марттың 1-де, бүгү чуртта ышкаш, республиканың шупту школаларынга бүгү-российжи хыналда ажылдар эгелээн. Тываның 81 школазынга ниити хыналда ажылдарны бирги хүнде бижиирин. ТР-ниң Өөредилге яамызы дыңнаткан.

28.02.2023 Тываның Баштыңы Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы, Россияның Журналистер эвилелиниң кежигүнү Светлана Сюр-ооловна Монгуштуң чок болганы-биле ооң өг-бүлезинге кажыыдалын илереткен

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг, Тыва Чазактың кежигүннери республиканың хоочун солуннары - «Тываның аныяктары» биле «Шынны» удуртуп чораан ат-сураглыг болгаш салым-чаяанныг журналист, Россияның Журналистер эвилелиниң кежигүнү, Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы Светлана Сюр-ооловна Монгуштуң үр эвес аарааш чок болганы-биле ооң чоок болгаш төрээн кижилеринге ханы кажыыдалын илереткен.

28.02.2023 Тываның чурттакчылары аңнаар чөпшээрелди электроннуг хевир-биле кылдырып ап болур

Эрткен чылдан эгелеп Тывада аңчы билеттерни база аңнаарынга чөпшээрел алырын электроннуг хевир-биле кылдырар практиканы ажыглап эгелээн.

28.02.2023 Бо чылын Тываның алды кожуунунга “угаанныг” кудуктарны тургузар

Тыва Республиканың чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы 2023 чылда республиканың чурттакчылыг черлерин суг-биле хандырарының шынарын бедидер программа боттаныышкынының планнарын дыңнаткан. 

28.02.2023 Сүт-Хөл кожуунда республиканың ус дарганнар мөөрейи эгелээн

Бөгүн Сүт-Хөл кожууннуң Суг-Аксы суурда республикада Башкы болгаш дагдыныкчының чылынга болгаш Тываның эң-не арга-дуржулгалыг дарганнарның бирээзи, республикада ады-сураа билдингир мастер Виктор Сакыйбанович Ондарның юбилейинге база Тыва үндезин культура төвүнүң 15 чылы биле 60 маадырларның тура халыышкынының 140 чылынга тураскаадып,  “Уран дарган” деп ус-дарганнарның республика мөөрейи эгелээн.

28.02.2023 Тывада тудугга үлүүн киириштирген киржикчилер саны көвүдээн

Тывада үлүг киирилделиг тудуг институду шапкын хөгжүлдени алган. Росреестрниң республикада эргелели чүгле эрткен чылын хамаатылар-биле тудуг организацияларының аразында чарган 366 керээлерни бүрүткээн. 

28.02.2023 2023 чылда Тывада 12,5 муң азырал ыттарны учётка тургузар

Республиканың ветеринария албаны ыттар ээлери-биле ажылды уламчылавышаан. Ылаңгыя бажың ыттарын тарып, албан имнеп демдегледир хемчеглер чоруп турар. Бөгүнге чедир республика иштинде үш муң хире ыттар демдеглеттингенин, ведомствонуң парлалга албаны дыңнаткан. 

27.02.2023 Алёна Стороженко, Тыва Республиканың Эртем талазы-биле агентилелиниң директору: келир үениң эртем-технологтуг депшилгези бөгүн эгелээр

Чуртта ниити амыр эвес үеде, Президентиниң российжи эртемни тускай деткиир дээни, эртемденнер ниитилелинге чаа аргаларны ажыдып турарын Тыва Республиканың Эртем талазы-биле агентилелиниң директору Алёна Стороженко демдеглээн.

27.02.2023 Тыва чоннуң Шагаа байырлалын Хакасияга бир дугаар калбаа-биле демдеглээн

Красноярск край, Хакас Республика база Тыва Республиканың девискээринде регионнарның социал-экономиктиг хөгжүлдезинче угланган “Енисей Сибири” комплекстиг инвестиция төлевилел чорудуу-биле, Хакасияның төвү Абаканга тыва чоннуң Шагаа байырлалын бир дугаар демдеглеп эрттирген.

27.02.2023 Тывада иви мал ажыл-агыйын деткиириниң хемчеглерин Тожу кожуунга эрткен ивижилер фестивалының үезинде чугаалажып көрген

Ивижилер фестивалының кол эртер чери - Тожунуң Тоора-Хем суур чанында Бирги оймакка чон хөйү-биле чыглып келген. Байырлалдың киржикчилери база аалчылары ивилер-биле тырттыржып, аңныыр тывыжының, бойдус байлааның делгелгезин сонуургап, тус чер ус-шеверлериниң кылганы уран чогаадылга чүүлдерин сонуургап, тос чадырларже база өглерже кирип, ивижилерниң амыдыралын сонуургаан.

26.02.2023 Тываның найысылалынга Масленицаны калбаа-биле байырлаан

Тываның найысылалында Масленица неделяның сөөлгү хүнүн хөглүг, солун, уттундурбас кылдыр чон байырлаан. Арат шөлүнге 1,5 муң хире кызылчылар болгаш аалчылар чыглып, кышты үдээн.

25.02.2023 ТР-ниң Чазааның чанында Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң директору Вячеслав Март-оол: берге болгаш харыысалгалыг үеде бистиң чонувус Ада-чуртун камгалаарынга кезээде каттыжышкаш, тиилеп үнер
«Владимир Владимирович Федералдыг Хуралга Айыткалында бөгүн делегейде болуп турар болуушкунну бистиң хөй язы-сөөк аймак чоннуң келир үезин тодарадыр төөгүлүг чугула болуушкун деп тодаргайлап турар. 

25.02.2023 Тыва үер соонда оруктар септелгезинче акшаландырыышкынны алыр регионнар санынче кирген

Тыва Республика үер соонда оруктар септелгезинче акша-хөреңгини алыр 8 регионнуң санынче кирген. Федералдыг Чазак ол сорулгага ийи миллиард рубль акшаны тускайлаан. 

24.02.2023 Тываның Чазаа биле Соңгу чүк, Сибирь болгаш Ыраккы чөөн чүктүң биче буурай үндезин чоннарының ассоциациязы Кады ажылдажылга дугайында керээге аттарны салган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг база Россия Федерациязының Соңгу чүк, Сибирь болгаш Ыраккы чөөн чүктүң биче буурай үндезин чоннар ассоциациязының президентизи Григорий Ледков ажыл-агыйжы ужуражылга үезинде керээге атты салганнар.

23.02.2023 Ада-чурт камгалакчызының хүнүнде Тиилелге шөлүнде тураскаалга боодал чечектерни салган

Ада-чурт камгалакчызының хүнүнде Кызыл хоорайда Тиилелге шөлүнге байырлыг митинг болуп эрткен. 

23.02.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның Ада-чурттуң камгалакчыларынга байыр чедириишкини

Эргим чаӊгыс чер чурттугларым!

Ада-чурт Камгалакчыларыныӊ хүнү-биле силерге Тываныӊ Чазааныӊ болгаш бодумнуӊ өмүнээмден байыр чедирип тур мен!

22.02.2023 Ада-чурт камгалакчызының хүнүнде Тывага патриотчу концерт болуп эрткен

Бөгүн, февраль 22-де, Кызыл хоорайның Арат шөлүнге чылдың-на февраль 23-те Россияга демдеглээри Ада-чурт камгалакчызының хүнүнде, митинг-концерт болуп эрткен.

22.02.2023 Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизиниң Айыткалының дугайында: Россияның күштүг эрге-ажыын хандырар бис

Февраль 21-де, Россия Федерациязының Президентизи Владимир Путин Федералдыг Хуралга 18-ки Айыткалын кылган. Гостиный дворга, Президентиниң Айыткал ёзулалынга республиканың удуртукчузу Владислав Ховалыг баштаан делегация киришкен.

21.02.2023 Тываның Баштыңының Владислав Ховалыгның Шагаа байырлалы-биле байыр чедириишкини

Эргим чаңгыс чер чурттугларым!

Өгбелерниң ай санаашкыны-биле Чаа чыл – Шагаа байырлалын уткуштур Тыва Республиканың Чазааның база бодумнуң өмүнээмден байыр чедирип тур мен.

20.02.2023 Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизиниң чылдың Айыткалын таныштырар езулалга киржир

Эртен, февраль 21-де, Гостиный дворга, Россия Федерациязының Президентизи Владимир Путинниң Федералдыг Хуралга чылдың Айыткалын таныштырган езулалынга Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг база киржир.

20.02.2023 Тывада Шагаа байырлалында Арат шөлүнде чонга тыва чемнерни сонуургадыр
Февраль 21-де, Арат Шөлүнге Шагаа байырлалында, республика найысылалының чурттакчыларынга база аалчыларынга сүттүг шайны база хырбачадан кара-мүннү сонуургадыр.

20.02.2023 Тываның корум-чурум камгалакчылары чурттакчыларга хамааты серемчилелди кошпатпазын кыйгырган

Республикада террорчу кыжаныышкынныг меге дыңнадыглар бо-ла нептерей бээр апарганын корум-чурум камгалаар органнар демдеглээн. 

20.02.2023 Тывага байырлал хүннеринде арага аймаан сатпас

Тываның найысылалынга февраль 21, 23 база 24 хүннеринде араганы садарын хораан. Шак-ла ындыг хоругларны республиканың арткан муниципалдыг тургузуглары база киирген. 

20.02.2023 Бо неделяда Тываның чурттакчылары 5 хонук дыштаныр

Тываның чурттакчыларынга чаа ажылчын неделя ийи ажыл хонуктуг. Республика Шагааны байырлаары-биле, Россияның өске регионнардан бир хонук артыкка дыштаныр.

20.02.2023 «Баштайгыларның шимчээшкини» бүгү-российжи уруглар болгаш аныяктар шимчээшкининиң эге салбырлар четкизи немешкен

Эрткен неделяда Тываның күрүне университединге «Баштайгыларның шимчээшкини» бүгү-российжи уруглар болгаш аныяктар шимчээшкининиң эге салбырын байырлыы-биле ажыткан. 

20.02.2023 Дмитрий Семёнов, Россияның пекарьлар эвилелиниң вице-президентизи: Тывада ёзулуг хлебтиң амданы арткан-дыр
Россияның пекарьлар эвилелиниң төлээзи - регионнар-биле кады ажылдажылга талазы-биле вице-президентизи Дмитрий Семёнов Тывага келгеш барган. Ол Кызылдың хлеб комбинадынга база хуу сайгарлыкчылар А. Сарыглар биле А. Монгуштуң база «Саян Торг» КХН-ниң бичежек бүдүрүлгелерин көрген.

18.02.2023 Тывада туберкулёз-биле демиселде эки талаже өскерлиишкиннер демдеглеттинген

Эрткен чылдың түңнелдери-биле алырга, Тывада туберкулезтан аарыыр чорук эвежээни демдеглеттинген. Фтизиатрлар ниитилелиниң хуралында, республиканың фтизиатрия албанының дыңнаткан сан-чурагайлары-биле алырга, 2022 чылда 100 муң кижиге онааштыр 113,5 кижи аарып, 2021 чылдан 8 хуу эвээжээни айыттынган. 

18.02.2023 «Салгалдарга тураскаал»: Тываның чурттакчыларынга алдарлыг «Саяннар» ансамблиниң чогаадыкчы өнчү-салгалының дугайында таныштырар

Тываның профессионал танцы уран чүүлүнүң алдын шыгжамырын тургускан алдарлыг “Саяннар” ансамблиниң кол хореографтыг көргүзүглеринге тураскааткан “Салгалдарга тураскаал” деп элээн каш дамчыдылгалыг төлевилелдиң көргүзүү «Оваа ТВ» телеканалга эгелээр.

18.02.2023 Шагаа бүдүүзүнде Тываның Чазаанга күрүне шаңналдарын тыпсырының байырлыг ёзулалы болуп эрткен

Февраль 17-де, ай санаашкыны-биле Чаа чылга – Шагаа байырлалынга тураскаадып, Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тывыскан. Байырлал бүдүүзүнде Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг төрээн чериниң байлак культурлуг өнчүзүн кадагалап, ону хөгжүдүп чоруур чаңчылчаан тыва иштиң маадырлары – малчыннарга, ус шеверлерге, уран чүүл күүседикчилеринге, башкыларга болгаш эртемденнерге өөрүп четтиргенин илереткен

17.02.2023 Тывада байырлал хүннеринде айыыл чок чоруктуң хемчеглерин күштелдирер

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның берген даалгазы-биле, Шагаа, Ада-чурт камгалакчызының база Масленица байырлалдарының хүннеринде хөй-ниитиниң айыыл чок чоруунуң хемчеглерин күштелдирер. 

17.02.2023 Тываның күрүне университеди Моолдуң университеди-биле кады ажылдажылганың чаа өөредилге программазын белеткеп турар

Тываның күрүне университеди чаа өөредилге чылында боттандырар дээш, көдээ ажыл-агый продукциязын болбаазырадыр чурттар аразының өөредилге программазын белеткеп турар.

17.02.2023 Тываныӊ Баштыӊы Тыва Республиканыӊ Ыдык ырызының автору Өөкей Шанагаштың мөчээни-биле ооң өг-бүлезинге база чоок кижилеринге ханы кажыыдалын илереткен

Тыва уран чүүл эгиттинмес улуг каражага таварышкан. Тыва Республиканың Ыдык ырызының автору, ТР-ниң алдарлыг ажылдакчызы, хан төрел сенгел чоннуң төлептиг оглу Тос-Кириш сөөктүг Баянца­гаан оглу Өвекей аар-берге аарыгга таварышкаш, чырык өртемчейден кезээ мөңгеде чарлып чорупканының дугайында кажыыдалдың медээзи дыңналып келген.

16.02.2023 Красноярскиниң экономиктиг форумунга Тываны хөгжүдериниң перспективтиг угланыышкыннарын таныштырар

Бо чылын Красноярскиниң экономиктиг форумунуң темазы - Сибирьни хөгжүдериниң айтырыы болур.
Тыва Республиканың губернатору Владислав Ховалыг баштаан делегация Красноярскиниң экономиктиг форуму-2023 шөлүнге регионнуң инвестиция курлавырын, социал-экономиктиг хөгжүлдениң тускай программазы-биле (ИПСЭР) боттандырар төлевилелдерни таныштырар.

16.02.2023 Тываның чурттакчыларын Масленицаның хайымныг неделязы манап турар

Чаңчылчаан масленица неделязы бо удаада февраль 20-де эгелээш, Шагаа болгаш Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле капсырлажып эртер.

16.02.2023 Тывада чаа туткан хүрээниң чанынга Саң салыр ёзулалды эрттирер

Шагаа байырлалын белеткеп эрттирер оргкомитеди Тываның найысылалында Саң салыр езулал эртирирер черлерни тодарадып доктааткан. Чоннуң киржилгези-биле саң ужудуп чаңчыга берген черлерден аңгыда, чаа туттунган «Тубтен Шедруб Линг» хүрээниң чанынга база Дөгээ дааның эдээнге субурган чанынга езулалды эрттирерин дыңнаткан. 

16.02.2023 Тыва турисчи инфраструктураның хөгжүлдезинче федералдыг субсидияны алыр

Россия Чазааның 2023 чылда 3 ажыг млрд рубль акшаны туризм хөгжүлдезинче үлештирген Россияның 44 регионунуң санында Тыва база кирген. Премьер-министр Михаил Мишустин февраль 9-та чогуур айтыышкынга атты салган.

16.02.2023 Тывада Ада-чурттан дашкаар албан хүлээлгезин күүседип чораан чаңгыс чер-чурттугларывыска мөгейигни кылган

2011 чылдан бээр Россияда тураскаалдыг мөгейигниң хүнүн — чурттуӊ кызыгаарындан дашкаар черлерге албан-хүлээлгезин эрттирип турган российжилерге Сактыышкын хүнүн демдеглеп турар.

15.02.2023 Тываның Баштыңы Росавиацияның удуртулгазы-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага ажыл-агыйжы сургакчылаашкынының үезинде, Агаар транспортунуң федералдыг агентилелиниң удуртукчузу Александр Нерадько-биле ужурашкан.

15.02.2023 Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязының даргазында Лариса Андалаеваны соңгаан

Бөгүн Тыва Республика Соңгулда комиссиязының кежигүннери 35-ки хуралында, чажыт бадылаашкынның шиитпири-биле Лариса Сереновна Андалаеваны кандидатуразын бадылаан. 

14.02.2023 Тывада күрүне кызыгаарында эрттирилге пунктулары февральдың 21, 22, 23, 24 база 26-да ажылдавас

Февральдың 21, 22, 23, 24 база 26-да санитарлыг хүннер чарлаттынгандан, Россияның Моол-биле күрүне кызыгаарында «Хандагайты», «Цагаан-Толгой» база «Шара-Суур» автомобиль эрттирилге пунктулары ол хүннерде ажылдавазын, Тыва Республиканың Даштыкы экономиктиг харылзаалар агентилели дыңнаткан.

14.02.2023 ТР-ниң Сайгарлыкчы чорукту деткиир фонд «Ус ажыл школазынга» өөредилгени эгелээр

 Россияның улусчу уран-дарган болгаш ус-шеверлел палатазының баштаар чериниң президентизи, юрист Жанна Сусловичене республиканың Сайгарлыкчы чорукту деткиир фондунуң Улусчу уран ус-шеверлел төвүнүң “Ус ажыл школазынга” бөгүн эгелээр өөредилгеде кол кичээлдерни бээр.

14.02.2023 Тываның 500 ажыг чурттакчылары национал төлевилел боттанылгазы-биле чаа мергежилдерни халас шиңгээдир

2023 чылда «Демография» национал төлевилелдиң «Ажылче хаара тударынга деткимче» федералдыг программа-биле Тываның 500 ажыг ажыл чок хамаатылары чаа мергежилдерни шиңгээдип ап болурун, республиканың Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы дыңнаткан.

14.02.2023 «Деткимче» республика төвү 20 чылдаанын ачы-буян концерти-биле демдеглээр

«Деткимче» республика төвү ажыттынганындан бээр 20 чыл болганынга ачы-буян концертин белеткеп турар. Апрель 12-де Улусчу чогаадылга бажыңынга эртер болуушкун - коллективтиң 2023 чылда кол юбилейлиг хемчээниң бирээзи .

14.02.2023 Россияның Көдээ ажыл-агый яамызы Тывада АҮК хөгжүлдезиниң мурнады боттандырар угланыышкыннарын деткээн
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның көдээ ажыл-агый сайыды Дмитрий Патрушев-биле ужурашкаш, республиканың агроүлетпүр комплекизиниң мурнады көөр айтырыгларын чугаалашкан.

14.02.2023 Тываның чурттакчылары «Донбасс 2022» фотоделгелгеден ТШО үезиниң болуушкуннарын көрүп болур

«Российская газета» солуннуң фотокорреспондентизи Владимир Аносовтуң «Донбасс 2022» автор делгелгези Кызылда Туризм бажыңынга февраль төнчүзүнге чедир ажылдаар. 

13.02.2023 Тываның чаңгыс аай штавы Донбасста шериглерже ээлчеглиг чүъктү чоруткан

Эрткен неделяның төнчүзүнде, тускай шериг операциязында киржип турар шериг албанныгларже Тыва Республикадан ачы-дуза чүъгүнүң ээлчеглиг партиязын чоруткан.

13.02.2023 2030 чылга чедир Тывада Тудуг адырын хөгжүдериниң стратегиязы бадылаттанган

Тыва беш чыл дургузунда чуртталга тудуун ажыглалче дужаарының чылда хемчээлин 1,5 катап көвүдедип – 2022 чылда 111 муң дөрбелчин метр турганындан, 2027 чылда 141 муң чедирер. 

13.02.2023 Тывада ковидтен аараан кижилер саны неделя дургузунда ийи катап көвүдээн

Росхереглелхайгааралының регион эргелелиниң удуртукчузу Людмила Салчак коронавирус халдавырындан аараан таварылгаларның сан-чурагайын дыңнаткан. Февральдың 4-тен 10-га чедир республикада covid-19-тан аарааны лабораторияга бадыткаттынган 301 кижи илереттинген. 

13.02.2023 Февралдың 25-те Тывага ивижилерниң чаңчылчаан фестивалы болуп эртер

Тожу февраль 25-те планнаан ивижилер фестивалының аалчыларын хүлээп алырынга белеткенип эгелээн. Байырлал кожуун төвү Тоора-Хемден ырак эвесте бирги оймакка болурун организаторлар дыңнаткан.

12.02.2023 Россияның регионнар рейтингизинде Тыва үлетпүр бүдүрүлгезиниң хөгжүлдези-биле мурнуку черде

Үлетпүр бүдүрүлгезиниң индекизи-биле Тыва Республика Россия Федерациязының мурнуку 10 регионнарының бажында. Росстаттың сан-көргүзүү-биле алырга, 2022 чылда Тыва үлетпүр бүдүрүлгезиниң эки динамиказы-биле чуртта эң улуг көргүзүглүг - 137,1 хуу, ооң соонда Брянск область (117,7 хуу) база Калмык Республика (115,3 хуу) чоруп олурар.

11.02.2023 Тывада «Тыва Республиканың алдарлыг дагдыныкчызы» хүндүлүг атты тургузар

Дүүн Башкылар съездизиниң соонда, хөй чыл стажтыг башкылар-биле ужурашкан соонда, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың аңгы-аңгы өөредилге организацияларындан дагдыныкчы башкыларның «Тыва Республиканың алдарлыг дагдыныкчызы» хүндүлүг атты тыпсыр дугайында саналын деткээнин бодунуң блогунда дыңнаткан. 

11.02.2023 Тываның Баштыңы Башкылар съездизинде өөредилгениң шынарын бедидер кол хемчеглерни айыткан

В. Көк-оол аттыг Национал театрга Тываның башкыларның республика съездизи болуп эрткен. 

11.02.2023 Тывада автотранспортка техниктиг хыналда эрттирериниң тариви өскерилген

Январьның 1-ден автомобиль транспортунуң техниктиг байдалын хынаар ачы-дузага чаа өртектерни киирген. Республиканың Чазаа теххыналда өртээн өскертир дугайында Тарифтер албанының саналын деткээн.

10.02.2023 Тываның уран-шеверлериниң "Шагаа белээ" садыг-делгелге ажылдап турар

Реcпубликаның кожуун, суурларында чоннуң Шагаа байырлалынга уткуштур тыва чемнер, идик-хептер болгаш ус-шеверлел ажылдарын делгеп-саткан хемчеглер калбаа-биле эртип турар. 

10.02.2023 Тываның Чазаанга республикада мал эмчилери чедишпес айтырыгны шиитпирлээриниң аргаларын чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың ветеринария албан черлеринде специалистер чедишпес айтырыгны Россияның көдээ ажыл-агый хайгааралының Хакасия, Тыве база Кемерово облазы – Кузбасста территориалдыг эргелелиниң удуртулгазы-биле сайгарып чугаалашканнар.

10.02.2023 Тыва Республика Кыдат Улус Республиканың Синьцзян-Уйгур автономнуг можузу-биле кады ажылдажылганы калбартыр

Дүүн видеоконференцхарылзаазының үезинде, ийи тала Тыва Республиканың Чазаа биле Кыдат Улус Республиканың Синьцзян-Уйгур автономнуг можузунуң Чазааның аразында дугуржулга хемчеглерин боттандырар планны бадылаан.

10.02.2023 Тывада "Чаңгыс демниг Россия" партиязы тускай шериг операциязының киржикчилерин болгаш оларның өг-бүлелерин деткээн организацияларны шаңнап-мактаан

Тыва Республиканың Чазаанга "Чаңгыс демниг Россия" бүгү-российжи политиктиг партияның дээди партийжи удуртулгазындан шаңналдарны тыпсыр езулал болуп эрткен.

09.02.2023 Тывадан мобилизастаттынган шериг албанныглар 55-ки мотоадыгжы бригаданың одуруунче кирер дээш Луганскыда чеде берген

Тывадан мобилизастаттынганнарның видео-дыңнадыының соонда, республика Баштыңының даалгазы-биле Донецск Улус Республикада чеде берген Тыва Республиканың Чазааның даргазының орлакчызының албан-хүлээлгезин күүседип турар Виталий Бартына-Сады, шериг албанныглар ДУР-дан үнгеш, 55-ки мотоадыгжы бригаданың одуруунга кирер дээш, Луганск Улус Республикада чеде бергенин дыңнаткан.

09.02.2023 2023 чылдың төнчүзүнде «Хандагайты—Боршоо» кызыгаар эрттирилге пунктузу хөй талалыг апаар

Тываның Баштыңының даргалаашкыны-биле эрткен Тыва Республиканың Кызыгаар комиссиязының хуралында, «Хандагайты - Боршоо» ийи талалыг эрттирилге пунктузун хөй талалыг кылдыр эде классификастаар ажылдың чорудуун чугаалажып көрген.

09.02.2023 Чайын Тывага хөөмейге VII делегей симпозиуму болуп эртер

Июньнуң 7-9 хүннеринде Кызылга, «Хөөмей» делегейниң эртем төвүнүң (амгы үеде – «Хөөмей» делегей академиязы) 30 чылдаанынга тураскааткан «Хөөмей – Төп Азия чоннарының культурлуг эртинези» деп этнохөгжүмнүң ээлчеглиг, чедиги делегей симпозиуму болуп эрттерин Тываның культура яамызы дыңнаткан.

09.02.2023 Тывага Россияның Эртем хүнүнде республиканың эртемденнеринге байырны чедирген

Кызылда Аныяктар ордузунга, Россияның эртем хүнүнде, республиканың эртеминиң алдар-аттыг хоочуннарынга база улуг идегелди берип турар аныяк эртемденнерни демдеглээн.

08.02.2023 Тывада национал төлевилелдер айы чоруп турар

«Национал төлевилелдер түңнелдери» федералдыг кампания чорудуунуң национал төлевилелдер айы февраль 26-га чедир үргүлчүлээр. Ол үе дургузунда, регионнуң шупту яамылары Интернет четкизинде боттарының албан курлавырлары база массалыг информация чепсектери таварыштыр кандыг хемчеглер эрттиргенин, кандыг үре-түңнелдерни чедип алганын тодаргай таныштырар.

08.02.2023 Тывада сайыттарның, мэрлерниң база кожуун чагырга даргаларының ажылының шынарын чеже ажылчын олуттар ажытканындан үнелээр

Тывада регионнуң күүсекчи эрге-чагырга органнары база тус чер бот-башкарылга удуртукчуларының ажылының шынарынга чаа негелдени киирген – оларның харыысалгазында адырларда база девискээрлеринде чурттакчы чонну ажылга хаара тутканының деңнели. 

08.02.2023 Россияда эң улуг дээн сарыг шажын хүрээзиниң ажыдыышкынын соңгаарлаткан
Россияда эң улуг буддийжи хүрээ – Чырыткылыг 14-кү Далай-Башкының бодунуң айызааны Кызыл хоорайда «Тубтен Шедруб Линг» хүрээниң февраль 21-де болур турган ажыдыышкыны элээн соңгаарлаттынган. Кужугет Шойгу аттыг культура фондузунуң парлалга-секретары Антон Тарханов ооң дугайында дыңнаткан.

07.02.2023 Тывада чазын суг үеринге алзып болур девискээрлерни тодараткан

Республика Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле, чазын харлар эрип, суглар чайындылап эгелээрге, сугга алзып болур девискээрлерни тодарткан. 18 суурларда 1 муң хире өрегелер чазын сугга алзып болурунуң айыылы барын, ТР-ниң Бойбдус курлавырлары болгаш экология яамызы дыңнаткан. Ында 3 муң хире кижи, ооң санында 846 чаштар чурттап турар. 

07.02.2023 Тывада тускай шериг операциязының киржикчилеринге база бир эмчи чиигелдезин берген

Республиканың Кадык камгалал яамызы Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазн күүседип, керээ азы эки тура-биле тускай шериг операциязынга киржир дээш шериг албанынче чоруп турар кижилерниң эмчи шинчилгезин халас организастаар дугайында шиитпирни хүлээп алган.

07.02.2023 Тываның Баштыңының даалгазы-биле республика курлавырындан мал чемин ажыл-агыйларга үлээн

Кыштаглаашкын үезинде мал бажының чидириин болдурбазы-биле, республика фондузундан мал чемин хереглелдиг ажыл-агыйларга үлеп, деткимчени көргүзер даалганы Көдээ ажыл-агый яамызынга Владислав Ховалыг берген. 

07.02.2023 Тывадан мобилизастаттынган оолдар-биле болуушкунга хыналда чоруп турар

Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизиниң Чарлыы езугаар эге белеткелдиң баазалыг деңнелин хандырар оперативтиг штабтың хуралын эрттирген.

06.02.2023 Владислав Ховалыг: Тываның энергия хандырылгазының план күүселдези аңгы-аңгы адырларны өрү тырттар
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде, РФ-тиң Чазааның даргазының оралакчызы Александр Новак-биле ужурашкан. 

06.02.2023 Бо чылын Тываның 3,8 муң ажыг чурттакчылары-биле социал керээлерни чарар

2023 чылда Тываның 3880 чурттакчызы социал керээ-биле күрүне деткимчезин алыр. Программага киржир күзелдиг кижилерден документилер хүлээп алыышкыны февраль 1-ден эгелээнин регионнуң Күш-ажыл яамызы дыңнаткан.

06.02.2023 Тыва Россияның Тудуг яамызының шугуму-биле федералдыг программаларның күүселдезин чедип алган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның тудуг сайыды Ирек Файзуллин-биле ужурашкаш, Тывада тудуг адырының 2022 чылда түңнелдерин таныштырган. Бистиң республика отчеттуг үе дургузунда, киржип турары федералдыг программаларының көргүзүглерин күүсеткен.

06.02.2023 Тывада «омикрон» коронавирус халдавырының «кракен» хевири-биле аараан бирги таварылга демдеглеттинген

Тыва Республиканың кол санитар эмчизи Людмила Салчак республикада коронавирус халдавыры-биле аараан кижиниң биологтуг материалын шинчээн соонда, ында «омикрон» коронавирус халдавырының «кракен» хевири бары бадыткаттынганын дыңнаткан.

06.02.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Донецк Улус Республикада долу эвес мобилизация-биле чоруткан шериг албанныгларның видеодыңнадыының соонда, бодунуң төлээлерин ынаар чоруткан

Тывадан долу эвес мобилизация-биле чоруткан чаңгыс чер чурттугларывыстан видеодыңнадыг социал четкилерге үнүп келирге-ле, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Донецк Улус Республиканың Чазааның даргазы Виталий Хоценкоже дораан долгаан.

04.02.2023 2023 чылда Тываның Адалар чөвүлели 10 чылдаанын демдеглээр

 «Тыва Республиканың Адалар чөвүлели» бо чылын тургустунганындан бээр 10 чыл оюн демдеглеп турар. Чазак бажыңынга аңаа тураскааткан Чазак Даргазының оралакчызының хүлээлгезин күүседип турар Айдың Чюдюктуң киржилгези-биле калбак хурал болуп эрткен.​ 

03.02.2023 Тывада Шагаа байырлалынга тураскааткан хемчеглер эгелээн

Тыва чоннуң Чаа чыл байырлалы - Шагааның бүдүү айының хемчеглери эгелээн. Республиканың оргкомитеди чоннуң байырлалы - Шагааның бүдүү айында болуп эртер чырыдыышкын, өөредилге, спортчу болгаш культура-массалыг хемчеглер программазын бадылаан.

03.02.2023 Тывада хөй ажы-төлдүг 70 аданың кыйгыртылгаже хуусаазын соңгаарлаткан

Азыралында 16 хар чедир назылыг, үш болгаш оон хөй ажы-төлдүг хамаатыларга мобилизация-биле шериг албанынче кыйгыртылгазының хуусаазын соңгаарлаткан.

 

03.02.2023 Владислав Ховалыг Тывада орук четкизин экижидеринге федералдыг бюджеттен акша-хөреңгини немей хаара тударын чугаалаан

Тываның Баштыңы РФ-тиң транспорт сайыдының бирги оралакчызы Андрей Костюк-биле ажыл аайы-биле ужурашкаш, республика оруктарының тудуунче база эде чаартылгазынче акшаландырыышкынны көвүдедирин чугаалашкан.

03.02.2023 Тываның шериг комиссариаттары доозукчулардан шериг өөредилге черлеринче дужаап киреринге билдириишкиннерни хүлээп эгелээн

Тываның абитуриентилеринге чурттуң шериг өөредилге черлеринге өөрениринге квотаны көвүдеткен. 

02.02.2023 Сталинград тулчуушкунунга тиилелгениң 80 чылынга тураскааткан сактыышкын хемчеглери Тывага эрткен

Февраль 2-де, Сталинград тулчуушкунунга немец-фашисчи дайзыннарны совет шериглерниң чылча шапканының төөгүлүг хүнүн бүгү чурт демдеглээн. Оон бээр 80 чыл эрткен.

02.02.2023 Тыва боттуң кургаг тудуг холуксааларын бүдүрүп эгелээр

Тываның Тудуг яамызы тудуг материалдарының бүдүрүлгезин организастаар юридиктиг черлерге субсидия бээринге конкурсту чарлаан.

02.02.2023 Тываның эртемденнери Эртем хүнүнге тураскааткан чырыдыышкын лекциялары-биле кожууннарны эргиир

Эртем талазы-биле агентилел республиканың эртем ниитилежилгези-биле февраль 8-те демдеглээр Россияның эртем хүнүнге тураскааткан хемчеглерниң калбак планын ажылдап тургускан.

02.02.2023 Тывага угарлыг газ-биле болган таварылгаларга даянгаш, чурттакчы чон ортузунга профилактика ажылын күштелдирген

Тывада чурттакчы чон-биле улуг профилактика ажылын: печканы ажыглаарының чурумнарын кижилерге тайылбырлап турар. Шупту муниципалдыг тургузугларда өрт кезээниң ажылдакчылары бажыңнарны эргий кезип, ээлери-биле чугаалажып, бөдүүн дүрүмнерни үлеп, хоолайын аштадырын сүмелеп турар.

02.02.2023 Тываның энергетиктери Тожу кожуунче чырык дамчыдар шугум тудуунуң төлевилел-шинчилел ажылдарынче кирген

ТР-ниң Чазааның даргазының оралакчызы Уран-оол Ондар Сибирьниң магистральдыг электри четкизи энергетика компаниязының, Чаңгыс энергетика системазы федералдыг четки компаниязының (ПАО ФСК ЕЭС) филиалының төлээлери-биле, республиканың энергохандырылга инвестиция төлевилелдериниң комплекстиг планы езугаар чырык четкилеринге Ак-Суг даг-болбаазырадылга комбинадының технологтуг кожулдазының талазы-биле ажылдары кайы хире чоруп турарын хуралдаан.

01.02.2023 Владислав Ховалыг: ДОМ.РФ Тывага чиигелделиг ипотека операторун кииреринге белен

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ДОМ.РФ-тиң чиңгине директору Виталий Мутко-биле ажыл-агыйжы ужуражылгазының үезинде, ийи таланың кады боттандырар инфраструктура төлевилелдерин болгаш өске-даа угланыышкыннарга кедизинде кады ажылдажылгазын чугаалажып көрген.

01.02.2023 Тываның найысылалында хөй-ниити транспортунга «СберТройка» картаны ажыглалче киирген

Хөй-ниити транспортунга эптиин көргүскен транспорт картазын ам Тывада ажыглап эгелээн. Эрткен күзүн республика Чазаа биле “Ажаалга банкызы” ПАН-ның аразында ат салган дугуржулгазының бир пунктузу езугаар «СберТройка» орук төлевир системазын киирген.

01.02.2023 Владислав Ховалыг Россияның иштики херектер сайыды Владимир Колокольцев-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг РФ-тиң иштики херектер сайыды, полицияның генералы Владимир Колокольцев-биле ужуражып тура, республикада амгы байдалды, чыл дургузунда кылдынган ажылдарның үре-түңнелдерин, эрткен чылдың ноябрьда республикада ажылдап келген регионнуң ИХЯ Сергей Кондрашов-биле кады ажылдажылгазының дугайында каксы чугаалаан.

31.01.2023 Владислав Ховалыг Сибирь федералдыг округтуң куратору, вице-премьер Виктория Абрамченко-биле ужурашкан

Россия Федерациязының Чазааның сайтызында ооң дугайында тодаргай дыңнаткан. 

31.01.2023 Тывада Сибирь хөгжүлдезиниң чаа стратегиязының планнарын чаартыр

Эрткен неделяда Россия Федерациязының Чазааның бадылааны 2035 чылга чедир Сибирь федералдыг округтуң хөгжүлдезиниң чаа стратегиязын, регион Баштыңының берген даалгазы езугаар, чазак даргазының оралакчызы Владимир Донскихтиң удуртулгазы-биле Тываның сайыттар кабинеди шиңгээдип эгелээн.

31.01.2023 2023 чылда Тываның агрокомплекс хөгжүлдезинче 1 млрд. ажыг рубль инвестицияны салыры планнаттынган
2023 чылда Тывага 13 көдээ ажыл-агый бүдүрүлгезин туткаш, ажыглалче киирер. Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем сайыды республика Баштыңы Владислав Ховалыгга бо чыл төнчүзүнге чедир боттандырар төлевилелдер даңзызын таныштырган. Ол медээден алырга, агроүлетпүр бүдүрерин ажыдарынче 1 млрд. 143 млн. рубль хемчээлдиг бюджет инвестицияларын киирер.

31.01.2023 Бо чылын Тываның чамдык чурттакчыларының бажыңнарынга 700 хире өрт медээчилерин салыр

Россияның камгалакчылар эвилелиниң Дээди чөвүлелиниң даргазы Алексей Дударев-биле Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ужуражып тура, бажыңнар өрттеринге база угарлыг газтан хоранналырынга удур профилактика ажылын чорударын чугаалашкан.

30.01.2023 Россияның Социал Фондузунуң шенелде төлевилел чорудуу-биле Улуг салгалдың харылзажыр бирги төвү Тывада ажыттынган

Россияның Социал фондузунуң шенелде төлевилел чорудуу-биле РСФ Тыва Республикада салбырының Бии-Хем кожуунда клиент албанында Улуг салгалдың харылзажыр төвүн Тывада бир дугаар ажыткан.

30.01.2023 Пианист-виртуоз Сергей Тарасов Тываның найысылалынга Валерий Халиловка сактыышкын концертти көргүзер

Бөгүн, январь 30-де, 2016 чылдың декабрь 25-те айыыл-халапка таварышкаш мөчээн ооң эжи Валерий Михайлович Халиловтуң адын эдилээн Тываның күрүне филармониязынга ат-сураглыг пианист Сергей Тарасов концертин көргүзер.

28.01.2023 Тываның гуманитарлыг болгаш тускай шинчилелдер институдунуң эртемденнери Тыва дыл хөгжүлдезиниң стратегиязын ажылдап кылып турар

Тываның гуманитарлыг болгаш тускай шинчилелдер институдунуң дыл эртемденнери Тыва Республикада күрүне дылдарының бирээзи болур Тыва дылды деткиир болгаш сайзыраңгайжыдар стратегияның төлевилелин ажылдап кылып турар.

28.01.2023 «Убсунур ыйгылаажы» заповедник 30 чылдаанын эртем-практиктиг конференция-биле демдеглээр

Эрткен чылын «Убсунур ыйгылаажы» заповедникке 1300 хире аян-чурукчулар чораан, ылаңгыя «Кантегир серпантини» маршрутка сонуургал улуг болган – деп, Эртем-техниктиг чөвүлелдиң бо чылда бирги хуралында, заповедник директорунуң экологтуг чырыдыышкын болгаш билиишкинниг туризм талазы-биле оралакчызы Оюнмаа Ондар дыңнаткан.

28.01.2023 2022 чылда Тываның үлетпүр бүдүрүлгези 33,9 хуу көвүдээн

2022 чылда Тываның үлетпүр бүдүрүлге хемчээлиниң өзүлдези темпизи ортумак российжи көргүзүгнү ашкан.

28.01.2023 Тывада Шагааның “Саң салыр” езулалын эрттирер черлерни тодараткан

Шагаа байырлалын эрттирериниң талазы-биле Тыва Республиканың организастыг комитеди Чаа чылда чаагай чүүлдерни дилеп, ие-бойдузунга өөрүп четтиргенин илередип, ак чемни саңга өргүүр езулалды эрттирер черлерни тодараткан.

27.01.2023 Республикада «Тывага бүдүрген» деп ылгавыр демдек-биле барааннар садып-саарылгазының дыштаныр хүн ярмаркалары ажылдап эгелээр

Тыва Республиканың Экономиктиг хөгжүлде яамызы-биле кады Сайгарлыкчы чорук фондузу, «Россияның чөленгиижи»/«Опора России» тыва регион салбыры, Аныяктар херектериниң талазы-биле агентилел тус черниң бараан бүдүрүкчүлерин шулуудадырының чаа хевири – «Тывага бүдүрген»/«Сделано в Туве» деп ылгавыр демдектиг продуктулар садып-саарар дыштаныр хүн ярмарказын организастаар. 

27.01.2023 2022 чылда Тывада орук-транспорт ажылдарының түңнелдерин үндүрген
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың орук-транспорт комплекс яамызының болгаш адырның башкарыкчы бүдүрүлгелериниң удуртукчулары-биле ужуражып, 2022 чылда ажыл-чорудулганың баш бурунгаар түңнелдерин чугаалашкан. 

27.01.2023 Тывада тускай операция киржикчилерин транспорт үндүрүүнден хостаан

Тывада транспорт үндүрүүнге чиигелде алыр хамаатылар категориязын тодараткан. 

27.01.2023 Тываның Баштыңы полицияның бүрүн эргелиг участок төлээлериниң республика съездизин эрттирерин саналдаан

Республиканың Иштики херектер яамызының түңнел коллегия хуралында, Тываның Баштыңы сөстү алгаш, ындыг саналды киирген. 

27.01.2023 Тываның тергиин студентилеринге республика Баштыңының стипендияларын тывыскан

Тываның национал хөгжүм-шии теарынга, Российжи студентилер хүнүнге тураскааткан Ректор балында, Владислав Ховалыгныы-биле алырга, эң харыысалгалыг болгаш карак кызыл оолдар, кыстарның – Тыва Республиканың Баштыңының стипендиязын алыр студентилерниң аттарын чарлаан. 

26.01.2023 Тывада модельдиг библитекаларда номчукчулар саны 40 хуу көвүдээн

«Культура» национал төлевилелдиң “Культура хүрээлели” федералдыг төлевилел боттанылгазынче регион 2019 чылдан эгелеп идепкейлиг киржип эгелээш, 12 модельдиг библиотеканы туткан. 

26.01.2023 Февраль 21-25 хүннеринде Моолче эрттирилге пунктулары дыштаныр

2023 чылдың февраль 21-25 хүннеринде, Моол-биле күрүне кызыгаарында эрттирилге пунктуларының ажылында кызыгаарлаашкыннарны кииргенин Тыва Республиканың Даштыкы экономиктиг харылзаалар агентилели дыңнаткан.

26.01.2023 Тывада албан медицина камгаладылгазының девискээр фондузунда чаа удуртукчуну томуйлаан

Республиканың 2 дугаар эмнелгезиниң кол эмчизи турган Кужугет Шолбан Артемовичини албан медицина камгаладылгазының девискээр фондузунуң директорунда томуйлаан. 

26.01.2023 Россияның Социал фондузунуң Тыва Республикада салбыры чеди муң ажыг уругга чаңгыс аай пособиени төлээрин доктааткан

Россияның Социал фондузунуң Тыва Республикада салбыры 17 харга чедир 7870 уругга база 556 иштиг херээженге чаңгыс аай пособиени доктааткан. Январьның 24-ге чедир Тывада чүгле 14,8 муң ажыг билдириишкин кирген.

26.01.2023 Тывада Каа-Хем суурда спортчу-культура төвүнүң тудуун катап эгелээр

Тывада Каа-Хем суурда спортчу-культура төвүнүң тудуун катап эгелээр: республиканың Спорт яамызының удуртулгазы федералдыг бюджеттен ону акшаландырар акша-хөреңгини камгалап алган.

25.01.2023 Тывада орук кыдыынче кире берген автобустарга чораан уруглар когараваан

Бөгүн, январь 25-те, күрүнениң автоинспекция машиналарынга үдедип алгаш, республика найысылалындан “Шира” сантаторийже уруглар сөөртүп бар чыткан ийи автобус орук кыдыынче кире берген.

25.01.2023 «Убсунур ыйгылаажы» заповедник 30 чылын демдеглеп турар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Убсунур ыйгылаажы» күрүнениң бойдус биосфералыг заповедниктиң хоочуннарынга база ажылдакчыларынга 30 чыл болган юбилейи-биле байырын чедирген.

25.01.2023 Шагааның бүдүү айында улуг арыглаашкынны чорудар

Тыва Республикада чоннуң кол байырлалдарының бирээзи – Шагаа байырлалының бүдүү айы эгелээн. Чазак даргазының оралакчызы Уран-оол Ондар регион Баштыңының даалгазы езугаар, Тываның Чазаанда Чаа чылды уткуурунуң хемчеглерин эрттирер организастыг комитетти удуртур.

24.01.2023 Тыва импортту солуур продукция бүдүрер ажыл-чорудулга хевирлериниң даңзызын тургускан

Тываның эрге-чагыргазы регионнуң бизнезинде импортту солуптар аргалыг экономика ажыл-чорудулгалыг хевирлерни тодараткан. Бо неделяда республика чазааның бадылааны даңзыда, ажыл-чорудулганың 28 угланыышкыны кирген.

24.01.2023 Тываның Баштыңы спортчуларның болгаш тренерлерниң сургакчылаашкын чарыгдалының хемчээлин эде көөр даалганы республиканың Саң-хөө яамызынга берген

Тываның эрге-чагыргазы спортчулар болгаш оларның тренерлериниң маргылдааларга киришкен чарыгдалдарын улгаттырар чадавас. Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг маргылдаа болур черже баар-кээриниң, чурттаарының болгаш чемненириниң чарыгдалдарын акшаландырарының чаа нормативтерин ажылдап кылыр даалганы ТР-ниң саң-хөө сайыдынга берген.

24.01.2023 Тыва бөрү тывыжы дээш шаңнал акша төлевирин ам-даа уламчылаар

2022 чылда бөрү бажын узуткааны дээш Тываның аңчыларынга 2 млн ажыг рубль акшаны төлээн. ТР-ниң дириг амытаннар делегейиниң объектилерин камгалаар күрүне комитеди республиканың мал ажыл-агыйларынга улуг каражаны чедирип турар кокай санын өйлээн кампанияның түңнелдерин дыңнаткан.

24.01.2023 Регион Баштыңының чанында Хөй-ниити-эксперт чөвүлелиниң хуралында Тываның экологтуг чидиг айтырыгларын чугаалажып көрген

Россияның экологтуг ниитилелиниң даргазы, ол адырда башкарыкчы эксперттерниң бирээзи Рашид Исмаиловтуң удуртулгазы-биле, Тываның Чазаанга Экология айтырыгларының талазы-биле Хөй-ниити-эксперт чөвүлелиниң бирги хуралы болуп эрткен.

24.01.2023 Тыва ча адыкчылары Орёл хоорайга эрткен Россия Кубогунга мөңгүннү чаалап алган

Шимчээри багай спортчулар аразынга чаа адарының Россия Кубогу дээш маргылдаазынга тыва ча адыкчылары чедиишкинниг киришкен

23.01.2023 Тываның суурларынга ажылдаар күзелдиг дээди болгаш ортумак тускай өөредилге черлериниң доозукчуларынга республика Баштыңының грантызынче конкурсту чарлаан

Тываның суурларынга бодунуң карьеразын эгелээр күзелдиг аныяк специалистер республика Баштыңының гранты деткимчезинче кордап болур. Регионнуң Өөредилге яамызы 2022 чылда дээди болгаш ортумак тускай өөредилге черлериниң доозукчуларынга губернатор грантызын тыпсырынга конкурс эгелээнин чарлаан.

23.01.2023 Тывада хууда уруглар садтары күрүне деткимчезинче кордап болур

Тывада школа назыны четпээн өөредилгениң хуу организациялары күрүнеден дузаламчы-биле 1,5 хардан 3 харга чедир уругларга немелде олуттарны ажыдып ап болур. 

23.01.2023 Тывада чагган хар база дүвүлүг хаттар мал кыштаглаашкынын нарыыдаткан

Республиканың шупту ажыл-агыйларында 447 муң баш мал кыштаглаашкынче кирген. Чөөн-Хемчик, Кызыл база Эрзин кожууннарда эң хөй кыштаглар бар.

21.01.2023 Тывада чаа уруглар садтары чаштарны хүлээп эгелээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Кызыл кожууннуң Каа-Хем суурунда чаа туткан школа назыны четпээн уруглар албан черинге четкен. Ак-Довурак, Чадаана, Кунгуртуг база Эржейде уруглар садтары-биле кады, 2022 чылдың төнчүзүнде ону дужааган. Уруглар сады “Челээш”/ «Радуга» деп атты алган.

21.01.2023 Роскадык камгалал хайгааралы Тывада эм-таң аймаа четчирин дыңнаткан

Россияның Кадык камгалал хайгааралының Тыва Республикада девискээр органы неделя санында эмнелге болгаш аптека организацияларында эм-таң аймааның чүзүн-бүрүнүн база өртектерин мониторингилеп турар.

20.01.2023 Тываның Тарифтер талазы-биле албан хөмүр өртээ канчаар тургустунганын тайылбырлаан

2023 чылдың январь 1-ден хөмүр өртээн өстүргенинге хамаарыштыр Тываның чурттакчыларындан социал четкилеринде бижиктерге республиканың Тарифтер талазы-биле албаны ону канчаар санаанынга тодаргай тайылбырны берген.

20.01.2023 Тывада шериг албанныгларга эмчи болгаш психологтуг дузаны көргүзүп турар

Республика Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазын күүседип, Тывадан тускай шериг операциязының киржикчилеринге болгаш оларның өг-бүле кежигүннеринге эмчи дузазын көргүзериниң “ажык коридорун” ажылдаткан.

20.01.2023 Тываның Баштыңы Кызыл епархиязының башкарыкчызы архиепископ Феофан-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы  Владислав Ховалыг православ байырлалдарның эң ыдыктыының бирээзи – Крещение хүнүнде Кызыл епархиязының башкарыкчызы архиепископ Феофан-биле ужурашкан. 

20.01.2023 Тываның коммунал четкилерни эде чаартыр талазы-биле программазын РФ-тиң Чазаа деткээн

Россияның регион хөгжүлдезиниң федералдыг комиссиязы Тыва Республиканың коммунал инфраструктуразын эде чаартырының талазы-биле программаның хемчеглерин сайгарып көрген. Россия Чазааның даргазының оралакчызы Марат Хуснуллинниң даргалаашкыны-биле январь 18-те эрткен штаб президимунуң хуралында, төлевилелдиң түңнелин дыңнаткан.

19.01.2023 Тывада ажылдавайн турар пенсионерлерниң пенсияларын 4,8 хууга индексастаан

Тыва Республикада ажылдавайн турар пенсионерлерниң камгадылга пенсиялары 2023 чылдың январь 1-ден 4,8 хууга индексастаттынар.

19.01.2023 Тывада «Россия почтазының» 5 көдээ салбырын 2023 чылда чаартыр

Эрткен чылын Тывада 8 почта салбырларын чогуур байдалга дүүштүр эде чаартырынга федералдыг бюджеттен 36 млн рубльди үндүрген. Россия почтазының Тывада удуртукчузу Владимир Ревенко, почта салбырларын эде чаартыр ажылдар 2023 чылда ам-даа уламчылаарын дыңнаткан. 

19.01.2023 Тывада республиканың оперштавының шиитпирлерин күүсетпээни дээш торгаалдарны доктааткан

Чурттуң регионнарында белен болурунуң чогуур деңнелин хандырган оперативтиг штабтың база республика Баштыңының шиитпирлерин күүсетпээни азы хажытканы дээш адинистративтиг харыысалганы онаар дээн Тываның Чазааның саналын деткээн.

19.01.2023 Тываның эмчилеринге идиг бээр чаа төлевирлерни киирген

Бир талазында, республикадан арга-дуржулгалыг специалистерни чорутпас, а өске талазында – эмчи институттарының база училищелериниң бөгүнгү дозукчаларындан төлептиг салгалды белеткээр дээш, эмнелге ажылдакчыларынга немелде төлевирлерни Тывада доктааткан.

18.01.2023 Тывада мобилизацияже кыйгырткан хамаатыларны деткимче хемчеглеринче хаара туткан

Шериг албанныгларны болгаш оларның өг-бүлелерин деткиир талазы-биле республиканың каттышкан штавының ээлчеглиг хуралында, долу эвес мобилизацияже кыйгырткан хамаатыларның кол кезии республикада хүлээп алган хемчеглерни алганын Тываның Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының төлээлери дыңнаткан.

18.01.2023 Тывада Крещение байырлалынга сугже кирип, айыс алыр ёзулалга белеткел доозулган

Православ шажын чүдүлгелиглерниң Крещение хүнүнде ыдыктаан сугга калбаа-биле сугга кирип, айыс алыры - чугула байырлалдарның бирээзи. Сөөлгү чылдарда коронавирус кызыгаарлаашкыннарындан республикага Крещениеде сугга массалыы-биле кирер ёзулал болбайн турганын сагындыраал. Ам бо чылын ук байырлалда хөй чүдүкчүлер келири чадапчок.

17.01.2023 Тываның үндүрүг төлекчилери үндүрүглер төлээриниң чаа дүрүмнерин ажыглаар
2023 чылдың январь 1-ден эгелеп, Тывада 7 муң ажыг хуу сайгарлыкчылар база 3,5 муң юридиктиг черлер Үндүрүг Хоойлузунуң тургусканы үндүрүглер, дадывырлар база чыылдаларын чаңгыс үндүрүг счёдундан (ЕНС)  төлээр. 

17.01.2023 Тывада чуртталга сертификаттарын бээри-биле өскүстерден документилер хүлээп алыышкынын эгелээн

Тываның эрге-чагыргазы өскүс уругларга чуртталга сертификаттарын бээр практиканы моон-даа соңгаар уламчылаан. ТР-ниң Өөредилге яамызы сертификаттар алырынче документилер хүлээп алыыышкыны март 15-ке чедир уламчылаарын чарлаан.

17.01.2023 Тывага «Блокада хлеви» деп сактыышкын акциязы эгелээр

2023 чылдың январь 18-тен эгелеп, республикада «Блокада хлеви» деп бүгү-российжи сактыышкын акциязы эгелээр. 

17.01.2023 Тывада сооктар үезинде чылыг-энергетика комплекизиниң, чуртталга-коммунал ажыл-агыйының бүдүрүлгелери кезээде белен чурумга ажылдап турар

Сибирь федералдыг округ база Ыраккы чөөн чүк девискээринде соок агаар тургустунганы-биле, онза байдалдарны болдурбас база чайладырының девискээр системазының күштерин база удуртулга органнарын “кезээде белен” ажыл чурумунче киирер дугайында айтыышкынга республика баштыңы Владислав Ховалыг атты январьның 12-де салган.

16.01.2023 Тываның Баштыңының МИЧ адырында грантыларын тывыскан

Чазак Даргазының информастыг блогун удуртуп турар оралакчызы Айдын Чюдюк тыва журналистиканың хоочуннары-биле ужуражып тура, массалыг информация чепсектериниң база массалыг коммуникация адырында Тыва Республиканың Баштыңының грант алыкчыларының аттарын чарлаан. 

16.01.2023 Тывада ОРВИ болгаш грипптен аарыыры эвээжээн

Бо чылдың январь 2-ден 8 хүннеринде, республикада ОРВИ болгаш грипптен аараан 609 таварылга бүрүткеттинген, ол-ла үениң чүгле үш хонуунда 1468 халдавыр чыпшынган барымдаа демдеглеттинген. 

16.01.2023 Тыва коронавируска удур чурттакчы чонга тарылга салырының көргүзүү-биле РФ-те 8-ки черде

Өске российжилерге деңнээрге, Тываның чурттакчылары коронавируска удур ийи катап хөй тарыткан. Неделяның аппарат хуралында, Росхереглел хайгааралының регион эргелели республика Баштыңы Владислав Ховалыгга регион 2022 чылда вакцинация планын 100, 2 хууга күүсеткенин дыңнаткан.

15.01.2023 Тываның Баштыңы Истелге комитединиң ажылдакчыларынга байырны чедирген

Россия Федерациязының Истелге комитеди тургустунганындан бээр 12 чыл болганын демдеглеп турар. Шак бо чылдар иштинде ооң ажылдакчылары кеземче херектерин истевишаан, боттарының мергежилин болгаш билииниң бедик деңнелин көргүзүп келгеннер.

14.01.2023 Тывада 654 өг-бүле чаңгыс аай пособиени алган

Январь 13-те, республикада ажы-төлдүг өг-бүлелер бирги чаңгыс аай пособиезин алган. Россияның Социал фондузунуң Тыва Республикада салбыры 964 ажы-төлдүг 654 өг-бүле деткимче хемчээн алганын дыңнаткан. 

14.01.2023 2023 чылда Тывада төөгүнүң катап тургузуушкунун бир дугаар организастаар

2023 чылда, Тываның үш төлевилели Президент грантыларының фондузунга бир дугаар киришкеш, тиилээн. Инициативаларны боттандырарынче ниитизи-биле 7,6 миллион ажыг рубльди угландырар.

14.01.2023 Тываның Орук-транспорт яамызы муниципалдар аразында чаа автобус маршруттарын ажыткан

Тываның Орук-транспорт комплекизиниң яамызы чаа үнген чылда Кызыл чоогунче автобус рейстерин база Шагаан-Арыгга чедир муниципалдар аразының маршрудун немей ажыдарын планнаан.

14.01.2023 Тываның Баштыңы республиканың журналистеринге профессионал байырлалы-биле байырны чедирген

Январь 13-те, «Ведомости» солуннуң бирги дугаары чырыкче үнгенден бээр 320 чылын бо чылын демдеглеп эрттирип турар Россияның Парлалга хүнү тавырыштыр, Тываның Баштыңы республиканың массалыг инфрмация ажылдакчыларының шылгараңгайларын демдеглеп, а эң тергииннеринге күрүне шаңналдарын тывыскан. 

13.01.2023 Тываның оруктарында, дыңзыг сооктар үезинде, чолаачылар чылыгар база дуза чедирер пунктулар ажылдап турар

Тывада 48 градус чедир дыңзыдыр сооп эгелээни-биле, республиканың Орук-транспорт яамызы база орук албаны федералдыг база регион чергелиг автооруктарда чолаачылар база пассажирлер чылыгар кылдыр хондур ажылдаар пунктуларны январь 12-ден эгелеп организастаан.

13.01.2023 Тывада «Делегейде тываларның Шагаа-биле видео байыр чедириишкиннери» деп улусчу төлевилел эгелээн

Тываның Аныяктар херээниң талазы-биле агентилел “Делегейде тываларның Шагаа-биле видео байыр чедириишкиннери” деп улусчу төлевилелдиң эгелээнин чарлап, күзелдиг кижилерни аңаа киржиринче чалаан.

13.01.2023 Тываның эрге-чагыргазы «ДОМ.РФ» күрүне компаниязы-биле кады хөлезилээр чуртталга тудуун хөгжүдер

Тывада бажың хөлезилээр база автомобиль тургузар ажылдыг организацияларны эт-хөреңги үндүрүүнден хостаан. ТР-ниң Тудуг яамызының белеткээни «Организацияларның өнчү-хөреңгизинге үндүрүг дугайында» регион хоойлузунче бажыңнар хөлезилээр операторларга ындыг чиигелдени киирер дугайында доктаалын республиканың Чазаа бадылаан.

12.01.2023 «Енисей Сибириниң лидерлери» конкурстуң тиилекчилер санында Тываның 17 чурттакчызы бар

«Енисей Сибириниң лидерлери» регионнар аразында конкурстуң түңнелдерин үндүрген. Тиилекчи болган 97 конкурсантының аразында Тыва Республиканың 17 чурттакчызы бар.

12.01.2023 Тывада Регионнуң экспорт стандартын киирген

«Делегей кооперациязы болгаш экспорт» национал төлевилел-биле экспортче угланган бизнести деткиир регионнуң экспорт стандарты 2.0. системаның аргаларын Тывада идепкейлиг ажыглап эгелээн.

12.01.2023 Тывадан шериг албанныгларга дуза көргүзер чаңгыс аай штаб Шагаа бүдүүзүнүң дузаламчы белектерин чыып эгелээн

Тускай шериг операциязында киржип турар шериг албанныгларга дуза көргүзер республиканың каттышкан штавының кежигүннери ээлчеглиг хуралын эрттирген. Тыва чоннуң Чаа чылы – Шагаа бүдүүзүнде, Тывадан чорудар ачы-буян дузаламчызынга дайынчыларның адынга белектерни, техниктиг дериг-херекселдерни, бирги хереглелдиң база тускай хепти чыыр шиитпирни штаб кежигүннери үндүрген.

12.01.2023 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы күрүне деткимчезин бээри-биле малчыннардан документилер хүлээп алыышкынын эгелээн

2023 чылда күрүне деткимчезин бээри-биле малчыннардан документилер хүлээп алыышкынын январьның 10-дан эгелээн. Муниципалдыг тургузугларда көдээ ажыл-агый эргелелдери араттарның документилерин февраль 28-ке хүлээр.

11.01.2023 Тываның Баштыңы Хову-Аксы суурда өскээр көжүрер программа-биле туттунуп турар бажыңнарны хынаан

Дүүн, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ажыл-агый аайы-биле Чеди-Хөл кожуунга чораан. Губернатор сургакчылаашкын үезинде, элээн каш инфраструктура объектилерин, ооң иштинде аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле тудуп турар хөй аалдыг бажыңнарны хынап көрген. 

11.01.2023 Приморье крайдан фермер тыва уксаалыг хойларны азырап, өстүрер

Приморьениң агаар-бойдузунга баш бурунгаар чаңчыктырар дээш, тыва уксаалыг тогдуларны ында садып апаргандан бээр, беш ай чеде берген. Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы регионнуң көдээ ажыл-агый адырын деткип, эрткен чылдың сентябрьда, крайның Терней районундан «Андреев К.Н.» фермер ажыл-агыйынга уксаалыг хойларны дамчыткан.

11.01.2023 Тываның Баштыңы регионнуң чурагайлыг шилчилге стратегиязын бадылаан

Амыдыралдың болгаш ажыл-чорудулганың кол адырларын чурагайжыдар бүгү-российжи план чорудуу-биле, экономика, социал адырның кол кезектерин база күрүне эргелеп-башкарылгазын чурагайже шилчидериниң регион стратегиязы бадылаттынган.

 

11.01.2023 Тывада байырлал хүннеринде 2 муң ажыг кижи хөй-ниити корум-чурумун камгалап үнген

Чаа чылдың байырлал хүннеринде, Тывада ийи муң ажыг хамаатылар боттарының девискээринде хөй-ниити корум-чурумун база айыыл чок чорукту хандырарынга иштики херектер органнарының ажылдакчыларынга дузалашкан.

10.01.2023 Тывада «Күзелдер Шивизи» 121 күзелди боттандырар

Байырлал хүннеринде «Күзелдер Шивизи» бүгү-российжи акция-биле Тывада 121 күзелди шилип тырткан. 

10.01.2023 Өөредилге черлери күрүнениң информастыг системаларын өөредилге чорудуунга ажыглаар

Школалар болгаш колледжтер январь 1-ден эгелеп, өөредилге чорудуунга күрүнениң информастыг системаларын ажыглап эгелээр ужурлуг. 

10.01.2023 RAEX агентилел 2022 чылдың түңнелдери-биле Тывада шыырак школаларының даңзызын парлаан

RAEX рейтинг агентилели Россияның башкарыкчы дээди өөредилге черлеринче дужаап кирип алган доозукчуларының саны-биле 2022 чылда эки көргүзүглерлиг болган Тываның беш школазын адаан. Кызылдың 15 дугаар лицейи, 5 дугаар гимназиязы, Тыва Республиканың күрүне лицейи, Кызылдың 1 дугаар школазы база Тываның республиканың лицей-интернады ол бештиң санынче кирген. 

10.01.2023 Тыва Соок-Ирей Москвага Соок-Ирейлер слёдунга киришкен

Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында, тыва Соок-Ирей Москвага «Рождествоже аян-чорук» фестивалынга киришкен. Россияның 14 регионнарындан Чаа чылдың тоолчургу маадырларының хөглүг компаниязы, январьның 5-7 хүннеринде Москваның кудумчуларынга, эрткен-дүшкен чонга байырны чедирген. 

10.01.2023 Социал фонд Тывада клиент албанының адрестерин дыңнаткан

2023 чылдың январь 1-ден Россияның Пенсия фондузу (РПФ) биле Социал камгалал фондузу (СКФ) чаңгыс организация – Россияның Социал фондузу кылдыр каттышкан. Чаа структура ийи ведомствонуң бүрүн эргезинде шупту хүлээлгелерин болгаш ажыл-чорудулгазын күүседир.

09.01.2023 2022 чылда ТывКУ-нуң физмат студентилериниң үш чогаадыкчы ажылы херечилелдерни алган

Эрткен чылын Тываның күрүне университединиң физика-математика факультединиң үш студентизи боттарының эртем ажылдарынга херечилелди алган.

09.01.2023 Новосибирскиге хар скульптуралар мөөрейинге Тываның мастерлери тиилээн

Январьның 5-7 хүннеринде, Новосибирскиниң Төп парыгынга, хар скульптуралар тударынга 23 дугаар фестиваль болуп эрткен. Бо чылын «Мээң хоорайымда бүгү Россия» деп темага ажылдарны кылып бараалгаткан. 

09.01.2023 Кызылда школачылар ортузунда «Мини-футболду – школаларже» бүгү-российжи оюннарның тиилекчилери илереттинген

«Мини-футболду - школаларже» бүгү-российжи төлевилел боттанылгазы-биле Тываның найысылалынга, школачылар аразынга мини-футбол маргылдаазы доозулган.

09.01.2023 Россияның Социал фондузунуң Тывада салбырынче иштиг херээженнерден база ажы-төлдүг ада-иелерден чаңгыс аай пособиени тыпсырынга 2000 ажыг билдириишкин кирген

Иштиг херээженнерни база 17 хар чедир назылыг ажы-төлдүг өг-бүлелерни деткиир чаа хемчег - чаңгыс аай пособиеже Тыва Республикада ийи муң ажыг кижи билдириишкинни кирген. Бүгү чуртта чүгле 532 муң билдириишкин кирген.

07.01.2023 Тываның Чазак Даргазы Владислав Ховалыгның Рождество-биле байыр чедириишкини
Тываның Чазак Даргазы Владислав Ховалыг Рождество-биле республиканың хөй омак-сөөктүг чонунга болгаш Кызылдың православ шажынның епархиязының ламаларынга чүректиң ханызындан байырын чедирген. 

06.01.2023 Баян-Колда чаа эмчи амбулаториязы ажыттынган

«Кадык камгалалы» национал төлевилел-биле бөгүн, январь 6-да, Кызыл кожууннуң Баян-Кол сумузунда чаа эмчи абмулаториязын байырлыг ёзулал-биле ажыткан. Аңаа ТР-ниң Чазак Даргазының оралакчызы Елена Хардикова, Дээди Хуралдың Даргазы Каң-оол Даваа база кадык камгалал яамызының сайыды Анатолий Югай Баян-Кол сумузунуң чурттакчыларынга байырын чедирип келген.

02.01.2023 Чаа чылдың хуулгаазыны — “Күзелдер шивизи”

Россия Федерациязының бүгү девискээринде “Мээң-биле кады сагыштаалы” бүгү-российжи ачы-буян төлевилелиниң “Күзелдер шивизи” акциязы 2018 чылдан бээр эгелээн. Амы­дыралдың берге байдал­дарында кижилерге өөрүш­күнү сөңнеп, Чаа чылдың хуулгаазынын көргүзери – акцияның сорулгазы. 

01.01.2023 Республикага чаа чылда бир дугаар төрүттүнген чаш төл – ыраккы Тере-Хөлде

ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң блогунга Тывага Чаа чылда бир дугаар чаш төрүттүнгенин демдеглээн:

31.12.2022 Тываның Баштыңы В. Ховалыгның Чаа чыл-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байыр чедириишкини

Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!

Силер бүгүдеге чаа 2023 чыл-биле сеткилимниң ханызындан байыр чедирип тур мен.

30.12.2022 Тываның Чазаанга кадык камгалал адырында күрүне премияларының лауреаттарын шаңнаан

2022 чылда Тыва Республиканың күрүне шаңналының эдилекчилери эмчилерни, 55-ки мотоадыгжы бригаданың шериглерин, волонтерларны база ажыл-ишчилерни Чазак бажыңынга шаңнап-мактаан.

30.12.2022 Келир чылын Тывага алды суггат системаларын катап ажылдадыр

Россияның Көдээ ажыл-агый яамызының мелиорация төлевилелдерин сайгарып база шилиир комиссия «АҮК продукциязының экспорту» национал төлевилел-биле акшаландыр Тыва Республикадан үш төлевилелди шилип алган. 2023 чылда республиканың Бии-Хем база Чаа-Хөл кожууннарында 714 гектар суггаттыг черлер көдээ ажыл-агый ажыглалынче кирер.

30.12.2022 «Улусчу көвүрүг» губернатор төлевилели-биле Тывага 182 метр кежиг көвүрүглерни туткан

Бо чылын Тывага «Улусчу көвүрүг» губернатор төлевилели-биле 14 кежиг көвүрүглерни туткан. Декабрь төнчүзүнге чедир шупту объектилерде ажылдар дооступ, 2022 чылда план бүрүнү-биле күүсеттинген.

29.12.2022 Тываның суур чурттакчылары чуртталга байдалын экижидер күрүне деткимчезин алган

«Көдээ девискээрлерниң комплекстиг хөгжүлдези» күрүне программазының иштинде «Көдээ девискээрлерде чурттап турар хамаатыларның чуртталга байдалын экижидери» программа-биле Тывада 35 кижи күрүне субсидиязын алган. 

29.12.2022 Тывадан 600 ажыг оол шериг албанынче аъттаныпкан

Тывада күскү шериг кыйгыртылгазы доозулган. Россия Федерациязының Чепсектиг күштериниң Кол штавының база Төп шериг округунуң Тывага дээш тургусканы 2022 чылдың күскү кыйгыртылгазынче оолдарны чыггаш, чорудар план 100 хуу күүсеттингенин, республиканың шериг комиссары Демир-оол Артына илеткээн.

29.12.2022 Чаа чыл бүдүүзүнде Тываның Баштыңы ажылынга шылгараан чаңгыс чер-чурттугларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

Республиканың Национал театрынга Чаа чыл бүдүүзүнде күрүне шаңналдарын тыпсыр ёзулал болуп эрткен. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг регионнуң хөгүжүлдезинге улуг үлүүн кииргеш шылгараан 33 чаңгыс чер-чурттугларынга Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тыпсып, оларның кызымак күш-ажылы дээш сеткилинден өөрүп четтиргенин илереткен.

28.12.2022 Тывадан ээлчеглиг гуманитарлыг чүъктү тускай шериг операциязының зоназынче чоруткан

Тускай шериг операциязының киржикчилеринге дузаламчы көргүзер республиканың каттышкан штавынга, республика чурттакчыларының Тывадан шериглерге дээш чыгганы ачы-дуза чүъктүг улуг самолет Кызылдың аэропортундан бо дүне ужуп үнүпкен.

28.12.2022 Тывада ОРВИ болгаш грипптен аарыыры көвүдээн

Тывада грипптен аараан кижилерниң саны дөрт неделя иштинде сыыгаваан. Росхереглелхайгааралының регион эргелели эрткен неделяның дөрт хонуунда республикада грипптен аараан 2124 кижи бүрүткеттингенин, ооң мурнунда неделяда ол көргүзүг 1005 кижи турганын дыңнаткан. 

28.12.2022 Вице-премьер Елена Хардикова: Чаңгыс аай пособиени санап тура, мобилизастаттынган хамаатыларның хандырылгазын көрбес

Тываның Чазааның даргазының оралакчызы Елена Хардикова база Россияның Пенсия фондузунуң Тывада салбарының башкарыкчызы Светлана Кенденниң киришкени брифингиде, хөй эвес орулгалыг өг-бүлелерни деткээн амгы беш хевирниң төлевирлер орнунга, келир чылдың январь 1-ден киирер чаңгыс аай пособие дугайында тайылбырлааннар.

28.12.2022 Тываның Чазаа биле ТДРК дугуржулгазын чаарткан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг биле «Тываның даг-руда компаниязы» КХН-ниң чиңгине директору Валерий Куликов социал-экономиктиг кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салганнар.

27.12.2022 Тывада 2023 чылда садар хөмүр өртээн 2021 чылдыынга дең кылдыр доктааткан

Тываның эрге-чагыргазы 2023 чылда садар хөмүр өртээн тургускан. Республика Баштыңының бадылаан доктаалы езугаар, 2023 чылдың январь 1-ден эгелеп Тываның даг-руда компаниязының чурттакчы чонга садар хөмүрүнүң өртээ 1 тоннада 2619,33 рубль кылдыр доктааттынган.

27.12.2022 Тываның радиотелевидение төвү 60 харлаан

Тыва АССР-ниң чурттакчы чонун радио дамчыдылгазы база радио харылзаазы-биле хандырар сорулгалыг Тываның радио төвү 1962 чылдың декабрь 27-те тургустунган. 1964 чылда, хоорайның эң бедик черинге, областың телетөвүн тудуп эгелээн.

27.12.2022 Тываның Баштыңының Ёлказынга муң-муң школачылар киришкен

В. Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга Тываның Баштыңының чаңчыл болган Чаа чыл ёлказы болуп эрткен. Школачыларны ийи аңгы бөлүктээн байырлалга республиканың 19 муниципалдыг тургузугларындан ниитизи-биле муң хире өөреникчи киришкен. 

27.12.2022 Тыва Республика биле Санкт-Петербург кады ажылдажылга дугуржулгазын чаарткан

Смольныйга Тываның Баштыңы-биле соңгу найысылалдың губернатору ийи регионнуң экономиктиг база гуманитарлыг адырларында кады ажылдажылгазының угланыышкыннарын тодараткан Тыва Республика биле Санкт-Петербургтуң аразында чаа дугуржулганы белеткээр деп шиитпирлээн.

26.12.2022 Тывада чылыдылга-энергетика объектилериниң узун дыштаныр хүннерде ажылдаарынга беленин хынаан

Чазактың аппарат хуралында, Тываның одалга болгаш энергетика сайыдының хүлээлгезин күүседип турар Эдуард Куулар республиканың чылыг-энергетика комплекизиниң бүдүрүлгелеринде амгы байдалды база чаа чылдың дыштанылга үезинде ажылдаарынга белениниң дугайында илеткээн.

26.12.2022 Тывада «Сорунза» губернатор төлевилели-биле бичии суурларда культура төптерин туткан

«Сорунза» губернатор төлевилелиниң боттанылгазы-биле Бии-Хем кожууннуң Сесерлиг суурда туткан көдээ культура бажыңының байырлыг ажыдыышкыны эрткен дыштаныр хонукта болуп эрткен. 

26.12.2022 Тываның Кадык камгалал яамызы Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында канчаар ажылдаарының чурумун дыңнаткан

Соңгаарладып болбас дуза:
2023 чылдың январь 2-8 хонуктарынд,а 8.00 шактан 15.00 шакка чедир уругларга соңгаарладып болбас дузаны көргүзерин организастаан. Аарыг кижилерже кыйгыртылганы 17.00 шакка чедир 6-14-24 дугаарлыг телефонче дыңнадып, бижидер.

24.12.2022 Тывада 2023 чылда амыдырап-чурттаарының кудуку хемчээлин доктааткан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг 2023 чылда Тыва Республикада амыдырап-чурттаарының кудуку хемчээлин доктааткан документиде атты салган.

24.12.2022 «Арыг суг» төлевилел-биле Шагаан-Арыгның арыг суг чыыр черин эде туткан

«Чуртталга бажыңы база хоорай хүрээлели» национал төлевилел боттаныышкынында “Арыг суг” федералдыг төлевилели-биле Тываның Улуг-Хем кожууннуң Шагаан-Арыг хоорайда хүнде 7500 кубометр суг чыыр күчүлүг черни эде чаартыр ажылдар доозулган. 

24.12.2022 “Культура” национал төлевилел күүселдези-биле Чыраа-Бажы суурда көдээ Культура бажыңын чаарткан

2022 чылда «Культура» национал төлевилел күүселдези-биле, Тыва Республиканың көдээ черлеринде - Өвүр кожууннуң Саглыда, Кызыл кожууннуң Каа-Хем, Чөөн-Хемчик кожууннуң Чыраа-Бажы суурларда Культура бажыңнарынга капитал улуг септелгени бо чылын кылып дооскан.

24.12.2022 Тываның база Казахстанның Сайгарлыкчылар палаталары кады ажылдажылга дугуржулгазын чарган

Тыва Республиканың Садыг-үлетпүр палатазы-биле Казахстанның даштыкы садыглаашкын палатазы ийи таланың экономиктиг күчү-күжүн быжыглаарынче угланган кады ажыдажылга дугайында керээни чарганнар.

24.12.2022 Тыва мода болгаш костюмнуң «Он-Кум» театры делегей чергелиг фестивальга тиилээн

«Россияның кубогу» делегей конкурс-фестивальга Шагаан-Арыг хоорайдан “Он-Кум” мода болгаш костюм театры тиилээн. Москвага эрткен конкурстуң финалында, республиканың уран чүүлүнүң алдарлыг ажылдакчызы, делегей болгаш российжи конкурстарның лауреады Андрей Неверицкийниң удуртканы үлегерлиг театрның бичии сылдыстары база катап бедик чедиишкинни эккелген.

23.12.2022 Тываның Баштыңы регионда аныяктар политиказының кол угланыышкыннарын айыткан

Тываның Баштыңы Россия Федерациязының Күрүне Чөвүлелиниң хуралынга киришкен. Чурттуң Президентизи Владимир Путинниң Күрүне Чөвүлелиниң стратегтиг чугула темазы - аныяктар политиказын боттандырарында деп демдеглээн. 

23.12.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгны Найырал ордени-биле шаңнаан

Россия Федерациязының Президентизи Владимир Путинниң Чарлыы-биле, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгны Найырал ордени-биле шаңнаан. РФ-тиң Президент администрациязының удуртукчузунуң оралакчызы Сергей Кириенко регионнуң удуртукчузунга күрүне шаңналын тывыскан.

23.12.2022 Тываның Баштыңы республиканың энергетика адырының ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген

Владислав Ховалыг республиканың энергетика адырының ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирип, чедиишкиннерни, быжыг кадыкшылды, аас-кежикти күзээн бижикти бодунуң блогунда арттырган

22.12.2022 «Башкы» сеткүүл электроннуг хевирин ажылдаткан

Республиканың национал школа хөгжүдер институду “Башкы” сеткүүлдүң электроннуг хевирде бирги үндүрүлгезин үндүргенин дыңнаткан. «Башкы» - Тываның башкылар ниитижелгезинде эртем-нептерелдиг болгаш методиктиг сеткүүл деп билдингир.

22.12.2022 Максим Решетников: регионнар хөгжүлдезиниң бот-тускай программазы бодунуң дээштиин бадыткаан

Хөгжүлдениң бот-тускай программаларының ажылчын олуттар талазы-биле көргүзүглери ажыр күүсеттинген. Декабрьга чедир 6,5 муң ажылчын олут тургузар планны, 8 муң кылдыр күүсеткен. 

22.12.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг сарыг шажын хүрээзиниң тудуун барып көрген

Кызылда туттунуп турар буддийжи хүрээ «Будда Шакьямуниниң өөредиин тайылбырлаар болгаш боттандырар хүрээ» деп атты алган (тиб. Тубтен Шедруб Линг). К.С. Шойгу аттыг культура фондузунуң саң-хөө деткимчези-биле Тываның найысылалында ол улуг шажын тудуун тудуп турар.

22.12.2022 Тывада шериг албанныглар база оларның өг-бүлелери халас юридиктиг дузаны алыр

Республиканың Юстиция яамызы Тывадан шериг албанныгларга база оларның өг-бүлелериниң кежигүннеринге халас юридиктиг дузаны чедирип турарын дыңнаткан.

21.12.2022 Тывадан онколог-хирургка Россияның Президентизи “Дагдыныкчы чоруу дээш” деп шаңналды тывыскан

Декабрь 20-де, Кремльдиң Екатерина залынга, Россия Федерациязының дээди күрүне шаңналдарын тыпсыр ёзулал болуп эрткен. Өөредилге, эртем, медицина болгаш кадык камгалал, үлетпүр, көдээ ажыл-агый, далай транспорту болгаш өске-даа адырларда шылгараңгай российжилерниң ажыл-чорудулгазын дээди күрүне шаңнадары-биле демдеглээн. 

21.12.2022 Тыва эмчилер Донбасска сургакчылаашкындан чанып келгеннер

Донбасста эмчи коллегаларынга практиктиг дуза көргүзүп, тулчуушкун шөлдеринге балыгланган шериглерге эмчи дузазы чедирер дээш, ийи неделя бурунгаар аъттанган бөлүк эмчилер бо эртен Тывада ужуп чедип келген.

21.12.2022 Тывада мобилизастаан хамаатыларның өг-бүлелерин деткиир база бир хемчегни бадылаан

Тываның Баштыңы мобилизастаан хамаатыларның өг-бүлелеринге коммунал ачы-дуза төлевиринге 10 муң рубль түңнүг чаңгыс катап бээр төлевирни төлээриниң чурумун бадылаар дугайында доктаалга атты салган.

21.12.2022 «Россияның элээдилери» стратегтиг программаның шенелде төвүн Тывада ажыткан

РФ-тиң Президентизиниң чанында уруглар эргелериниң талазы-биле бүрүн эргелиг төлээниң «Россияның элэдилери» стратегтиг программазының 2022 чылда боттанылгазы-биле республикада “Лидер” элээдилер төвүн ажыдар байырлыг хемчег дүүн Кызылда Аныяктар ордузунга болуп эрткен.

21.12.2022 Тываның Баштыңы Оперативтиң штабтың хуралын дарый чыгган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг РФ-тиң Президентизиниң эге белеткел чурумунуң талазы-биле чарлыын хандырар Тывада Оперативтиг штабтың хуралын дарый чыгган.

20.12.2022 Тывада полицияның участок төлээзиниң бажыңнарын туткан

Бо хонуктарда, Кызылда Вавилин ээтпээнде база Бай-Тайганың Шуй суурда участок төлээзиниң ажылдаар чери биле чурттаар оран-савазын кады туткан бажыңнарны дамчыткан. «2021-2024 чылдарда Тыва Республикада хөй-ниити чурумун база кем-херек үүлгедиинге удур демиселди хандырары» күрүне программазының күүселдези-биле полиция ажылдакчыларынга бажыңнарны туткан.

20.12.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг самбога делегей чемпиону Саян Хертек база ооң тренерлери-биле ужурашкан

2022 чылдың ноябрь 11-де, Бишкек хоорайга тыва мөге Саян Хертек алдын медальды чаалап алган. Ол ооң делегей чергелиг ийиги алдыны болган. Тываның Баштыңы-биле ужуражылгага Тываның спорт сайыды Субудай Монгуш, спортчунуң ат-сураглыг тренерлери, «Самбо-70» деп спорт болгаш өөредилге төвүнүң төлээлери Павел Фунтиков биле Денис Павлов келген.

20.12.2022 Регионнуң хоочуннары база хөй-ниити ажылдакчылары Тываның Баштыңының Айыткалынга үнелелди берген

Регионнуң удуртукчузу-биле ужуражылга үезинде, Тываның хоочуннары болгаш көскү ажылдакчылары декабрь 16-да дыңнаткан республика Баштыңының Айыткалының кол тезистерин сайгарып, санал-оналдарын үлешкен.

20.12.2022 Донбасста Тывадан волонтер эмчилерни шаңнаан

Декабрь эгезинде Донбассче аътаныпкан бөлүк тыва эмчилер бо чоокку хүннерде чанып кээр. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ооң дугайында дыңнаткан. 

20.12.2022 Тываның продуктулары 2022 чылдың «Россияның 100 тулган барааннар» санында

Чурттуң тулган барааннарының санынче тыва бүдүрүкчүлерниң дөрт продуктузу кирген. 2022 чылдың «Россияның 100 тулган барааннары» бүгү-российжи конкурсче республиканың бүдүрүлгелери дөрт аъш-чем продукциязын киириштиргенин, ТР-ниң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы дыңнаткан.

19.12.2022 Тыва үндезин культура төвүнүң директору Игорь Кошкендей: Айыткалда тыва дылды камнап арттырарының, сайзыраңгайжыдарының айтырыы көдүрүлген

Тыва үндезин культура төвүнүң директору Игорь Көшкендей өөредилге черлеринге тыва дылдың башкылаашкын айтырыынга хамарыштыр бодалын илереткен. Тыва Республиканың Баштыңының Айыткалында тыва дылды өөредир системаны хөгжүдери чугула дээн даалганы культура ажылдакчызы бедик көдүрлүүшкүн-биле хүлээп алган:

19.12.2022 Хөй-ниити ажылдакчызы Анна Терджанян: Айыткалда өг-бүлелер деткиир дугайында бодалдарга ие кижи болгаш таарзындым

Тываның Дээди Хуралынга Тыва Республиканың Баштыңының Айыткалын таныштырар езулалга армян диаспораның төлээзи, хөй-ниитичи Анна Терджанян бир дугаар киришкен. Ооң мурнунда республиканың бирги удуртукчузунуң кол стратегтиг айтыышкыннарын МИЧ-тен билип ап турган.

19.12.2022 Азербайджан диаспораның удуртукчузу Чингиз Алиев: Айыткалда шупту назы-харның кижилерин кадык амыдыралче кыйгырып турар

Тывада азербайджан диаспораның удуртукчузу Чингиз Алиев Айыткалда республика спартакиадазын эрттирер дугайында пунктуну өөрүшкү-биле хүлээп алган:

19.12.2022 ТР-ниң уран гимнастика федерациязының президентизи Алена Удод: Айыткалда амгы үеде дыка херек инициативалар бар

ТР-ниң уран гимнастика федерациязының президентизи Алена Удод Тыва Республиканың Баштыңының Айыткалын кичээнгейлиг дыңнааш, шын болгаш чугула инициативалар ында кирген деп санаан:

19.12.2022 Таңды кожуунның көдээ ажыл-агыйының мурнакчызы Михаил Санников: Айыткалда көдээ ажыл-агый продукциязын бүдүрерин онзалап демдеглээн

Таңды кожууннуң көдээ ажыл-агыйының мурнакчызы, тараачын-арат ажыл-агыйының баштыңы Михаил Санников республика Баштыңының Айыткалында көдээ ажыл-агый продукциязының болбаазырадылгазын онзалап демдеглээн. Көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлеринге дыка херек чүүл ол болур:

19.12.2022 ТР-ниң Дээди Хуралының депутады, көдээ ажыл-агыйының мурнакчызы Александр Желтухин: Баштыңының Айыткалында көдээ ажыл-агыйының эде чаартылгазынче кичээнгей угланган

Республиканың Баштыңы аграрлыг секторже улуг кичээнгейни салганын тараачын-арат ажыл-агыйның баштыңы, арга-дуржулгалыг тараажы онзалап демдеглээн. 2023 чылда көдээ ажыл-агыйының техниктиг чепсеглээшкинин уламчылаары дыка онза:

19.12.2022 Медицина эртемнериниң кандиады, чүрек-дамыр хирургу Саая Шораан: республиканың эмчилеринге «Мээң эмчим» төлевилел дыка херек

Тыва Республиканың 1 дугаар республика эмнелгезиниң чүрек кезер салбырының эргелекчизи, медицина эртемнериниң кандидады, чүрек-дамыр хирургу Шораан Саая чаа специалистерни хаара тужуп, өске регионнарже ажылдап чоруй барган эмчи ажылдакчыларын эгидип алырынга «Мээң эмчим» төлевилел салдарлыг болурун демдеглээн:

19.12.2022 Тываның ажыл-агыйларында 447 муң баш мал кыштаглаашкынче кирген

ТР-ниң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы бо чылдың кыштаглаашкынынче 447 муң баш мал – шээр, бода, иви, теве, сыын, чылгы болгаш хаван киргенин дыңнаткан. 

19.12.2022 Тываның журналистер эвилелиниң даргазы Эльвира Лифанова: Айыткал республиканың турум хөгжүлдезинче угланган

Тываның журналистер эвилелиниң даргазы Эльвира Лифанова Тыва Республиканың Баштыңының Айыткалы республиканың чүгле экономиктиг күчүзүнче эвес, а кижи капиталын хөгжүдеринче угланганын айыткан:

19.12.2022 Чыл төнчүзүнге чедир Тывага беш чаа уруглар сады ажыттынар

Тывада «Демография» национал төлевилел күүселдези-биле туткан назы четпээн уругларга чаа беш уруглар садын ажыдарынга белеткенип турар. Республикада үш болгаш оон хөй ажы-төлдүг өг-бүлелер хөй болганындан, российжи субъектилерниң аразындан уруглар садынга хереглел улуг.

17.12.2022 Тускай шериг операциязының киржикчизи, эки турачы Кан-Демир Лопсан-Комбу: амгы үеде ажылдай бердим, келир чылын өөренир мен

Кан-Демир Лопсан-Комбу – тускай шериг операциязының киржикчизи, эки турачы Тываның Баштыңының Айыткалында тускай шериг операциязының киржикчилеринче, оларның өг-бүлелерынче улуг кичээнгейни угландырганын онзалап чугаалаан:

17.12.2022 Тывада “ОНФ аныяктары” команданың удуртукчузу Буян Сонам: Баштыңның Айыткалында аныяк салгалга өөрүнчүг медээлер бары онза

Россияның Улусчу фронтузунуң Тывада аныяктар командазының координатору Сонам Буян ниитилелге ажыктыг салгалды кижизидип өстүрер дээн Айыткалдың угланыышкыны аныяктар болгаш элээдилер ортузунда чаа ажыл-херектерни эгелээринге эки чагыг бооп турарын демдеглээн:

17.12.2022 Республикада тудуг адырының шалыпчызы, “Өлчей” тудуг организациязының удуртукчузу Оскал-оол Кысыгбай: республика бодунуң тудуг материалдарын бүдүрүп эгелээнинден, ажылдаарывыска чиик, дүрген апарган

"Өлчей" кызыгаарлаттынган харыысалгалыг ниитилелдиң  чиңгине директору Оскал-оол Кысыгбай Тываның Баштыңының Айыткалында республикада тудуг ажылдарынче улуг кичэнгей салдынганын демдеглээн:

17.12.2022 ТБККШИ директору Ренат Кужугет: республиканың чаагай чоруу дээш эрге-чагырга-биле кады ажылдажылгага Тываның эртем ниитилежилгези белен

РЭА СС Тываның бойдус курлавырларының комплекстиг шиңгээдилге институдунуң директору Ренат Кужугет Тыва Республиканың Баштыңының Айыткалында республиканың эртем ниитилежилге-биле эрге-чагырганың сырый кады ажылдажылгазы база өске-даа чүүлдер чугула болганын демдеглээн:

17.12.2022 Тыва Республиканың Садыг-үлетпүр палатазының президентизи Андрей Ондар: Баштыңның Айыткалында бизнесче кичээнгей сайгарлыкчылар ортузунда сонуургалды болдурган

Республиканың бизнес каттыжыышкыннарының төлээзи, Тыва Республиканың Садыг-үлетпүр палатазының президентизи Андрей Ондар регионнуң Баштыңының айыткалында сайгарлыкчы чоруктуң хөгжүлдезинче углааныышкынны онзалап айытканын демдеглээн.

17.12.2022 ТР-ниң Дээди Хуралының депутады Алдын-кыс Конгар: Тываның Баштыңының Айыткалында даалгалар чогумчалыг, чөптүг болгаш үндезинниг

Тыва  Республиканың Дээди Хуралының депутады Алдын-кыс Конгар Тываның Баштыңының салган даалгалары чогумчалыг, чөптүг болгаш үндезинниг деп санаан. Ам угланыышкыннар болгаш адырлар аайы-биле ажылды чурумчудар тодаргай планнарны кылыры арткан:  

17.12.2022 РФ-тиң сенатору Дина Оюн: Айыткал кижиже база ооң бот-хандырылгазынче угланган ханы уткалыг

Россия Федерациязының сенатору Дина Оюн Айыткалдың ужур-утка, ооң күүселдези хөгжүлдениң кол шимчедикчизи болур кижиже угланганын демдеглээн:

16.12.2022 Тыва Республиканың Баштыңының «Чаагай чаңчылдарны кадагалап арттырары болгаш быжыглаары: күш-ажыл, өг-бүле, чаңгыс эп-сеткил» деп республикада байдалдың база 2023 чылда иштики политика дугайында Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентиге) АЙЫТКАЛ

Хүндүлүг депутаттар! Эргим чаңгыс чер-чурттуглар!

Тыва Республиканың Үндезин Хоойлузунуң негелделеринге дүүштүр республикада ниити байдал база 2023 чылда иштики политика кол чүүлдериниң дугайында Айыткалымны таныштырар-дыр мен.

13.12.2022 Тыва композитор Владимир Токаның чогаалдары – чурттуң кол стриминг шөлдеринде

«Мелодия» үн бижидер компания тыва композитор Владимир Токаның чогаалдарын «Енисей акварели» деп аттыг албом кылдыр үндүрген. Тыва симфониктиг хөгжүм Россияның амгы төөгүзүнде чурттуң онлайн-дамчыдылгазының агымында бир-ле дугаар көстүп келгени ол.

13.12.2022 Максим Монгужукович Мунзукка тураскаалды Тываның национал театрында тургускан
РФ-тиң Камгалал яамызының Культура департаментизиниң директору Артём Горный, РФ-тиң Камгалал яамызының Культура эргелелиниң культурлуг программалар килдизиниң начальниги Ольга Фаллер, скульптураның автору, Максим Монгужуковичиниң ажы-төлү, үре-салгалы Тываның национал театрында тургускан тураскаалдың презентациязынга киржип келген.

12.12.2022 Келир чылын Тывада 17 өөредилге объектилерин үндезини-биле септээр

Эртип турар чылда республикада 28 өөредилге объектилерин «Өөредилге хөгжүлдези» күрүне программазының федералдыг акша-хөреңгизи-биле септеп-селээн. Келир чылын программа күүселдезин уламчылап, 13 школаны бүрүнү-биле чаартырын регионнуң өөредилге яамызы планнаан.

12.12.2022 Тывада улуг хүрээ ажыдыышкынының белеткел ажылдары эгелээн

2023 чылдың февральда, чөөн чүктүң ай санаашкыны-биле Чаа чыл – Шагааны байырлап турда, Кызылда «Тубтен Шедруб Линг» чаа сарыг шажын хүрээзин ажыдар.

10.12.2022 Тывада суурлар чурттакчылары боттарының ФАП-тарынга диспансеризацияның бирги чадазын эртип ап болур

Сөөлгү ийи чылда Тываның кадык камгалалы бурунгаар хөгжүлделиг базымнарын кылган деп, республиканың кадык камгалал сайыды Анатолий Югай дыңнаткан. «Кадык камгалалы» национал төлевилелче 2022 чылда каттышкан «Кадык камгалалының бирги звенозун модернизастаары» федералдыг улуг программаның ачызында ол чедип алдынган.

10.12.2022 Тывада хоруглуг бүдүмелдер ажыглаарынга туралыг назы четпээннер саны кызырылган

Тывада өөредилге организацияларынга база назы четпээннерге профилактиктиг эмчи хыналдазының үезинде чоруткан социал-психологтуг шинчилелдер түңнелин үндүрген. 

09.12.2022 Россияның Камгалал яамызы тыва эки турачы Оюн Сенгииниң дугайында номну үндүрген

Россия Федерациязының Камгалал яамызының архив материалдарының чыындызы-биле тургускан «Дайынчы Сенгии Оюн Чымчак оглу» деп чүгле чаңгыс санныг үндүрүлгени Тывага таныштырган. 

09.12.2022 Тывада гриппке удур тарыышкын планы 97 хуу күүсеттинген

ТР-ниң Кадык камгалал яамызы Тывада сезоннуг гриппке удур тарыышкынның планы 97,6 хуу күүсеттингенин дыңнаткан. 194,5 муң кижини, ооң санында 87,2 муң уругну тараан. 

09.12.2022 Суур эмчилери “Көдээ черниң эмчизи” программага киржип болур

Тываның эрге-чагыргазы өөредилге соонда төрээн черинде ажылдап чедип келген эмчилерге чаңгыс удаа төлээр компенсацияны бээр өскертилгени “Көдээ черниң эмчизи” база “Көдээ черниң фельдшери” программа боттанылгазынче киирген.

09.12.2022 Тываның Баштыңы Донбасска сургакчылап чорааш, ТШО киржип турар чаңгыс чер-чурттугларынга ужурашкан

Эрткен неделяда Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле Луганск биле Донецк Улус Республикаларга чедип, РФ-тиң чаа регионнарының удуртукчулары-биле чугааны чорудуп, бистиң республикадан оолдарның албан шериг кезектерин быжыглаан девискээрлерге четкен. 

08.12.2022 Тываның Чазаа сооктар үезинде школаларның ажылын эде таарыштырар хемчеглерни ап турар

Ноябрь төнчүзүнде Тываны шыва алган дыңзыг сооктар бо неделяда чавырлып, ооң мурнундаазынга бодаарга, декабрь “чылыг” болуру чадапчок. ТР-ниң Чазааның даргазының оралакчызы Елена Хардиковага өөредилге, дүрген хөделир албаннар, Кызыл мэриязы база массалыг информация чепсектериниң төлээлери киришкен пландан дашкаар хурал үезинде, Тываның гидрометеорология база долгандыр хүрээлелге мониторинг төвүнүң директору Анатолий Ляпин ону дыңнаткан. 

08.12.2022 Тывадан тускай шериг операциязының киржикчилери болур шериг албанныгларның ажы-төлүнге деткимчени көргүзер

Регионнуң Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле тускай шериг операциязының киржикчилериниң өг-бүлелеринге элээн каш угланыышкыннарга дузаламчыны организастаан.

08.12.2022 2022 чылда Тываның араттары садып-саарылганың “чаагай пятницаларын” ажыглап эгелээн

Тываның көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери садып алыкчылар-биле дорт харылзааның чаа шөлүн ажыглап эгелээн: Россияның регионнарында “Россельхозбанк” АН-ның организастааны “Чаагай пятница” төлевилел-биле неделя санында боттарының продукциязын садып турар.

08.12.2022 Тывада ипотека чээлизинге субсидия алыр “кызыл дипломнуг” аныяк специалистерниң даңзызын көвүдеткен

Тывада “кызыл дипломнуг” аныяк специалистерге күрүне деткимчезиниң программазынче аграрлыг, культура болгаш уран чүүл дээди өөредилге черлериниң доозукчуларын, аныяк эртемденнерни даңзыже немей киирген. 

07.12.2022 Тыва бо чылын «Экология» национал төлевилел-биле 24 санныг тускай техниканы алыр
«Экология» национал төлевилелдиң “Арга-арыг камгалалы” федералдыг төлевилел күүселдези-биле "BELARUS МУЛ-82.2" маркалыг үш универсал арга-арыг машиназы келген.

07.12.2022 Тывада дош кежиглерни ажыткан

Республиканың кожууннарында үш дош кежигниң ийизин - Каа-Хемде «Бельбей» база Улуг-Хемде «Эйлиг-Хем» кежиглерни декабрь 6-да ажыткан.

07.12.2022 Араттар көдээ туризм адырында ачы-дуза чедирер эргени алган

РФ-тиң Экономиктиг хөгжүлде яамызы көдээ черлерде туризмниң сайзыралынче чогуур негелдерни доктааткан. РФ-тиң Юстиция яамызы ол доктаалды бүрүткээш, Россияның Экономиктиг хөгжүлде яамызының сайтызында салган. 

07.12.2022 Тываның национал диаспоралар төлээлери Донбасстың чурттакчыларынга белектерни чедирер

Донецк база Луганск улус республикаларның, Запорожье база Херсон областарның чуртакчыларынга гуманитарлыг дуза көргүскен “Чоннар чылдар өттүр кады” деп федералдыг төлевилелде Тыва киржип, республиканың националдар херектериниң талазы-биле агентилелдиң директору Владимир Хабаров баштаан регионнуң национал чоннарын төлээлээн Тыва Республикадан делегация ында чеде берген.

07.12.2022 Тывада бажыңнар капитал септелгезинге үстүкү өртекти өстүрген

ТР-ниң Тудуг яамызының белеткээни хөй аалдыг бажыңнарның ниити өнчүзүнүң капитал септелге ажылдарынга база ачы-дузаларга үстүкү өртекти өстүрер дугайында доктаалының төлевилелин Тываның Чазаа деткээн. 

06.12.2022 Тыва Российжи ном эвилелинден Өөрүп четтириишкин бижиин алган

Россия Федерациязының субъектилер аразынга чарлаттынган “Эң номчуттунар регион” деп бүгү-российжи мөөрейге Тыва Республика киришкеш, Өөрүп четтиришкин бижиинге төлептиг болганын ТР-ниң Культура яамызы дыңнаткан.

06.12.2022 Россияның Маадыры Мерген Донгакка алдар болдурган самбыраны Арыг-Үзүү школазында ажыткан

Эрткен дыштаныр хүннерде, Улуг-Хем кожууннуң Арыг-Үзүү школазында ниити өөредилге школазы 75 чылдаан юбилейин демдеглеп эрттирген. Байырлал үезинде школаның доозукчузу, Россия Федерациязының Маадыры, улуг сержант Мерген Донгакка алдар болдурган самбыраны ажыткан.

06.12.2022 Тыва биле ДУР кады ажылдажылганың аргаларын чугаалажып көрген

Бо хонуктарда ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле Донецк Улус Республикада чоруп турар Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Тывадан шериг албанныглар болгаш Донбасста коллегаларынга дузалажыр дээш аъттаныпкан тыва эмчилер-биле ужуражыр.

05.12.2022 Тывада ТШО киржикчилери болур чаңгыс чер-чурттугларынга Чаа чылдың белектерин белеткеп эгелээн

Шериг албанныгларның өг-бүлелеринге дуза көргүзер республиканың каттышкан штавы тускай шериг хөделиишкиннериниң киржикчилеринге база оларның өг-бүлелеринге Чаа чылдың белээн чыггаш, чорудар талазы-биле белеткел ажылдарын эгелээн. 

05.12.2022 Тываның автооруктарында чылыгар черлерни ажылдаткан

Тыва Республиканың автомобиль оруктарының эргелели регион болгаш муниципалдар аразында оруктарда чылыгар черлер кылыр дөрт вахта турлаан ажытканын дыңнаткан.

05.12.2022 «Чаңгыс демниг Россия» партияның Тывада Хөй-ниити хүлээп алыышкыны декаданы ажыткан

Декабрь 1-де, «Чаңгыс демниг Россия» партияның үндезилеттинген хүнүнде, ооң Хөй-ниити хүлээп алыр чери чон хүлээр декаданы эгелээн. Партияның регион политчөвүлелиниң секретары Владислав Ховалыг айтырыгларлыг болгаш санал-оналдарлыг хамаатыларны бирги хүнүнде хүлээп алган. 

05.12.2022 2022 чылда национал төлевилелдер күүселдези-биле Тывада 30 км автооруктарны септеп чаарткан
2022 чылда «Айыыл чок болгаш шынарлыг оруктар» национал төлевилел күүселдези-биле Тывада 30,296 км оруктарны септээнин ТР-ниң Орук-транспорт комплекизиниң яамызы дыңнаткан.

05.12.2022 Тываның Тожу кожуунда чаа генераторларны ажылдаткан

Республика Баштыңының даалгазы-биле саткан 500 кВт күчүлүг чаа дизельдиг генераторлар Тывага чедип кээри билек, Тожу кожуунче ол-ла дораан чоруткан. Генераторларны тургузуп, белеткээри-биле бүгү күштү ынаар октаан.

03.12.2022 Тыва Республиканың автооруктарында чылныр черлерни ажылдаткан

Тыва Республиканың автомобиль оруктарының эргелели регион болгаш муниципалдар аразында оруктарда чылыгар черлер кылыр дөрт вахта турлаан ажытканын дыңнаткан. Агаарның сооп келгени-биле, “Урал” улуг машианаларда көжүп чоруур чылыгар пунктуларны база автокыштагларда чылыг өрээлдерни тускайлаан.

03.12.2022 Тываның чурттакчыларынга болгаш аалчыларынга таарымчалыг болзун дээш Дөгээ дааның баарын чаагайжыткан

Тыва Республиканың найысылалының чараш черлериниң бирээзи - Дөгээ дааның чоок-кавын чаагайжыдар шупту ажылдар доозулган. Кызылдың эң бедик чери республиканың аалчыларын бодунче чыыра тырттып турар.

02.12.2022 Тывада туризмден орулгалар 2022 чылда 71 хуу өскен

Тываның Баштыңы республиканың туризм агентилелиниң удуртукчузу Ай-Хан Догур-оол-биле ужурашкан. Сентябрь төнчүзүнде, Владислав Ховалыг регионнуң турисчи адырының хөгжүлде айтырыглары-биле дорт ажылдаар тускай ведомствону чазак структуразынга хевирлээр шиитпирни үндүрүп, ооң удуртукчузунга Кызыл кожууннуң чагырга даргазынга билдилиг ажылдаан Ай-Хан Догур-оолду томуйлаанын сагындыраал.

02.12.2022 Тываның эпидемиологтары грипп көдүрүлбээнде тарыдып алырын сүмелээн

Росхереглел хайгааралының Тывада эргелелиниң медээзи-биле алырга, ооң мурнунда чеди хонукка бодаарга, эрткен неделяда Кызылда ОРВИ-ден аараан 778 таварылга бүрүткеттинген, республика эпидемиологтуг байдалда четпээн.

02.12.2022 Хову-Аксының чылыг четкизинде озал-ондакты дыка дүрген чайлаткан

Тывада «ЧЭК-4» башкарыкчы компанияның ажылдакчылары 3,7 муң чурттакчылыг Хову-Аксы суурнуң чылыг шугумунда чара тевер деп барган черни үе шаанда тыпкаш, септеп, мергежилдиин болгаш шалыпкынын көргүскен.

01.12.2022 Тываның Араттың революсчу шериг оркестриниң хөгжүмчүзү Петр Иванков 95 харлаан

Петр Иванков 1942 чылдың апрель 1-де Тываның Араттың революсчу шерииниң одуруунга хөгжүмчү болуп шериг албанын эгелээн. Шериг албанынче кирер дээш, ийи харны немеп алган. Труба ойнакчызы аныяк-чалыы Иванковтуң  оркестри Тыва Арат Республиканың найысылалында бүгү-ле байырлыг хемчеглерге киржип турган.

01.12.2022 РФ-тиң Чазаа Тываның чонну ажылга хаара тудар төптерниң чаартылгазынче акша-хөреңгини тускайлаан

Чурттакчы чонну ажылга хаара тудар төптерни эде чаартырының ийиги чадазынче регионнар аразындан Тыва Республика кирген.
РФ-тиң Чазааның даргазы Михаил Мишустин 17 субъектиге 3,3 млрд рубль хемчээлдиг субсидияны бээр дугайында доктаалга атты салган. 

01.12.2022 Тываның школаларының автопарыгында чаа автобустар немешкен

Тываның эвээш комплектилиг көдээ школаларының, школа-интернаттарның, лицейлерниң база республиканың немелде өөредилге төвүнүң директорлары чаа школа автобустарын хүлээп алган. 

30.11.2022 Тывада 2023 чылда болгаш 2024–2025 планныг чылдарда республика бюджединиң төлевилелиниң хөй-ниити дыңнаашкыннары болуп эрткен

Чазак кежигүннери биле Дээди Хурал депутаттарының 30 хонук кады ажылдаанының соонда, 2023 чылда болгаш 2024–2025 планныг чылдарда Тыва Республика бюджединиң төлевилелиниң бирги номчулгазының хөй-ниити дыңнаашкыннары болуп эрткен. 

30.11.2022 Тываның Баштыңы «Серебрянка» санаторийде реабилитация эртип турар шериг оолдарга ужурашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ооң даалгазы-биле ажылдап кылган “ногаан коридор-биле” «Серебрянка» санаторийинде кадыын быжыглап чыдар тускай шериг операциязының киржикчилери тыва шериглерге база эки турачыларга барып ужурашкан. 

30.11.2022 Тыва шериг албанынче күскү келдириишкинни хуусаадан эрте доозар

Шериг албанынче күскү келдириишкин декабрьның 31-де доостур. Ол үеге чедир республика шериг албанынче 600 ажыг оолдарны чорударын хандырар ужурлуг. Ноябрьның 23-ке чедир келдириишкин планы 61 хуу күүсеттинген болза, Төп шериг округунда ортумак көргүзүг - 72,6 хуу. 

30.11.2022 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы чылдың баш бурунгаар түңнелдерин үндүрген

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызынга ажылдың баш бурунгаар түңнелдерин үндүрген. Агроүлетпүр комплекизи таарымчалыг эвес чылдагааннар турза-даа, шупту көргүзүглерге өзүлдени көргүскен деп, сайыт Сергей Ондар дыңнаткан.

29.11.2022 Тываның муниципалитеттериниң стратегтиг планнаашкынын чаартыр

Тываның Чазааның Аппарат хуралдарын чаа чурум-биле эрттирер апарганынга дүүштүр неделя санында муниципалитеттерниң перспективтиг хөгжүлдезин сайгарып чугаалажыр.

29.11.2022 Тываның Баштыңы Россияның Чогаалчылар эвилелиниң даргазы-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның Чогаалчылар эвилелиниң даргазы Николай Иванов-биле ужурашкан. Тываның эвилелиниң 80 чылдааны-биле коллегаларынга байыр чедирер дээш ол республикада чедип келген. 

29.11.2022 Тываның Баштыңы сооктарның дыңзааны-биле котельнаяларның ажылын контрольга алыр даалганы кожуун баштыңнарынга берген

Тывада энергетика болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый объектилериниң үзүктел чок ажылын хандырар баш бурунгаар хемчеглерни ап турар. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг аппарат хуралында агаар хенертен сооп, казыыр 40 база оон-даа куду кылдыр дыңзый берзе, ажылды контрольга шыңгыы тудар даалганы чогуур албаннарга берген.

28.11.2022 Владислав Ховалыг дорт дамчыдылга үезинде республика чурттакчыларының айтырыгларынга харыылаан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг-биле дорт дамчыдылгаже аңгы-аңгы каналдар-биле 598 айтырыг кирген. Ук хемчег Регион удуртулгазының төвүнүң студиязынга эрткен. 

28.11.2022 Тывадан тускай шериг операциязының киржикчилеринге база чаа каттышкан регионнарның чурттакчыларынга гуманитарлыг дузаның ээлчеглиг партиязын чоруткан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле, тускай шериг операциязында киржип турар шериг албанныгларның база бистиң чуртувустуң чаа регионнарының тайбың чурттакчыларынга дуза көргүзер сорулгалыг Тыва Республикада хөй-ниити каттыжыышкыннарының, политиктиг партияларның болгаш эрге-чагырга органнарының төлээлерин киирген Чаңгыс аай штаб тургустунган. 

24.11.2022 Тываның Баштыңының дорт эфиринче 400 чыгыы айтырыглар кирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның бөгүн, ноябрь 26-да тус черниң үези-биле 15:00 шакта болур дорт эфиринге 400 ажыг айтырыглар болгаш санал-оналдар республиканың удуртукчузунуң “Вконтакте” социал четкиде хууда арынынга болгаш Тыва регион башкарылга төвүнүң арынынче кирген.

22.11.2022 2023 чылдың январь 1-ден Тывада чамдык суурларның аттары өскерлир

Тывада чамдык суурларның шаг төөгүден аттарын катап эгидип, “-ский” деп тыва дылдың дүрүмнеринге таарышпас кожумактарны ол аттардан ап кааптар дээн улуг төлевилел дооступ турар.

22.11.2022 #БумБатл бүгү-российжи акцияга Тывадан 11 муң ажыг кижи киришкен

Сентябрьның 15-тен ноябрь 15-ке чедир үргүлчүлээн саазын чыыр #БумБатл бүгү-российжи акцияның Тывага канчаар эрткениниң түңнелдерин үндүрген.

22.11.2022 Тускай шериг операциязының Тывадан киржикчилеринге база оларның өг-бүле кежигүннеринге күш-культура-спорт организацияларында төлевирлиг ачы-дузаларга чиигелделерни доктааткан

Тускай шериг операциязының киржикчилеринге база оларның өг-бүле кежигүннеринге социал деткимче көргүскен регион хемчеглериниң даңзызын Тывада калбарткан. 

22.11.2022 Тываның Улустуң артизи Дыртык Монгуш 80 харлаан

Ноябрь 19-та В.Көк-оол аттыг Национал театрның эртинези деп санадыр хоочун артист Дыртык Монгуш 80 харлаанынга тураскааткан ыры-хөгжүмнүг, байырлыг оюн-көргүзүүнче чонун чалап, ынак көрүкчүлеринге бараан болган.

21.11.2022 Тывада «Бойдусту камгала — батарейканы дужаа» деп экология акциязы чоруп турар

«Бойдусту камгала — батарейканы дужаа» деп экология акциязын Тываныӊ арга-арыг камгалаар төвү чоннуӊ хөй санныг дилээ-биле организастаан. Ук акцияны база катап эрттирериниӊ дугайында чон дилээн.

 

21.11.2022 Тываның кадык камгалалының бирги звенозунуң чаартылгазынче 2023 чылда 248 млн рубльди шилчидер

2023 чылда кадык камгалалының бирги звенозун чаартыр регион программазы-биле Тывага объектилер тудар тудуг организациязын шилиири эгелээн. ТР-ниң Кадык камгалал яамызының медээзи-биле алырга, программаның объектилеринге садыглажыышкынны чарлап, ол ажылдарже ниитизи-биле 248,8 млн акшаны көрген – федералдыг бюджеттен 243, 2 млн, республиканыындан – 5,7 млн. рубль.

18.11.2022 "Енисей Сибириниң лидерлери" регионнар аразының конкурузу эгелээн

2022 чылдың ноябрь 15-тен декабрь 15-ке чедир «Енисей Сибириниң лидерлери» регионнар аразының конкурузу онлайн-хевирге болуп эртер. «Енисей Сибири» комплекстиг инвестиция төлевилелиниң кадр курлавырын хевирлээри-биле, башкарыкчы болгаш мергежилдиг специалистерни дилеп тывырынче конкурсту угландырган.

18.11.2022 Тываның эрге-чагыргазы үлетпүр ажылдарынга херек частыр чүүлдер бүдүрер завод тудуунче 70 ажыг млн рубльди киирер

Бүдүрүлге заводун тудар талазы-биле ниити төлевилелди шиитпирлээр дээш Тываның Чазаа биле «Техмашсервис» АН элээн каш айтырыгларны тодарадып чугаалашкан. 

18.11.2022 Бурятия боттарының шээр малының баш экижидери-биле 250 баш бүдүрүкчү тыва кошкарларны садып алган

Көдээ ажыл-агый эртемнериниң доктору, хой болгаш өшкү өстүрүп-көвүдедир лабораторияның эргелекчизи, РБЭА академиги, РФ-тиң Көдээ ажыл-агый яамызының Мал ажыл-агый департаментизиниң эксперти Салауди Хататаев баштаан Бурятиядан делегация Тывага кээп ажылдаан.

18.11.2022 Бо чылын Тываның суурлары база бичии хоорайларынче 30 эмчи ажылдап чедип келген

2022 чылда Тыва “Көдээ черниң доктору” база “Көдээ черниң фельдшери” программаларны бүрүнү-биле күүсеткен. Ол программаларның 30 киржикчизинге деткимче акшазы кылдыр 54 млн рубльди төлеп бергенин ТР-ниң Кадык камгалал яамызы дыңнаткан.

17.11.2022 Тываның Баштыңы Росавтоорук-биле орук хөгжүлдезиниң беш чыл планының дугайында саавырда атты салган

Тываның Чазаа Россияның федералдын орук агентилели-биле ТР-ниң девискээринде регионнуң, азы муниципалдар аразының болгаш тус черниң автомобиль оруктарын хөгжүдер дугайында меморандумунда атты салган.

17.11.2022 «Кадык камгалалы» национал төлевилели-биле Тывада көдээ эмнелгелер экижээн

Тывада «Кадыкшылдың оруу» губернатор төлевилелин боттандырарының арга-хевирин өскертир. Республиканың кадык камгалал сайыды Анатолий Югай «Кадык камгалалы» национал төлевилел боттаныышкынының ачызында бөгүн кожуун эмнелгелерин амгы үениң дериг-херекселдери-биле хандырып, суурларны тускай мергежилдиг эмчилер-биле четчелеп турарын дыңнаткан. 

16.11.2022 Тывадан тускай шериг операциязының киржикчилерин деткээн ачы-буян концерти болуп эртер

Четвергде, ноябрь 17-де, Улусчу чогаадылга бажыңынга “Кара ирбиш” («Чёрный барс») бөлүк тускай шериг операциязының киржикчилерин деткип ачы-буян концертин көргүзер.

16.11.2022 Ноябрьның 24 база 26-да Тываның кызыгаар пунктулары таварты шимчээшкинни түр када тургузар

2022 чылдың ноябрь 24 база 26 хүннеринде күрүне кызыгаарында «Хандагайты» (Боршоо), «Цагаан-Толгой» база «Шара-Суур» эрттирилге пунктулары таварты шимчээшкинни түр када тургузар.

16.11.2022 Максим Решетников биле Владислав Ховалыг Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезин чугаалашкан

Россияның экономиктиг хөгжүлде сайыды Максим Решетников биле Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг регионнуң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң, хөгжүлдениң бот-тускайлаң программазын узадырының, мурнады боттандырар инвестиция төлевилелдериниң энергохандырылгазының болгаш инфраструктура төлевилелдерин боттандырарының айтырыгларын сайгарып чугаалашкан.

15.11.2022 Тываның Тудуг яамызының удуртукчузу биле Тываның Баштыңы регионнуң тудуг адырының хөгжүлдезин чугаалашкан

РФ-тиң тудуг болгаш ЧКА сайыды Ирек Файзуллин биле Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның Тудуг яамызынга ужурашкан. «Чурттаар оран-сава болгаш хоорай хүрээлели» национал төлевилелдиң күүселдези, ол ышкаш республиканың тудуг адырын хөгжүдери болгаш чедир кылдынмаан объектилерни доозары - ажыл-агыйжы ужуражылганың кол темалары болган.

15.11.2022 Тываның Чазаа «Росагролизинг» АН-биле кады ажылдажылга керээзин чарган

Тываның Чазаа тус черниң көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлеринге тускай техника садып алыр күрүне деткимчезин көргүзер ажылды чорудуп турар. Бо хүннерде регион «Росагролизинг» акционерлиг ниитилел-биле кады ажылдажылганың чаа керээзин чарган. 

15.11.2022 Тываның Баштыңы республика чурттакчылары-биле дорт харылзааже үнер

Ноябрь 26-да 15 шакта Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дорт эфирге чурттакчы чоннуң айтырыгларынга харыылаар. Дорт харылзааны хемчегниң методологтуг болгаш техниктиг үделгезин хандырып турар Тываның Регион удуртулгазының төвүнүң (ЦУР) шөлүнге эрттирер.

14.11.2022 Тывада чурттакчы чоннуң 43 хуузу грипптен тарыткан

Росхереглекчилер хайгааралының регион эргелелиниң специалистери бөгүнде Тывада эпидемиологтуг байдал чогумчалыг дээрзин демдеглээн. Чаа коронавирус халдывырындан аараан чоруктарның саны баткан. 

14.11.2022 Тываның тараажылары камгалалдыг шөлдеринге когаралын эгидип алыр

Бо чайын кааңнаашкындан чидириглиг болган Тываның үш тараажызы көдээ ажыл-агый камгаладылгазының керээзи-биле компенсацияны алыр. Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы ооң дугайында дыңнаткан.

14.11.2022 Тывадан шериг албанныгларга мобилизация дээш чаңгыс катап бээр төлевирже 68 миллион рубль акшаны төлээн
Т

ывадан мобилизация-биле шериг албанынче 684 кижи кыйгырткан. Оларның өг-бүлелеринге янзы-бүрү дузаламчы хемчеглерин чедирип турар.
Мобилизацияже кыйгыртканнарның өг-бүлелеринге дузаламчы айтырыгларының талазы-биле, оларның өг-бүлелеринден база төрелдеринден дыңнадыгларны болгаш звоноктарны хүлээп, ажылдап кылыр республиканың каттышкан штавы ажылдап турар.

14.11.2022 Рустам Минниханов: Татарстан биле Тываның үре-түңнелдиг кады ажылдажылгазын демниг күжениишкиннеривис-биле быжыглап шыдаар бис

Татарстан машина тудуунуң, ооң иштинде «КАМАЗ» автомобильдер артык кезектерин хандырар адырында, ол ышкаш энергетика, тудуг база инфраструктура төлевилелдерин боттандырарынга, нефтехимия база дугуй продукциязы, газотурбина шимчедикчилери, үлетпүр болгаш соодукчу дериг-херекселдер, өске-даа продукциялар талазы-биле Тыва-биле кады ажылдаарынга белен деп, Татарстанның Президентизиниң парлалга албаны дыңнаткан.

14.11.2022 Тываның Баштыңы Татарстанда Чоннар найыралының бажыңынга чораан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ажылчын сургакчылаашкын үезинде Чоннар найыралының бажыңынга чораан. Бо чылын Татар Республиканың чоннарының Ассамблеязы тургустунганындан бээр 30 чыл болган оюн демдеглеп турар.

14.11.2022 Тыва биле Татарстан Кады ажылдажылга дугайында дугуржулганы чаарткан

Татарстанның бүдүрүлгелери Тыва Республика ышкаш регионнар-биле кады ажылдажылгага сонургалдыг деп, Татарстанның Президентизи Рустам Минниханов Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг-биле ужуражып тура демдеглээн. 

11.11.2022 «БТК-групп» акционерлиг ниитилел Тывада бүдүрүлгезин калбарткан

«БТК-групп» акционерлиг ниитилел Тыва Республиканың Чазаа-биле дугуржулга керээзи езугаар, Тываның Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызының чанында “Тыва Республиканың инвестиция хөгжүлдезиниң агентилели” күрүнениң автономнуг албан чериниң бүдүрүлге шөлүн алгыдып, ажылдакчылар санын көвүдеткен .

11.11.2022 Тываның эмнелге организацияларының автопарыгын чаа дүрген дуза автомобильдери-биле четчелээн

Тываның Чазаа регионнуң кадык камгалалының эде дерилгезинче улуг ажылды чорудуп турар. Кызыл, Каа-Хем, Мөңгүн-Тайга, Бии-Хем, Таңды, Тере-Хөл, Тес-Хем, Улуг-Хем, Чеди-Хөл база Эрзин кожууннарның төп кожуун эмнелгелери база кожууннар аразының эмнелге төптери, шупту 10 организацияның удуртукчулары амгы үении-биле четчелетинген 12 автомашинаның дүлгүүрлерин алган.

10.11.2022 Енисей Сибириниң аныяктары Кызылга эртер шуулганга боттарының инновацияларын таныштырар

Ноябрьның 17-18 хүннеринде Тываның найысылалынга «Инновациялар-2022» деп IV регионнар аразының аныяктарның чаартыкчы чорук шуулганы болуп эртер. «Енисей Сибири» төлевилел чорудуунуң хемчээн Тываның күрүне университеди, Хакассияның күрүне университеди база Сибирьниң федералдыг университеди организастап эрттирер.

10.11.2022 Тываның Баштыңы тускай шериг операциязының киржикчизи Каң-Демир Лопсан-Комбу-биле ужурашкан

Украинага тускай шериг операциязынга киржип чораан Каң-Демир Лопсан-Комбу-биле Тываның Баштыңы ужурашкан. Шериг операциязының үезинде дайынчы эжин камгалап каанының дугайында «Малахов» телепрограммага көргүскен ооң төөгүзү дыка хөй кижилерни хаара тудупкан.

10.11.2022 Чоннуӊ амыр-дыжын болгаш хөй-ниитиниӊ корум-чурумун камгалап чоруур шагдааларга республиканыӊ Баштыӊының байыр чедириишкини

Чоннуӊ амыр-дыжын болгаш хөй-ниитиниӊ корум-чурумун камгалап чоруур шагдааларга республиканыӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг байыр чедирип турарын социал четкиде бодунуӊ блогунга бижээн:

10.11.2022 Тываның найысылал школаларынга диш эмнээр өрээлдерни ажылдадыр

Республиканың Кадык камгалал яамызы чурттакчы чонга шынарлыг эмчи дузазының чедирилгезин экижидер хемчеглерни ап чорудуп турар. Чаа өөредилге чылының эгелээни-биле чергелештир, Кызылдың чеди школазында стоматология кабинеттери ажыттынган.

09.11.2022 Якут дылче очулдуртунган «Хунан-Кара» деп маадырлыг эпостуң чаа үндүрүлгезиниң таныштырылгазы Тывага болуп эрткен

Саха (Якутия) база Тыва республикаларның аразында парламентилер кады ажылдажылгазы-биле, ЮНЕСКО-нуң камгалалының ачызында “Делегей чоннарының маадырлыг тураскаалдары” деп чоннар аразының төлевилели-биле номну белеткеп, үндүрген.

09.11.2022 Тывада суггарылга системаларын 2023 чылда катап тургузар

Республикада мелиорация комплекизин катап тургузар ажылдар шимчей берген. Бо хонуктарда Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем аямызы үш суггарылга системазын катап тургузарының төлевилелин Чазакче киирген.

09.11.2022 Тывага хамааты камгалалының талазы-биле өөредилгелер эртип турар

Тывада хамааты болгаш девискээр камгалалының талазы-биле калбак өөредилгелер эртип турар. РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң даалгазы езугаар, российжи өске-даа регионнарда ведомстволар аразының комплекстиг ындыг белеткелдери чоруп турар.

08.11.2022 Тыва Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуну Владимир Мухин-биле байырлажып турар

Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуну Владимир Николаевич Мухин 98 харлыында мөчээн. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг хоочуннуң төрээн болгаш чоок кижилеринге кажыыдалын илередип, орнукшудулга езулалынга херек дузаны өг-бүлеге көргүзер даалганы ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызынга берген.

08.11.2022 Тываның Чазаанга Кызыл хоорайның бурунгаар хөгжүлдезин сайгарып чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Тываның найысалалының мэрия төлээлери база Кызыл хоорайның Төлээлекчилер хуралының депутаттары-биле ужуражып, ажыл-агыйжы чугааны чоруткан.

08.11.2022 Энергия камналгазының талазы-биле бүгү-российжи диктантыны бижииринче Тываның чурттакчыларын чалаан

Тываның 12 хардан өрү назылыг чурттакчы бүрүзү https://energydict.ru/ сайтыга онлайн хевирге эртер III бүгү-российжи «Е-Диктантыга» киржип, бажыңга энергияны камнаарынга хамаарыштыр бодунуң билиглерин хынап болур.

07.11.2022 Россияның суг курлавырлары Тывада камгалал чал тудуун доозарынга 200 млн рубьльди үндүрген

Кызылдың барыын талазында камгалал чалды төндүр тударынга Тыва немей 200 ажыг млн рубльди алыр. ТР-ниң арга-арыг болгаш бойдус ажыглал сайыдының оралакчызы Алексей Арчимаев, инженерлиг камгалал объектизинде тудуг ажылдары графиктен мурнай чоруп турарын көргеш, Россияның суг курлавырлары бо чылын тудугга немелде акшаландырышкынны үндүрер шиитпирни хүлээп алганын дыңнаткан.

07.11.2022 Тывада дарый дыңнадыышкын системазын хынаар

Тыва Республиканың хамааты камгалал болгаш онза байдалдар албанының республиканың чурттакчы чонунга дыңнадып турары болза, Тыва Республиканың чурттакчы чонунга дарый дыңнадыышкын чедирер системаның беленин хынаан комплекстиг хемчег 2022 чылдың ноябрь 8-те 10.30 минутадан 10 шак 48 минутага чедир эртер.

07.11.2022 Тываның Кадык камгалал яамызы республикада амгы демографтыг байдалды илеткээн

ТР-ниң Кадык камгалал яамызы бо чылдың тос айында республикада демографтыг байдалды анализтээн илеткелди кылган. Сайыт Анатолий Югайның илеткелинден алырга, чыл эгезинден тура Тывада өзүп-төрүттүнер чорук эвээжээн, ол ышкаш өлүп-хораар чорук саны база кызырылган.

01.11.2022 “Тыва дыл – чоннуң өнчүзү” деп тыва дылга тураскааткан чедиги шуулган болуп эрткен
Бөгүн, Тыва дылдың хүнүнде, Улусчу чогаадылга бажыңынга, республиканың эртем  болгаш башкылар ниитилежилгези, чогаалчылар, күрүне эрге-чагыргазы болгаш хөй-ниити организацияларының төлээлери, аныяктарның хөй-ниити организациялары, чогаадыкчы интеллигенция “Тыва дыл – чоннуң өнчүзү” деп чедиги шуулганны эрттирген.

01.11.2022 Дыштанылга хонуктарында уругларның айыыл чок чоруун хандырар хемчеглерни Тываның Чазаанга чугаалажып сайгарган
Күскү дыштанылга үезинде эң чугула айтырыгларның бирээзи - уругларның айыыл чок чоруунуң хандырар айтырыгны Владислав Ховалыг аппарат хуралында көдүрген.

01.11.2022 Тываның автооруктарынга баштайгы хар бергедээшкиннерни болдурган
Тывага октябрьның 28-тен 29 дүнезинче чагган баштайгы хар арт-сыннарга бергедээшкиннерни база орук-транспорт болуушкуннарын болдурган. РФ-тиң ОБЯ ТР-де регион эргелели чазактың аппарат хуралында Тываның Баштыңынга республиканың автооруктарында байдалдың дугайында илеткээн. 

01.11.2022 Тывада Кызыл – Хандагайты аразында автобус-биле доктаамал аргыжылганы ажыткан
Октябрьның 30-ден эгелеп республиканың найысылалы Кызыл хоорай биле кыдыг-кызыгаар Өвүр кожууннуң төвү Хандагайты суурже муниципалдар аразының база бир маршруду Тывада ажыттынган. 

31.10.2022 Айдың Чюдюкту Тываның Чазааның вице-премьеринде томуйлаан
Тываның Баштыңы бөгүн аппарат хуралында чаа вице-премьер Айдың Чюдюкту чазак кежигүннеринге таныштырган. А. Чюдюк ТР-ниң Чазааның даргазының иштики политика талазы-биле оралакчызының хүлээлгезин күүседир.

31.10.2022 Тываның эрге-чагыргазы балык үлетпүрүн хөгжүдер ажылды күштелдирер
Тываның Чазаанга эрткен республиканың Балык ажыл-агый чөвүлелиниң хуралында, балык адырының амгы байдалын болгаш ооң алыс кедизин сайгарып чугаалашкан.

31.10.2022 Тывада дыка хөй фермерлер болгаш көдээ ажыл-агый кооперативтери национал төлевилел боттанылгазының күрүне деткимчезин ажыглап турар

“Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук болгаш хууда сайгарлыкчы чорукту деткиири” национал төлевилел-биле күрүне деткимчезин ап турар агробизнес төлээлериниң саны Тывада көвүдээн. 

31.10.2022 Тыва «Географтыг диктантыны» бижиир
Орус географтыг ниитилелдиң октябрь 30-де болуп эртер «Географтыг диктант» VIII чырыдыышкын акциязынга Тываның чурттакчылары база киржир. 

31.10.2022 Тывада мобилизаттынган хамаатылардан тургустунган мото-адыгжы батальонну үдээн

Кызылда мото-адыгжы бригаданың баазазынга Тыва Республикадан кыйгырткан хамаатылардан тургустунган батальонну үдээн. Дайынчылар Россия Федерациязының Президентизи, дээди кол командылакчы В.В. Путинниң Төрээн чуртувустуң айыыл чок чоруун хандырып, ону камгалаар дээн айтыышкынын күүседири-биле аъттыпкан.

28.10.2022 Тывада оперативтиг штаб чурттакчы чонга садар хөмүрде кызыгаарлаашкынны ап кааптарын Тываның даг-руда компаниязынга сүмелээн
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг РФ-тиң Президентизиниң регионнарда айыыл чок чоруктуң чугула деңнелин хандырар чарлыын күүседир оперативтиг штабтың ээлчеглиг хуралын эрттирген.

28.10.2022 Тываның чурттакчылары 2023 чылда мобильдиг интернетти кайы суурже шөйерин боттары шилиир
Россияның Чурагай яамызы 2023 чылда дүрген дамчыыр мобильдиг интернетти баштай киирер 100-ден 500 чурттакчылыг суурларны шилээн онлайн-бадылаашкынны Күрүне ачы-дуза (Госуслуги) порталында эгелээн.

28.10.2022 Тываның Баштыңы өөредилге яамызынга билигниң шынарын бедидер системаны ажылдап кылыр даалганы берген
Өөредилге яамызының удуртулгазы база башкылаашкын ниитилежилгезиниң чамдык төлээлери-биле ужуражылга үезинде, Владислав Ховалыг республикада өөредилгениң шынарын бедидер программаны ажылдап кылыр даалганы берген.

28.10.2022 «Россияның почтазы» Тывада 8 көдээ салбырларны эде чаартырын доозуп турар
 «Почта Россияның почтазы» АН-ның Сибирь макрорегионунуң директору Александр Завьялов Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг-биле ужуражып тура, көдээ почта салбарыларын эде чаартыр программа дугайында таныштырган. 

28.10.2022 Тывада школачыларга халас дүштеки чемниң өртээн улгаттырган
Тывада эге школа өөреникчилеринге изиг чемниң өртээн 64,56 рубль турганындан, 85, 25 рубль чедир өстүрген. Республиканың Чазаа бо неделяда чогуур доктаалды бадылаан, ТР-ниң Өөредилге яамызы аъш-чем өртээниң өскени-биле дүштеки чемниң төлевири өскенин тайылбырлаан.

27.10.2022 Республиканың Чурагай хөгжүлдезиниң яамызы-биле МТС кампанияның кады боттандырган төлевилели Тываның ыраккы суурларын мобильдиг Интернетке кошкан
Регионнуң Чурагайлыг хөгжүлде яамызы биле МТС компаниязы «Чурагайлыг экономика» национал төлевилелдиң «Информация инфраструктуразы» федералдыг төлевилели база “Бис харылзаада бис” губернатор төлевилелиниң чорудуу-биле  Тываның ыраккы суурларын мобильдиг харылзаага кожар төлевилелди дооскан.

27.10.2022 Тывада чаа шаңнал – “Энерел сеткили дээш” деп медальды тургускан
Тывада ачы-буян чедирикчилерин база эки турачы волонтерларны күрүне шаңналдары-биле демдеглээр. «Энерел сеткили дээш» медальды тургузар дугайында хоойлунуң төлевилелин республиканың чазаа деткээш, сайгарып көөр кылдыр Дээди Хуралче киирген.

26.10.2022 Тыва Республика аныяктар политиказының хөгжүлдезинче 64 млн рубльди алыр
“Регион аныяктарга” төлевилел чорудуу-биле Аныяктар херектериниң федералдыг агентилел конкурузунга тиилээннерниң санынче Тыва Республиканың Аныяктар херээниң талазы-биле агентилелдиң ажылдап кылганы Аныяктар политиказының комплекстиг хөгжүлде программазының концепциязы кирген.

26.10.2022 Тываның өөредилге сайыдының оралакчызы Евгений Овсянниковту “Эрес-дидим чоруу дээш” медаль-биле шаңнаан
Тускай шериг операциязының үезинде дайынчы даалгаларны күүседип тура, эрес-дидим болгаш коргуш чок чоруун көргүскени дээш, “Эрес-дидим чоруу дээш” медальды Тыва Республиканың өөредилге сайыдының оралакчызы Евгений Овсянниковка тывыскан.

26.10.2022 Тываның Чазаа база Ажаалга банкызы ПАН кады ажылдажылга керээзин чарган
Ажаалга банкызының Сибирьде банкызының даргазы Дмитрий Солнцевке баштаткан кредит албан чериниң төлээлери-биле ужуражылга үезинде, регионнуң баштыңы Владислав Ховалыг кады ажылдажылга Дугуржулгазынга атты салган.

30.09.2022 Тываның Баштыңы Енисей Сибирин хөгжүдер корпорацияның удуртукчузу-биле ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирген
Тыва Республиканың II Тудуг шуулганын база “Енисей Сибири – келир үениң хоорайлары” Красноярскиниң экономиктиг форумунуң (КЭФ) стратегтиг сессиязын эрттирер дээш республикада келген Енисей Сибирин хөгжүдер корпорацияның чиңгине директору Сергей Ладыженко-биле Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ужурашкан.

30.09.2022 Тывада өртке удур онза чурумну октябрь 19-ка чедир узаткан
Республика девискээринде өртке удур онза чурумну сентябрь 29-тан октябрь 19-ка чедир узаткан. Ол дээрге, арга-арыг киреринге, одаг кыпсырынга, бажыңнар база чурттакчылыг пунктлар чоогунга кургаг сиген болгаш бок өрттедиринге кызыгаарлаашкыннары узатканы-дыр. 

30.09.2022 Тываның кожууннарында мобилизацияже кыйгыртканнарның өг-бүлелеринге хөмүрнү дүжүрүп, шээр малды чедирип турар
Муниципалдыг районнар чагыргалары республика Баштыңының даалгазын күүседип, курлавырда кижилерниң өг-бүлелеринге баштайгы дээрезинде бирги дуза кылдыр дириг хойну база хөмүрнү чедирип эгелээн.

29.09.2022 Бүгү-российжи халас юридиктиг дуза хүнүнге Тыва база каттышкан
Сентябрь 30-де бүгү Россияда халас юридиктиг дуза көргүзериниң хүнүн демдеглеп эрттирер. Россияның Юристер ассоциациязының база «Чаңгыс демниг Россия» партиязының даргазы Д.А. Медведевтиң регионнуң Хөй-ниити хүлээп алыышкынында Кижиниң эргелериниң талазы-биле бүрүн эргелиг төлээ чериниң юристери ол хүн Тывага халас юридиктиг дузаны көргүзери-биле хамаатыларны хүлээп алыр.

29.09.2022 Тывада туризм адырының хөгжүлдезин аңгы ведомство чорудар
Тывада туризм талазы-биле аңгы агентилелди тургускан. Республика Баштыңы регионнуң туризм адырын хөгжүдер айтырыглар-биле ажылдаар аңгы ведомствону чазактың тургузуунга хевирлээр шиитпирни үндүрген.

29.09.2022 Тывада өскүстерге чурттаар оран-сава садып алыр сертификаттарны берген
Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчызы Елена Хардикова республиканың алды чурттакчызынга чурттаар оран-сава садып алыр сертификаттарны тывыскан.

29.09.2022 Тываның Нотариалдыг палатазы мөөңнээшкинде хамаатыларга чиигелделерни доктааткан
Долу эвес мобилизация-биле шериг албанынче кыйгырткан хамаатыларны эрге-хоойлу болгаш техниктиг айтырыглар талазы-биле нотариустуң ачы-дузазын алганы дээш төлевирден хостаан. Тыва Республиканың Нотариалдыг палатазының президентизи Марианна Иргит ооң дугайында дыңнаткан.

29.09.2022 Тывада онза камгалалдыг бойдус девискээрлеринче төлевирни доктааткан
Тываның Чазаа онза камгалалдыг категорияга хамааржыр бойдус девискээрлеринче төлевирлиг кирер кылыр шиитпирни үндүрген. Сентябрь 27-де чогуур доктаалды бадылаан

28.09.2022 Тывадан мобилизацияже кыйгыртканнарның өг-бүлелеринге аъш-чем аймаа, шээр мал база одаар чүүл-биле дузалаар
Тыва Республиканың Баштыңының даалгазы-биле, региондан мобилизацияже кыйгырткан кижилерниң өг-бүлелеринге аъш-чем аймаан, бир баш шээр малды база хөмүр азы ыяшты бээр. Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының баазазында ажыткан, мобилизацияже кыйгырткан хамаатыларның өг-бүлелеринге деткимче көргүзер төп таварыштыр деткимчениң хемчеглерин үлээр ажылды чорудар. 

28.09.2022 Тываның Арга-арыг яамызының корпоративтиг программазы эң эки 10-нуң санынче кирген
«Демография» национал төлевилелдиң “Хөй-ниитиниң кадыкшылын быжыглаары” деп төлевилели-биле республиканың хөй-ниити кадыкшылы база медицина профилактиказы төптүң боттандырган кадыкшыл быжыглаар “Кадык амыдырал база эки сагыш-сеткил – чедиишкинниг коллектив” төлевилели эң эки 10-нуң санынче кирген.

28.09.2022 Владислав Ховалыгның саналдааны-биле, Тывадан мөөңнээшкинче кыйгыртканнарның өг-бүлезинге дуза кадар штабты тургузар
Сентябрь 27-де, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг политиктиг партияларның удуртукчулары база активчилери-биле ужурашкаш, республикадан мобилизацияже кыйгырткан чурттакчыларның өг-бүлелеринге дуза кадар чаңгыс аай төптү тургузар саналды киирген.

27.09.2022 Тываның Баштыңы дорт дамчыдылга үезинде журналистерниң айтырыгларынга харыылаар
Бөгүн, сентябрьның 27-де, 19.00 шакта, Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг-биле парлалга-конференциязының үезинде, регионнуң удуртукчузу массалыг информация чепсектериниң төлээлериниң айтырыгларынга харыылаар.

27.09.2022 Тывада мал чемин белеткээр кампания дооступ турар
ТР-ниң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының дыңнадыы-биле алырга, республиканың кожууннары мал чемин белеткээр планын 88 хуу чедирип алган.
Республикада ийи кожуун – Таңды (112 %) база Тожу (116%) мал чеми белеткээр планын ажыр күүсеткен.

27.09.2022 Тываның школачыларын бүгү-российжи киберспортчу оюннарга киржир кылдыр чалаан
Россияның компьютер спортунуң талазы-биле федерацияның 2018 чылдан бээр эрттирип турары школачылар аразынга компьютер спортунуң талазы-биле “Бүгү-Россияның интеллектуалдыг-киберспорт лигазы” бүгү-российжи оюннарның регион чадазынга киржир чагыгларны Тывада хүлээп эгелээн. 

27.09.2022 Туриндустрияның эксперттери «Сибирь дыштанылгалары» национал маршруттуң Тывада объектилеринге үнелелди берген
Россияның аңгы-аңгы регионнарындан турисчи компанияларның төлээлери “Сибирь дыштанылгалары” национал турисчи маршрут талазы-биле Ростуризмниң информастыг турун боттандырып, эрткен неделяда республикага келгеш барган.

27.09.2022 Тываның Баштыңы одаар чүүл складтарында өртек-үнеге контрольду шыңгыырадырын айыткан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг одалга-энергетика комплекизин удуртуп турар бодунуң оралакчызы Александр Брокертке республиканың одаар чүүл складтарындан чурттакчы чонга хөмүрнү чедирер өртектер-биле байдалды контрольга алырын дааскан.

27.09.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг долу эвес мобилизацияны онза кичээнгейде алган
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг долу эвес мобилизацияның республикада шын чоруттунуп турарын онза кичээнгейде  тудуп турар. 55 дугаар мотоадыгжы бригада баазазында мөөңнеттинген курлавырда шериг тыва оолдар-биле ол ужуражып четкен.

26.09.2022 Тываның Баштыңы Ижевскиге мөчээн кижилерниң чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен
Ижевскиниң 88 дугаарлыг школазынга аткылажыышкындан 13 кижи чок болган, оларның чедизи бичии уруглар. 21 кижини балыглаан, оларның 14-ү база бичии уруглар. Удмуртияда озал-ондактан чок болганнарга үш хүннүң кажыыдалын чарлаан.

26.09.2022 Тываның Баштыңы ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле Бии-Хемниң юбилейинге киришкен
Тываның Баштыңы Бии-Хем кожууннуң тургустунганындан бээр 90 чылдаан юбилейинге киришкен. Чуртта байдалдың ужун бии-хемчилер байырлалын “оожум” эрттирген. Владислав Ховалыг байырлыг хуралда сөстү алгаш, кожуунунуң төөгүзүн камнап, улуг салгалдың ужур-чаңчылдарын төлептиг уламчылап чорууру дээш Бии-Хемниң чурттакчыларга байырын чедирген

26.09.2022 Тываның Баштыңы мобилизацияже кыйгыртканнарның учет бижимелдерин таптыг хынаарын негээн
Тываның Баштыңы Кызыл хоорайның шериг комиссариадынга чедип, кыйгыртылга талазы-биле ажылдар кайы хире чоруп турарын көрген. Республиканың шериг комиссары Демир-оол Артына база найысылалдың шеригкому Петр Ширко долу эвес мобилизацияны хандырар дээн даалганың күүселдезин Владаслав Ховалыгга илеткээн.

26.09.2022 Тывада 38 культура албан черлери пушкин картазында коштунган
Тывада 4,5 муң аныяктар пушкин картазын ажыглап турар. Ол дээрге культурлуг программага киржир эргелиг 14-22 харлыг аныяктарның чүгле 33 хуузу болуп турар.

26.09.2022 Россияның VII бүгү-российжи пенсионерлер спартакиадазынга Тываның командазы киржир
Регионнуң Пенсионерлер эвилелиниң даргазы Алла Хурума баштаан Тываның командазы -29 хүннеринде Тольятти хоорайга Россияның VII бүгү-российжи пенсионерлер спартакиадазының финалында республиканы төлээлээр.

24.09.2022 ТР-де долу эвес мобилизация айтырыгларынга харыылаар "изиг шугум" телефону ажылдап турар
Россияның Президентизи Владимир Путин “Россия Федерациязынга долу эвес мобилизацияны чарлаар дугайында” Чарлыкка холунуң үжүүн сентябрь 21-де салган. Ол хүнден Россияның бүгү регионнарынга долу эвес мобилизацияны чорудар талазы-биле ажылдарны шериг комиссариаттары чорудуп турар.

23.09.2022 Тывада бичии даш-чонукчуларының аразынга "Чонар-Даш 2022" конкурсту чарлаан
РФ-тиң Федерация Чөвүлелиниң сенатору Дина Оюннуң эгелээни чонар-даш уран чүүлүн сайзырадып, салым-чаяанныг уругларны илередиринче угланган конкурсту Тыва Республиканың Өөредилге болгаш Культура яамылары деткээн.

23.09.2022 Тываның эрге-чагыргазы чаңгыс аай аккредитация системазында кирген ветеринарлыг лабораторияларның аккредитациялаарынга субсидияны бээр
Тываның Чазаа аккредитацияның чаңгыс аай национал системазынче аккредитация алырынга ветеринария албан черлериниң чарыгдалдарынга бюджеттен компенсация бээринге белен. Республика Баштыңы Владислав Ховалыг чогуур доктаалга атты салган.

22.09.2022 Тывада уруглар-биле кижизидилге болгаш профилактика ажылдарын күштелдирер
Тывада социал төлевилелдерге грант деткимчезин эде көөр. ТР-ниң Чазааның даргазының оралакчызы Елена Хардикова, келир чылда регион грантыларының конкурс тиилекчилерин аңгы илередирде, спортчу, дыштанылга, чогаадыкчы болгаш уруглар-биле ажылды организастаарынче угланган өске-даа инициативаларны көөрүн дыңнаткан.

22.09.2022 Ыраккы Тере-Хөл кожууннуң поликлиниказында капитал септелгени кылган
Тере-Хөл кожуунга чедери берге ырак бол, тудугжулар төп эмнелгезиниң поликлиниказын чаартыр шупту ажылды хуусаазында дооскан. Поликлиника кожууннуң  беш суурунуң 2 муң хире чурттакчы чонун хандырып турар.

22.09.2022 «Айыыл чок, шынарлыг оруктар» национал төлевилели-биле Тывада орук ажылдары доостур чоокшулаан
«Айыыл чок, шынарлыг оруктар» национал төлевилел чорудуу-биле 2022 чылда республика девискээринде регион болгаш тус черлерниң ниити ажыглалдыг 30,4 км оруун септеп кылыр.

22.09.2022 Тываның Чазаа ТР-ниң Шериг комиссариады-биле долу эвес мобилизация ажылынче дарый кирген
Россия Федерациязының Президентизи Владимир Путин Россияда курлавырда шериглерниӊ ччамдыызын мөөӊнээр дугайында Чарлыкка ат салганын чарлаан.

21.09.2022 Тывада суггат системазының каттышкан инвентаризациязын кылыр
Тываның Баштыңы республиканың суггат системазын катап тургузарынга базым аайы-биле план апаар кол кезектерлиг, тодаргай болгаш ажыктыг “орук картазын” ажылдап кылыр даалганы чазактың аграрлыг блогунга дааскан. 

21.09.2022 2023 чылда Тывада үш көдээ библиотеканы чаартыр
Россия Федерациязының Культура яамызы 2023 чылда библиотекаларын чаартыр конкурс шилилдезин эрткен РФ-тиң субъектилерин чарлаан.
Тыва Республикадан Барыын-Хемчик кожууннуң төпчүткен кожуун библиотеказы, Мөнгүн-Тайга кожууннуң Мугур-Аксы биле Бай-Тайга кожууннуң Кызыл-Даг суурларының библиотекалары конкурс тиилекчилериниң санынче кирген.

21.09.2022 Тес-Хемде «Эзирлерниң уязы» төлевилел-биле ийиги спорт зал ажыттынар
Бо чылын «Эзирлернин уязы» губернатор төлевилелинде 10 чурттакчылыг чер киржип турар. Бо хүнге чедир оларның хөй кезиинде тудуг ажылдары доозулгалак, деп Тываның Спорт яамызы дыңнаткан. 

21.09.2022 Тывага тудугжуларның ийиги шуулганы болуп эртер
Тыва Республиканың эрге-чагыргазы сентябрь 30-де Кызылга II тудуг шуулганын организастап эрттирер. Енисей Сибирин хөгжүдер корпорация - шуулганның оператору. Шуулган офлайн база онлайн хевирге, ensib.ru сайтыга дорт дамчыдар.

21.09.2022 Тывада кожууннар аразынга пассажирлер аргыжылгазын катап эгелээр чаа автобүдүрүлгени ажыткан
Республика баштыңы Владислав Ховалыгның парламентиге  айыткалы езугаар, Тываның Чазаа пассажирлер аргыштырар системаны чурумчудары-биле элээн каш хемчеглерни алган.

20.09.2022 Улан-Батор хоорайга “Азияже эжик” 36-гы делегей делгелгезинче Тываның бараан бүдүрүкчүлерин чалаан
2022 чылдың сентябрь 22-25 хүннеринде Улан-Батор хоорайга Россия Федерациязы биле Моолдуң Садыглажылге төлээ черлериниң “Российжи экспорт төвү” АН-ның деткиишкини-биле Моолдуң Национал салыг-үлетпүр палатазы база найысылалдың удуртулгазы “Улан-Батор кады ажылдажылгазы-2022” улуг делгелге чорудуунуң иштинде “Азияже эжик” 36-гы делегейниң универсалдыг делгелгезин организастап эрттирер.

20.09.2022 Красноярскиниң академиктиг симфония оркестри Кызылга Владимир Токаның 80 харлаанынга тураскаадып концертти көргүзер
Тыва Республиканың шылгараңгай композиторларның бирээзи Владимир Тока бо чылын 80 харлаар турган. Ол хүнге тураскаадып Красноярскиниң филармониязы Тываның күрүне филармониязы-биле кады «Владимир Токаның Енисей акварели» хөгжүм салгалы» төлевилел-биле элээн каш хемчеглерни организастаан.

20.09.2022 Тывада бичии уругларның тыва дылда номнар болгаш сеткүүлдериниң "Tuva_read" электроннуг бирги библиотеказы тургустунган
Эрткен неделяда, Тыва культура төвүнге, электроннуг библиотеканың таныштырылгазы болуп эрткен. Библиотеканың фондузунда 1000 номнуң база 100 аудиочогаалдарның электроннуг хоолгалары кирген.

20.09.2022 Тываның Чазаанга одалга сезонунуң эгелээнин сайгарып чугаалашкан
Кызыл, Хову-Аксы база Чаа-Хөлде төпчүткен чылыг хандырылгазы график езугаар сентябрь 15-те эгелээн. Тываның одалга болгаш энергетика сайыдының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владимир Фунтиков Хову-Аксы биле Чаа-Хөлде септелге кылып турар ийи-чаңгыс бажыңнардан аңгыда, шупту объектилер чылыгда коштунганын Чазактың аппарат хуралында дыңнаткан.

19.09.2022 Тывада covid-19-тан аарааннарның 90 хуузу тарытпаан болган
Тывада коронавирус халдавырындан аарыыр чорук чүгээртээн-даа болза, эпидемияга удур хемчеглерни шыңгыы сагыыры артык эвес.

19.09.2022 Тывада шупту арга-арыг өрттерин өжүрген
Регионнуң диспетчер албанының чеди хонуунуң дыңнадыы-биле алырга, 2022 чылдың сентябрь 19-туң эртенги шактарында республиканың арга-арыг фондузунда чаңгыс-даа өрт чок. Сөөлгү хонуктарда Таңды база Улуг-Хем кожууннарда үш черде база Эрзин кожуунда бир улуг өрттү өжүрген. Республикага чагган чаъстар өрт халавын өжүрүшкен.

19.09.2022 Мал чеминиң белеткелин шалыпкын доозар
Бөгүн республика Чазааның аппарат хуралынга ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызының сентябрь 16-да сан-көргүзүүнге даянгаш берген медээзи алырга, республика 182,7 муң га черде сигенни кезип, 172,2 муң газында мал чемин чыып, бөлген. Ниитизи-биле 195,4 муң тоннаны кезип (эрткен неделядан +40,2 муң тонна хөйнү), азы планның 75,2% күүсеткен.

19.09.2022 Тывага Россия студентилериниң археология-этнография конференциязы болуп эртер
Регион чазааның деткимчези-биле, сентябрьның 22-24 хүннеринде Тывага, Россия студентилериниң археология-этнографтыг 62-ги конференциязы болуп эртер.
Тываның археологиязынга бо чыл онзагай болган. 

19.09.2022 Тываның Орук-транспорт яамызы пассажирлер аргыштырар чаа автобустарны садып алган
Тыва Республиканың Орук-транспорт комплекс яамызының муниципалдыг болгаш муниципалдар аразының маршруттарынга пассажирлер аргыштырылгазының шынарын экижидер дээш садып алганы автобустары республикада чедип келген. 

16.09.2022 Губернатор төлевилелдери Кара-Хөлге ийиги тынышты ажыткан
Бай-Тайга кожуунда улуг эвес Кара-Хөл сууру чараш бойдус чурумалы база билдингир кижилери-биле республикада чоргааралдыг. Сөөлгү чылдарда регион чазааның деткимчезиниң ачызында Кара-Хөл көзүлдүр-ле чаартынып, хөгжээн.

16.09.2022 Тываның найысылалынга улустуң артизи Максим Мунзукка тураскаалды Дерсу Узаланың овур-хевиринге кылып тургузар
Акира Куросаваның «Дерсу Узала» деп кинозунда кол рольду ойнааш делегейге алдаржаан РСФСР-ниң база Тыва АССР-ниң улустуң артизи Максим Мунзукка тураскаалды Тывага ажыдарынга белеткел чоруп турар. 

16.09.2022 Тывада «социал» хөмүрнү дүжүрүп эгелээн
Тывада одалга сезону эгелээни-биле, регионнуң баштыңы “Социал хөмүр” губернатор төлевилелиниң күүселдезин онза кичээнгейде алган. Бо чылын хөмүр алыкчыларынга 402 өг-бүле немешкен. Владислав Ховалыгның даалгазы езугаар ам 3624 өг-бүле деткимчени алыр. 

15.09.2022 Тываның Баштыңы Өвүр кожуунда кол тудугларны хынаан
"Өөредилге" национал төлевилел күүселдези-биле Өвүрнүң Саглы биле Дус-Даг школаларында септелгени бо чылын кылып дооскан. Тудугжулар өөредилге чылы эгелээринге чедир ажылдарны доозуптарга, уруглар сентябрь 1-де чаартынган школазында чаа парталар артынга олурупкан.

15.09.2022 Тываның Баштыңы школалар база уруглар садтарын тударынче немелде акшаландырыышкыннарны дугуржуп турар
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага федералдыг яамыларже кирип, республиканың өөредилге системазын немей акшаландырар айтырыгларны чугаалажып, дугурушкан. 

15.09.2022 Тывада одалга сезону эгелээн
Тываның эң улуг чылыг бүдүрүлгези – Кызылдың ЧЭТ сентябрьның 15-тен Кызыл хоорайның база Каа-Хем суурнуң социал ужур-дузалыг объектилеринче чылыгны берип эгелээрин дыңнаткан. 

14.09.2022 Тывада дүжүт ажаалдазы уламчылавышаан
Тываның тараалаң шөлдерлиг дөрт кожуунунда – Таңды, Бии-Хем, Каа-Хем база Сүт-Хөлде дүжүт ажаалдазы уламчавышаан. ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызының сентябрь 10-да көргүзүү-биле алырга, 900 гектар ажыг шөлден тараа культуразын чыып алган. 

14.09.2022 Тываның найысылалында 9 немелде тарыышкын пунктуларын ажыткан
Кызылда коронавирус халдавырындан тарылга салдырар немелде тос пунктуну ажылдаткан. 

14.09.2022 База бир улусчу көвүрүгнү Тес-Хем кожуунда туткан
“Чоннуң көвүрүү” губернатор төлевилели-биле республикада туткан 14 ыяш көвүрүглерниң бирээзи - Тес-Хем кожуунда көвүрүгнү эрткен неделяда ажыглалче киирген. 

14.09.2022 Тывада үндүрүг төлекчилери эт-хөреңги үндүрүүн төлээр дыңнадыышкыннарны алыр

Тывада 2021 чылда эт-хөреңги үндүрүүнге 136 муң үндүрүг дыңнадыышкыннарын белеткеп, ооң 47 муңун “Хуу кабинеттеринче” чоруткан. 85 муң үндүрүг төлекчизи үндүрүг дыңнадыын почтадан алыр. 

13.09.2022 Тывада өөскээн арга-арыг өрттериниң хөй кезиинге кижилер буруулуг
Сентябрьның 8-тен эгелеп, Тываның арга-арыгларында онза байдал чурумун киирген. Регионнуң диспетчер албанының медээзи-биле алырга, бөгүнде арга-арыг фондузунуң черлеринде 4545,5 гектар ниити шөлдүг 22 өрт хып турар (онза байдал чурумун чарлаар мурнунда 10 турган).

13.09.2022 Тываның Баштыңы Таңдыда дүжүт ажаадазы кайы хире чоруп турарын көрген
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Таңды кожуунга ажылчын сургакчылаашкын-биле чораан. Шөлдерде дүжүт ажаалдазы, Бай-Хаакта школа тудуу кайы хире чоруп турарын ол хынаан.

13.09.2022 Тываның Одалга болгаш энергетика яамызы – чурттакчы чонга хөмүр-дашты садарын уламчылаар
«Тываның даг-руда компаниязы» КХН-ден чурттакчы чонга хөмүр садарын 2022 чылдың сентябрь 12-ден соксадыр дугайында бижик Тыва Республиканың Чазаанга 2022 чылдың сентябрь 9-та кирген. 

13.09.2022 Тывада эпидемиологтуг байдал турум
Тывада коронавирус халдавырындан хүнде аарыыр чорук чоорту кызырлып эгелээн. Эрткен хонукта республикада ковидтээн 61 таварылганы, ооң мурнунда хүнден 48-ке эвээшти бүрүткээн. 

13.09.2022 «Чаңгыс демниг Россия» Тывага эрткен соңгулдаларда тиилээн
Чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнүң Тывага баш бурунгаар түңнелдерин үндүрген. «Чаңгыс демниг Россия» соңгулда кампаниязын бүзүрелдиг болгаш күштүг чоруткан. Ынчалдыр Тываның Дээди Хуралының – Кызылдың Восточный биле Сүт-Хөлдүң чаңгыс мандаттыг ийи округунче немелде соңгулдаларны партияның төлээлери бүзүрелдиг тиилелге-биле дооскан.

12.09.2022 Тываның Чазаа биле Моолдуң Завхан аймааның чагыргазы кады ажылдажылга дугайында дугуржулганы чаарткан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Кызылда келген Моолдуң Завхан аймаандан делегация-биле республиканың моон-даа соңгааргы садыг-экономиктиг кады ажылдажылгазының дугайында чугааны кылганнар. Аймактың губернатору Дашпунцаг Тувшинжаргал делегацияны удуртуп чораан.

12.09.2022 РФ-тиң Чазаа Иркутскыдан Кызылче субсидиялыг рейстерни бадылаан
Россия Федерациязының Транспорт яамызы-биле регионнуң Орук-транспорт яамызының аразында дугуржулга езугаар, «ИрАэро» авиакомпания сентябрьның 13-тен эгелеп «Иркутск – Кызыл – Иркутск» маршруттуг субсидиялыг рейстерни катап ужудуп эгелээр. 

12.09.2022 «Аныяк эртем» эртем-практиктиг конференцияже Тываның аныяк шинчилекчилерин чалаан
Республика Чазааның чанында Тываның гуманитарлыг болгаш тускай социал-экономиктиг шинчилелдер институду «Аныяк эртемденнер болгаш специалистер эвилели» регионнуң хөй-ниити организациязы-биле кады октябрьның 25, 26 хүннеринде Кызыл хоорайга эртер “Аныяк эртем” республиканың эртем-практиктиг конференциязынга киржир кылдыр өөреникчилерни болгаш студентилерни база чалаан.

12.09.2022 Тываның одалга болгаш энергетика сайыдында Владимир Фунтиковту томуйлаан
Тываның Баштыңының чарлыы-биле ТР-ниң одалга болгаш энергетика сайыдынга регион найысылалының чылыг четкилериниң бүдүрүлгелеринге хөй чылдарда ажылдаан, чылыг болгаш электри четкилериниң талазы-биле профессионал инженер Владимир Фунтиковту томуйлаан.

12.09.2022 Тыва биле Моолдуң автомобиль хыналда-эрттирилге пунктузу таварты кызыгаар эрттери ийи катап көвүдээр
Тывада «Хандагайты» автомобиль эрттирилге пунктузун эде чаартыр тудуг ажылдары шалыпкын чоруп турар. Республиканың баштыңы Владислав Ховалыг Сибирьниң таможня эргелелиниң начальниги Александр Ястребов,  Красноярск таможнязының удуртукчузу Василий Костомаров база Роскызыгаар тудуунуң Новосибирскиде филиалының удуртукчузу Александр Сирчук олар-биле Кызылга ужуражып, чаа таможня терминалдарын биле өске-даа инфраструктураны тудар ажылдар кайы хире чоруп турарын чугаалашкан.

09.09.2022 Тываның найысылалы Кызыл 108 харлаар
Эртен, сентябрь 10-да, Тыва Республиканың найысылалы Кызыл хоорай 108 харлаанын демдеглээр. Хоорай чагыргазы байырлал хүнүнде информация-чырыыдышкынныг, культура-массалыг болгаш спортчу хемчеглерни эрттирер. Найысылалдың бичии чурттакчыларын хөйү-биле хаара тудар дээш, хоорайның аңгы-аңгы микрорайоннарынга хөглээшкинниг база өөредиглиг хемлеглерни планнаан.

09.09.2022 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы агроүлетпүр комплекизиниң айтырыгларын сайгарган хуралды эрттирген
Тываның Баштыңының Көдээ ажыл-агый яамызының удуртулгазы база специалистери-биле кады эрттирген хуралында, республиканың АҮК амгы үеде шиитпирлээр элээн нарын айтырыгларын сайгарып чугаалашкан.

09.09.2022 Тываның найысылалында хоорай поликлиниказынга немей чаа оран-саваны ажыткан
Тывада хоорай поликлиниказын калбартыры-биле, эргиде турган терапия салбырының оран-савазын бүрүн септээш, ону ынаар дамчыткан.
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ажыглалче кирген объектиге чедип, поликлиниканың чаа салбырының ажылын сонуургаан.

09.09.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнүң баштайгы шагында соңгаан
Бөгүн бистиң чурттуң девискээринде аңгы-аңгы деңнелдиң соңгулда кампаниялары эгелээн. Чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнде Россия Федерацияның 15 субъектизиниң баштыңнарын, күрүне эрге-чагыргазының 6 хоойлужудулга органнарының депутаттарын чон соңгуур.

08.09.2022 “Культура” национал төлевилел боттанылгазы-биле үш кожуун чаа клубтарны алган

Регионнуң Культура болгаш туризм яамызы “Культура” национал төлевилел боттанылгазы-биле саткан көдээ черлерде чоннуң культурлуг дыштанылгазын организастаарынга тускай дериттинген көжүп чоруур төптү тыпсыр дээш республиканың культура албан черлериниң ортузунга мөөрейни чарлаан турган.

08.09.2022 Тывада чогаал адырында национал шаңналды тыпсыры-биле мөөрейни чарлаан
Тыва чогаалдың чечен-мерген чараш арга-ужурларын камгалап арттырып, ону нептедир база уран очулганы хөгжүдүп, сайзыраңгайжыдар сорулга-биле чыл санында-ла «Национал чогаал шаңналы» мөөрейни эрттирери чаңчыл апарган.

08.09.2022 Тывада хыпкан арга-арыг өрттериниң шөлү улгатканындан онза байдал чурумун киирген
Тываның Баштыңы республикада арга-арыг өрттериниң уржуундан “онза байдал” чурумун киирерин чарлаан. 

08.09.2022 Тывада 3-тен 7 харлыг ажы-төлге социал төлевирлерни 15 муң ажыг өг-бүле алыр
Тывада 3-7 харлыг ажы-төлге социал төлевирлер бээр талазы-биле ажылдар уламчылавышаан. Республика Чазаанга киирген ТР-ниң Күш-ажыл яамызының медээзинден алырга, сентябрь эгезинде 15478 өг-бүлениң билдириишкининге ол пособиени алыр кылдыр чөпшээрешкен, ам-даа 2,5 муң ажыг кижиниң бөлүк документилери яамыга хамааржыр албаннарның хыналдазында.

07.09.2022 Тываның Чөөн-Хемчик, Бии-Хем кожууннар база найысылал Кызыл биче хоорайларга база төөгүлүг суурларга таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээр төлевилелдер конкурузунга киржир
Россияның Тудуг яамызы биче хоорайларга база төөгүлүг суурларга таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээр дээн эки дирткен төлевилелдерниң бүгү-росийжи мөөрейин база катап эрттирер дээни билдине берген.

07.09.2022 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы хой дүгүн дужааганы дээш малчыннарга субсидияны берип эгелээн
Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы тус черниң 30 көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлеринге хой дүгүн бүдүрүп, садып-саарганы дээш субсидияны берген. 

07.09.2022 Россияның дөрт регионундан база Киргизиядан командалар Тываның Баштыңының Кубогу дээш ойнап турар
«Субедей» спорт комплекизинде Тыва Республиканың Баштыңының кубогу дээш эр командалар аразынга мини-футболга маргылдаалар эгелээн. Чурттуң дөрт регионундан база Кыргыз Республикадан спортчулар маргылдаага киржир дээш Кызылда чедип келген.

07.09.2022 Тывага “Азия төвүнге ужуражылгалар” деп чоннарның байырлалдары болгаш ёзулалдарының регионнар аразының фестивалы болуп эртер
Сентябрьның 7-9 хүннеринде, "Азия төвүнге ужуражылгалар” деп чоннарның байырлалдары болгаш ёзулалдарының регионнар аразының фестивалының үезинде, мастерлер болгаш ус-шеверлерниң ажылдарның делгелгези, чоннарның езулалдарын база байырлалдарын көргүзүглери, янзы-бүрү мастер-класстар, эртем-практиктиг конференция, фестиваль киржикчилериниң концерти болуп эртер.

06.09.2022 Тыва «Паутина» системада каттыжып кирген
Тываның найысылалы Кызыл хоорайда “Ээремчик дузаа” - «Паутина» система ажылдап эгелээн. Ол дээрге регионнуң чаңгыс аай четкизин база чурум үрээшкиннерин чурук-видеога демдеглеп тырттырар идегелдиг инфраструктураны каттыштырган программа-аппараттыг комплекс болур. 

06.09.2022 Тываның чартык чылда боттуң орулгазы 23 хуу өскен
2021 чылдың январь-июльга деңнээрге, 2022 чылдың ол-ла үезинде үндүрүг болгаш үндүрүгге хамаарышпас орулгаларның түңү 23 хуу өзүп, 3,87 млрд. рубль четкен. 

06.09.2022 Өвүрнүң ыраккы суурларынче дүрген дамчыыр Интернетти киирген
Тываның Өвүр кожуунунуң ыраккы суурларын дүрген дамчыыр Интернетте кошкан. «МТС» компания Дус-Даг, Чаа-Суур база Ак-Чыраа суурларда 4G интернетти кииргенин дыңнаткан.

06.09.2022 Тываның чурттакчы чону республиканың одаар чүүл складтарындан хөмүрнү чүгээр өртек-биле садып ап болур
Тывада республиканың одаар чүүл складтарынче хөмүрнү сөөртүп чедирери уламчылавышаан, ам чон кыштаар хөмүрүн таарымчалыг өртек-биле садып ап болур. 

06.09.2022 Тывада кааңдаашкындан оът-сигенниң чегей үнгени мал кыштаглаашкынын нарыыдадып болур
Регонда чайны өттүр кааңнаанындан, Тываның алды кожуунунда мал ажыл-агыйлары мал чеминге бергедежип болур. Республика Чазааның аппарат хуралында мал чеминиң белеткелинде байдал кандыызын чугаалашкан.

06.09.2022 Тывада «Арыг хоорай. Арыг суур» чаа губернатор төлевилели эгелээн
Республика Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле Тывада «Арыг хоорай. Арыг суур» деп чаа губернатор төлевилели эгелээн.

05.09.2022 Тывада COVID-19-ка база гриппке удур тарылганы чергелештир ап болур
Бөгүн сентябрь 5-те, республика чазааның аппарат хуралында, Росхереглел хайгааралдың Тывада эргелелиниң болгаш ТР-ниң Кадык камгалал яамызының берген медээзинден алырга, эрткен неделяда – август 29-тан сентябрь 4-ке чедир, лабораторлуг шинчилелдерниң түңнелинде, 18 муниципалдыг тургузугда COVID-19-тан аараан 1373 кижини тодараткан.

05.09.2022 “Социал хөмүр” төлевилели-биле одаар чүүлдү республиканың кожууннарынче сөөртүп эгелээн

Республиканың күш-ажыл болгаш социал политика сайыдының оралакчызы Чечена Дудуптуң чугаазы-биле алырга, сентябрь 1-ден республиканың кожууннарынче “Социал хөмүр” төлевилели-биле хөмүрнү сөөртүп эгелээн. Бирги ээлчегде ыраккы Мөңгүн-Тайга болгаш Бай-Тайга кожууннарже социал хөмүрнү чедирер.

05.09.2022 Тываның 2022 чылда социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң чамдык түңнелдерин үндүрген
Чазак даргазының оралакчызы албан-хүлээлгени күүседип турар Владимир Донскихтиң удуртулгазы-биле, Тываның чазаанга республиканың Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызының коллегия хуралы болуп эрткен.

03.09.2022 Республика Чазааның Даргазының оралакчызы Украинада тускай шериг операциязында чаңгыс чер-чурттугларывыска барып ужурашкан

02.09.2022 Тывада хөй аал чурттар бажыңнарның ээлери капитал септелге дээш дадывырлар төлелгезин экижиткен
“Тыва Республиканың девискээринде хөй аал чурттаар бажыңнарның ниити эт-хөреңгизиниң 2014 – 2043 чылдарда капитал септелгези” деп үр хуусаалыг регионалдыг программаның аайы-биле чоокку үш чыл хуусаалыг ээлчеглиг планны күүседири-биле Тывада септелге ажылдары 2022 чылда эгелээн.

29.08.2022 Тыва база чырыдыышкын марафонунга киржир
Август 31-ден сентябрь 2-ге чедир «Билиг» деп Российжи ниитилел чаа федералдыг чырыдыышкын марафонун эрттирер. Үш хүннүң дургузунда көрүкчүлерниң кичээнгейин 200 ажыг шылгараңгай лекторлар – күрүне ажылдакчылары, бизнес лидерлери, эртемденнер болгаш эртемниң суртаалчылары, медиаиндустрияның специалистери хаара тудуп, 120 шак ажыг үе иштинде чырыдыышкын ажылын чорудар.

26.08.2022 Шахтерниң хүнү-биле Тывада хөмүр-даш үлетпүрүнүң ажылдакчыларын шаңнаан
Тываның Чазаанга, Шахтер хүнүнүң бүдүүзүнде, республиканың хөмүр-даш үлетпүрүнүң ажылдакчыларын байырлыы-биле демдеглээн. Тываның Баштыңының өмүнээзинден регион Чазааның даргазының оралакчызы хүлээлгени күүседип турар – одалга болгаш энергетика сайыды Мерген Дагба база ТР-ниң Дээди Хуралының (парламент) даргазы Каң-оол Даваа даг ажылының шалыпчыларынга байырны чедирген.

26.08.2022 Тыва сайгарлыкчылар боттарының барааннарын болгаш ачы-дузаларын Моолдуң делгелгезинге таныштырган
Тываның сайгарлыкчылары Моолдуң найысылалы Улан-Батор хоорайга болуп эрткен “Азияже эжик” деп 35-ки делегейниң универсалдыг делгелге-садыглаашкынынга чедимчелиг киришкен. 

26.08.2022 Тываның организацияларында база бүдүрүлгелеринде ажылдакчылар кызырылдазы көрдүнмээн
Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчызы Елена Хардикова республиканың улуг ажыл берикчилери ажылдакчылар санын кызырарын планнавайн турарын социал-күш-ажылчы хамаарылгалар өйлээр талазы-биле ажылчын комиссияның хуралында дыңнатканын чугаалаан.

25.08.2022 Тывада «Элээр суур-2022» республика конкурузу чарлаттынган
Тываның суурлары "республиканың эң элээр сууру" ат дээш шылгажыр. Регионнуң чазаа “Элээр суур -2022” конкурстуң эгелээнин чарлаан.

25.08.2022 “Кадык камгалалы” нацтөлевилел-биле келген чаа техника Тываның чедери берге черлерниң чурттакчыларын эргип эгелээн
Кадык камгалал яамызы “Кадык камгалалы” национал төлевилелдиң бирги звенозун эде чаартыр программа-биле республиканың эмнелге албан черлеринде келген «Нива» автомобильдерни Тываның чурттакчыларын хандырарынга  идепкейлиг ажыглап эгелээн.

25.08.2022 Тывада уругларның уран чүүл школаларының башкылары август хуралынга кадрлар айтырыын чугаалажыр
Август 26-27 хүннеринде эртер август конференциязынга республиканың культура болгаш уран чүүл өөредилге албан черлериниң ажылдакчылары чыглып, ужуражыр. 

24.08.2022 Тываның Кадык камгалал яамызы Call-төптерниң ажылын күштелдирген
Кадык камгалал яамызының бо август 24-түң хүнүнде сан-чурагайы-биле алырга, ковидтээн 234 кижини чаңгыс дүүн хүнде илереткен. Ол аараан кижилерниң 49-зу бичии уруглар болза (20,9 хуузу), 185-и – улуг кижилер (79,1 хуузу).

24.08.2022 Тываның активчилери «Культуралар диалогу» бүгү-российжи чоннар аразының аныяктар лагеринге тыва культуравысты таныштырар
Националдар херектериниң талазы-биле федералдыг агентилел августуң 24-28 хүннеринде, Саранск хоорайга, «Культуралар диалогу» бүгү-российжи чоннар аразының аныяктар лагерин ажылдадыр. Тываның аныяктары республиканың национал культуразын беш аңгы угланыышкынга таныштырар.

24.08.2022 Тываның өөредилге ажылдакчылары август 26-да республиканың башкылар чөвүлел хуралынга ужуражыр
В. Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театрынга август 26-да, республиканың өөредилге ажылдакчыларының август чөвүлел хуралы болуп эртер. Бо чылгы ужуражылгада «Бистиң тургузуп эгелээнивис өөредилге системазы: чаа шиитпирлерниң үези» деп айтырыгны сайгарар.

24.08.2022 Тываның төлевилелдери «Тулган муниципалдыг практика» бүгү-российжи конкурста киржип турар
«Тулган муниципалдыг практика» бүгү-российжи конкурстуң регион чадазының түңнелдерин комиссия үндүргеш, федералдыг чадага киржир кылдыр дараазында угланыышкыннарда 3 төлевилелди деткээн:

23.08.2022 Тывада ажы-төлдүг өг-бүлелерге күрүне деткимчези кылдыр 834 ажыг млн рубльди төлээн
РФ-тиң Пенсия фондузунуң Тыва Республикада салбыры 8-тен 17 харга чедир уругларлыг, орулгазы хөй эвес өг-бүлелерге 834 ажыг миллион рубльди төлээн. Бо чылдың майдан Россияның Пенсия фондузу ындыг төлевирлерни тускайлаан.

23.08.2022 Республиканың өөредилге черлери 95058 санныг чаа өөредилге номнарын алыр
2021/22 өөредилге чылының төнчүзүнде өөредилге номнары болгаш пособиелер талазы-биле мониторинг эрттирерге, республикада номнарның хандырылгазы ортумаа-биле 84 хуу болганы тодараттынган.

23.08.2022 Шагаан-Арыгда “Хову дайынчызы” скульптураны долгандыр Азия төвүнүң көшкүн чонунуң парыгын тудар
Келир чылын Шагаан-Арыг хоорайга чаа шөл – Азия төвүнүң көшкүн чонунуң парыгы туттунар. 2022 чылдың август 18-19 хүннеринде Тамбов хоорайга эрткен “Чуртталга хүрээлели: бодунуң бажыңы” бүгү-российжи шуулган үезинде, биче хоорайларда база төөгүлүг суурларда таарымчалыг хоорай хүрээлелин тургузар талазы-биле эки дирткен төлевилелдер мөөрейинге бо парктың төлевилели тиилээн.

23.08.2022 «Тываның командазы-2030» шуулган киржикчилериниң төлевилелдери «Тыва Республиканың социал идеялар банкызынче» кирер

«Тываның командазы-2030» республика лидерлерниң шуулганынга киржир чагыглар хүлээп алыышкыны доозулган. Хемчегниң кол организатору ТР-ниң Аныяктар херээниң талазы-биле агентилелдиң дыңнатканы-биле алырга, эксперт комиссиязының сайгарылгазынче чүс хире анкета кирген.

23.08.2022 Ростуризмниң 2023 чылда туризм адырында төлевилелдерге грант деткимчезин көргүзери-биле шилиттинген 44 регионнуң санында Тыва база кирген
Ростуризм регионнар аразынга конкурс шилилдезин дооскан. Туризм адырында аңгы-аңгы угланыышкыннарлыг шупту 1 муң хире төлевилелди 2023 чылда деткиир сорулгалыг шупту 5, 3 млрд рубльди тускайлаан.

23.08.2022 Амыдыралдың берге байдалынга таварышкан өг-бүлелерниң ажы-төлүнге дузалажыры-биле «Школаже чыгдынарынга дузалаш!» акция эгелээн
«Школаже чыгдынарынга дузалаш!» деп бо ачы-буян акциязын хөй ажы-төлдүг болгаш амыдыралы берге байдалдыг өг-бүлелерниң ажы-төлүнге школаже белеткениринге дузалажыр сорулгалыг эрттирери чаңчыл апарган. 

22.08.2022 2022 чылдың август 22-ниң хүнүнде республикада ковид талазы-биле байдал
Бөгүн республика Чазааның аппарат хуралында, эрткен хонукка деңнээрге 62 кижи хөйге ковидтээни илереттинген деп дыңнаткан.
Россияның санитар-эпидемиологтуг албанының Тыва Республикада эргелели-биле ТР-ниң Кадык камгалал яамызы август 21-ден 22-же ындыг медээ барын дыңнаткан.

22.08.2022 Кызыл диплом-биле доосканнарга субсидия бээр конкурсче документилерни хүлээп эгелээнин дыңнадып тур
Тыва Республиканың Аныяктар херээниң агентилели күрүнениң дээди өөредилге черлерин тергиин кылдыр дооскан кижилерге Тыва Республикада чурттаар чер тудуп (садып) алырынга деткимче кылдыр, ипотека чээлизиниң (чээлилерге) чарыгдалын дуглаар компенсация субсидиязын бээр дээш, конкурсту чарлап, документилерни хүлээп эгелээнин дыңнадып тур.

22.08.2022 Тываның найысылалынга Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнүнде байырлыг езулалды эрттирген
Бөгүн Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнүн демдеглеп турар. Республиканың найысылалы Кызыл хоорайда Арат шөлүнге аңаа тураскаадып, Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың күрүне туктарын көдүрер байырлыг езулал болуп эрткен.

22.08.2022 Каа-Хем суурда амгы үениң модельдиг бибилотеказы ажыттынган
“Культура” национал төлевилелдиң” “Культура хүрээлели” федералдыг төлевилел-биле 2022 чылда республикада чаа үениң беш модельдиг библиоткаларның баштайгызы Кызыл кожууннуң Каа-Хем суурда ажыттынган. 

21.08.2022 "Азия төвүнде хөөмей" делегей чергелиг дөрткү фестиваль ажылын дооскан
Август 16-дан 19-ка чедир республиканың культура амыдыралынга  Культурлуг эгелээшкиннерниң президент фондузу база Тыва Республиканың  Культура болгаш туризм яамызының деткиишкини-биле чоннуң уран чүүлүнүң кайгамчыктыг күүседикчизи Конгар-оол Ондарның чырыткылыг адынга база юбилейинге тураскааткан “Азия төвүнде хөөмей” деп ат-биле эрткен IV делегей чергелиг фестивалы онза исти арттырган.

19.08.2022 Дыңнавастарның бүгү-российжи ниитилелиниң вице-президентизи Евгений Безруков регион регион салбырын деткиир талазы-биле Тываның эрге-чагыргазының ажылын бедии-биле үнелээн
«Дыңнавастарның бүгү-российжи ниитилели» инвалидтерниң бүгү-российжи хөй-ниити организациязының бирги вице-президентизи Евгений Николаевич Безруков Тывада келген. 

19.08.2022 Тывага "хөөмейжи” деп аңгы мергежилди ажыдарын сайгарып чугаалашкан
"Азия төвүнде хөөмей” фестивалының хүндүлүг аалчыларының бирээзи - Гнесин аттыг Россияның хөгжүм академиязының ректору, РФ-тиң Чазааның шаңналының лауреады, РФ-тиң өөредилге адырының хүндүлүг ажылдакчызы, профессор, уран чүүл талазы-биле доктор Александр Рыжинский Тывага онза даалгалыг келгеш барган.

18.08.2022 Тываның Баштыңы республиканың эртеминиң алдарлыг ажылдакчызы Калин-оол Сереевич Кужугеттиң мөчээни-биле кажыыдалын илереткен
Тываның бир дугаар геолог эртемдени, геология-минералогия эртемнериниң кадидады, Россияның эртемнер академиязының Сибирьде салбырының Тывада бойдус курлавырларын комплекстиг шиңгээдип алырының институдунуң эртем ажылдакчызы Калин-оол Сереевич Күжүгет 86 харлап чорааш, чырык өртемчейден чарлып чоруткан.

13.08.2022 Тыва Республиканың Баштыңының күрүне байырлалдары – Тыва Республика хүнү база малчыннарның Наадым хүнү-биле байыр чедириишкини

Тыва Республиканың хүндүлүг чурттакчылары, аалчылары!

Бистиң тыва чонувустуң эң кол күрүне байырлалдары - Республика хүнү болгаш малчыннар Наадымы-биле сеткилимниң ханызындан байыр чедирип тур мен!

11.08.2022 «Кадык камгалалы» национал төлевилел-биле Тываның кожуун эмнелгелери амгы үениң дериг-херекселдерин алган
Тывада кадык камгалалының бирги звенозун чаартыр регион программазын күүседип, ниитизи-биле 25,8 млн. ажыг рубль түңге он санныг эмнелге дериг-херекселдерин саткан.

10.08.2022 Тывага база Моолга «Шериг ралли» делегей оюннары эртер
Август 13-тен 19-ка чедир Россия биле Моол – хары угда ийи күрүнениң девискээринге Армейжи делегей оюннарының (Арми-2022) “Шериг ралли” делегей чергелиг маргылдаазы болуп эртер.

10.08.2022 «Новости муниципалитетов Тувы» телеграм-каналга бижидип алыңар
«Новости муниципалитетов Тувы» деп аттыг чаа телеграм-каналда республиканың кожууннарында болуп турар эң чугула, солун болгаш шынныг медээлерни парлаар.

09.08.2022 Ковидтен аараан улустуң саны өзүп эгелээн
Росхереглелхайгааралдың Тывада эргелелиниң болгаш ТР-ниң Кадык камгалал яамызының август 8-тен 9-че берген медээзи-биле алырга,
25 кижиниң кадыының байдалы экижээн, лабораторлуг шинчилелдерниң түңнелинде, COVID 19-тан аараан 42 кижини тодараткан. Оларның аразында 11 бичии уруг аарааны илереттинген:

09.08.2022 Тываның чурттакчылары тускай шериг операциязын деткээн митингиже үнген
Бөгүн Кызыл хоорайның национал парыгынга, ДУР болгаш ЛУР-нуң чурттакчыларын камгалаан тускай шериг операциязында киржип турар Россияның Чепсектиг күштерин деткээн митинг болуп эрткен.

08.08.2022 Тывага маска чурумун сагыыр
Тывага масканы кедери амдыызында албан эвес бол,  эрткен хүнде Тывада   COVID-19-тан 43 кижи аарааны бадыткаттынган. 

08.08.2022 Тывада күрүнениң хөмүр шыгжаар черлерин ажылдадыр

Бо чылын республиканың чурттакчылары күрүнениң хөмүр шыгжаар черлеринден хөмүрнү садып алырлар. Чеди кожуун төптеринде хөмүр шыгжаар черлерни эде чаартып, септеп, амгы үениң деңзилерин салып, видеохайгаарал системазын кожар. А Кызыл хоорайга чаа складты тудар.

05.08.2022 Тываның Баштыңының хөй-ниити хүлээп алыышкыны
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг “Чаңгыс демниг Россия” партияның Тывада регион салбырынга хамаатыларны хүлээп алган. Республиканың чурттакчыларындан аңгы-аңгы темаларга айтырыглар хүн бүрүде кээп турар. Оларның чамдыызын регион баштыңы боду дыңнап, шиитпирлерни үндүрген.

05.08.2022 Тыва сентябрь 3-те “Тиилелгениң диктантызы” бүгү-российжи төөгү акциязынга киржир
“Чаңгыс демниг Россия” партияның деткимчези-биле, сентябрь 3-те “Тиилелгениң диктантызы” бүгү-делегейниң патриотчу акциязы болуп эртер. Тыва төөгү диктантызын бижидери-биле 190 ажыг тускай шөлчүгешти ажыдар. 

05.08.2022 “Азияның уруглары” делегейниң спортчу оюннарынга Тывадан аныяк мөгелер ээлчеглиг медальдарын чаалап алган
Бо хонуктарда якуттарның хапсагай хүрежинге салыглар доозулган. Сүт-Хөл, Улуг-Хем, Кызыл кожууннарның база Кызыл хоорайның спорт школаларының сургуулдары алды аңгы бөлүкке хүрешкеш, Россияның чыынджы командазынга 5 медальды чалап эккелген - 1 алдын, 2 мөңгүн база 2 хүлер.

04.08.2022 Таныштырылгалыг видеороликтер федералдыг конкурузунга регионнуң төлевилел офизи тиилээн

«Национал төлевилелдер – дээштиг, дүрген, үре-түңнелдиг» деп бүгү-российжи конференция үезинде эң эки таныштырылга-видеоролик дээш регионнарның төлевилел офистериниң аразынга конкурс болуп эрткен.
Видеороликтер конкурузунуң түңнелинде, Тыва Республиканың Төлевилел ажыл-чорудулгазының эргелели эң-не тергииннерниң санынче кирип, бирги черни төлептии-биле чаалап алган.

04.08.2022 «Кыштаг» губернатор төлевилелиниң күүселдези адакталган
Республикада көдээ чоннуң түреңги чоруун чавырылдырып, чонну ажылга хаара тудуп, арат ажыл-агыйларны тургузар сорулгалыг эгелээн “Аныяк өг-бүлеге – кыштаг” губернатор төлевилели 2016 чылда бодунуң ужуун алган. Ол үеден бо хүнге чедир, 6 чыл иштинде, 627 тараачын-арат ажыл-агыйлар хевирлеттинип тургустунган.

03.08.2022 Бо чылын Тывага болган арга өрттериниң чамдыызы чаңныктан өөскээн
Регионнуң диспетчер албанының дыңнатканы болза, август 3-те Тываның арга-арыг фондузунуң черлеринде 75,9 га ниити шөлдүг дөрт өрт бүрүткеттинген. 7,5 га черде өрт өжүрттүнген болза, артканнары ам-даа хыппышаан.

03.08.2022 2027 чылга чедир Тывага 200 ажыг километр оруктарны тудуп-септээри планнаттынган

Тываның орук-транспорт комплекизиниң сайыды Шораан Чыргал-оол республиканың орук-транспорт комплекизин хөгжүдериниң беш чыл планын ажылдап кылгаш, ында кандыг хемчеглер киргенин республика баштыңынга илеткээн.

03.08.2022 Эртине биле Булат “Азияның уруглары” делегей оюннарынга мөңгүн медальдарны чаалап алганнар

“Азияның уруглары” делегейниң спортчу оюннары дөрт чылда бир катап эрттип турар. Ону Саха (Якут) республиканың бирги президентизи Михаил Николаевтиң саналдааны езугаар, 1996 чылда Олимпийжи шимчээшкинниң 100 чылдаанынга тураскаадып бир-ле дугаар эрттирген.

02.08.2022 Малчыннарның Наадым хүнүнде «Ак Чем - 2022» сүт байырлалы болуп эртер
2022 чылдың август 14-те, “Азия төвү” скульптура төвүнүң девискээринге, “Ак чем-2022” республиканың аъш-чем мөөрейи болуп эртер.
«Наадым - 2022» малчыннар байырлалында эртер мөөрей чалаң сүттен тыва аъш-чем бүдүрер сайгарлыкчы чорукту нептередирин деткиир.

02.08.2022 Тывада ветеринария албанын катап тургускан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дириг амытаннарны эмнээр, аарыгларга удур пофилактиказын болгаш тарылгазын чорудар ветеринария албанын республика девискээринге тургузар дугайында чарлыкка атты салган.

01.08.2022 Тываның Баштыңы 55-ки аңгы мото-адыгжы бригаданың шериг албанныгларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

Бөгүн Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Төп шериг округунуң 41-ги ниити шериг армиязының 55-ки аңгы мото-адыгжы бригадазының командиринге республиканың дээди күрүне шаңналы - Буян-Бадыргы орденниң III чергезин база аңгы шериг салбырының командиринге “Тиилелге хүнү” тураскаалдыг медальды тывыскан.

01.08.2022 Чаа өөредилге чылынга белеткел ажылдарын дүрген доозар
Россияның Чырыдыышкын яамызының айытканы езугаар, 2022 чылдың август 19-та өөредилге черлеринде белеткел ажылдары бүрүнү-биле доостур ужурлуг деп, регоннуң өөредилге сайыды Алексей Храмцов чазактың аппарат хуралында дыңнаткан. Ынчангаш ол үеге чедир септелге ажылдары, өөредилге чорудуунга белеткелдер доостур ужурлуг.

01.08.2022 Ковид аарыындан камгалал тарыышкыннарны салырын калбартыр
Бөгүн республика чазааның аппарат хуралында, июльдуң 25-тен 31-ге чедир эрткен неделяда, лаборатория 63 аарыг кижиниң ковидтен аараанын бадыткаанын, кадык камгалал сайыды А. Югай дыңнаткан.

01.08.2022 Тывада уруглар-биле профилактика ажылын күштелдирер дээш «Чаштарга айыыл чок эң эки девискээр» республика мөөрейин чарлаан
Тывада муниципалдыг тургузуглар ортузунда «Чаштарга айыыл чок эң эки девискээр» мөөрейни чарлаан. Конкурс үш чадалыг. 

01.08.2022 Тываның Баштыңы Самагалтайда школа септелгезин барып хынаан
"Чаңгыс демниг Россия" партияның деткимчези-биле боттаныышкында федералдыг программаны күүседип, Тывада чайгы үеде 27 көдээ школада септелгелер чоруп турар. Оларның элээн кажы - чедери берге ыраккы кожууннарда. 

01.08.2022 Тывада эң-не чаагайжыттынган муниципалдыг чер чартык миллион акшаны алыр
Тываның кожууннары боттарының девискээрлерин чаагайжыдар, ногаажыдар база арыг-силиг тудар талазы-биле ажылды билдилиг организастап билиринге мөөрейлежир. Регион Чазааның муниципалдыг тургузугларынга чарлаан конкурс июль 29-та эгелээн. Тиилекчилерни эки шаңналдар манап турар.

30.07.2022 Кызылдың Спутник микрорайонунда хөй аалдыг 5 бажың бо чылын ажыглалче кирер
“Энерготудуг” бүдүрүлге Кызыл хоорайның Спутник микрорайонда улуг хемчээлдиг төлевилелди боттандырып, бирээзи-ле дөртен квартираларлыг он бажыңны тудуп турар.

29.07.2022 Тыва Россияның 42 регионнарының аразындан федералдыг чырыдыышкын яамызының "Профессионалитет" мөөрейинге тиилээн
Өөредилге-бүдүрүлге төвүн (кластерин) тургузары - төлевилелдиң кол инициативаларының бирээзи. Олар экономиканың боттуг секторунуң организациязы-биле колледжтер аразында кады ажылдажылганы хандырар.Азы кластер чаартылгазынче колледж азы техникумну киириштирер.

29.07.2022 Тыва тускай шериг операциязындан шөлээлеп келген оолдарын уткуп алган
Бөгүн, июль 29-та, тускай шериг операциязынга киржип турган оолдарны эртенги рейс-биле Кызылдың аэропортунга уткуп алган. Чер-чуртунуң эргим довураанда 30 маадырлар хонупканы ол. Солдаттарны төрээн болгаш чоок кижилери, ТР-ниң Чазаандан, Дээди Хуралдан база республиканың Хөй-ниити палатазындан албан езунуң делегациязы уткаан.

29.07.2022 Уруг бүрүзүнүң чедиишкини – бистиң чедиишкинивис
Школаларның спортчу инфраструктуразы өөредилге чорудуунга улуг салдарны бээр. Сөөлгү чылдарда ону модернизастап база хөгжүдери «Өөредилге» национал төлевилелдиң «Уруг бүрүзүнүң чедиишкини» деп федералдыг төлевилелиниң хемчеглерин боттандырыр чуртта мурнады боттандырар угланыышкыннарның бирээзи апарган.

29.07.2022 Владивостокта “Азияның уруглары” VII делегей оюннары эгелээн
Июль 28-те, Владивостокта “Азияның уруглары” VII делегей оюннарының байырлыг ажыдыышкыны база бирги старты болуп эрткен. Сибирь федералдыг округтуң составы-биле 9 спортчу база бир тренер Тываны төлээлеп, хостуг хүрешке база якут чоннуң хапсагай хүрежинге киржир.

28.07.2022 Тываның ус-тывынгыр шеверлериниң “Ус-Куш” деп I республика делгелге-садыглаашкыны болуп эртер
Агуст 14-те, “Азия төвү” скульптура комплекизинге, Тываның ус-тывынгыр шеверлериниң “Ус-Куш” деп республика чергелиг делгелге-садыглаашкыны болуп эртер. Тываның улусчу ужур-чаңчылдарын база культуразын кадагалап, хөгжүдүп база нептередири-биле салгалдарже ону дамчыдарын чедип алыры-биле "Ус-Куш" бирги делгелге-садыглаашкынны эрттирер.

28.07.2022 Тываның Баштыңы республиканың шупту суггат бугаларын катап тургузарын негээн
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг регион чазааның көдээ ажыл-агый адырын база кожуун чагыргалар удуртулгазының киржелгези-биле часкы хову ажылдарының түңнелдерин база мал чеминге белеткелди сайгарып чугаалашкан ажылчын хуралды эрттирген.

28.07.2022 “Билиг” российжи ниитилелдиң удуртукчулары Тывада келген
“Угаанныг маршрут: ХХI чүс чылдың арга-мергежили” деп темалыг чырыдыышкын шуулганын эрттирери-биле “Билиг” российжи ниитилелдиң спикерлери Тывада чедип келген.

28.07.2022 Республикада “Участок шагдаазының бажыңы” төлевилел-биле ийи бажың туттунуп турар
Полицияның бүрүн эргелиг участок төлээзиниң ажыл-чорудулгазының шынарын бедидер база ооң харыылап турары девискээринде кем-херек үүлгедиишкининиң санын эвээжедир сорулга-биле, Тыва Республиканың Чазааның 2020 чылдың ноябрь 25-те № 581 доктаалы-биле бадылааны “2021-2024 чылдарда Тыва Республикада хөй-ниити чурумун хандырып база кем-херек үүлгедиишкининге удур демисел” Тыва Республиканың күрүне программазындан бүрүн эргелиг участок төлээзиниң харыылап турары административтиг участогунуң девискээринге албан бажыңы-биле хандырар хемчегни боттандырары көрдүнген.

27.07.2022 Тывада кем-херек үүлгедиишкини 27 хуу кызырылган
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның чиңгине прокурорунуң оралакчызы Дмитрий Демешинниң удуртулгазы-биле эрткен Тыва Республиканың прокуратуразының коллегия хуралынга киришкен.

27.07.2022 Тыва Республикада Россияның СПФАЭ ажылдакчылары Украинада российжи шериглерге ачы-буян дузазын чыгган
Суд приставтарының ажылдакчылары тускай шериг операциязы эгелээнден бээр ведомстводан ачы-буян дузазының чыылдазын организастаан. Чыгдынган акша-хөреңги-биле ДУР биле ЛУР-дан көжүп келгеннерге бирги хереглелдиң херекселдерин, чылыг чоорганнарны, орун-дөжек херекселдерин, уругларга херек чүүлдерни база номнарны саткаш, чоруткан.

27.07.2022 Владислав Ховалыг республиканың ИПСЭР төлевилелдерин боттандырып турар бүдүрүлгелерни хынаан
Тываның Баштыңы «Вавиол» компанияның бүдүрүлге баазазынга, «Верба» ыяш болбаазырадыр бүдүрүлгеге база «Сен-Ги» КХН тууйбу заводунга четкен. Бо бүдүрүлгелер республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазында (ИПСЭР) кирип турар. Владислав Ховалыг хыналданың түңнелдерин сайыттарның база инвесторларның киржилгези-биле сайгарып, хуралдаар.

27.07.2022 Тыва Республика хүнүнге база Наадымга тураскааткан спортчу хемчеглерниң планы
Тыва Республиканың Спорт яамызы августуң 13 база 15 хүннеринде болуп эртер Республика хүнүнге база малчыннарның «Наадым-2022» байырлалынга тураскааткан спортчу хемчеглер планын дыңнаткан. Спортуң аңгы-аңгы хевирлеринге маргылдаалар август 13, 14 база 15 хүннеринде үргүлчүлээр. Эпидемиологтуг таарымчалыг байдал спортчу оюннарже көрүкчүлерни хаара тударынга эптиг.

26.07.2022 Тывадан медицинаның дээди өөредилге черлериниң тускай сорулгалыг олуттарынче эң хөй документ кирген
2022 чылдың хүлээп алыышкын кампаниязы адакталган. Дужаап кирериниң шылгалдалары чок (чиигелделиг) база тускай олуттарже квоталыг абитуриентилерниң документилер дужаар эң сөөлгү хүнү - июль 28. Республикада июль 22-ге чедир тускай сорулгалыг өөренир дугайында 885 керээ чардынганын Тываның Өөредилге яамызы дыңнаткан.

26.07.2022 Тывада сайыттар болгаш муниципалиттер даргалары өнчү-хөреңги үндүрүүнүң чыылдазының талазы-биле неделя санында илеткээр
Июньнуң 1-ден июль 15-ке чедир Тывада кижилерден өнчү-хөреңги үндүрүглериниң чыырының шалыпчы айы чоруп турар. Ооң түңнелинде, өнчү-хөреңгиге өрениң түңү 5 хуу кызырлып, 191,2 млн рубль турганындан 181,7 млн рубль чедир эвээжээн.

26.07.2022 Тываның Баштыңының культура болгаш уран чүүл адырында грантызын үлээн
Чогаадыкчы төлевилелдерни боттандырарынга Тыва Республиканың Баштыңы - Чазааның Даргазының культура болгаш уран чүүл адырында грант алырынче чагыгларга конкурс шилилдезиниң түңнелдерин үндүрген.

26.07.2022 Тываның Баштыңы истелге органнарының ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген
Дүүн, РФ-тиң Истелге комитединиң Тыва Республикада Истелге эргелелинге профессионал байырлалынга тураскааткан байырлыг хурал болуп эрткен. Тываның Чазааның Даргазының оралакчызы Тимур Куулар регион Баштыңының адындан эргелелдиң удуртулгазынга болгаш ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген. 

26.07.2022 Тываның Баштыңы Кадык камгалал яамызынга Covid-19-тан камгалал тарыышкыннарны дүргедедир даалганы берген
Эпидемиологтарның даап санааны-биле алырга, шөлээде дыштанган кижилер күзүн кээп эгелээрге, чаа коронавирус халдавыры база грипп аарыы көвүдей берип болур. Сөөлгү чеди хонукта Тывада аараан кижилер саны немежип турары демдеглеттинген.

25.07.2022 Тывада эм шынарлыг Дус-Хөлдүң девискээринче чырыкты шөйүп турар
Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазының акша-хөреңгизи-биле Тывада турисчи инфраструктураны сайзырадыр үш төлевилелдиң бирээзинге Дус-Хөл хөлдүң дыштанылга шөлүн чырык-биле хандырары хамааржыр.

25.07.2022 Үнүүшкүннүг хүлээп алыышкын комиссиязы Тывадан 769 абитуриентиниң документилерин хүлээп алган
Бо чылын Россияның сес дээди өөредилге черлериниң төлээлери үнүүшкүннүг хүлээп алыышкын комиссиязы-биле Тываның девискээринге ажылдаан. Июньнуң 20-ден июль 20-ге чедир абитуриентилерден документилерни хүлээген. 769 абитуриент өөредилге черлеринче документилерин дужааган.

25.07.2022 Тывада оът-сигенниң чегей үнгенинден, мал чеминиң белеткели соңгаарлаттынган
ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызы мал чеминиң белеткелин организастыг эрттирер дээш, ажылды шапкынчыткан. Ведомстволар аразының ажылчын бөлүүн тургускан, кол хемчеглер планы бадылаттынган.
Тывада мал чемин белеткээр кол компанияны август айже чылдырганын ведомство дыңнаткан.

25.07.2022 Тываның Кадык камгалал яамызы бюджет олуттарга 73 ординаторну өөредир
Тываның Кадык камгалал яамызының кадрлар албаны ординатура программазы-биле өөренир күзелдиг кижилерден документилерни хүлээп эгелээн. Документилерни июль 29-ка чедир хүлээр. 

25.07.2022 Тываның ийи суурунда чаа ФАП-тар ажыттынган
«Кадык камгалалы» национал төлевилел боттанылгазы-биле республиканың ийи суурунга эрткен неделяда чаа фельдшер-акушер пунктуларын ажыткан. Кызыл кожууннуң Шамбалыг база ыраккы Мөңгүн-Тайганың Тоолайлыг суурларның чурттакчыларынга шынарлыг бирги эмчи дузазын чедиреринге бүгү-ле таарымчалыг байдалдар тургустунган.

19.06.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның Эмнелге ажылдакчызының хүнү-биле байыр чедириишкини
Хүндүлүг кадык камгалал адырының хоочуннары болгаш эмнелге ажылдакчылары!
Силер бүгүдеге професионал байырлалыңар – Эмнелге ажылдакчызының хүнү-биле байырым чедирип тур мен!

18.06.2022 Тываның оглу улуг сержант Мерген Донгакка Россияның Маадыры атты тывыскан.
Улуг сержант Мерген Донгактың салбырының кирип турган кезээниң мурнунга украин националистерниң адаанга турган девискээрлерже российжи шериглерни дүргени-биле ханылап кирер кылдыр кежиг черни чогуур хыналда адаанга дайзынга алыспайн тудар даалга салдынган турган.

17.06.2022 Тываның тарифтер албаны: июль 1-ден чырык энергиязының хандырыкчызы өскерлир болгаш тарифтер өзер
Россияның Экономиктиг сайзырал яамызының доктаатканы-биле, чыл санында-ла тарифтер 5 хуу иштинде өзүп турар. Коммунал ачы-дуза дээш чыл санында тарифтер өстүрүүшкүнү коммунал ажыл-агый бүдүрүлгелериниң турум ажылын болгаш хереглекчилерге коммунал ачы-дузаның чедингирин болгаш шынарын хандырарынга херек.

17.06.2022 Тываның Баштыңы «Сибирь дугуржулгазы” регионнар аразының ассоциация чөвүлелиниң хуралынга киришкен
Петербургтуң чурттар аразының экономиктиг шуулганның (ПМЭФ) ассоциация чөвүлелиниң 94-кү хуралында, Сибирь федералдыг округтуң регионнары «Улуг Сибирь» деп чаңгыс аай стендини өңгүр, тускай кылгаш, өскелерден аңгыланган. РФ-тиң чазааның даргазының оралакчызы Виктория Валериевна Абрамченко база РФ-тиң Президентизиниң СФО-да бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Анатольевич Серышев МАСС-тың хуралының байырлыг ажыдыышкынынга киришкен.

17.06.2022 Тывадан беш социал төлевилел Президентиниң грантылар фондузундан деткимчени алыр
Президентиниң грантылар фондузундан деткимче бээр конкурстар чылда ийи катап эрттип турар. Бо чылын ийи конкурсче кирген 52 чагыг аразындан Тывада коммерцияга хамаарышпас организацияларының беш төлевилели түңнел шилилдени эрткен.

17.06.2022 Санкт-Петербургтуң делегей чергелиг экономиктиг форумунда Тывадан делегация киржип турар
Июньнуң 15-18 хүннеринде Санкт-Петербург хоорайда эртип турар чурттар аразының экономиктиг форумнуң ажылында Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгга баштаткан тыва делегация киржип турар.

16.06.2022 Эмчи ажылдакчызының хүнүнде буянныг иштиң шылгараңгайларынга бедик шаңналдарны тывыскан
Бөгүн Улусчу Чогаадылга бажыңынга Эмчи ажылдакчызының хүнүнге тураскааткан байырлыг хемчегде кадык камгалал адырынга ачы-хавыяазы болгаш шылгараңгай ажылы дээш эмчилерни, эмчи сестраларын демдеглеп, күрүне шаңналдарын тывыскан.

16.06.2022 Кызылдан дөрт доозукчу орус дылга чаңгыс аай күрүне шылгалдаларын 100 санныг демдекке кылган
Май 30-де доозукчуларның бижээни орус дылга чаңгыс ай күрүне шылгалдаларының түңнелдерин чарлаан. Тываның найысылалында ниити өөредилге албан черлериниң дөрт өөреникчизи 100 санныг демдекти алган.

16.06.2022 Тывада республика Баштыңының шаңналы дээш конкурска тиилээн аныяк эртемденнер тодараттынган
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг 2022 чылда күрүне деткимчезиниң конкурузунга тиилээн аныяк эртемденнерниң даңзызын бадылаар дугайында айтыышкынга атты салган. Республика Баштыңының грантыларын 12 аныяк шинчилекчилер, оларның ону – Тываның күрүне университединиң ажылдакчылары, а ийизи – эмнелге албан черлериниң ажылдакчылары алыр.

16.06.2022 Тывада «Элээр суур» мөөрей эгелээн
Тываның чазак-чагыргазы чурттакчы чоннуң арагалаашкыны-биле демисежип турар суурларны деткиир деп шиитпирлээн. Ынчангаш республиканың чазаа бо чылын “Элээр суур” конкурсту эрттирерин доктааткан. Кем-херек үүлгедиишкининиң үнер дөзү – арага ижерин эвээжеткен көдээ суурларны деткиири - мөөрейниң сорулгазы.

16.06.2022 Тывада турисчи кешбэк программазы-биле уруглар лагерьлеринче муң хире путевканы садып алган
Республиканың чурттакчылары мирпутешествий.рф платформа таварыштыр уругларның кадыкшылга лагерьлеринче 993 билетти садып алган. Регионнуң чурагай яамызының Күрүне ачы-дузалары чаңгыс аай порталында “Чурагайлыг күрүне башкарылгазы” регион төлевилелиниң “Уруглар дыштанылгазын база оларның кадыкшылгазын организастаарда турисчи ачы-дуза төлевири-биле холбашкан хамаатыларның чарыгдалдарының кезек чамдыызын эгидер хары угда бээр төлевир” ачы-дузаны кииргениниң ачызында, Тываның чурттакчылары путевка өртээниниң чартыын эгидип алыр аргалыг апарган.

15.06.2022 Тываның хоорайдан дашкаар лагерьлеринге дөрт муң ажыг уруглар дыштаныр
Республикада июнь 17-ге чедир ажылдап эгелээр хоорай даштының 18 лагери 4 333 уругну хүлээп алыр. Тускай өөредилгени болгаш эмчи шинчилгезин эрткен үш муң ажыг ажылдакчы – кижизидикчи башкылар, вожатыйлар, эмчи ажылдакчылары, чемненилге блогунуң ажылчыннары уруглар-биле ажылдаар. Оон аңгыда Тываның күрүне университединиң студентилери «Студотрядтар – лагерьлерже» деп төлевилел чорудуу-биле уруглар дыштанылгазынга киржир.

15.06.2022 Тывада кызыгааржыларга дузалажыр эки турачы улусчу дружиналарны хевирлеп турар
Тываның кызыгаар кожууннарының чурттакчыларын РФ-тиң күрүне кызыгаарының камгалалынга киржир кылдыр хаара тудар. Республиканың чазаа ол ажылды организастаар дээш, күрүне кызыгаарын камгалаар эки турачы улусчу дружиналарның регион штавын тургузар дугайында шиитпирни хүлээп алган.

15.06.2022 Тываның Чазаа Дус-Хөл хөлге база «Дүрген» заказнигинге барганы дээш төлевирни доктааткан
Регионнуң Чазаа республика деңнелдиг онза хайгааралдыг бойдус девискээрлери – «Дус-Хөл хөл» бойдус тураскаалы биле «Дүрген» күрүнениң бойдус заказнигинге барганы дээш төлевир хемчээлин доктаадып, кирериниң дадывырын төлевес бөлүктерниң даңзызын тургускан.

15.06.2022 Кызылга ча адарынга Россия чемпионадының шилилде маргылдаалары болуп эртер
2022 чылдың июнь 16-19 хүннеринде, В.С. Биче-оол аттыг стадионга, эр болгаш херээжен спортчулар аразынга ча адарының маргылдаазы болуп эртер. Чемпионаттың организатору - Тыва Республиканың ча адарының федерациязы киржикчилерниң спортчу арга-мергежилин бедидер база Россия чемпионадынче чыынды команданы хевирлээринге шыырак спортчуларны илередир

15.06.2022 Тывада энергокурлавыр дээш өрелер чыырының шалыпчы айын чарлаан
Июньнуң 1-ден Тывада албан черлериниң база чурттакчы чоннуң курлавырлар хандырар организацияларының мурнунда өрелерин чок кылырының шалыпчы айы эгелээн. 

14.06.2022 Тываның Баштыңы Петербургтуң юбилейлиг XXV экономиктиг делегей шуулганынга (ПМЭФ-2022) киржир
ПМЭФ-2022-ге Тыва Республиканың делегациязын Владислав Ховалыг удуртуп киржир. Тывадан делегация «РЖД» ААН-ның база Россияның Транспорт яамызының төлээлери-биле ужуражып, барыын чүкче кызыгаарлар аразының демир-орук коридорун тудар талазы-биле төлевилелдиң кедизин чугаалажып көөр.

14.06.2022 Тываның кожууннарын «Эки муниципалдыг практика» бүгү-российжи конкурска киржиринче чалаан
Тываның экономиктиг хөгжүлде яамызы «Эки муниципалдыг практика» бүгү-российжи мөөрейниң регион чадазынга киржир чагыгларны июль 1-ге чедир хүлээп алыр. 

13.06.2022 Россия хүнүнде Тывага «Колыбель моя. Кавай» деп фестиваль болуп эрткен
Фестиваль республиканың шупту булуңнарындан база Тываның девискээринде чурттап турар чоннарның төлээлерин чыып,  салгал дамчып келген өг-бүлениң үнелиг эъди болур чүс ажыг кавайларны делгээн.   

12.06.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның Россияның хүнү-биле байыр чедириишкини
Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!
Россияның хүнү – чоннуң чаңгыс аай эп-каттыштырылгазының сүлде демдээ, Ада-чуртувустуң амгы болгаш келир үези дээш бистиң шуптувустуң ниити харыысалгавыстың илередикчизи.

11.06.2022 Россия хүнүнүң бүдүүзүнде республиканың ажыл-ишчилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан
Тываның Чазааның бажыңынга Россия хүнүнүң бүдүүзүнде, аңгы-аңгы мергежилдерниң кижилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан. Эмчилер, спортчу тренерлер, өөредилге болгаш культура, көдээ ажыл-агый болгаш кадык камгалал адырының ажылдакчылары – төрээн республиказының болгаш чуртунуң чаагай чоруу дээш ак сеткилиг күш-ажылы, бодунуң ажыл-ижинге шынчызы база бедик мергежили дээш улуг шаңналдарга төлептиг болган.

10.06.2022 Тываның доозукчуларынга чурттуң шериг өөредилге черлеринче 156 олутту берген
Эрткен чылын чаңгыс аай күрүне шылгалдаларының (ЕГЭ), күш-шыдал белеткелиниң база профессионал шилилдениң түңнелдери-биле Тыва Республикадан 38 оолдар, уруглар 17 шериг өөредилге организацияларының курсантылары болганнар.

10.06.2022 Тываның чурттакчы чону 5 чыл иштинде 10,9 муң кижиге көвүдээн
2022 чылдың январь 1-де Тываның доктаамал чурттакчы чонунуң саны 332,6 муң кижи четкен. Беш чылда 10,9 муң кижи немешкен, азы 3,4 хуу көвүдээн.

10.06.2022 Тывада боо-чепсекке чөпшээрел бижик алырын электроннуг хевирже шилчиткен
Тываның эмнелге организациялары кижиниң мага-бодунда наркотиктиг, албаарадыр база ындыг хевирлиг бүдүмелдер чок дугайында эмчиниң шынзылга бижиин, боо-чепсек эдилеп болур азы болбазының дугайында эмчиниң түңнел бижиин электроннуг хевирге долдурар талазы-биле ажылды чурумчудуп турар.

10.06.2022 «Айыыл чок шынарлыг оруктар» национал төлевилел-биле Тывада 30 км ажыг орукту септээр
«Айыыл чок шынарлыг оруктар» национал төлевилел-биле регион база муниципалдыг оруктарның ниитизи-биле 30,4 км хире хемчээлдиг 13 участоктарын 2022 чылда септеп-селиир. Ооң 11,1 км-де 8 участогу Кызылдың оруктарынга хамааржыр.

09.06.2022 Тускай шериг операциязының үезинде мөчээн тыва дайынчыларның чоок кижилеринге Эрес-дидим чорук орденнерин тывыскан
Россия Федерациязының Президентизиниң чарлыы-биле, тускай шериг операциязының үезинде көргүскен маадырлыг болгаш эрес-дидим чоруу дээш. Тыва Республиканың чеди чурттакчызын шаңнаан.

09.06.2022 Тывада «Енисей» Р-257 федералдыг орукта беш көвүрүгнү септеп эгелээн
«Енисей» федералдыг автомобиль оруунуң эргелели Кара-Дыт хемчигешти база Коъш-Ой, Барык, Өөк, Хөндергей хемнерни кежир көвүрүглер септеп эгелээрин дыңнаткан. 

09.06.2022 “Төп-Азия төөгү номчулгалары” – төөгүнүң чаа арыннарын ажыдар дилээшкиннерде
Бөгүн, июнь 9-та, Кызыл хоорайда “Төп-Азия төөгү номчулгалары” деп V делегей чергелиг эртем-практиктиг конференция ажылын эгелээн. 

09.06.2022 Донбасста бистиң оолдарывыс. «Барс» эки турачылар отрядының командири: «Тывадан эки турачыларның төрээн болгаш чоок кижилеринге четтирдивис!»
Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның адынга Луганск Улус республикада шериг операциязында киржип турар “Барс” эки турачылар 2-ги мотоадыгжы ротазының отряд командири Р. Бурьянның тыва эки турачыларывыстың эрес-дидим чоруунуң дугайында чагаазы келген. 

09.06.2022 Тожу кожууннуң үш суурунда соталыг харылзаа база дүрген дамчыыр мобильдиг интернет ажылдап эгелээн
Тыва Республиканың Тожу кожууну кожа регионнардан балыктаарын база суг туризмин сонуургап чоруурларны сорунзалай тыртта бээр черлерниң бирээзи.

08.06.2022 Тускай операцияда оолдар дугайында шын медээни кайыын алырыл?
Россияның Камгалал яамызында тускай шериг операциязында киржип турар шериг оолдарның төрелдеринге “изиг шугум” телефону ажылдап турарын база катап сагындыраал.

08.06.2022 Чөөн-Хемчик кожуунда үш чаа эмнелге пунктулары ажылдап эгелээн
”Кадык камгалалының бирги звенозун эде чаартыры” программа күүселдези-биле Чөөн-Хемчик кожууннуң Чыргакы, Чыраа-Бажы база Хөндергей суурларда сөөлгү санитарлыг негелделер езугаар дериттинген фельдшер-акушер пунктулары база эмчи амбулаториязы ажыттынган.

08.06.2022 Тывада “Улусчу көвүрүг” губернатор төлевилели-биле 14 ыяш көвүрүглерни тудар
Тыва Республиканың Орук-транспорт яамызы республиканың 13 муниципалдыг тургузугларынга “Улусчу көвүрүг” губернатор төлевилели-биле тудар көвүрүг кежиглерниң даңзызын тургускан.

07.06.2022 Пенсия фондузу амыдырап-чурттаарының кудуку хемчээли өскени-биле үш пособиениң хемчээли улгадырын дыңнаткан
РФ-тиң Пенсия фондузу амыдырап-чурттаарының кудуку хемчээли өскени-биле ай санының үш төлевириниң: 8-тен 17 харлыг ажы-төлдүг бот (азы чаңгыс) ада-иеге пособие, 8-тен 17 харлыг ажы-төлге ай санының акша төлевири, иштиг херээженнерге пособие түңүн улгаттырган.

07.06.2022 Тываның Мөңгүн-Тайга кожууну сарлыкчыларны алгап, демдеглээр

Июнь 9-та, Мөңгүн-Тайга кожууннуң Кызыл-Хая суурга Сарлык хүнүнге тураскааткан байырлыг хемчеглерлер эртер. Эрткен чылын Тыва Республиканың Баштыңының шаңналы дээш мөөрейге тиилээн "Тывавыстың чоргааралы – сарлык малым" төлевилелди 

07.06.2022 Тыва чаагайжыдылга объектилерин бадылаар талазы-биле эң идепкейжи регионннар санынче кирген
Вице-премьер Марат Хуснуллин Россия Федерациязының чазааның оперативтиг хуралында, «Таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээри» федералдыг төлевилел-биле чаагайжыдар объектилерниң бүгү-российжи бадылаашкынында чурттакчы чондан эң хөй хуу үннү алган идепкейжи регионнарның аразынче Тыва Республика база киргенин адаан.

07.06.2022 Сибирь федералдыг округта медицинаның дээди өөредилге черлери Тываның доозукчуларынга 120 тускай олуттарны аңгылаан
Тываның Кадык камгалал яамызы Сибирь федералдыг округтуң медицина дээди өөредилге черлеринче тускай сорулгалыг олуттарже документилерни июньнуң 20-ден хүлээп эгелээн.

07.06.2022 Тываның малчыннары уксаалыг мал-маганның XVIII Сибирь-Ыраккы чөөк чүк делгелгезинге тиилээн
2022 чылдың июнь 2-5 хүннеринде Забайкалье крайның Чита хоорайга уксаалыг хой база өшкүнүң 18-ки Сибирь-Ыраккы чөөн чүк делгелгези болуп эрткен. Чылдың-на эртип көдээ ажыл-агый делгелгези Сибирь болгаш Ыраккы Чөөн чүк регионнарының мал ажыл-агыйларының уксаажыдылга ажылында чедиишкиннерин көргүзүп, амгы үениң чаа көдээ ажыл-агый техникаларын делгеп көргүзери-биле көдээ ишчилериниң сонуургалын хаара тудуп турар.

06.06.2022 Тывада июльдуң 1-ге чедир өнчү-хөреңгиге өре чыырының шалыпчы айын чарлаан
Тыва Республикада кижилерниң өнчү-хөреңгиге өрези 190 муң рубль четкен. Чер участоктары, бажыңнар, квартиралар, транспорт аймааның ээлери чылда бир катап, декабрь 1-ге чедир ол бүгүге үндүрүглерин төлээр ужурлуг.

06.06.2022 Тываның дөрт кожууну кыжын одаар хөмүрүн киир сөөртүп эгелээн
Чеди-Хөл, Каа-Хем, Чаа-Хөл база Барыын-Хемчик кожууннарның социал ужур-дузалыг объектилеринче кыжын одаар хөмүр сөөртүлгези эгелээн.Тываның чедери берге 30 чурттакчылыг черлеринде социал адырның 125 объектилери августка чедир хөмүрүн дүжүрер ужурлуг.

06.06.2022 2022 чылда “Көдээ суурнуң башкызы” программага киржиринче Тывадан 18 башкы кордап турар
Көдээ черлерге бо чоокку 5 чылда ажылдап чоруурунга чөпшээрешкен программаның конкурсантылары июнь 15-ке чедир, орус база литература, математика база физика, англи дыл, математика база информатика, төөгү база ниитилел билиглери, биология база химия башкылары бооп чаа өөредилге чылында ажылдаар кылдыр школаның администрациязы-биле күш-ажыл керээзин чарар ужурлуг.

05.06.2022 Экология яамызы бойдус чурумал темазынга "Эко-объектив” фоточуруктар мөөрейин эрттирип турар
Тыва Республиканың Арга-арыг болгаш бойдус ажыглалының яамызы Экологтуң хүнүнге тураскаадып “Эко-көрүш” ("Эко-объектив”) деп фоточуруктар мөөрейин чарлаан.

05.06.2022 Тываның активчилери Экологтуң хүнүнде субботникти организастаан
Бүгү Россияда Экологтуң хүнүнде «Тываның энерелдиг чүректери “ аныяктар шимчээшкининиң активчилери Тываның көдээ ажыл-агый болгаш политиехниктиг техникумнарының студентилери-биле кады найысылалдың аргы-силиин тудуп, арыглаашкын ажылдарын организастаан. Ниитизи-биле 80 шоодай бокту чыып, ону чүдүргеннер.

05.06.2022 Экологтуң хүнүн бойдус камгалалының аңгы-аңгы хемчеглери-биле демдеглээри чаңчыл болу берген
Чылдың-на июнь 5-те – Экологтуң хүнүн бойдус камгалалының аңгы-аңгы хемчеглери-биле демдеглээри чаңчыл болу берген. Бо чылын Экологтуг хүнде арыглаашкынның, чаагайжыдылганың, ногаажыдылганың хемчеглерин база бойдус тамазынга чуруктар чуруунуң акциязын чарлап, ону калбаа-биле демдеглеп эрттирип турар. Эртенги сериин-биле кады албан черлериниң дыка хөй ажылдакчылары, сургуулдар арыглаашкын акцияларынче үнген.

03.06.2022 Тывага хамнаашкынның «Дунгур» бирги российжи фестивалы болуп эртер
Фестивальдың киржикчилери болгаш аалчылары тыва культураның чарылбас кезээ - хамнаашкын таварыштыр республика-биле чоок таныжар аргалыг. Июньнуң 20-22 хүннеринде «Дунгур» фестивалы «Алдын-Булак» этнокультура комплекизинче Россияның аңгы-аңгы булуңнарындан хамнарны хаара тудар.

03.06.2022 Тывада арга-арыг өрттерин өжүреринге чаъстар дузалаан
Тываның Чазаа июнь 5-те төнер турган арга-арыг өрттеринге удур онза чурумну хуусаазы четпээнде соксаткан. Арга-арыг өрттеринге удур туржуп турган өртчүлерниң ажылын суггур чаъстар чиигедип, ону өжүреринге дузалаан. 

03.06.2022 Тываның кызыгаарында Моолдан чума кирген таварылганы чок кылырынга өөредилгени эрттирген
Росхереглел хайгааралының ТР-де эргелели, ТР-ниң Кадык камгалал яамызы, Тываның чумага удур станциязы, Россияның ФАА ТР-де Кызыгаар эргелели, Каайлы албаны, ТР-де ИХЯ ажылдакчыларының киржилгези-биле, кожа күрүнеден чума кирген таварылганы узуткап чок кылырынга чурттар аразының өөредиглиг белеткели үш дугаар болуп эрткен.

03.06.2022 Тывада хереглел барааннарының өртээ чыл эгезинден 9,9 хуу өскен
2022 чылдың баштайгы дөрт айында Тывада барааннар база ачы-дуза өртектери Россияда ортумак деңнелден оожум өзүп турар. Чыл эгезинде чуртта инфляцияның деңнели 11,7 хуу болган болза, Тывада ол апрельде 9,9 хуу болган.

02.06.2022 Тывада хостуг хүрешке бүгү Россия чемпионадынга ажылдаар волонтерлар чыылдазы эгелээн
ТР-ниң Аныяктар херектериниң талазы-биле агентилели база республиканың Спорт яамызы июньнуң 24-тен 27 хүннеринде Кызыл хоорайга болуп эртер хостуг хүрешке Россия чемпионадын организастап база эрттиреринге дузалажыр волонтерлар штавынче чыылданы чарлаан.

02.06.2022 2021 чылдың январь-апрельге деңнээрге Тыва чуртталга бажыңнарын киирерин 3,9 катап көвүдеткен
2022 чылдың январь-апрельде социал-экономиктиг хөгжүлдениң түңнелдерин Тываның Чазаанга үндүрген.

02.06.2022 Тываның найысылалында аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүреринге ийи бажың белен
Кызылда “аварийлиг” бажыңнардан база “өскүс уруглар” категорияга хамааржыр хамаатыларның көжүп кирери Иркутская кудумчузунда хөй аалдыг ийи бажыңның тудуу доозулган.

02.06.2022 Тывада шээр малдың баш саны 3,1 хуу өскен
Тываның көдээ ажыл-агыйы көдээ ажыл-агый продукциязының бүдүрүлгезинде эки туружун салбаан – эрткен чылдың январь-апрельге деңнээрге ол 1 хуу көвүдээн (2020 чылдың январь-апрельге деңнээрге – 2,8).

02.06.2022 Тывада үлетпүр бүдүрүлгези 4 ай иштинде 29,3 хууга өскен
2022 чылдың бирги кварталында үлетпүр бүдүрүлгезиниң өзүлде темпизи-биле Тыва Сибирь реионнарындан мурнуку черже үнген. Росстаттың дыңнадыы-биле алырга, январь – апрельде республикада үлетпүр бүдүрүлгезиниң индекизи эрткен чылга хамаарыштыр 129,3 хуу болган.

01.06.2022 Кызылга ыяштан сиилбилгениң «Уран балды» мөөрейи болуп эртер
Алдан-Маадыр аттыг Национал музейи уран шеверлерни ыяштан чазанып-сиилбиириниң «Уран балды» мөөрейинге киржир кылдыр чалаан. Чагыгларны июнь 3-ке чедир хүлээр.

01.06.2022 Тывада мал оолдаашкыны
Республиканың ажыл-агыйларында мыйыстыг улуг бода малдың база шээр малдың оолдаашкыны февраль төнчүзүнде эгелээн. Бо хүнде 561,7 муң баш анай, хураган база 54,7 муң баш бызаа камгалап алдынган. 

01.06.2022 Тываның Чазаа чурттакчы чоннуң чагыгларын күүседир планны тургускан
Тывада 2021 чылда республика чазааның ажылының түңнелдерин сайгарган ажык дыңнаашкыннар үезинде чоннуң киирген санал-оналдарын боттандырар хемчеглер даңзызын бадылаан. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бөгүн ооң дугайында айтыышкынга атты салган.

01.06.2022 Тываның хөлдеринге аян-чорукчуларга таарымчалыг байдалдарны тургузар
Тываның Чазаа республиканың хөлдеринге инфраструктураны экижиткеш, регионнуң турисчи сонуурганчыын көдүрер курсту эгелээн. Дус-Хөлде хөл чоогунда пансионаттарны төпчүткен чырык хандыралгазынга кожар ажылдар чоруп турар.

01.06.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ада-иеге ажы-төл дээш харыысалганы улгаттырарын чагаан
Бөгүн чаңчыл езугаар Делегейде уруглар камгалалының хүнүн демдеглеп турар. Бичии чаштарның байырлалында Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг мынчаар чугаалаан: 

31.05.2022 Тываның Баштыңы туттурган автомобильдер тургузар тускай черни 13 кожуун төптеринге ажыдар даалганы берген
Тываның эрге-чагыргазы ОШААЧКИ инспекторларының тутканы транспорт аймаан тургузар тускайжыттынган черлер санын үш катап көвүдедирин шиитпирлээн. Май 30-де эрткен аппарат хуралында республиканың Баштыңы ындыг шиитпирни үндүрген.

31.05.2022 Тывада 8 – 17 харлыг ажы-төлдүг өг-бүлелерге төлевирлер дээш 2022 чылда 4,4 млрд. рубльди тускайлаан
8-тен 17 харга чедир назылыг ажы-төлге апрель база майның төлевирлерин Тывада 15 муң ажыг өг-бүле алган. 26,5 муң уругга ниитизи-биле 540,7 млн рубльди төлээн. ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы ол болгаш өске-даа төлевирлерниң дугайында республика Баштыңы Владислав Ховалыгга илеткээн.

31.05.2022 Президентиниң спортчу оюннарынга Тываны Бажың-Алаак суурнуң школачылары төлээлээр
Чөөн-Хемчик кожууннуң Бажың-Алаак суурнуң школачылары эрткен неделяда Кызылга эрткен «Президентиниң спортчу оюннарының» регион чадазынга тиилээш, ам школачыларның бүгү-российжи маргылдаазынга төрээн Тывазының адын камгалаар эргени чаалап алган.

31.05.2022 Тываның Өөредилге яамызы өөреникчилерге турисчи оруктарны ажылдап кылган
Тываның Өөредилге яамызының немелде өөредилгени сайзырадыр төп дыштаныр хүннүң 9 походу дээш, уругларның 24 турисчи маршруттарын ажылдап кылган.

31.05.2022 Бүгү-делегейниң Уруглар хүнүнге тураскааткан байырлал хемчеглериниң планы
Июнь 1

11.00 шакта - Национал театр артистериниң теартжыткан көргүзүү – В. Көк-оол аттыг национал театрның мурнунга;

30.05.2022 Владислав Ховалыг Тываның төөгүзүнүң чаа өөредилге номун тургузарын саналдап үндүрген
Тывада өөреникчилерге республиканың чаа төөгү номун чыып тургузар ажыл эгелээн. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг 2022 чылда бодунуң айыткалында мурнады кылыр ажылдарның бирээзи кылдыр төлевилелди боттандырарын ол айыткан.

30.05.2022 Тыва Республика девискээринде коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал
Росхереглел хайгааралының Тыва Республикада эргелели биле ТР-ниң Кадык камгалал яамызының медээзи-биле алырга, эрткен неделяда, азы 2022 чылдың май 20-26-га чедир COVID-19-тан аарааны лабораторияга бадыткаттынган 27 чаа таварылга бүрүткеттинген. 

30.05.2022 Тываның кулаа дыңнавас спортчулары Россияның бирги чери дээш дзюдо чемипионадынга чедиишкинниг киришкен
Майның 28-29 хүннеринде Подмосковьениң Зеленоград хоорайынга кулаа дыңнавас спортчуларның дзюдога Россия чемпионады болуп эрткен. Республиканың кулаа дыңнавас уруглар школа-интернадының чыынды командазы Тываны төлээлээн. 

30.05.2022 Боттарын ажыл-биле хандыртырган хамаатыларның ийиги шуулганы Кызылга болуп эрткен
«Бодун ажыл-биле хандыртынары – чедиишкинниг бизнесче бирги базым» деп аттыг боттары ажыл-биле хандырттынган хамаатыларның ийиги республика шуулганы ажылын дооскан.

28.05.2022 Тываның Баштыңы Россияның Федералдыг кызыгаар албанының ТР талазы-биле эргелелиниң ажылдакчыларын шаңнаан
ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның Федералдыг кызыгаар албанының тургустунган хүнүнге тураскаадып, Тыва Республикада федералдыг албанның ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

27.05.2022 Тываның эрге-чагыргазынга арга-арыгда улуг өрттерни өжүреринче күштерни база акша-хөреңгини мөөңнээрин дааскан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг арга-арыг өрттерин өжүрер ажыл-чорудулганы дүүштүрер федералдыг штабтың хуралынга киришкен. Россия Федерациязының бойдус курлавырлары база экология сайыды Александр Козловтуң даргалааны ВКС хурал май 26-та болган.

27.05.2022 Кызылдан Улан-Удэже дорт авиарейс ажыттынган
Тыва Республиканың күүсекчи эрге-чагыргазы транспорт чедингирин улгаттырып, турисчи курлавырларны бедидер сорулга-биле, чаа рейсти организастап, авиакомпанияларны хаара тударының аргаларын эрткен чылдан бээр көрүп келген.

27.05.2022 Тывада кайы хамаанчок төктүнген боктарны чок кылыр ажылдарның акшаландырыышкынын беш катап улгаттырган
Тывада кайы хамаанчок төктүнген боктарны аштаарынга 2022 чылда бюджеттен 21 млн рубльди тускайлаан, эрткен чылга деңнээрге ол 5 катап хөй. Коммунал боктарның ала айгаар чыглы берген черлерин аштап-арыглаары элээн калбарар.

27.05.2022 Тываның Баштыңы Александр Куренковка харыысалгалыг албан-дужаалда томуйлатканы-биле байырын чедирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг РФ-тиң хамааты камгалал, онза байдалдар болгаш ала чайгаар болган халаптарның уржуктарын чайладыр херектер талазы-биле сайыттың албан-дужаалында томуйлатканы-биле Александр Куренковка байырын чедирген.

26.05.2022 Тываның школаларының капитал септелгезинде ортумак профессионал өөредилге черлериниң сургуулдары киржип турар
Тываның техникумнарының 20 сургуулу школаларның капитал септелгезин кылып турар тудуг организациялары-биле керээни чаргаш, ажылдап эгелээн. Оолдарга арга-дуржулга шиңгээдип, акша ажылдап алырынга тергиин эки арга деп, регионнуң өөредилге сайыды Алексей Храмцов чугаалаан. 

26.05.2022 Тываның эрге-чагыргазы кадрлар белеткелиниң тускай сорулгалыг чагыглар санын 1,2 катап көвүдеткен
Тывадан 935 оолдар, кыстар чурттуң дээди болгаш ортумак тускай өөредилге черлеринче тускай чыылда-биле 2022 чылда дужаап кирерлер. Республиканың эрге-чагыргазы ынча санныг олуттарны күрүнениң кадрлар чагыының шугуму-биле чагаан. 2021 чылга деңнээрге, ол 185 олутка хөй. 

26.05.2022 Агаарже хоралыг бүдүмелдер үндүргенинге квота бээр федералдыг экспериментиге Тываның найысылалы киржир
Агаарның шынарын экижидеринге дыка хереглелдиг РФ-тиң 24 хоорайларының баш бурунгаар тургускан санынче республиканың найысылалы Кызыл хоорайны киирерин Тываның эрге-чагыргазы чедип алган.

26.05.2022 Тывада кадык камгалалының бирги звенозун эде чаартыры-биле ам база дериг-херекселдер келген
Республиканың 1 дугаар эмнелгезиниң консультативтиг-диагностика поликлиниказында, Чөөн-Хемчиктиң база Улуг-Хемниң кожууннар аразының эмнелге төптеринде, Кызыл, Өвүр, Тес-Хем, Чеди-Хөл кожууннарның төп эмнелгелеринде чымчак эндоскоп чуур MT- 5000L деп дериг-херекселдер келген.

26.05.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның сайгарлыкчы чорук хүнү-биле республиканың бизнес ниитилежилгелеринге байырны чедирген
«Россияның сайгарлыкчы чорук хүнү-биле байыр чедирип тур мен!
Сайгарлыкчыларының саны немежип турар мурнакчы беш регионнуң санынче Тыва база кирген. 

25.05.2022 СФО регионнарының аразында Тывада инфляцияның деңнели эң куду
Мартка деңнээрге апрельде Тывада чылдың инфляциязы 0,08 хуу пунктуга улгадып, Сибирь федералдыг округдан (19,35%) база Россиядан (17,83%) 15,05 хуу куду болган.

25.05.2022 Тываның 2116 школа доозукчуларынга сөөлгү коңга эткен
Бөгүн май 25-те, Тываның 175 школаларынга 11 класстың 2116 доозукчузунга байырлыг шугум чыскаалы болуп эрткен. Росхереглелхайгааралының регион эргелелиниң санитар-эпидемиологтуг негелделерин сагывышаан, сөөлгү коңганы эрттирген.

25.05.2022 Тывада паром кежиглер ажыттынган
Тывада Бии-Хем биле Каа-Хемде суг оруу ажыттынганы-биле шупту паром кежиглер ажылдап эгелээн. Дош шимчээрге чедир, күстен часка чедир, “улуг чер-биле” харылзаа чок турган 7 суур кожуун төвү-биле аргыжар аргалыг апарган.

25.05.2022 Арга-арыг ажыл-агыйларынга ажыктыг техникалар келген
«Экология» национал төлевилелдиң «Арга-арыглар камгалалы» федералдыг төлевилел күүселдези-биле республикада чаа тускайжыттынган техникалар келген.

24.05.2022 Тывада республика Баштыңының эрге-дужаалының ады өскерилген
Бөгүнден эгелеп Тываның Баштыңы албан-дужаалды өскерткен – “Чазак даргазы” деп немелде тодарадылга чокка, Тыва Республиканың Баштыңы деп адаар. 

24.05.2022 Тываның чер ажылдыглары тарылга шөлдерин улгаттырган
Тываның фермерлери эрткен чылдың тарылга шөлдеринге немей 1 муң га шөлдү ажыглалче киирген. Ынчап кээрге тарылга шөлү 56,2 муң га чедип, 20 хуу улгатканы ол.

24.05.2022 Төп шериг округунуң шериглери Тожу кожуунда арга-арыг өртүн өжүреринге дузалажып турар
Тываның гидрометеорология база долгандыр хүрээлел мониторингизиниң төвү регионнуң найысылалынга база чамдык муниципалитеттерге бо неделя төнчүзүнге чедир 35 градус чедир изиирин дыңнаткан. Кааң изиг агаар, чер-черлдерге күштүг хат-биле катчы берген. Шак ындыг агаар-бойдус өрт айыылын улам күштелдирген.

24.05.2022 Чаагайжыдар объектилер шилиир бадылаашкынның төнеринге чедир 6 хонук арткан
za.gorodsreda.ru сайтыга «Таарымчалыг хоорай хүрээлелин» хевирлеп доозарынга чедир 6 хонук арткан, азы май 30-де ол доостур.

24.05.2022 Тываның школаларынга 15 педагогика класстарын ажыдары планнаттынган
Башкы мергежилге өөреникчилерниң сонуургалын хаара тударынче угланган тускай психологтуг-педагогиктиг 15 класс республиканың школаларынга сентябрь 1-де ажыттынар.

23.05.2022 Тывада «Абилимпикс» регион чемпионадының тиилекчилери илереттинген
Кызыл хоорайда «Россия – аргаларның чурту» президент платформазының «Абилимпикс» регион чемпионадының Тыва Республикада киржикчилериниң түңнелдерин үндүрген.

23.05.2022 «ЗаБег» бүгү-российжи чартык марафонга Тываның спорт школаларының кижизидикчилери идепкейлиг киришкен
Кызылга үш дугаар эрткен «ЗаБег» бүгү-российжи чартык марафон республиканың найысыладындан болгаш кожууннарындан чүгүрүктерни чыгган. Старттан үнген 978 спортчунуң финишке келген 775 кижизиниң 262-зи бичии уруглар болган. Спортчулар 21,1 км, 10 база 5 километр хемчээлге күжүн шенээннер.

20.05.2022 Тыва биле Якутия чурттакчы чоннуң кадык камгалал адырында кады ажылдажылга керээзинге атты салган
Регионнуң Баштыңы Владислав Ховалыгның даалга езугаар республиканың Кадык камгалал яамызы Якутиядан специалистерни чалаан.    

20.05.2022 Тывада бедик деңнелдиң маргылдааларынга чемпионнаан болгаш шаңналдыг черлер ээлээн спортчуларга бажың садып азы тудуп алырынга субсидияның үстүкү хемчээлин 3 млн рубль чедир көвүдеткен
Россия чемпионаттарындан эгелээш Олимпийжи оюннарга чедир дээди чаданың маргылдааларынга шаңналдыг черлерже үнген тыва спортчуларга база оларның тренерлеринге чуртталга байдалын экижидер күзели бар болза, эрге-чагырганың талазындан улуг деткимчени бээр.

20.05.2022 Тывада «ТываЭкспо» регионнар аразының делгелге-ярмарказының кол ажылы ажыттынган

Бөгүн май 20-де, Тываның найысылалы Кызыл хоорайда, регионнар аразының универсалдыг делгелге-ярмарказы «ТЫВА ЭКСПО – 2022» ажылын эгелээн. Республиканың Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызының деткимчези-биле чылдың-на Россияның регионнарындан 100 хире киржкичини хаар тудуп турар хемчег бо чылын 24 дугаар эртер.

20.05.2022 Тываның Чазаа бюджет акша-хөреңгизиниң башкарыкчыларын база алыкчыларын хынаарын түр када тургускан
Тываның Саң-хөө-бюджет хайгаарал албанының ревизорларынга бюджет акша-хөреңгизиниң кол башкарыкчыларын база алыкчыларын 2023 чылдың январь 1-ге чедир хынаарын соксаткан.

20.05.2022 Тываның Баштыңы Россия Чазааның вице-премьери Татьяна Голикова-биле республика хөгжүлдезиниң перспективаларын чугаалашкан
Владислав Ховалыг ужуражылга дугайында социал четкилерде бодунуң блогунга дыңнаткан. “Россияның Чазааның вице-премьери Татьяна Голикова-биле ажыл-агыйжы ужуражылгада бистиң республиканың чедип алганы түңнелдеривисти үлештим” – деп, Тываның Баштыңы демдеглээн.

19.05.2022 Тывада культура болгаш уран чүүл адырында төлевилелдерге республика Баштыңының грант акшазының үстүкү хемчээлин көвүдеткен
2022 чылда Тываның Баштыңының уран чүүл болгаш культура адырында грантызының үстүкү түңү 500 муң рубль болур. Республиканың Чазаа ол дугайында чогуур шиитпирни хүлээп алган. 

19.05.2022 «Чаа делгемнер» марафонну 70 ажыг млн кижи көрген
«Чаа делгемнер» деп федералдыг чырыдыышкын марафону российжилерниң сонуургалын хаара туткан. Ийи хонук иштинде марафоннуң дамчыдылгазын 70 млн кижи көрген.

19.05.2022 Тывада сүт-бараан фермаларын база сүт болбаазырадыр бүдүрүлгелер кылыр төлевилелдер мөөрейи чарлаттынган
“Тываның сүдү” губернатор төлевилелге киржир конкурс Тывада эгелээн. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг сүт-бараан фермаларын база сүт хүлээп алыр пунктуларны база болбаазырадыр бүдүрүлгелер ажыдар сорулга-биле 2021 чылда ук төлевилелди саналдап киирген.

19.05.2022 Тыва база Хүндүлээчел чорук индустриязының бүгү-национал эвилели кады ажылдажылга керээзин чарган
Хүндүлээчел чорук индустриязының бүгү-национал эвилели туризм хөгжүлдезиниң чаа стратегиязын ажылдап кылырынга Тывага дузалажыр. Национал эвилел биле республика эрге-чагыргазының мурнундан регионнуң Турисчи информация төвүнүң ат салганы кады ажылдажылга дугайында дугуржулгазында кады ажыл угланыышкыннарының бирээзинге - Кызылга май 14-16 хүннеринде болуп эрткен “Тыва – дириг ужур-чаңчылдарның чери” турисчи шуулган хамааржыр.

19.05.2022 #МЫВМЕСТЕ президент премиязы бодунуң лауреаттарын манап турар
#МЫВМЕСТЕ делегей чергелиг премия 2022 чылдың март 16-да стартын алганын сагындыраал. Ол премия шак ындыг аттыг ачы-дуза акциязының уланчызы база Россияда 10 чыл дургузунда эрттирип турар “Россияның эки турачызы” бүгү-росcийжи конкурстуң салгалы болур. 

19.05.2022 «Дээди экономика школазы» эртем-шинчилел университеди Тывага школа өөредилгезиниң шынарын бедидеринге дузалажыр
Ниити өөредилге школа башкыларының билиг-мергежилиниң профессионал белеткел, эде белеткел база квалификациязын бедидер адырда кады ажылдажылга дугайында «Дээди экономика школазы» эртем-шинчилел университеди-биле кады ажылдажылга төлевилелин Тываның Чазаа деткээн.

18.05.2022 Владислав Ховалыг: Тыва Азияже эжик апаар чадавас
Май 14 – 16 хүннеринде «Алдын-Булак» этнокультурлуг комплекске болуп эрткен “Тыва – улусчу ужур-чаңчылдарның чери” деп бирги турисчи шуулганга туризм болгаш туризм индустриязының адырында 150 хире российжи болгаш даштыкы специалистер киришкен. 

18.05.2022 Пассажирлер аргыжылгазында чаа рейстер ажыттынган
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ТР-ниң Дээди Хуралыяның депутаттарынга Айыткалын берип тура, чоннуң транспорт-биле аай-дедир аргыжылга айтырыын шиитпирлеп, кижилерге эптиг байдалдарны бир дугаарында шиитпирлээрин эрге-чагырга черлеринге айыткан.

18.05.2022 2022 чылдың май 17-22 хүннеринде Тывага кааң хүннер болурун дыңнадып тур
Тываның найысылалынга 2022 чылдың майның 17-ден 22-ге чедир агаарның ортумак температуразы нормадан 7 градус ажып, дыка изиг хүнер болурун Тываның ХК база ОБ албаны дыңнаткан.

17.05.2022 Тывада эвээш орулгалыг 11 муң ажыг өг-бүле халас картошка болгаш ногаа үрезиннерин алыр
Тывада «Улусчу картофель» губернатор төлевилелиниң киржикчилеринге картошка үрезиннерин үлеп эгелээн. Төлевилелдиң удуртукчузу Күш-ажыл яамызы амыдырап чурттаарының кудуку хемчээлинден эвээш орулгалыг 11,3 муң өг-бүле гуманитарлыг дузаны алырын дыңнаткан. Тус черниң фермерлеринден база Кемерово болгаш Минусинскиниң ажыл-агыйларындан эккелген 300 хире тонна картошка үрезинин үлээр.

17.05.2022 Тывада чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлерин шилиир рейтингилиг бадылаашкынның чамдык түңнелдерин үндүрген
Тывада 2023 чылда чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлерин шилээн бадылаашкын апрель 15-те эгелээн. Республика ол сорулгаже шупту 69 төлевилелди саналдаан.

16.05.2022 Тывада Сайгарлыкчы чорук неделязы-2022 ажылын эгелээн
Бөгүн, май 16-да, “Алдын-Булак” этнокультурлуг комлексте эртип турар “Тыва – дириг ужур-чаңчылдарның чери” турисчи шуулганның ажылының үезинде Сайгарлыкчы чорук неделязынга стартты берген.

16.05.2022 Эрткен неделяда 632 литр арага болгаш спирт холумактыг продукцияны хавырган
Регионнуң айыыл чок чорук департаментизи хөй-ниитиниң айыыл чок чоруун хандырар дээш профилактика субъектилериниң ажылын күштелдирген. 

16.05.2022 Арыглаашкын болгаш чаагайжыдылганың шалыпкын айында 5669,4 куб метр бокту аштап арыглаан
Апрельдиң 1-ден май 13-ке чедир Тыва Республиканың девискээринге арыглаашкынның болгаш чаагайжыдылганың шалыпчы айында 34841 кижи киржип, 5669,4 куб метр бокту аштап, чыгган. 

16.05.2022 Тываның көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлериниң техниказы чаартынар
Тываның Баштыңының агротехника аймаан чаартыр дээн даалгазын күүседири-биле, Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы чаа көдээ ажыл-агый техникаларын садып эккелген. 

16.05.2022 Тываның хлеб быжырар бүдүрүлгелериниң чарыгдалдарынга компенсацияны бээр
Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы хлеб быжырар үлетпүр бүдүрүлгелеринге хлеб-булочка кылыгларын бүдүрүп-саарган чарыгдалдарын эгидери-биле субсидия бээринче чагыглар хүлээп алырын чарлаан. 

15.05.2022 Тываныӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг Делегейниӊ өг-бүле хүнүн таварыштыр республиканыӊ чурттакчы чонунга байыр чедирген

Тываныӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг Делегейниӊ өг-бүле хүнүн таварыштыр республиканыӊ чурттакчы чонунга байыр чедирген. 2019 чылдың январь 1-ниң хүнү-биле алырга, Тыва Республикада 95165 өг-бүле бар, оларның 31346-зы (32,94 хуузу) – хөй ажы-төлдүг.

14.05.2022 Дагба Мергенни Тываның вице-премьери – одалга болгаш энергетика сайыдын күүседир кылдыр томуйлаан
Тываның Чазааның даргазының оралакчызы – одалга болгаш энергетика сайыды албан дужаалды күүседир кылдыр Мерген Дагбаны томуйлаан. Чаа вице-премьер чуртталга-коммунал ажыл-агыйында чаңгыс аай күрүне политиказының күүселдезин, республиканың чылыг-энергетика комплекизин таарыштырылгазын база хөгжүлдезин  харыылаар.

13.05.2022 Тускай шериг операциязының үезинде маадырлыы-биле мөчээн оолдуң өг-бүлезинге "Эрес-дидим чорук орденин" бөгүн тывыскан
Ол даалганы күүседир дээш албан-биле республикада келген Национал гвардия шериглериниң Соңгу-Кавказ округунуң командылакчызының оралакчызы, генерал-майор Михаил Романов маадырлыы-биле мөчээн дайынчы Хуреш Тиил-оолович Монгуштуң кадайынга база авазынга күрүне шаңналын дамчыткан.

13.05.2022 Тывада “Чылдың өг-бүлези” конкурстуң регион чадазының түңнелдерин үндүрген
“Чылдың өг-бүлези” бүгү-российжи конкурстуң регион чадазын республикада 2017 чылдан бээр эрттирип турар. Бо чылын мөөрейге 39 өг-бүле киришкен. 

13.05.2022 Тывада саргыга ызырткан таварылгалар көвүдээн
Марттың 28-тен бээр, республикада саргыга ызырткан бир дугаар таварылга Кызылдың девискээринге бүрүткеттинген. Ол үеден майның 8-ке чедир саргыга ызырткан дээш эмнелге албан черлеринге 337 кижи келгени бүрүткеттинген.

13.05.2022 Тываның чүс хире доозукчулары түңнел шылгалдалар дужаары-биле хемнеп кежер
Республика школаларының 96 доозукчузу, ооң санында 21 өөреникчи чаңгыс аай күрүне шылгалдаларын дужаары-биле суг объектилерин кежер апаар.

12.05.2022 Часкы хову ажылдарында 176 көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелери киржип турар
 Часкы хову ажылдарында 176 көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелери киржип, 270 хире кижини чымыштыг ишче хаара туткан.
2022 чылда көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлериниң мурнунда 19,8 муң тонна тараа культураларын, 21,8 муң тонна картофель, 3,25 муң тонна ногаа аймаан бүдүрер сорулга салдынган.

12.05.2022 Тывада “Улусчу көвүрүг” төлевилелче 13 кожуун кордап турар
Тываның 13 муниципалдыг тургузуглары 764 малчын турлагларже аргыжылганы экижидер дээш, 28 көвүрүг тудары-биле “Улусчу көвүрүг” губернатор төлевилелинге киржир чагыгны киирген.

12.05.2022 Май 15-тен Тывада биче хемчээлдиг судноларга суг оруу ажыттынар
Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Тывада биче хемчээлдиг судноларга суг оруу май 15-те ажыттынар дугайында айтыышкынга атты май 11-де салган.

12.05.2022 Тывага российжи болгаш даштыкы эксперттерниң киржилгези-биле амгы үеде туризмни хөгжүдериниң айтырыгларын сайгарып чугаалажыр
«Дириг езу-чаңчылдарның чери» деп бренд-биле туризм шуулганын эрттиреринге Тыва белеткенип турар. Туризм болгаш аян-чорук индустриязында ажылдап чоруур российжи болгаш даштыкы специалистер май 16-да улуг шуулганга чыглыр.

11.05.2022 Оюн Курседи биле Степан Сарыг-оол кудумчуларынга 2022 чылда капитал септелгени кылыр
Хоорай чагыргазы 2022 чылда Оюн Курседи кудумчуда 560 метр база Степан Сарыг-оол кудумчузунда 235 метр орук участогунга капитал септелге кылыр муниципалдыг чагыгны күүседиринге садыглаашкынны бо хонуктарда чарлаан.

11.05.2022 Тывада хөй-ниитиниң чемнелге черлеринге доозукчулар кежээлерин байырлаары хоруглуг
Чаа коронавирус халдавыры ам-даа бар болгаш, уруглар садтарынга, эге класстарга база ниити өөредилге школаларынга доозукчулар кежээлерин эрттирер черлер шилип алырда кызыгаарлаашкыннар бар. 

11.05.2022 Тывада Енисейниң ужуун алган черге Будданың 15 метр бедик тураскаалын салыр
Кужугет Шойгунуң фондузу Улуг-Хемниң ужуун алган черинге Будда бурганның тураскаалын эптеп тургузуп турар. Тывада ат-сураглыг күрүне болгаш хөй-ниити ажылдакчызы, чогаалчы ачазынга тураскааткан фондуну тургузар төлевилелди Сергей Шойгу саналдап киирген турган.

11.05.2022 Тывада 8398 доозукчу күрүне шылгалдаларын дужаар
ТР-ниң өөредилге сайыдының бирги оралакчызы Ирина Сарагашева шак ындыг медээни бөгүн аппарат хуралында берген. Тоску класстың кол күрүне шылгалдазын (ГИА-9) 5669 кижи дужаар. Эрткен чылга деңнээрге 342 доозукчу хөй. А 11 класстың доозукчулар шылгалдазын 2729 кижи тудар. Эрткен чылга деңнээрге 508 кижи эвээш (2021 чылда – 3237).

11.05.2022 Республика девискээринде өртке удур шалыпчы ай чоруп турар
Республика Чазааның аппарат хуралы хүннүң кол айтырыы – өрт айыылынга удур чарлаттынган айның кайы хире чоруп турарын сайгарып чугаалашкан. 

11.05.2022 Тываның Баштыңы Украинага мөчээн оолдарның чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен
Украинага тускай шериг операциязының үезинде ам база ийи оглувус мөчээнин Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ханы кажыыдал-биле дыңнаткан.
“Украинага ам база ийи чаңгыс чер-чурттугларывыс амы-тынындан чарылганын аарышкы-биле бижип, дыңнадып тур мен.

09.05.2022 Тываның найысылалында Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 77 чылынга тураскааткан шериг чыскаалды чон сонуургаан
Бөгүн найысылал Кызылга Ада-чурттуң Улуг дайынының тиилелгезиниң 77 чыл оюнга тураскааткан байырлыг чыскаал болуп эрткен

09.05.2022 Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышевтиң Тываның чонунга Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини
Хүндүлүг Ада-чурттуң Улуг дайынының база тылдың хоочуннары!

Эргим сибирьжилер!

Силерге Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгевис хүнү-биле байырым чедирип тур мен!

09.05.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның чаңгыс чер-чурттугларынга Улуг Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини:
- Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым, Тываның чурттакчы чону!
Сеткилимниң ханызындан силерге Тиилелге хүнү-биле байырымны чедирип олур мен!

09.05.2022 Тываның кудумчулары болгаш школаларынга Донбасстың хостакчы маадырларының адын тыпсыр
Тываның баштыңы Россияның Мадырлары - гвардияның полковниги Владимир Жога, Донецк Улус Республиканың Маадыры, генерал-майор Александр Захарченконуң, ол ышкаш Украинага тускай шериг операция үезинде маадырлыы-биле мөчээн бистиң чаңгыс чер-чурттугларывыс Арсен Чульдум, Экер Оюн база Виктор Оюн оларның аттарын мөңгежидер шиитпирни хүлээп алганын Улуг Тиилелгениң 77 чылынга турскааткан байырлыг концертте дыңнаткан.

08.05.2022 Тываның Баштыңы мөчээн дайынчыларының чоок кижилеринге “Эрес-дидим чоруктуң” орденнерин тывыскан
Владислав Ховалыг Украинага тускай шериг операцияның киржикчилери - мөчээн дайынчыларның өг-бүлелеринге Россия Федерациязының күрүне шаңналдарын тывыскан.

08.05.2022 Тываның Баштыңы Ада-чурттуң улуг дайынының хоочуну Георгий Васильевич Абросимовка Тиилелге хүнү-биле байырны чедирген
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Ада-чурттуң улуг дайынының хоочуну Георгий Васильевич Абросимовка ужуражып четкен. Тиилелге хүнү-биле республика чурттакчыларның мурнундан хоочунга байырны чедирген.

07.05.2022 ЛУР биле ДУР мобильдиг харылзаазының российжи дугаарларын алыр

Донецк база Луганск Улус Республикалар харылзаа операторларының абоментилери +7 российжи дугаарларга коштунар. Донецк Улус Республика биле Луганск Улус Республиканың баштыңнары Денис Пушилин биле Леонид Пасечник олар ооң дугайында субботада дыңнаткан.

07.05.2022 Тывада өрт айыылының «сарыг» чадазы чарлаттынган
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Сибирь федералдыг округтуң онза байдалдарны болдурбас болгаш узуткаар, өртке удур айыыл чок чорукту хандырар талазы-биле, ведомстволар аразының комиссиязының хуралынга киришкен. 

07.05.2022 Тываның Баштыңы Россия Федерациязының чепсектиг күштериниң тургустунган хүнүн таварыштыр байырны чедирген.
Россияның амгы чепсектиг күштери мугур 30 чыл бурунгаар 1992 чылдың май 7-де тургустунган. Бистиң шериглеривис совет шериг үезинде-ле тыптып келген чаагай чаңчылдарның уламчылакчылары болуп, үргүлчү-ле боттарының дайынчы күжүн улгаттырып турганнар.

05.05.2022 Тыва эмнелге албан черлерин чаа реабилитация дериг-херекселдери-биле четчелээринче 38,9 млн рубльди хаара туткан
2022 чылда Тываның эмнелгелеринде реабилитация салбырларын быжыглаар дээш, ниитизи-биле 38,9 млн рубль акшага амгы үениң дериг-херекселдерин садар.
Россияның Чазааның даргазы Михаил Мишустин акша-хөреңгини үндүрер дугайында чазактың айтыышкынынга атты май 4-те салган.

05.05.2022 “Чедер” санаторий-курорт база дыштанылга черинде тудуг ажылдары шалыпкын чоруп турар
Майның 4-те, Тываның Баштыңы В. Ховалыг Кызыл кожууннуң девискээринде Чедер хөлдүң эриинде шак-ла ындыг аттыг дыштанылга-курорт комплекизиниң тудуу кайы хире чоруп турарын хынаан.

05.05.2022 «Улан-Удэ – Кызыл – Улан-Удэ» авиарейстиң билеттерин садып эгелээн
«КрасАвиа» авиакомпания «Улан-Удэ – Кызыл – Улан-Удэ» авиарейсче субсидиялыг билеттерни садып эгелээн. Майның 26-да бирги рейс ужар. Тываның база Бурятияның эрге-чагыргаларның саң-хөө деткимчези-биле чүгле чамдык бөлүктүң хамаатыларынга эвес, а бүдүн рейске субсидия көрдүнген. 

05.05.2022 Ыраккы Тожу кожуунда улуг көвүрүгнү ажыткан
Чеди хире муң чурттакчылыг Тожунуң алды суурунга көвүрүг ажыдыышкыны – төөгүлүг болуушкун. Ам тожулар “эки үелер” кээрин манап олурбайн, Улуг-Хемни кежир чаа туттунган көвүрүглеп, аргыжып чоруптар аргалыг апарган.

04.05.2022 Тывада «Эзирлер уязы» төлевилел күүселдези-биле база бир спортчу залды туткан
Тывада «Эзирлер уязы» төлевилел күүселдези-биле туттунган база бир спортчу залды май байырлалдарының бүдүүзүнде ажыглалче киирген. 

04.05.2022 Россияның Пенсия фондузунуң Тыва Республикада килдизи 8 - 17 уругларга пособиеже билдириишкиннерни майның 4, 5 база 6 хүннеринде хүлээрин дыңнадып тур
Россияның Пенсия фондузунуң Тыва Республикада килдизиниң чон-биле ажылдаар албаны май байырлалдарында тускай чурум-биле ажылдап, чүгле чаа төлевирлер - 8-тен 17 харга чедир уруглар пособиезинче билдириишкиннерни хүлээп алырын дыңнаткан. 

04.05.2022 Барыын-Хемчик кожууннуң Бижиктиг-Хая суурда чаа фельдшер-акушер пунктузун ажыткан
“Кадык камгалалының бирги звенозунуң чаартылгазы” федералдыг программа-биле Барыын-Хемчик кожууннуң Бижиктиг-Хая суурунуң чурттакчы чонунга чаа фельдшер-акушер пунктузун ажыткан.

04.05.2022 Кызылда ковидка удур тарылга пунктулары ажылдап турар
Майның узун дыштаныр хонуктарында найысылалдың поликлиникаларында, Спутник микрорайонунда, оң талакы эрикте эмчи амбулаторязында, «5 звезд», «Курай-курай» садыг төптеринде база «Мой бизнес» төпте тарыышкын пунктулары ажылдап турарын сагындыраал.

01.05.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Частың болгаш Күш-ажылдың хүнү-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байыр чедирген
Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Частың болгаш Күш-ажылдың хүнү-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байыр чедирген.

15.04.2022 Бирги ээлчегде чаагайжыдар объектилер шилилдезиниң бүгү-российжи бадылаашкыны эгелээн
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бо чылын онлайн-форматка эртер бадылаашкынга идепкейлиг киржиринче  чонну кыйгырган. Тыва Республиканың чурттакчылары апрель 15-тен май 30-ге чедир бодунуң шилилгезин    za.gorodsreda.ru (https://17.gorodsreda.ru/) сайтыга кылып болур.

15.04.2022 Тывада өскүс уругларга 2022 чылда бажың-балгат садып алыр сертификаттарны берип эгелээр
Тывада 23 хар ашкан, судка чурттаар черге эргезин чедип алган өскүс уругларга бо чылдан эгелеп оран-сава садып алыр сертификаттарны берип эгелээр. Республика Баштыңы Владислав Ховалыгның бо чылдың февраль 28-те ат салганы “Өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уругларга социал деткимчениң немелде магадылалдарының дугайында” регион хоойлузунда ону быжыглаан.

14.04.2022 Тывада кызыгаар зоназында кызыгаар чурумун үрээни дээш мал ажыл-агыйларының ажыл-иш чорудар эргезин казып болур
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның ФСБ регион эргелелиниң, корум-чурум камгаалар органнар төлээлери база кызыгаар кожуун чагырга баштыңнарының киржилгези-биле кызыгаар комиссияның хуралын эрттирген.

14.04.2022 Тывада “Улусчу көвүрүг” губернатор төлевилелиниң бирги киржикчилерин шилип эгелээн
Тываның Орук-транспорт яамызы “Улусчу көвүрүг” губернатор төлевилелинге киржир чагыгларны муниципалдыг тургузуглардан хүлээп алырын чарлаан. Республика Баштыңы Владислав Ховалыг чайлагларже орук-чирик айтырыын көдүрген малчыннарның чагыы-биле төлевилелди саналдап киирген. 

14.04.2022 Тываның техникумнары база колледжтеринге 24 бүдүрүлге мастерскаяларын ажыдар
«Аныяк профессионалдар» төлевилел мөррейинге Тыва тиилээш, ортумак тускай өөредилге черлериниң материал-техиниктиг баазазын чаартырынга федералдыг бюджеттен 56 млн рубльди алыр.

14.04.2022 Владислав Ховалыг: “Чөөн чүкче эргилип турарывыс Тываже демир-орук тудуун дагын база чугула айтырыг болдурган”

Тываның Баштыңы “Интерфакска” республиканы удуртуп-баштап келгени бир дугаар чылының дургузунда бодунуң командазының ажылының түңнелдери, экономиктиг стратегия болгаш регионнуң эргиде-ле чидиг айтырыгларын шиит­пирлээр талазы-биле чаа арга-хоргаларының дугайында чугаалап берген.

13.04.2022 Тыва Республиканың Чазааның 2021 чылда ажыл-чорудулгазының үре-түңнелдериниң база 2022 чылда мурнады боттандырар угланыышкыннарның дугайында отчедунуң талазы-биле Тыва Республиканың Баштыңының ТР-ниң Дээди Хуралының сессия хуралында илеткели
Хүндүлүг Кан-оол Тимурович!
 Хүндүлүг Дээди Хуралдың депутаттары!
“Тыва Республиканың Баштыңы – Чазааның Даргазының статузунуң дугайында” Тыва Республиканың Хоойлузу езугаар, 2021 чылда Тыва Республиканың Чазааның ажыл-чорудулгазының үре-түңнелдериниң дугайында база бо 2022 чылда ажылының мурнады боттандырар угланыышкыннарының дугайында отчетту республиканың парламентизинге сайгарып көөр кылдыр киирип тур мен.

12.04.2022 Тывада чылдың тулган башкыларын илереткен
Тывада башкыларның билиг-мергежилиниң эң кол мөөрейи – “Тыва Республиканың чылдың башкызы” конкурстуң түңнелдерин үндүрген. 185 башкы Россияга профессионал мергежил мөөрейинге киржир эрге дээш билиг-мергежилин шылгашкан.

12.04.2022 Чеди-Хөл кожуунда 82 өг-бүле чаа бажыңнарже көшкен
“Чуртталга оран-савазы база хоорай хүрээлели” национал төлевилелдиң аварийлиг чуртталга фондузундан өскээр көжүрер республиканың адрестиг программазы-биле, Чеди-Хөл кожууннуң Хову-Аксы суурнуң Гагарин кудумчузунда, 1А дугаарлыг бажыңда чаа квартираларның дүлгүүрлерин чурттакчыларынга дамчыткан.

11.04.2022 Виктория Абрамченко Тываның баштыңы албан-дужаалга бир чыл болганы-биле Владислав Ховалыгга байырны чедирген
Россияның вице-премьери Виктория Абрамченко Тываның баштыңы Владислав Ховалыгның ажылынга моон-даа соңгаар чедиишкиннерни күзээн.

11.04.2022 Григорий Ширшин Тываның Баштыңының бир дугаар чылда ажылынга үнелелди берген
Тываның чаа Баштыңы Владислав Ховалыг бир дугаар ажылдаан чылында бодун мерген угаанныг политик, билдилиг удуртукчу болгаш арга-дуржулгалыг ажыл-агыйжы кылдыр көргүзүп шыдаан. Совет үеде СЭКП обкомунуң бирги секретары болуп республиканы удуртуп-баштап турган Григорий Ширшинниң шак мындыг үнелелди бергени онза чугула болгаш үнелиг.

11.04.2022 Травматолог эмчи Вячеслав Ондар: Тыва бодунга эң-не таарымчалыг Баштыңныг болган

Медицина эртемнериниң доктору, Тываның улустуң эмчизи Вячеслав Ондар, регионнуң Чазааның Даргазы албан-дужаалга Владислав Ховалыгның бир чыл ажылдаанының түңнелдеринге тураскааттынган интервьюзунда, Тыва бодунга эң-не таарымчалыг Баштыңныг болган деп бодалын илереткен.

11.04.2022 Кызылга хостуг хүрешке Россия чемпионады болуп эртер
Тываның баштыңы Владислав Ховалыг Россия Федерациязының Хостуг хүреш федерациязының удуртулгазы-биле ужурашкан. Республика баштыңының саналдааны-биле Кызылга болур Россия чемпионадының айтырыгларын дугуржур дээш аалчылар Тываның найысылалында чедип келген.

11.04.2022 Бүгү кичээнгейни - өрт айыылын болдурбазынче угландырар
Агаар чылып, хар эрээни-биле чергелештир, өртчүлерге база бир чымыштыг үе – өрт айыылының сезону эгелээр. Өртке удур ажылдарны калбартып, белеткелди күштелдирер дээш, Тыва Республиканың Чазааның доктаалы-биле, 2022 чылдың апрельтиң 5-тен республика девискээринде арга-арыглыг черлерге өрт айыылының сезону эгелээнин чарлаан.

11.04.2022 Тывада аныяк ада-иелерге консультация төптери ажыттынган
Тывада ажы-төлдү кижизидер, сайзырадыр база өөредир айтырыглар талазы-биле ада-иелерниң психологтуг-педагогиктиг билиглерин бедидеринге бүгү байдалдарны тургускан консультация төптерин ажыткан. 

11.04.2022 Тываның көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери часкы хову ажылдары дээш 27 млн рубльди алыр
Бо чылын көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлеринге часкы ажылдарының субсидия төлевирлеринге 62 млн рубльди тускайлаан. Республиканың 191 чер ажылдыглары күрүне деткимчезин алган.

09.04.2022 Владислав Ховалыгның хууда хүлээп алыышкыны: Субурган тудуу, биче футболдуң сайзыралы, чуртталга айтырыы
Тываның баштыңы Владислав Ховалыгның апрель 7-де хууда хүлээп алыышкынының үезинде республиканың үш чурттакчызының айтырыгларын шиитпирлээн. Ук хемчегге чазак даргазының оралакчылары, сайыттары база киришкеш, чогуур даалгаларны алган: субурган тудуунга дузалажыр, республикага мини-футболду сайзыралынга деткимчени көргүзер, эрткен чылын үш ийистер төрүттүнген хөй ажы-төлдүг өг-бүлеге чурттаар черни аңгылаар.

09.04.2022 Тывада уругларның чайгы дыштанылгазынга 170 лагерьни белеткээр
Тываның баштыңы Владислав Ховалыг чайгы үеде организастыг дыштанылгаже уругларны хөйү-биле хаара тудар даалганы Өөредилге яамызынга тургускан.
Аппарат хуралында кадыкшылга кампаниязынга белеткел айтырыгларын сайгарган.

08.04.2022 Владислав Ховалыг: «Бистиң чуртувустуң удуртулгазы хоозуралды болдурбас»
2021 чылда бистиң чуртувустуң экономиказын база хамаатыларын деткиир дээш Россияның Чазааның ап чоруткан шиитпирлериниң база дээштиг хемчеглерин айыткан РФ-тиң Чазааның ажылының дугайында илеткелди РФ-тиң премьер-министри Михаил Мишустин Күрүне Думазынга таныштырганын Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң социал блогунда бижээн.

08.04.2022 Тускай шериг операциязын деткээн митинг Тывага болуп эрткен
Дүүн, апрель 7-де, Украинада тускай шериг операциязын деткээн митинг Кызыл хоорайда Аныяктар сесерлиинге болуп эрткен. Чурттуң президентизин база российжи шериглерни деткиир дээн кыйгырыгны дыка хөй студентилер, хөй-ниитичилер база чон хүлээп ап, сагыш-сеткилинден кады бис деп чугаалаар дээш аңаа чыглып келген.

08.04.2022 Россияның премьер-министри Михаил Мишустин российжи Чазактың ажыл-чорудулгазын илеткээн
Россияның премьер-министри Михаил Мишустин Күрүне Думазының депутаттарынга российжи Чазактың эрткен чылда чоруткан ажылының түңнелдерин таныштырып, илеткелди кылган. Бодунуң илеткелин бөгүнде экономиканың турум чоруунуң курлавырын тургускан өзек үре-түңнелдерден эгелээн.

07.04.2022 Республикада дош кежиглер шупту хагдынганын дыңнадып тур
Агаар-бойдустуң чылып келгенинден хемнерниң доштары чугалап, эрип бадып, оон кежири айыылдыг апарганын ОБЯ ТР-де биче хемчээлдиг суднолар талазы-биле күрүне инспециязының төвү дыңнаткан. Апрельдиң 6-тан Тываның девискээринде дөрт дош кежигниң эң сөөлү – Каа-Хем кожуунда “Бүрен-Аксы” кежии хандырган.

07.04.2022 Өгбелерниң изин салгаан эрес-дидим эрлер Донбассче аъттаныпкан
Чурттуң Президентизи Владимир Путинниң туружун, Россияның Чепсектиг күштериниң хөделиишкиннерин деткип, Донбассты хостаар дээн дайынчы операцияга киржир күзелин он-он тыва эрлер илереткен.

06.04.2022 Тываның Чазаа 2021 чылда кылган ажыл-чорудулгазының түңнелдерин республиканың чонунга илеткээр
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг 2021 чылда республика чазааның ажыл-чорудулгазының түңнелдериниң дугайында илеткелге атты салган. Үндезин хоойлуда айыттынганы езугаар ону Тываның Дээди Хуралынга илеткээр.

06.04.2022 Тывадан эки турачы эмчилер Донбассче аъттаныпкан
Донецк база Луганск улус республикаларда эмчи коллегаларынга дузалажыры-биле Тывадан эки турачы эмчилер аъттаныпкан. Республиканың 1 дугаар эмнелгезиниң кол эмчизиниң оралакчызы Айдын Серен-оол Тывадан эмчилерни баштап чоруур. Командада хирургтар, травматологтар, реаниматологтар бар.

06.04.2022 Долгармаа Сааяның Эрмитаж көрүксээн күзели боттанган
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Чаа чыл бүдүүзүнде, «Күзелдерниң шивижизи» бүгү-российжи ачы-буян акциязының үезинде, Кызыл хоорайдан 14 харлыг Саая Долгармааның Санкт-Петербургда Эрмитажны көрүксээн күзелдиг чагаазын тырттып алгаш, ону боттандырар сертификатты белекке берген турган.

05.04.2022 Апрельдиң ортан үезинде Тывага баштайгы үерлээшкин эгелеп болур
Тывада часкы үрелээшкин – бо үеде хүннүң чугула айтырыынга хамааржыр. Онза байдалдар яамызының ТР-де эргелелиниң дыңнадыы-биле алырга, бо хүнде республиканың хоорай, суурларында сугга алыскан девискээр участоктары чок, үерге удур байдал чогумчалыг.

05.04.2022 Ковидтен аарыыр чорук эвээжезе-даа, серемчилелди кошкатпас
Тывада ковидтен аарыыр чоруктар саны эвээжээн-даа болза, серемчилелде хора чок дээри ышкаш, аарыгга удур бөдүүн дүрүмнерни сагыырын Тыва Республиканың кол санитар эмчизи Людмила Салчак республика чазааның аппарат хуралында сагындырган.

05.04.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг мөчээн оолдарның төрээн кижилеринге кажыыдалын илередип тур
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Украинада тускай операция үезинде Тывадан барган ийи шериг оолдуң амы-тынындан маадырлыы-биле чарылганын дыңнаткан:

05.04.2022 Өрт айыылынга удур ажылдарны амдыгааштан чорудар
Тываның Чазааның аппарат хуралында бир чугула айтырыг – республика девискээринге арга-арыг өрттеринге удур ажылдар кайы хире чоруп турарын чугаалажып көрген. 

04.04.2022 Башкыларның профессионал мергежил мөөрейлериниң республика чадалары эгелээн
Бөгүн найысылал Кызылда, Аныяктар өргээзинде, башкыларның профессионал мергежил мөөрейлериниң республика чадазы эгелээн. Ук мөөрейлер апрель 4-те эгелээш 9-туң хүнүнде дооступ, тиилекчилерни илередир.

04.04.2022 Тываның Чазаа часкы хову ажылдарынче 27 млн рубльди тускайлаан
Республиканың чер ажыл-агыйлары бо чылын 62 млн рубльди часкы ажылдарынга дээш алыр. Ресубликаның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы бо хүнде 27 млн рубльди ажыл-агыйларның агар саннарынче шилчиткен.

04.04.2022 Россияның Моол-биле тыва кызыгаар участогунда үш эрттирилге пунктузу апрельде ажылын эгелээн
Россия Федерациязының Чазааның 2022 чылдың март 29-та № 656-р айтыышкыны езугаар, Моол-биле күрүне кызыгаарында чер кырының эрттирилге пунктулары таварып эртер кызыгарлаашкынны 2022 чылдың март 30-ден эгелеп соксатканын, Тыва Республиканың ИХЯ миграция айтырыгларының талазы-биле эргелели дыңнаткан.

04.04.2022 Владислав Ховалыг: «Четпестерни чайладырынга үе ам-даа бар»
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бо чылын ажыглалга кирер ужурлуг «Тайга» станциязында даг хаагының комплекс тудуунда ажылдар кайы хире чоруп турарын хынап четкен.

03.04.2022 Тываның база бир төлептиг оглу Төрээн чурту дээш амы-тынын өргээн
Украинада тускай операция үезинде чуртувустуң, чонувустуң айыыл чок чоруу дээш националистерге удур демиселге Тываның база бир төлептиг оглу маадырлыы-биле амы-тынындан чарылган.

01.04.2022 Тывада чаагайжыдылганың болгаш арыглаашкынның айы эгелээн
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың кожууннар удуртулгазы-биле видеоконференц-харылзаазы таварыштыр ужуражып, чурттакчылыг черлерниң девискээрлерин арыглап-аштап, чаагайжыдып, ногаажыдарының айынга хамаарыштыр хуралды эрттирген.

01.04.2022 Бии-Хем кожууннуң Өөк сумузунда бир тараачын-арат ажыл-агыйының амыдыралындан
Мал-маган азырап, тараа-быдаа тарыынга таарымчалыг оран – Бии-Хем бо-ла болгай. Кожууннуң чону колдуунда мал-маган тудуп, күс боорга кат-чимис чыып, артыкшылдыг продукциязын акша кылдыр хуулдуруп, амыдырап чаңчыга берген.

01.04.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг самбога делегейниң чемпиону Саян Хертек-биле ужурашкан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның алдарлыг спорт мастери, самбога Россияның чеди дакпыр чемпиону, делегей кубогунуң эдилекчизи,  делегей чемпиону Саян Хертек-биле ужурашкан.

31.03.2022 Тываның тускай хөгжүлде программазының чорудуу-биле 2022 чылда 232 ажылчын олуттар тургустунар
Тываның Чазаа республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазының төлевилелдерин боттандырарынче 2022 чылда хуу инвестицияның чартык хире миллиард рубль акшазын хаара тударын планнаан.

31.03.2022 Тывада кадыг коммунал боктар сөөртүр регион операторун ажылындан халап болур
Тываның Чазаа кадыг коммунал боктар чыып, сөөртүп турар регион операторунуң статузун чок кылыр чурумну бадылаан. Кадыг коммунал боктарны чыып, сөөртүрүнүң чаа чурумунга даянып, ооң ажылын соксадып болурун ында айыткан.

31.03.2022 Республиканың өөредилге организацияларының библиотека фондузу 48 млн ажыг рубльга саткан чаа өөредилге номнары-биле четчелеттинер
Чыл санында өөреникчилер саны көвүдеп турарындан өөредилге номнарынга хереглел улгаткан, ынчангаш Тыва Республиканың Өөредилге яамызы чаа өөредилге чылынга белеткел үезинде школаларның номнар-биле хандыртынганын контрольга алган.

30.03.2022 Тывада малдың кыштаглаашкыны хүр-менди
Мал ажылдыгларга бо кыш хары чуга, улуг сооктар чок, таарымчалыг болганын, республиканың көдээ ажыл-агый яамызы дыңнаткан. ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызының кожууннарның көдээ ажыл-агый эргелелдериниң сан-чурагайларынга даянгаш тургускан медээзинден алырга, 2022 чылдың январь 1-ниң байдалы-биле респуб-ликада 190,8 муң баш мыйыстыг бода мал, 1254,9 муң баш шээр мал, 91244 баш чылгы мал, 246 баш теве, 14,9 муң баш сарлык, 2,0 муң баш иви, 11,2 муң баш хаван бар.

30.03.2022 Владислав Ховалыг биле Павел Акилин Кызылдың чаа микрорайоннарын электри четкилеринге кожарын сайгарып чугаалаан
Тыва Республиканың баштыңы Владислав Ховалыг биле «Россети Сибирь» ПАН-ның чиңгине директору Павел Акилин база катап ужуражып, республиканың ам тудар тудугларын, Кызыл хоорайда туттунган «Московский», «Иркутский», «Тиилелгениң 70 чылы», «Спутник», «Спутник 2» чаа микрорайоннарны чырык четкизинге кожарын, ол ышкаш регионнуң үлетпүр болгаш социал адырында кол инвестиция төлевилелдериниң техниктиг кожулдазының дугайында чугааны кылган.

30.03.2022 Тываның чурттакчылары "информация киоскизинден" "Енисей Сибиринде" хостуг ажылчын олуттар дугайында билип ап болур
Кызыл хоорайның Чонну ажылга хаара төвүнде «информация киоскизи» ажылдап эгелээн. Республиканың чурттакчылары Красноярск крайның, Хакасия база Тываның улуг инвестиция төлевилелдеринде ажылчын олуттар бар-чогунуң дугайында чугула медээни терминал таварыштыр билир алыр аргалыг.

30.03.2022 «Кадык камгалалы» национал төлевилел-биле Тывада чаа эмчи абмулаториязын туткан
Чөөн-Хемчик кожууннуң Чыраа-Бажы сумузунда эмчи амбулаториязының тудуу доозулган. Удавас 1284 кижи чаа эмнелге албан черинге бирги эмчи дузазын ап эгелээр.
«Кадык камгалалының бирги звенозун эде чаартыры» федералдыг программадан эмчи амбулаториязының объектизин тударынга ниитизи-биле 9 551,50 муң рубльди тускайлаан.

30.03.2022 Тыва суг үеринден когараан көвүрүглер болгаш оруктар септелгезинче 128 млн рубльди аңгылаан
РФ-тиң Чазаа суг үерлээшкининден когараан автомобиль оруктарын база көвүрүглерин катап тургузарынга Тываже 2022-2023 чылдарда 64 млн рубльди чорудар. Республика Баштыңы ооң дугайында бодунуң телеграм-каналында дыңнаткан.

29.03.2022 Тываның школалары апрельдиң 1-ден уруглар бижидилгезин эгелээр
Тывага бирги классче бижидилге апрельдиң 1-де эгелээр. РФ-тиң Чырыдыышкын яамызының 2020 чылдың сентябрь 2-де № 458 дужаалында бадылаан чаа чурум-биле хүлээп алыышкынны организастаар.

29.03.2022 Тывада аныяк өг-бүлелерге чуртталга сертификаттарын тывыскан
Кызыл хоорайдан 73 аныяк өг-бүле бажың садып азы тудуп алырынга социал төлевирни алган эргелиин бадыткаан бижиктерни алган. Адрестиг саң-хөө деткимчезин «Аныяк өг-бүлелерниң чурттаар чер-биле хандырылгазы» программа күүселдези-биле тывыскан.

29.03.2022 «Тувакобальтының» артынчыларын узуткааны 5 муң ажыг кижиге таарымчалыг салдарны чедирген
Тывада шагдагы «Тувакобальт» комбинаттың артынчыларын техниктиг арга-биле узуткаар ажылдар доозулган. Чеди-Хөл кожуунда ол объектини «Экология» нацтөлевилел чорудуу-биле аштап-арыглап, беш муң ажыг кижиге эки салдарны чедирген.

29.03.2022 Тывада “Улусчу картофель” төлевилел апрельдиң 1-ден ажылын эгелээр
Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы езугаар, 2022 чылдың апрель 1-ден Тывага “Улусчу картофель” губернатор төлевилели ажылын эгелээр.

29.03.2022 Көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлериниң дыштаныр хүн ярмаркалары уламчылап турар
Апрельдиң 1-де, субботада, көдээ ажыл-агый продукция бүдүрүкчүлериниң дыштаныр хүннүң садыглаашкын-ярмарказын найысылал Кызылдың Дружба кудумчузунда “Глория” садыының баарында шөлге эрттирерин, республиканың Көдээ ажыл-агый яамызы дыңнаткан.

28.03.2022 Тыва оолдар маадырлыы-биле амы-тынындан чарылган
Украинада тускай операция үезинде Төрээн чуртун камгалаар маадырлыг мергежилди шилип алган ийи тыва оол амы-тынындан чарылган. Ол дугайында Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дыңнаткан:

26.03.2022 Тываның Баштыңы шылгараңгай москвачыларга юбилейлиг медальдарны тывыскан
Москваже сургакчылаашкын үезинде Владислав Ховалыг ында чурттап чоруур чаңгыс чер-чурттуглары-биле ужуражып, Тыва Арат Республиканың тургустунганындан бээр 100 чылының медальдарын ол тывыскан.

25.03.2022 2022-2023 чылдарда Тывада эргижирээн оран-савадан хамаатыларны көжүреринге 213 млн ажыг рубльди тускайлаан
140 хире кижи чаа квартираларынче көжүп кирер. Чурттаары аргажок апарган оран-савадан көжүреринге 2022-2023 чылда 213,68 млн рубльди тускайлаан. «Чуртталга оран-савазы база хоорай хүрээлели» национал төлевилел-биле республиканың чурттакчылары чаа бажыңынарже көжер.

25.03.2022 Тываның сайгарлыкчылары бизнезин хөгжүдеринге 21 млн ажыг рубльдиң субсидияларын алган
Биче болгаш ортумак сайгарыкчы чоруктуң 14 субъектизи субсидияларны бараан бүдүрүлгелерин чаартырынга база ачы-дуза чедирилгезин калбартырынга дериг-херекселдер садып алыр кылдыр алган. 

24.03.2022 Тываның баштыңы республиканың чер ажылдыглары-биле «шактарын шүүштүрген»
Владислав Ховалыг көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери-биле ужуражып, ажыт чажыт чокка чугаалашкан. Эрге-чагырга айыттынган көргүзүглерни чедип алыр дээш чүнүң-биле деткиирин база олардан чүнү манап турарын чугаалаан.

24.03.2022 Дмитрий Чернышенко: «Туризм.РФ» корпорация-биле дугуржулга күүселдези Тываже туристер агымын 2-3 катап көвүдедир
Россияның Чазааның Харылзаштырылга төвүнге вице-премьер Дмитрий Чернышенконуң киржилгези-биле «Туризм.РФ» корпорация Россияның алды региону: Астрахань, Вологда, Мурманск, Нижегород областарның, Пермь край база Тыва Республиканың губернаторлары-биле туризм инфраструктуразын кады хөгжүдер дугайында дугуржулгага атты салган.

23.03.2022 Сорулга салдынган: апрель 1-ге чедир объектилерниң керээлерин чарарын доозар
Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчызы албан хүлээлгени күүседип турар Александр Брокерттиң даргалаашкыны-биле Национал төлевилелдер талазы-биле ведомстволар аразының штавының ээлчеглиг хуралы республика чазаанга болуп эрткен.

23.03.2022 Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазының күүселдези-биле Чедерде ажылдар уламчылавышаан
2020-2024 чылдарда Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазын боттандырар хемчеглер күүселдези-биле «Чедер» санаторий-курорт база кадыкшылга комплекизинде тудуг ажылдары кидин-түлүк чоруп турар.

23.03.2022 2021 чылда Тываның көдээ ажыл-агыйы эки ажылын уламчылаан
2021 чылдың баш бурунгаар түңнелдери-биле алырга, Тываның көдээ ажыл-агыйының шупту адырында каттышкан продукция 4,4 хууга көвүдээн. Ниитизи-биле 8,43 млрд рубльга ону бүдүрген.

23.03.2022 В.Ховалыг: Социал объектилер тудуглары – онза хайгааралда
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Кызыл хоорайда тудугларны хынап четкен. Марттың 22-де Ховалыг тудуг организацияларның төлээлери-биле ужурашкан, чаа өөредилге албан черлеринде база өске-даа объектилерде ажылдың чорудуу база шынары эки болганын түңнээн. 

22.03.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның Тожу кожуунга сургакчылаашкыны
Эрткен дыштаныр хүнде Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың эң ыраккы, чедери берге Тожу кожууунга чедип, ында тудуг ажылдарының кайы хире чоруп турарын боду хынап барган. 

21.03.2022 Тывада кижи санынга онааштыр ортумак орулгалар 2021 чылда 6 хуу өскен
2021 чылдың түңнели-биле алырга, Тывада чурттакчы чоннуң кижи санынга онааштыр ортумаа-биле акша орулгазы 6 хуу өскен. ТР-ниң Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызының республика чазаанче киирген эрткен чылдың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң баш бурунгаар түңнелдериниң дугайында отчетта ындыг сан-чурагайлар айыттынган.

21.03.2022 2021 чылда Россияда ортумак деңнелден Тываның экономиказы шалыпкын чоруп турар
2020 чылдың ол үезинге деңнээрге, 2021 чылда Тывада үлетпүр бүдүрүлгезиниң индекизи 6,3 хуу өскен. Республиканың чазаа эрткен чылдың экономиктиг көргүзүглерин бо неделяда түңнээн.

21.03.2022 Тываның амыдырал-хандырылга болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агыйының ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан
Марттың үшкү улуг-хүнүнде, чылдың-на эрттирип турар амыдырал-хандырылга болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агыйының ажылдакчызының хүнүнүң бүдүүзүнде, адырның ажылдакчыларын шаңнап-мактаан. 

21.03.2022 Тываның сайгарлыкчылары 2021 чылда регионнуң деткимче фондузундан 137 млн рубльди алган
Тываның сайгарлыкчы чорук деткиир фондузу 2021 чылда ажылын илеткээн. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның республиканың экономиктиг хөгжүлде яамызының коллегия хуралында түңнелдерни үндүрген.

21.03.2022 Тываның Баштыңы ЧКА бүдүрүлгелерин хынаан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг март 18-те республиканың ЧКА яамызының баазазынга бүдүрүлгениң ажылдакчылары-биле ужуражып, чугаалашкан. 

18.03.2022 Тываның бюджединиң боттуң орулга кезээ ийи ай иштинде 382 млн рубльге өскен
2022 чылдың баштайгы ийи айының түңнели-биле алырга, Тываның каттышкан бюджединде боттуң орулгазы көвүдээн. Эрткен чылдың ол үези-биле деңнээрге, өзүлде 41 %. Март эгезинде республика казназынче 382 млн рубль немей кирген.

18.03.2022 Тываның сайгарлыкчылары ДУР биле ЛУР чурттакчыларынга ачы-буян дузаламчызын чоруткан
Тываның Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызы-биле республиканың сайгарлыкчылары Донецк база Луганск улус республикалардан дескен кижилерге дээш ачы-буян дузаламчызын чыыр ажылды организастаан.

18.03.2022 Тыва Республикада Иштики херектер яамызының тургустунганындан бээр 100 чылдаан оюн демдеглээн
Тыва Арат Республиканың Иштики херектер яамызы 2022 чылдың март 16-да үндезилеттинип тургустунганын төөгү документилери бадыткап турар. Марттың 17-де Тыва Республикада Иштики херектер яамызы ооң-биле холбаштыр байырлыг хуралды эрттирип, корум-чурум камгалаар органның хууда составын база хоочуннарын шаңнап-мактаан.

18.03.2022 Чуртту база регионнарны хөгжүдүп сайзырадырынга боттарының санал-оналдарын киирер кылдыр Тываның чурттакчыларын чалаан
Стратегтиг инициативалар агентилелиниң (АСИ) «Чаа үеге күштүг идеялар» деп шуулганында, Россияның хамаатылары чуртту, регионну, хоорайны ниитизи-биле хөгжүдеринче угланган боттарының санал-оналдарын, тодаргай төлевилелдерин киирер арга бар. 

18.03.2022 Тес-Хем кожуунда 24 өскүстер чаа бажыңнарының дүлгүүрлерин
Тес-Хем кожуун чагыргазы “өскүс” болгаш “ада-иезиниң хайгааралы чок арткан” деп эрге-байдалдыг 24 хамаатыга дүлгүүрлерни байырлыг байдалга тывыскан. Кожуун чагырга даргазының социал политика талазы-биле оралакчызының хүлээлгезин күүседип турар Регина Намчак чаа бажыңнар алганнарга байырны чедирген. 

17.03.2022 Тывада кризиске удур баштайгы бөлүк хемчеглерни хүлээп алган
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг экономиканың база социал амыдыралдың турум чоруун хандырары-биле республиканың эрге-чагыргаларының ап чорудуп турары баштайгы хемчеглерин адаан.

17.03.2022 Тывада бирги хереглел барааннарынга өртектер өстүрген таварылгаларны дыңнадыр «изиг шугум» ажылдап турар
Тываның эрге-чагыргазы республикаже аъш-чем аймааның сөөртүлгезинде чидиг айтырыгны шиитпирлээри-биле Россияның Үлетпүр болгаш садыглаашкын яамызынче бижикти киирген. Хакассияның мөөң бараан сөөртүкчүлери Тываның чурттакчыларынга чугула барааннарны дүжүрерин ойталаанындан ону чоруткан.

17.03.2022 Тываның Баштыңы кризиске удур штабтың хуралын эрттирген
Марттың 15-те, республика чазаанда Кризиске удур штаб ийиги хуралын чыгган. Ону Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг удуртуп эрттирген. 

17.03.2022 Тыва база бир оглун тускай операция үезинде чидирген
Украинага тускай шериг операциязының үезинде Роман Денисович Шляков маадырлыы-биле мөчээн. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң телеграм-каналында ооң дугайында дыңнаткан.

16.03.2022 Бирги хереглел барааннарынга өртек немээрин кызыгаарлаар дээн чазак-чагырганың саналынга Тываның сайгарлыкчылары чөпшээрешкен
Тываның Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызы улуг садыг бүдүрүлгелериниң ээлери-биле ужурашкаш, социал ужур-дузалыг барааннарга база кол аъш-чем продуктуларынга өртектерни өйлээр айтырыгны сайгарып чугаалашкан.

16.03.2022 Тываның Баштыңы «Россияның почтазы» АН-ның өнчүзүнче почта салбырларының оран-саваларын дүрген дамчыдарын муниципалитеттерге сагындырган
Почта салбырлары бар оран-саваларны «Россияның почтазы» АН-ның өнчүзүнге дамчыдар ажылга Тываның Чазааның киржири херек апарган. Чамдык кожууннарда тус чер бот-башкарылга органнары өнчүнү дамчыдарындан ойталааны-биле, ол айтырыгны почтачылар республика баштыңының аппарат хуралында көдүрген.

15.03.2022 Тываның Баштыңы өртектерни кайы-хамаанчок өстүрген садыгжыларга административтиг хемчеглер-биле хөделирин негээн
Эрге-чагырга органнары-биле хыналда-хайгаарал албаннары хереглел барааннарының өртектеринге контрольду шыңгыырадыр. Республика Баштыңы Владислав Ховалыг аппарат хуралында ындыг айтыышкынны берген.

15.03.2022 Тывадан үш дайынчы тускай шериг операциязының үезинде мөчээнин дыңнаткан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг, Украинага  шериг операция үезинде биче сержант Эдуард Билзенниң, ефрейторлар Адыгжы Монгуштуң, Ромаз Оюннуң мөчээнин,   дыңнаткан. 

14.03.2022 Росхереглел хайгааралының Тывада эргелели чамдык сайгарлыкчы чорук объектилериниң ажылын катап эгелээрин саналдаан
Чаа коронавирус халдавырындан аарыыр чоруктуң эвээжээнин барымдааалааш, ону саналдаан. Тываның кол  санитар эмчизи Людмила Салчак республиканың удуртулгазынче ооң мурнунда киирген кызыгаарлаттынган хемчеглерни чымчадыр, азы ап кааптар чаа санал-оналдарны киирген. Хамаатыларның канчаар алдынарынга, сайгарлыкчы чорук, культура, спорт база ачы-дуза адырының объектилериниң ажылынга, амыдырал-хандырылганың шупту адырында ажылды организастаарынга ол хамааржыр.  

14.03.2022 Тываның чагырга черлери суггарылга системазының документилерин аайлап эгелээр даалганы алган
Республикада ниитизи-биле 135,5 муң гектар тарылга шөлүнүң чүгле 33,2 муң гектары, азы 24,8 хуузу суггарылгалыг. Регион чер ажылынга таарымча чок зонага хамааржыр болганындан, суггаттыг черлерге культураларны тарыыры - эки дүжүттү алырының кол магадылалы ында.

11.03.2022 Тываның Баштыңы Росхереглел хайгааралының регион эргелелиниң хуралынга киришкен
Хереглекчилерниң эргелерин болгаш кижиниң чаагай чоруун камгалаар адырда хайгаарал талазы-биле федералдыг албанның регион эргелелиниң 2021 чылда Тывага кылып чоруткан ажыл-чорудулгазының түңнелдерин үндүрген хуралга республика Баштыңы Владислав Ховалыг киришкен.

11.03.2022 Тывада мартты туберкулёз-биле демиселдиң айы кылдыр чарлаан
Тывада туберкулез талазы-биле эпидемиологтуг байдал чогумчалыг эвес. 2021 чылда девискээрде аарыыр чорук ортумак российжи көргүүзүгден 3,7 катап, Сибирь федералдыг округда – 2 катап хөй. 2020 чылга деңнээрге аарыыр чоруктуң өзүлдези 42,4 хуу болган.

11.03.2022 Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелер «социал хөмүр» дээш билдириишкиннерни март 31-ге чедир киирип болур
«Социал хөмүр» төлевилел-биле кадыг одаар чүүл деткимкезин бээринче билдириишкиннер хүлээп алырын 2022 чылдың март 31-ге чедир узаткан. Февраль төнчүзүнге чедир документилерни хүлээп алырын дыңнаткан турзажок, февральдың 25-ке чедир чүгле 2088 билдириишкин кирген.

11.03.2022 Тываның Баштыңы республиканың хөй-ниити организацияларының база политиктиг партияларның төлээлери-биле ужурашкан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Украинаны демилитаризастаар база и денацификастаар хүлээлгени күүседип турар российжи армияны база Президентини деткиири-биле, республиканың политиктери база чурттакчылары каттыжып, аңгылажыышкыннарны уттуптарын кыйгырган.

10.03.2022 Тываның Баштыңы Донбасска тускай операция үезинде мөчээн оолдуң өг-бүлезинге кажыыдалын илереткен
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Украинага тускай операция үезинде мөчээн шериг албанныг оолдуң өг-бүлезинге кажыыдалын илереткен.

10.03.2022 Тывага көдээ ажыл-агый кооперативтериниң республика шуулганы бир дугаар болуп эртер
Март 18-те болуп эртер көдээ ажыл-агый кооперативтериниң бирги республика шуулганында, суурларда биче ажыл-агыйларның турум хөгжүлдезин магадылаар көдээ ажыл-агый кооперациязынга хамаарышкан айтырыгларны сайгарарын Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы дыңнаткан.

10.03.2022 Кызыл база ол чоок-кавының чурттакчыларынга хөй-ниити транспортунга чоруурунуң эптиг схемазын шилип алырын саналдаан
Тываның Орук-транспорт комплекизиниң яамызы Кызыл хоорай мэриязы-биле кады маршрут четкизин сайзыраңгайжыткан схеманы бадылаар кылдыр салган.

09.03.2022 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы «Агростартап» грантыны ажыглаарынче араттарны кыйгырган
Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы «Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук» национал төлевилел чорудуу-биле «Агростартап» грантыны бээринге документилер хүлээрин уламчылавышаан.

09.03.2022 Тываның дош кежиглеринде дош чугалаан
Россияның ОБЯ Тыва Республикада кол эргелелиниң БСКИ төвүнүң күрүне инспекторлары регионнуң девискээринде беш дош кежиглерни хынаан соонда, ында чүъктүг эртери айыылдыг апар чыдарын тодараткан.

08.03.2022 Тыва Республиканың Баштыңының Марттың 8-биле байыр чедириишкини
Эргим херээженнер! Бүгү делегейниң херээженнер хүнү – Марттың 8-зи-биле байыр чедирип тур мен! Сагыш-сеткилдиң онза хайныышкынныг чырык ба¬йырлалын уткуп ап тур бис. Час-биле кады, амыдыралдың өөрүшкү-маңнайын, бүгү делегейниң өңгүр-каазын база чылыг-чымчаан илередип келир силер!

05.03.2022 Тываның Баштыңы Украинага ийи тыва оолдуң мөчээнин дыңнаткан
Украинада чоруп турар тускай шериг операциязының үезинде Тываның эрес-дидим оолдары – Росгвардияның Тыва Республикада эргелелиниң дайынчылары, полицияның прапорщиктери Ахмет Бурушпел-оолович Маады биле Содунам Сергеевич Шалыктың мөчээниниң дугайында дыңнаткан.

05.03.2022 Владислав Ховалыг Март 8-тиң бүдүүзүнде херээжен чонга шаңналдарны тывыскан
Бүгү-делегейниң херээженнер хүнүнүң бүдүүзүнде, марттың 5-те, республиканың баштыңы Владислав Ховалыг экономика болгаш социал адырда шылгараңгай херээженнерге ак сеткилдиг күш-ажылы болгаш регионнуң хөгжүлдезинге идепкейлиг киржилгези дээш шаңналдарны тывыскан.

04.03.2022 Владислав Ховалыг Тывага аъш-чемге айыыл чок чорукту хандырарын дааскан
Тываның Чазаанга регион экономиказының турум чоруун хандырар талазы-биле оперативтиг штабтың бирги хуралында, үзүктел чок ажылдаар организацияларның база амыдырал-хандырылга бүдүрүлгелериниң дугайында чугаалашкан.

04.03.2022 Тывада COVID-19-тан киирген кызыгаарлаашкыннарны сулараткан
Республиканың кол санитар эмчизи Людмила Салчак эпидемиологтуг байдал экижээнинден, сайгарлыкчы чорук, өөредилге болгаш культура объектилериниң ажыл-чорудулгазында шеглел-кызыгаарлаашкыннарның чамдыызын соксадып болурун дыңнаткан.

04.03.2022 Тывада өртектер контрольдаар «изиг шугум» хондур-хүнзедир ажылдап эгелээн
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазын ёзугаар ведомстволар аразында комиссияның специалистери республиканың садыг четкилеринде барааннарның бар-чогун, аңаа өртектерни хүннүң-не хайгаарап турарлар. Өртектер өстүрген таварылгаларның дугайында дыңнадып болур хондур-дүндүр ажылдаар “изиг шугум” база ажылдай берген.

03.03.2022 Россияның Чырыдыышкын яамызы Кызылга 1500 олуттуг школа тударын деткээн
РФ-тиң Чырыдыышкын яамызының төлевилелдер шилиир комиссиязы март 1-де ажылдаан. Субсидия бээр шилилдеже киирген 400 чагыгдан 167 төлевилел эрткен, оларның санында Тываның Өөредилге яамызының Кызыл хоорайда Полигонная кудумчузунга 1500 олуттуг ниити өөредилге школазы тудар төлевилел кирген.

03.03.2022 Тыва 2021 чылда «Культура» национал төлевилелдиң шупту планнарын күүсеткен
2021 чылда, Тывада 100 хуу күүсеттинген беш төлевилелдиң бирээзинге «Культура» национал төлевилел хамааржыр. Республика чазааның хуралында бүрүнү-биле күүсеттинген национал төлевилелдерниң үре-түңнелдерин чугаалашкан.

02.03.2022 Кызылдың каайлы постузунуң ажылдаар шактары өскерилген
Красноярскиниң таможнязында кирип турар Абаканның, Ачинскиниң, Зеленогорскииниң, Канскиниң, Красноярскиниң, Кызылдың, Лесосибирскиниң, Саяногорскиниң база Таймырның каайлы постулары ам 8.30-тен 17.30-ге чедир (понедельник – четверг) ажылдаар,а пятницада 8.30-тен 16.30 шакка чедер.

02.03.2022 Частың башкы хүнүнде Шагаан-Арыгда чаа ажыттынган «Бодаган» уруглар сады чаштарны хүлээп эгелээн
«Демография» национал төлевилел-биле Шагаан-Арыг хоорайда чаа уруглар садын эрткен чылын туткан.

02.03.2022 Тываның чурттакчы чонун COVID-19-тан катап тарыдар үени сагыырын сагындырган
Тывада Covid-19-тан коллективтиг иммунитетти быжыглаарының чорудуу бадып турары демдеглеттинген.

01.03.2022 Тываның Баштыңы кол аъш-чем аймааның өртектеринге контрольду күштелдирер даалганы берген
Чуртта тургустунган экономиктиг байдал ужун, аъш-чем барааннарынга өртектерни үндезин чок өстүрер чоруктарны болдурбас дээш, Тываның эрге-чагыргазы ажылдарны чорудуп турар. Республика Баштыңы Владислав Ховалыг экономика, көдээ ажыл-агый сайыттарынга, Тарифтер талазы-биле албанның база Монополияга удур федералдыг албанның регион эргелелиниң удуртукчуларынга чогуур даалгаларны онааган.

28.02.2022 Тыва Республика КЭФ-2022-де кызыгаар регионнуң транзит курлавырын таныштырар
Марттың 2-4 хүннеринде, Красноярск хоорайга эртер Экономиктиг шуулганга (КЭФ) Тывадан делегация база киржир. Республикнаың төлээлери «Хандагайты (Россия) – Улангом – Ховд (Моол) – Урумчи (Кыдат)» транспорт оруунуң дугайында дыңнадыгны «Делегейниң транспорт угланыышкыннары. Россияның транзит курлавыры база транспорт ачы-дузазының экспорту» шөлчүгешке кылыр.

28.02.2022 Тывада национал төлевилелдер боттандырылгазының 2021 чылда түңнелдерин үндүрер
Февральдың 28-тен март 5-ке чедир, Тывага Национал төлвелелдер неделязы болуп эртер. Тываның Баштыңының чанында Стратегтиг хөгжүлде болгаш регион программаларының талазы-биле чөвүлелдиң хуралында, 2021 чылда республикага национал төлевилелдерни боттандырганының түңнелдерин үндүрүп, 2022 чылда сорулгаларны салыр.

25.02.2022 Россияның Саң-хөө яамызы Владислав Ховалыгның республика бюджедин турум тудар талазы-биле саналын деткээн
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага ажылчын сургакчылаашкынга чорааш, Россияның саң-хөө сайыдының бирги оралакчызы Леонид Горнин-биле ужуражып, үезинде шиитпирлээр ужурлуг республикага чугула элээн каш айтырыгларны сайгарып чугаалашкан.

25.02.2022 Тываның Хайыракан суурунда назылап-кыраан болгаш шимчеп албас хамаатыларга ийиги чаа бажың-интернатты тудар
Тываның Улуг-Хем кожууннуң Хайыракан суурда ниитизи-биле 80 оруннуг ийи чуртталга корпузунуң тудуу уламчылавышаан. Корпустарны Хайыраканның бажың-интернадынга немей тудуп, калбартыр.

25.02.2022 Тывада арга-арыг өрттери-биле демисежир чаа техника келир
«Экология» национал төлевилелдиң «Арга-арыг камгалалы» федералдыг төлевилелден аңгылаан акша-хөреңги-биле арга өрттери өжүреринге база арга-арыг ажыл-агыйынга 18 санныг техниканы бо чылын садып алыры планнаттынган.

24.02.2022 Тываның Арга-арыг ажыл-агый яамызы республиканың чурртакчылыг черлеринде сугга алзып болур девискээрлерни тодараткан
2022 чылдың II кварталының төнчүзүнге чедир Шимчевес өнчүнүң чаңгыс аай күрүне реестринче (ЕГРН) Тыва Республиканың 26 чурттакчылыг черлер девискээринде сугга алзып болур зоналар кызыгаарларының дугайында медээлерни киирер ужурлуг.

24.02.2022 Тываның көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери ИПСЭР программазындан күрүне деткимчезин алыр
Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы көдээ ажыл-агыйын мурнады боттандырар угланыышкынныг республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазы-биле көдээ ажыл-агый бараан бүдүрүкчүлерин деткиир элээн каш мөөрейлерни чарлаан.

23.02.2022 «Кадык камгалалы» национал төлевилел-биле Тывага уруглар эмнелгезин тудар
Тываның Кадык камгалал яамызы 150 оруннуг республиканың уругларның эмнелге тудуунуң эмчи-техниктиг ажылын кылгаш, Россияның Кадык камгалал яамызындан чөпшээрелди алган.

23.02.2022 Тываның найысылалынга Ада-чурт камгалакчызының хүнүнге тураскааткан митинг болуп эрткен
Февраль 23-те, Ада-чурт камгалакчызының хүнүнде, Кызылдың Тиилелге шөлүнге Ада-чурттуң Улуг дайынының маадырларынга тураскаалга чечектер салыр езулал болуп эрткен.

23.02.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле Тываның чурттакчыларынга байырны чедирген
Республика баштыңы Ада-чурт камгалакчызынығң хүнү - бодунуң албан-хүлээлгезин күүседип чоруур сүр-күштүг кижилерниң, күчү-күштүң болгаш эрес-дидим чоруктуң байырлалы-дыр деп демдеглээн.

22.02.2022 Тывада часкы үерге белеткел эгелээн, 12 муниципалдыг тургузуг айыылдыг зонада
Тываның гидрометеорология болгаш долгандыр хүрээлел шинчилелиниң республика төвү бо кыжын Каа-Хем, Чеди-Хөл кожууннарда база Кызыл хоорайда хар хөй болганын, а өске черлерде хар өй-тап дүшкенин дыңнаткан.

21.02.2022 Тываның халдавырлыг аарыглар эмнелгезинге 2021 чылда ажылының түңнели-биле 6 млн рубльдиң сертификадын тывыскан
Регионнуң Баштыңы Владислав Ховалыг кадык камгалал яамызының түңнел коллегия хуралының үезинде, ажылынга шылгараан эмчилерге күрүне шаңналдарын тывыскан.

21.02.2022 Тывада COVID-19-тан чурттакчы чонну тарыырын шапкынчыдар
Тывада чаа коронавирус халдавырынга удур коллективтиг иммунитеттиң деңнели 83 хуу турганындан, 76 хуу чедир баткан. Февраль 21-ге чедир республикада 165000 кижиге долу тарыышкынны (I база II компонентилери) кылыр тургаш, 102 534 кижини тарып, планны  61,8 % күүсеткен. 

19.02.2022 Владислав Ховалыг: арага-биле демиселге ниитилелдиң шупту институттары киржир ужурлуг

Бо чоокку хүннерде «Элээр суур - 2022» деп мөөрейни Тыва Республиканың көдээ чурттакчылыг суурларының аразынга чарлаар. Чурттакчы чоннуң арагалаарын эвээжедип, спирт холуксаалыг продукцияны чөпшээрел чок садып-саарарынга удур хөделир хемчеглер планында ол кирген.

18.02.2022 Тываның Баштыңы: «хөмүр» байдалын контрольга тудар бис
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг февраль 17-де Кызыл хоорайның одаар чүүл складтарын хынаан. Ында садып турар хөмүрнүң кайы хире барын, эвээжеткен өртек-биле садып турарын боду барып көрген.

18.02.2022 Сумога Россия чемпионады база бирги чери дээш маргылдаа Тывага болуп эртер
Февраль 25 - 28 хүннеринде Кызылга Россияның чемпионады база бирги чери дээш сумога эрлер болгаш херээженнер күжүн шенежир. Чурттуң регионнарындан шыырак сумо мөгелери Россияның чыынды командазы-биле делегей маргылдааларынга киржир эрге дээш тутчур.  

17.02.2022 Россияның экологтуг операторунуң деткимчези-биле Тывага бок болбаазырадыр заводтарны тудар
Россияның экологтуг оператору (РЭО) Тывага кадыг коммунал боктарны болбаазырадыр ийи комплекс тудуун акшаландырар. Регионнуң Баштыңы Владислав Ховалыг биле хөй-ниити-эрге-хоойлу компаниязының чиңгине директору Денис Буцаев 2021 чылдың күзүнүнде инвестиция төлевилелин боттандырар кол хемчеглер планынга атты салганнар.

17.02.2022 Тываның Чазаанга социал ужур-дузалыг база суг хандырылгалыг объектилерниң террорга удур камгалалын чугаалажып көрген
Регионнуң чазаанга террорга удур комиссияның ээлчеглиг хуралы болуп эрткен. Республикада террорга удур комиссияның даргазы – Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг хуралдаар органның кежигүннери-биле террор идеологиязынга удур хөделир информастыг-пропаганда ажылының шынарын бедидер хемчеглерни, ол ышкаш социал ужур-дузалыг объектилерниң база суг хандырылгалыг объектилерниң террорга удур камгалалын күштелдирерин чугаалашкан.

16.02.2022 Тыва хөй ажыл-чорудулгалыг база чонну ажылга хаара тудар төптер, эмнелгелер чонну хүлээп эгелээн

Чаа коронавирус халдавырындан аарыыр чоруктуң хүн бүрүде чавырлып эгелээни-биле, айыттынган албан черлери чонну катап хүлээп эгелээрин кол санитар эмчи Людмила Салчак саналдаан.

16.02.2022 Хуу сайгарлыкчы чорукту ажыткан кижилер саны-биле Тыва мурнунда беш регионнуң санынче кирген
FinExpertiza делегей чергелиг аудитор-консалтинг четкизиниң аналитиктери  хуу бүдүрүлгелерни ажытканнарның саны-биле тергиидээн  российжи регионнарны тодараткан. Тыва  Республика 2021 чылда сайгарлыкчыларының саны күвүдээн бажында беш регионнуң санынче киргенин  РБК дыңнаткан. 

16.02.2022 Тываның Өөредилге яамызының бо чылда кол айтырыы – өөредилгениң шынарын экижидер
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның киришкени республиканың башкылар ниитилежилгезиниң өөредилге шуулганында ындыг шиитпир хүлээп алдынган.

15.02.2022 Тывада өрт айыылының үезинге белеткел эгелээн
Республика девискээринде сөөлгү үш чылда оът-сигенниң эки үнгени база харның эвээш болганындан, 2022 чылда 16690,3 га ниити шөлге 73 арга-арыг өрттери өөскүп, арга-арыг фондузунга 205,3 млн рубльга когаралды чедирип болур деп, специалистер баш бурунгаар санаашкыннарны үндүрген. 

15.02.2022 Тывада COVID-19-тан коллективтиг иммунитет 83 хуу четкен
Республиканың кол санитар эмчизи  Людмила Салчак чазактың аппарат хуралында ооң дугайында дыңнаткан. 

14.02.2022 Тывада эмнелге организациялары аарыг кижилерни план езугаар хүлээп эгелээр
Республиканың кол санитар эмчизи  Людмила Салчак 2022 чылдың февраль 15-тен эмнелге албан черлери чонну план езугаар хүлээп ап эгелээр саналды киирген. 

11.02.2022 «Медскан» компаниялар бөлүү Кызылга делегей деңнелдиг хөй ажыл-чорудулгалыг клиниканы ажыдар планныг
Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг биле «Медскан» компаниялар бөлүүнүң чиңгине директору Андрей Модестов Кызылга  хөй ажыл-чорудулгалыг өг-бүле медицина төвүн тудар талазы-биле инвестиция төлевилелин боттандырар дээш кады ажылдажылга дугуржулгазынга атты салганнар.  

11.02.2022 Февраль 12-де Улусчу чогаадылга бажыңынга Монгуш Кенин-Лопсан-биле чарлыышкынның езулалы болуп эртер
2022 чылдың февраль 10-да үр аараан соонда 97 харлыында  шылгараңгай эртемден, төөгү эртемнериниң доктору, Тываның улустуң чогаалчызы,  Россия Федерациязының болгаш Тыва Республиканың культуразының алдарлыг ажылдакчызы, Тыва Республиканың эртеминиң алдарлыг ажылдакчызы Монгуш Борахович Кенин-Лопсанның чүрээ сокпастай берген.

10.02.2022 Ийи чыл иштинде Тывада 61 школаны бүрүнү-биле септеп-селиир
Россияның Президентиниң инициативазы база РФ-тиң Чырыдыышкын яамызының күүселдези-биле, школаларга капитал септелгениң федералдыг программазын боттандырып, бо чылын Тывада 26 школага улуг  септелгени кылыр.

10.02.2022 Тывада ирбистерни санаар
Кызыл дептерде кирген ховар дээн черлик амытан - ирбистерниң Россияда 90-95 хуу чедир турумчаан девискээрлери Алтай, Тыва база Бурят республикаларда   оларның санын үндүрер улуг экспедиция февраль 13-те ажылын эгелээр.

10.02.2022 Тывада ПЦР-тест дужаары чедингир болдур кылдыр аппаратты немей садар
COVID-19-тан аарыыр чоруктуң саны эвээжеп эгелээн бол, республика чазаа кадык камгалал системазын күштелдирер ажылды уламчылаар. Чүге дизе сан-чурагайлар ам-даа улуг болуп артпышаан. 

10.02.2022 Эртем хүнүнде Тывада шылгараңгай болгаш аныяк эртемденнерни шаңнап-мактаан
Чазак даргазының оралакчызы Елена Хардикова февраль 8-те, Эртем хүнүнде, республика чазааның чанында Тываның гуманитарлыг болгаш тускай социал-экономиктиг  шинчилелдер институдунуң чаа оран-савазынга чедип, эртем болгаш эртем-өөредилге организацияларының удуртукчулары база ажылдакчылары-биле ужуражып, эки ажылдыгларга күрүне шаңналдарын тывыскан.   

09.02.2022 Тываның Одалга болгаш энергетика яамызы «ТДРК» КХН-биле чонга садар хөмүр айтырыын шиитпирлээр
Тываның Одалга болгаш энергетика яамызы Кызылдың хөмүр складтарында чонга садар кадыг одаар чүүл курлавыры кайы хире барын хынаар.  Ол үеде республиканың кол хөмүр-тывыш бүдүрүлгези  –  «ТДРК» КХН тывыш хемчээлин көвүдедип, Каа-Хем уургайының хөмүр чүдүрер пунктузунуң амгы үеде 15.00 шакка чедир ажылдаар графигин эде көөр. 

08.02.2022 Тываның Баштыңы ээ чок ыттар айтырыы-биле хуралдаан
Тываның Чазаа черлик ыттар айтырыын шиитпирлээр дээш немелде хемчеглерни ажылдап кылыр. Республика Баштыңы  Владислав Ховалыг регионнуң Көдээ ажыл-агый яамызы биле өске-даа ведомстволарның мурнунга ол айтырыгны тургускан.   

08.02.2022 Тывада «Социал хөмүр» төлевилелдиң акшаландырыышкынын улгаттырган
Дөрт болгаш оон хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге одаар чүүл - 4,8 куб ыяш азы 2 тонна хөмүр дүжүрүп дуза кадар   «Социал хөмүр» губернатор төлевилели Тывада ажылдап турар.  Эрткен чылын 3222 өг-бүле ол дузаны алган, ынаар 24 млн рубль үнген.  Бо чылын төлевилел күүселдезинче 30 млн рубльди углаар. 

08.02.2022 Тываның волонтерлары Covid-19-биле демиселде
Февраль  7-ниң хүнү-биле алырга, Covid-19-тан 20 882 кижи аараан,  эрткен неделяга деңнээрге 5 536 кижи хөй деп, Кадык камгалал яамызы дыңнаткан. 19 689 кижи амбулаторлуг эмнээшкинде.

07.02.2022 Тываның Кадык камгалал яамызы ковид бригадаларының эмчилеринге 30 автомобильди хөлезилээр
Росхереглел хайгааралының эргелели биле Кадык камгалал яамызы, эрткен хонукта, ковидтен чаа аараан 580 кижи  илереттингенин дыңнаткан.  

06.02.2022 Уруглар пособиелериниң хемчээлин 2022 чылдың февраль 1-ден өстүрген
РФ-тиң социал камгаладылга фондузунуң Тыва  Республикада регион салбырының дыңнатканы-биле алырга, 2022 чылдың февраль 1-ден уруглар пособиелериниң хемчээли өскен:

06.02.2022 Тываның школачыларының дистанциялыг өөредилгезин февраль 14-ке чедир узаткан
Ниити өөредилгениң школачылары, ортумак профессионал өөредилгениң сургуулдары болгаш дээди өөредилге черлериниң студентилериниң дистанциялыг өөредилгезин ам база узаткан. 

05.02.2022 Тывага «Авангард» шериг-патриотчу кижизидилге төвү ажыттынар
Республиканың Чазаа биле 55-ки даг-адыгжы бригаданың дугурушканы езугаар, “Авангард”  шериг-патриотчу кижизидилгениң өөредилге-методиктиг  төвүн тургузар ажылдар адакталган. Амгы үеде төптүң ажыдыышкынынга белеткел чоруп турар. 

04.02.2022 Ажылдавайн турар пенсионерлерниң пенсиязы 8,6 хуу өскен
Ажылдавайн турар пенсионерлер февральда өскен пенсияны алырлар. Январьда үнген пенсияларны 5,9 хуу өстурген турган , февраль айда январьның ылгалдыг 2,7 хуузун немеп каар. Тывада өстүрген пенсияны ажылдавайн турар  48 муң пенсионер алыр. 

04.02.2022 Тывада ПЦР анализ хынаар чаа лаборатория ажылдап эгелээн
Ак-Довурак хоорайда Барыын-Хемчиктиң муниципалдар аразында эмнелге төвүнде чаа клиниктиг лаборатория ажылын эгелээн. Немелде шинчилел пунктузун ажытканы республиканың эмнелге организацияларында хүнде-ле 4800 анализ хынап турар клиниктиг лабораторияларның ажылын чиигедир. 

04.02.2022 Тывада ковидти өг-бүлелеринде таратчып турар
Ковид-биле демисежир оперштабтың ээлчеглиг хуралында ындыг түңнелге келген. Бажыңнарында өөренип турар уруглар аразында аарааннарның саны өскени-биле ону тайылбырлап болур.

03.02.2022 Тываның Баштыңы республика эмнелгелериниң кол эмчилери-биле ужурашкан
COVID-19-тан аараан кижилерниң саны хүн келген тудум өзүп олурар, январь айда-ла бүдүн кварталга санап каан эм-таң курлавыры төнериниң кырында келген, ындыг чүүл регионнуң кадык камгалал системазынга аар чүъктешки болуп турар.

03.02.2022 Регионда бок талазы-биле чаа оператор баштайгы ажылын Тываның Баштыңынга илеткээн
«Транспорт сервизи база төлевилели» КУБ - чаа регион оператору республика девискээринде боктар-биле январь 1-ден ажылдап эгелээн. Бүдүрүлгениң удуртулгазы биле ооң тургузукчузу - Тываның чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы чаа ажылдың бирги айының түңнелдерин илеткээн. 

01.02.2022 Тыва Республиканың Баштыңының Шагаа-биле байыр чедириишкини
Эргим чаңгыс чер-чурттугларывыс! Хүндүлүг өгбелеривис болгаш хоочуннарывыс! Хөгжүлдевисти бурунгаарладып чоруур күш-ажылчын чонувус! Келир үениң дынын тудар аныяктарывыс база чаштарывыс!

01.02.2022 «Хандагайты» (Боршо) кызыгаар пунктузун эде чаарткан соонда ооң эрттирилге күчүзү ийи катап улгадыр
Моол-биле кызыгаарда «Хандагайты» автомобиль эрттирилге пунктузунуң  тудуу 2022 чылдың  2-ги кварталында эгелээр. Төлевилелди эде чаарткан соонда, кызыгаарны таварты хүнде 200 автомобиль база  560 хире кижи эрттип турар апаар. 

31.01.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ковид аарыг улусту эмнээринге 43 млн рубльди тускайлаан
Республика Баштыңы  Владислав Ховалыгның даалгазы езугаар,  Тываның Кадык камгалал яамызы ковид аарыг кижилерни эмнээринге херек эмнер хандырылгазын хынап көрген.  

30.01.2022 Тывада хөй-ниити транспортунга орук өртээн эде көрген
Февральдың 3-тен Кызыл хоорай база Каа-Хем суур девискээринге хөй-ниити транспортунга чорааны дээш орук төлевири 3 рульга өзүп, 23 рубль апаар. 

30.01.2022 Тывага 45 градус чедир соорун баш бурунгаар дыңнаткан
Тываның гидрометеорология база долгандыр хүрээлел шинчилелиниң төвүнүң дыңнадыы-биле алырга, агаарның соогу 40, 45 чедир бадып, эртенги шакта туманнап, оруктарга тайгактаар.  

30.01.2022 Тываның школачылары эпидемиологтуг байдалдың баксырааны-биле шупту ырактан өөренир хевирже шилчээн
Тываның Чазаа январь 30-де, шупту школачылар база ортумак тускай өөредилге черлериниң сургуулдары январьның 30-ден февраль 7-ге чедир ырактан өөренир дугайында шиитпирни үндүрген.

29.01.2022 Тываның Чазаа Каа-Хем биле Чадаана уургайларындан хөмүрнү республикадан үндүр сөөртүрүн хораан
Тывада Каа-Хем биле Чадаана уургайларындан казып турар хөмүрнү республикадан үндүр сөөртүрүн кызыгаарлаан.  Республика Чазаа ындыг шиитпирни январь 28-те хүлээп алган. 

27.01.2022 Тываның Кадык камгалал яамызы Covid-19-тан аараан уругларның ада-иелеринге сүмелерни берген
Эрткен хонукта  республикада коронавирустаан 310 кижи демдеглеттинген, оларның үш кезии - бичии уруглар. Кызыл хоорайда - 147, Кызыл кожуунда 39 уруг аараан.

27.01.2022 Тываның Чазааның бажыңында 122 дугаарлыг Call-төптү COVID-19 айтырыгларынга харыылаар кылдыр ажылдаткан
Владислав Ховалыг коронавирус халдавырын нептередип таратпас оперативтиг штабтың ээлчеглиг хуралында ындыг шиитпирни хүлээп алган.

27.01.2022 Тываның школаларынга чурагайлыг өөредилге хүрээлелин калбартыр
2022 чылда "Өөредилге" национал төлевилелдиң "Чурагайлыг өөредилге хүрээлели" программа-биле Тыва Республикада 43 школа амгы үениң компьютер дериг-херекселдерин алыр. 

27.01.2022 Росхереглел хайгааралының Тывада эргелели сайгарлыкчыларның чамдык бөүүнге кызыгаарлаашкынны суларадырын саналдаан
Тываның кол күрүнениң санитарлыг эмчизи Людмила Салчак санитар-эпидемиологтуг чурумнарны сагывышаан, шупту ажылдакчылары тарыдып алган болза, коммунал-амыдырал ачы-дуза адырында биче болгаш ортумак бизнес субъектилериниң чамдыызынга кызыгаарлыг чамдык хемчеглерни кошкадып болур деп саналдаан. 

26.01.2022 Тывада элээдилерни тарыыр «Спутник – М» вакцинаның баштайгы кезээ келген
Бо чоокку хүннерде, элээдилерни тарыыр «Спутник – М» вакцинаның баштайгы кезээ Тывага келир. 

25.01.2022 Тываның Күш-ажыл яамызы уруглар төлевириниң хемчээли өскенин дыңнаткан
Тыва Республикада амыдырап-чурттаарының кудуку хемчээли өскерилгени-биле, бирги база үшкү уругга, база 3-7 харлыг уругларга ай санының социал төлевирин санаарының чуруму 2022 чылда өскерилген.

25.01.2022 Тыва "Улусчу программа" боттанылгазынга эрге-чагырганың база партияның курлавырларын каттыштырар
Тываның Баштыңы  Владислав Ховалының ажылы январьдан бээр чымыштыг апарган:  губернатор ажыл-херээнге "Чаңгыс демниг Россия" партияның регион салбырның баштыңы албан-хүлээлге база немешкен. 

24.01.2022 2022 чылда Тывада 11 орук участоктарын чоннуң чагыглары-биле септеп-селиир
Айыыл чок шынарлыг оруктар» национал төлевилел-биле 2022 чылда Тывада автомобиль оруктарының 11 участогун, ооң санында регион чергелиг дөрт автомобиль оруун база Кызыл хоорайда чеди автоорукту эде чаартыры планнаттынган. 

24.01.2022 Кол санитар эмчиниң сүмелээни-биле Тывада эң шыңгыы кызыгаарлашкыннарны киирер чадавас
Республиканың кол күрүнениң санитар эмчизи Людмила Салчак чаа коронавирус халдавырындан аарыыр чоруктуң хенертен көвүдээни-биле, Covid-19-туң калбак нептерелин болдурбас хемчеглерни киирерин саналдаан.

21.01.2022 Тывада COVID-19 аарыы көдүрүлгенинден беш школаны ырактан өөренир кылдыр шилчиткен
Январьның 22-ден Кызыл хоорайның 1, 3, 5 дугаар школалары база 15 дугаар лицей, ол ышкаш Таңды кожууннуң Бай-Хаак суурнуң школазы ырактан өөренир хевирже шилчээн. 

21.01.2022 Александр Лукашенко Тываны көрүксеп турарын чугаалаан
Беларусьтуң президентизи Александр Лукашенко российжи регионнарның удуртукчулары-биле ужуражыр практиказын уламчылап турар. Бо хонуктарда, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг баштаан тыва делегация Минск хоорайда бир дугаар чеде берген.

20.01.2022 Тываның Баштыңы Белорусьтуң президентизи Александр Лукошенко-биле ужуражыр дээш Минскиже ужупкан
Владислав Ховалыг баштаан тыва чазактың делегациязы бөгүн Белоруссияның найысылалы Минск хоорайда чеде берген. 

19.01.2022 Владислав Ховалыг: чон-биле харылзаа меңээ үнелиг
Тываныӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг Регионнар башкарар төптүң кол офизи - «Диалог» коммерциялыг эвес автономнуг организацияга барып, ооң удуртулгазы-биле ужурашкан.

18.01.2022 Тывадан башкы төрээн болгаш орус дылдарга делегей чергелиг мөөрейге тиилээн
Декабрьда Москага эрткен «Арга-дуржулгалар солчулгазы: школа өөредилгезинде этнокультурлуг угланыышкын» эртем-практиктиг конференция ажылы-биле төрээн болгаш орус дыл башкыларынга делегей чергелиг мастер-класска Тыва Республикадан башкы шылгараан.

18.01.2022 Тываның Тудуг яамызы муниципалитеттерден хөй-ниити девискээрлерин чаагайжыдар төлевилелдерни манап турар
Тываның муниципалдыг тургузуглары “Чурттаар оран-сава болгаш хоорай хүрээлели” национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээри” федералдыг төлевилел-биле тударын планнаан объектилерниң дөзевилел-смета документациязын регионнуң Тудуг яамызынче январь 20-ге чедир киирер ужурлуг.

18.01.2022 Тываның Хамааты камгалал база онза байдалдар албанының чаа удуртукчузун томуйлаан
Сергек Шактар ында томуйлаан. Ооң мурнунда Тыва Республиканың Хамааты камгалал болгаш онза байдалдар албанын Андрей Сат түр када удурткан.

17.01.2022 Тывада эпидемиологтуг байдалдың баксырааны-биле, массалыг хемчеглерни түр када эрттирбес деп саналдаан
Эрткен неделяда республикада чаа коронавирус халдавырындан аараан чорук саны көдүрүлген. Чаа чыл байырлалдарның мурнунда хүнде 12-14 кижи аарып турган болза, ам хүнде-ле аараан 30 кижини сөөлгү үш хонуктарда илередип турар.

17.01.2022 Тываның сайгарлыкчылары аар өртектиг программа хандырылгазын чиигеткен өртек-биле садып ап болур
Тыва Республика аар өртектиг программа хандырылгазын чартык өртээ-биле садып алыр арганы ажыглаан сайгарыкчылар саны-биле лидер регионнар санында кирген. 

16.01.2022 Тывада «омикрон» халдавыр илереттингени-биле ковидке удур хемчеглерни шыңгыы сагыырын кыйгырган
Республика Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң арынында, республика девискээринде коронавирустуң чаа хевиринден аараан бирги таварылга бүрүткеттингенин январь 15-те дыңнаткан. Сибирь болгаш Ыраккы Чөөн чүктүң Иркутскиниң чумага удур эртем-шинчилел институду регион девискээринде омикрон-штамм чыпшынган ийи таварылга илереттинген дугайында дыңнадыг келген соонда, ол дораан оперштабты кончуг дүрген чыып, хуралдаан.

14.01.2022 Тывада сооктуң дыңзааны-биле өрт айыылындан кичээнир
Тываның гидрометеорология база долгандыр хүрээлелге мониторинг төвү январь 15-те соок дыңзыырын дыңнаткан. Агаарның соогу 31-36 градус, чамдык черлерге 41 градус чедир бадар.

14.01.2022 Тывада Шагааның бүдүү айы чоруп турар
Тываның Камбы-Лама эргелелиниң санааны езугаар тыва чон Чаа чылды - Шагаа хүнүн февральдың 1-ден 2 дүнезинче уткуп, байырлаар. Ынчангаш ыдыктыг Шагааны демдеглээринге белеткелдиң бүдүү айы Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында-ла эгелээн.

14.01.2022 Тывага "омикрон" штаммын таратпазы-биле белеткел ажылдары эгелээн
Covid-19 чаа коронавирус халдавырынга удур демисежир оперативтиг штабтың ээлчеглиг хуралында, Росхереглел хайгааралының ТР-де эргелели биле Тываның Кадык камгалал яамызының төлээлери чыл эгезинден аараан кижилер саны  көвүдеп эгелээнин дыңнаткан.

14.01.2022 Тываның ортумак тускай өөредилге черлерин республиканың экономиктиг хереглелинге дүүштүр эде хевирлээр
Владислав Ховалыг Тываның тудуг техникумунга республиканың ортумак профессионал өөредилге черлериниң удуртукчулары-биле ужурашкан.
Республиканың ортумак профессионал өөредилге системазында 16 техникум база колледжте 84 мергежилдерде 8 муң сургуулдар өөренип, 41 ажылчын мергежилди чедип ап турар. 

13.01.2022 Парлалга хүнүнде тергииннерни шаңнап-мактаан
Январь 13-те, найысылал Кызылда Аныяктар ордузунга, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның парлалга хүнү-биле республиканың  хоочун болгаш аныяк салгалдарның журналистеринге байыр чедирип, тергииннерни шаңнап-мактаан.

13.01.2022 Делегейниң кайы-даа булуңунда тывалар Шагаа таварыштыр видеобайырны чедирип болур
Тыва Республиканың Аныяктар херээниң талазы-биле агентилел тываларның кайда чурттап чорурундан хамаарылга чокка, чонун  эвилелдеп, тыва езу-чаңчылдарны кадагалап арттырар, аныяк-өскен ортузунга ону нептередир сорулга-биле “Делегейде тываларның Шагаа-биле видео-байыр чедириишкиннери” деп төлевилелге киржирин чалап тур. 

13.01.2022 Кызылда Крещениеде эштир черни белеткеп эгелээн
Улуг православ байырлал – Христос бурганны домнаан суг-биле шажынчы орукче киирип турар езулал эрттирер черни, Кызылдан 6 километрде Вавилин ээтпээнде, Бии-Хем хемниң дожунда кылып эгелээн. 

13.01.2022 Тывада пассажирлер аргыштырылгазының системазын эде чаартыры-биле 20 улуг автобусту садар
Тываның Баштыңының Айыткалында хөй-ниити транспортунуң чидиг айтырыын шиитпирлээр дугайында пунктуну боттандырар дээш, республиканың Орук-транспорт комплекизиниң яамызы биле Кызыл хоорай мэриязы ажылды эгелээн.

12.01.2022 Школачыларның бүгү-российжи олимпиадазының регион чадазы Тывада эгелээн
Январьның 11-ден февраль 25-ке чедир олимпиаданың регион чадазы болуп эртер. Аңаа муниципалдыг деңнелде эң хөй сан алган база эрткен чылын регионга тиилээн база шаңналдыг черлер ээлээн 1887 школачы киржир.

12.01.2022 Айдыс Сат Тываның экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр сайыды албан-дужаалды күүседип эгелээн
Ооң мурнунда Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчызы база экономика сайыды албан-дужаалдарны хары угда күүседип турган Айдыс Сат ам Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызын удуртуп эгелээн. 

11.01.2022 Тываның Каа-Хем кожууннуң Саргал деп черде калчаа аарыындан карантинни киирген
Тываның көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем сайыдының хүлээлгезин күүседип турар Лариса Монгуштуң бижиин үндезинге алгаш, дириг амытаннарже база кижилерже калчаа аарыының тараарын болдурбазы-биле кызыгаарлаан хемчеглерни киирген.

11.01.2022 Чыл эгезинден Тывага 17 өрт болган, 1 кижи кемдээн
Декабрь 31-ден январь 9-ка чедир, өртчүлер республикага 17 өрттү өжүрген, оттан 73 харлыг улгады берген херээжен кижини камгалаан. Өрттерниң хөй кезии - 12-зи Кызыл хоорайга болган.

11.01.2022 Тываның көдээ ажыл-агыйының хоочуннары республиканың агроүлетпүр комплекизиниң хөгжүлдезинче арга-сүмелерин каткан
Владислав Ховалыг хоочуннарны төрээн чериниң агроүлетпүрүн хөгжүдер кылдыр боттарының арга-сүмезин берип, дуржулгазын солчурунче чалаан. Ажык чугаага республиканың билдингир колхоз, совхозтарын база ук яамыны удуртуп чораан даргалар база амгы үеде ажылдап чоруур көдээ ишчилер киришкен.

10.01.2022 Тывада Covid-19-тан коллективтиг иммунитет 78 хуу четкен
Тыва Республикада Covid-19 чаа коронавирус халдавырындан коллективтиг иммунитет 80 хуу четкен, ындыг болзажок эрткен неделяның түңнелинден алгаш көөрге, тарыдып турар хамаатыларның саны эвээжээн.

10.01.2022 2022 чылдың чаңгыс аай күрүне шылгалдаларынга киржир билдириишкиннерни февраль 1-ге чедир хүлээр
Тывада ортумак ниити өөредилгениң өөредилге программалары-биле чаңгыс аай күрүне шылгалдаларынга киржир билдириишкиннерни февраль 1-ге чедир хүлээп алыр.

10.01.2022 Тыва Республиканың Баштыңының администрациязы - Чазак даргазының аппарадының чаа удуртукчузун томуйлаан
Тываның көскү күрүне болгаш хөй-ниити ажылдакчызы Юрий Ананьин ол албан-дужаалда томуйлаткан.

10.01.2022 В. Ховалыг: Чүгле боттарывыс, бодувус күжүвүс, бодувус демивис-биле боданып, хөделип, шиитпирлээр
Чаа чылдың узун дыштаныр хонуктарында төрээн чуртунда чанып келген чаңгыс чер-чурттуглары-биле Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг январь 6-да чазак бажыңынга ужуражып, ажык чугааны кылган турган. Ону социал четкилрге дыңнаткан соонда, республика баштыңының социал четкилерде арыннарынче ындыг хевирлиг харылзааны база катап чорударынга дилеглер кирген.

30.12.2021 Тыва суурда 400 хире оолдар чаа спорт залга белеткенип эгелээр
Тес-Хем кожуунуң Самагалтай суурга «Эзирлерниң уязы» регион төлевилели-биле чаа спорт залды декабрь 29-та ажыткан. Суурнуң 1 дугаар школазында туткан чаа спорт объектизинге 400 хире оолдар барып белеткенир. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг спорт залдың ажыдыышкынынга киришкен. 

30.12.2021 Тывада 1000 гектар суггат системазын катап тургускан
Тываның Каа-Хем, Бии-Хем база Таңды кожууннарда суггат системазын катап чаартыр ажылдар доозулган. Ниитизи-биле 1000 гектар суггат системазын катап ажылдадыр. 

29.12.2021 «ЛАДЬЯ. Кышкы тоол-2021» бүгү-российжи ярмаркага тыва шеверлер бир дугаар киришкен
Россияның улусчу уран ус-тывыштың «ЛАДЬЯ. Кышкы тоол-2021» бүгү-российжи делгелге-ярмарказынга Тывадан сайгарлыкчылар болгаш бодун ажыл-биле хандыртынган хамаатылар бир дугаар киришкеш, «Регион экспозициязының тулган шимелдези» номинацияга диплом-биле шаңнаткан. 

29.12.2021 Россельхозбанк биле Тыва Республика кады ажылдаар дугуржулганы чарган
Россияның көдээ ажыл-агый банкызының баштаар чериниң даргазы Борис Листов биле Тыва Республиканың Баштыңы-Чазааның даргазы Владислав Ховалыг кады ажылдажылга дугайында керээге атты салганнар. 2013-2020 чылдарда күштүг турган дугуржулганы бо документ солаан.

29.12.2021 Тываның шылгараңгай ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг В. Көк-оол аттыг национал хөгжүм-шии театрынга күрүне шаңналдарын тывыскан. Эртип турар чылда чедип алган үре-түңнелдер, бөгүн шаңналдар алган специалистерниң, сайгарлыкчыларның, көдээ ишчилерниң, социал адыр ажылдакчыларының ачызында чедип алдынган.

28.12.2021 Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында хондур-хүнзедир демнежип ажылдаар
Регион болгаш тус чер эрге-чагыргазы Тываның хоорай, суурларынга Рождество болгаш Чаа чыл дыштаныр хонуктарында хондур-хүнзедир дежурныйлаар.
Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг шак ындыг айтыышкынны берген.

28.12.2021 Тываның чурттакчылары “Күзелдер шивизи”-биле бодалдарын боттандырган
«Мээң-биле кады сагыштаалы” ачы-буян төлевилелиниң чылдың-на эртип турар “Күзелдер шивизи” бүгү-российжи акцияга республика баштыңы бөгүн, декабрь 28-те, Тываның найысылалынга киришкен.

27.12.2021 Мергежилиниң тергииннерин күрүне шаңналдары-биле шаңнаан
Эрткен чылды үдеп, Чаа чылды уткуп тура, кандыг чедиишкиннерлиг болганывысты түңнеп, мрунувуста кандыг сорулгалар барын хөй-биле кады үлежири - чаагай чаңчылдарның бирээзи. Бөгүн, декабрь 27-де, В. Көк-оол аттыг Тываның национал театрынга республиканың шылгараңгай кижилеринге күрүне шаңналдарын тыпсыр езулал болуп эрткен.

27.12.2021 Россия Чазааның курлавыр фондузу коронавирус-биле демиселде Тываның эмнелгелерин деткииринче 46,5 млн рубльди тускайлаан
Бо акша-хөреңгини Covid-19 аарыгларын эмнээринге ажыглаар дериг-херекселдерни септеп, солуурунга база эмчилерниң камгалал чүүлдерин садарынга ажыглаар. 

26.12.2021 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның чон-биле “дорт харылзаазы”

2021 чылдың декабрь 25-те Тываның Баштыңы “Тува-24” телеканалга дорт дамчыдылга үезинде чоннуң айтырыгларынга “дорт харыыларны” берген.

24.12.2021 Тывада Covid-19-ка удур тарыышкын пунктулары январь 3-те ажылын эгелээр
Сөөлгү хонуктарда Тывада чаа коронавирус халдавырындан аараан кижилерниң саны хүнде 20-ден эвээжеп, эрткен хүнде 15 кижи аарааны демдеглеттинген. Ындыг болзажок, вакцина алыры оожумнаанын кадык камгалал сайыды Анатолий Югай регионнуң оперативтиг штаб хуралында дыңнаткан. Ол байдалды эдери-биле, 2022 чылдың январь 3-тен эгелеп, чаа чылдың байырлал хонуктарында тарыышкынны эгелээр деп шиитпирни кадык камгалал яамызы хүлээп алганын дыңнаткан.

24.12.2021 Тывага Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында уругларга болгаш ада-иелерге халас мастер-класстарны эрттирер
«Өөредилге» национал төлевилел боттанылгазы-биле ажыткан «Кванториум» уруглар технопарыгынга, «IТ-квантум», «Геоквантум», «Промробоквантум», «Аэроквантум», «Биоквантум», «Хайтек» угланыышкыннарга уругларга база оларның ада-иелеринге халас мастер-класстарны 2022 чылдың январь 5, 6, 8 база 9-та Чаа чыл байырлалдарында эрттирер.

24.12.2021 Тываның Баштыңы-биле «дорт чугаага» чедир чаңгыс хонук арткан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг декабрь 25-те «Тува 24» телеканалдың дорт дамчыдылгазында, республика чурттакчыларының хүннүң айтырыгларынга харыыларны бээр. 

24.12.2021 Сергей Шойгу Тываның баштыңынга төрүттүнген хүнү-биле байырны чедирген
Декабрь 24-те Тыва Республиканың баштыңы Владислав Ховалыг 54 харлаан. Регион удуртукчузунуң адында бүгү чурттан байыр чедириишкиннери кээп турар.

23.12.2021 Кол күрэкспертизазы «Енисей» Р-257 трассаның участогунга капитал септелге сметазынга чөпшээрешкен
Тыва Республиканы өске регионнар-биле харылзаштырган кол транспорт оруу - «Енисей» Р-257 орук участогунга капитал септелге кылыр сметаны Россияның кол күрүне экспертизазы деткээн. Капитал септелге үезинде, объектиниң орук шывыын солуп, чаа асфальт-биле шып, демир адагаштарны тургузарын ведомствонуң парлалга албаны дыңнаткан.

22.12.2021 Тываның Баштыңы чон-биле "дорт чугааны" эрттирер
Декабрь 25-тиң хүнүнде 17:30 шакта, Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг «Тува 24» телеканалының дорт эфиринге,  республиканың чурттакчы чонунуң айтырыгларынга харыылаар.

22.12.2021 Тываның 850 хире чурттакчызы «социал керээ»-биле боттарының ажыл-херээн ажытканнар
Тываның 851 чурттакчызы Чонну ажылга хаара тудар төптер-биле социал керээлерни чарып, боттарының ажыл-херээн уштап, орулгаларын өстүрер аргалыг болган.

22.12.2021 Владимир Путинниң чылдың улуг парлалга конференциязы декабрь 23-те эртер
Бо удаада Президентиниң түңнел парлалга конференциязы журналистерниң киржилгези-биле болуп эртер. Росхереглел хайгааралының сүмелээни езугаар 500 кижи аңаа киржир. Парлалга конференциязы тус чернии-биле 16.00 шакта эгелээр.

21.12.2021 Тывада тергиин адыгжыга «Мерген Адыгжы» деп спортчу атты доктааткан
Кызылдың Улусчу чогаадылга бажыңынга чылдың тергиин спортчуларын илередир “Спортчу элита-2021” хемчег болуп эрткен.

20.12.2021 Тываның эрге-чагыргазы ажылчы коллективтерге чаа чыл корпоративтеринден ойталаарын сүмелээн
Тывада чаа коронавирус инфекциязындан аарыыр чоруктарның саны эвээжээн. Ындыг болзажок вакцина салырының чорудуу кожууннарда оожумнаан.

20.12.2021 РФ-тиң Министрлер кабинеди Тываны чырык-биле хандырар инвестиция төлевилелдерлиг комплекстиг планны бадылаан
Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлде документизинде Тываның девискээринге үлетпүр болгаш социал ажылдарда хереглекчилерни чырык-биле хандырар комплекстиг ажылда нормативтиг эрге-хоойлу болгаш техниктиг хемчеглер кирген.

17.12.2021 2022 чылда республикада ажыл-херектерниң байдалының болгаш иштики политиканың дугайында «Тыва: чаа чүс чылдың эгези, чаа-чаа кыйгылар, чаа-чаа арга-шинектер» деп Тыва Республиканың Баштыңының Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) АЙЫТКАЛЫ
Хүндүлүг Каң-оол Тимурович!
 Хүндүлүг депутаттар!
Эргим чаңгыс чер-чурттугларым! Бөгүн бис эртип бар чыдар 2021 чылды түңнээр база чоокку келир өйде мурнувуста салдынган сорулгаларны тодарадыр дээш мында чыглып келген бис. Чүнүң-даа мурнунда, 2021 чыл Тываның чыл бижилгезинче Тыва Арат Республиканың тургустунганының 100 чыл ою болуп кирер. Тываның төөгүзүнде бо онза үе кезиндээн база ниитизи-биле ХХ-ги чүс чылды улуг чоргаарал-биле сактып чугаалажып турар бис.

16.12.2021 Декабрь 17-де Тываның Баштыңы Дээди Хуралдың депутаттарынга Айыткалын бээр
Пятницада, декабрь 17-де, Улусчу чогаадылга бажыңынга, Владислав Ховалыг Дээди Хуралынга чылдың Айыткалын бээр. Республика Баштыңы регионда социал-экономиктиг байдалга үнелелди берип, 2022 чылда мурнады боттандырар деп санап турары сорулгаларны айтыр.

15.12.2021 Владислав Ховалыг Тываның массалыг информация чепсектериниң кол редакторларының айтырыгларынга харыылаан
Владислав Ховалыг республиканың массалыг инфоормация чепсектериниң кол редакторлар клувунуң кежигеннери-биле база харылзааның өске талазынга, ТАСС база “Интерфакс” федералдыг информагентилелдерниң корреспондентилери-биле ужуражып, чугаалашкан.

15.12.2021 «Дом.РФ» компания чаңгыс аай ипотека системазын Тывага база ажыдар
«Дом.РФ» компанияның чаңгыс аай ипотека системазын ажылдадыр дээн планында, бир дугаар киргеннериниң санынче, Сибирь федералдыг округдан Тыва кирген.

15.12.2021 Тываның эмчилери чаа медицина дериг-херекселдериниң дузазы-биле ыжык аарыгларындан чок болур чоруктарны эвээжедир
Республиканың эмнелге албан черлери чүрек-дамыр болгаш ыжык аарыглары-биле демисежирде бедик технологиялыг 32 санныг дериг-херекселдерни алган. «Кадык камгалалы» национал төлевилели-биле ол бүгү медицина дериг-херекселдерин садып алган.

15.12.2021 Тываның Өвүр кожуунунда малчын бурят биле тыва уксаалыг хойларны хайнактыштырар шенелдени чорудуп турар
“Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук” национал төлевилелдиң “Араттарны деткиир болгаш көдээ кооперациянны хөгжүдер системаны тургузары” федералдыг төлевилелде “Агростартап” грант деткиишкини-биле Кара-Кат Донгак төрээн Өвүрүнде хой ажылын хөгжүдүп чоруур.

14.12.2021 Тывада COVID-19-тан аараан 18 таварылга эрткен хүнде бүрүткеттинген
Тываның кадык камгалал сайыды Анатолий Югай эрткен хонукта COVID-19-тан аараан 18 таварылга бүрүткеттингенин дыңнаткан. А аарыгны аар эртип турар кижилерниң саны кызырылбаан. Бөгүнде ындыг байдалдыг 77 кижи бар.

14.12.2021 Тываның кадет корпузундан хөй уругларның аараан чылдагаанын тодарадыры-биле, карантинни киирген
Декабрь 13-те «Тываның кадет корпузу» республиканың школа-интернадында уругларның калбаа-биле аараанынга хамаарыштыр хуралды Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг декабрь14-те, эртенги шакта эрттирген. 

14.12.2021 Ак-Довурактың чурттакчылары бажыңнарында соок деп хомудалдарны киирген
Тывада одалга сезону сентябрь 15-те эгелээн болзажок, чурттап олурар оран-саваларында соок дээн хомудалдар хамаатылардан бо-ла кээр. Декабрьның 2-ден 10-га чедир 15 ындыг дыңнадыг кирген. Оларның хөй кезии Ак-Довурак хоорайның чурттакчыларындан.

14.12.2021 Ховалыг: ноябрьда болган айыыл-халаптың соонда, чогуур түңнел үндүртүнмээн
Республика Чазааның неделяның аппарат хуралында, эрткен хонуктарда болган халаптыг болуушкуннарны сайгарган. Чазак даргазының оралакчылары кылган ажылдарын илеткээн соонда, ноябрьда Кызылга ийи назы четпээн уруглар чок болганының соонда, чогуур түңнелдер алдынмаанын республика баштыңы айыткан.

13.12.2021 РФ-тиң Чазааның курлавыр фондузундан Тыва Республика халас эмчи дузазының чарыгдалдарын дуглаарынга 402 млн рубльди алыр
Эрткен неделяга деңнээрге, аарып турар кижилерниң саны 23 хуу эвээжээн. Ындыг болзажок сула салдынып болбас дээрзин Тыва Республиканың кол санитар эмчизи Л. Салчак чазактың аппарат хуралында дыңнаткан.

13.12.2021 Республика коронавируска удур тарыышкын чорудар талазы-биле РФ-те 5-ки черде
Республика эмнелге албан черлеринче ниитизи-биле 231458 вакцинаны хувааган. Вакцинаның бирги кезээ-биле 154623 кижи тарыткан. Республика чонну тарыыр талазы-биле планны 93,3 хуу күүсеткен, азы 165 муң кижи тарыыр тургаш, бо хүнге чедир 154623 кижини тараан. 

10.12.2021 Тыва бюджеттиң турум байдалын тударынга 1,29 млрд рубльди алыр
РФ-тиң Чазааның бюджеттиң турум байдалын деткиир дээш 29,3 млрд рубльди үлештирген 45 регион санынче Тыва база кирген. РФ-тиң Чазааның даргазы Михаил Мишустин декабрь 9-та ол айтыышкынга атты салган. 

10.12.2021 Тыва Республиканың Дээди Хуралының база Чазааның чөвүлелдери 2022 чылда болгаш планныг 2023 база 2024 чылдарда республика бюджединиң төлевилелин сайгарып көрген
2022 чылда база планныг 2023 болгаш 2024 чылдарда республика бюджединиң дугайында хоойлу төлевилелиниң хөй-ниити сайгарылгазының үезинде кирген айтырыгларны база саналдарны сайгарып көрген Тываның Чазааның чөвүлел база Тываның Дээди Хуралының (парламент) чөвүлелиниң декабрь 9-та эрткен каттышкан хуралынга сайыттар кабинеди база депутаттар киришкен. 

10.12.2021 Тываның хөй ажыл-чорудулгалыг төптеринде тожу-тываларындан документилерни хүлээп турар
Россия Федерациязының биче буурай үндезин чоннарынга хамааржыр кижилер даңзызынче медээни киирер дээш, республикада чурттап турар эвээш санныг үндезин чоннарның төлээлеринден документилерни Тываның хөй ажыл-чорудулгалыг төптери хүлээп ап турар.

10.12.2021 Тываның Баштыңының культура болгаш уран чүүл адырында грантызын бодун ажыл-биле хандырган Аян Чошкак алган
Республиканың Культура болгаш туризм яамызы Тыва Республиканың Баштыңының культура болгаш уран чүүл адырында грантызынче чагыгларны хүлээп эгелээнин августа чарлаан турган. 

10.12.2021 Тываның эртем талазы-биле агентилелиниң директорунда Алена Стороженко томуйлаткан
Тыва Республиканың Эртем талазы-биле агентилелдиң директорунга Алена Александровна Стороженкону томуйлаар дугайында чарлыкка атты 2021 чылдың декабрь 9-та салган.

09.12.2021 Тываның Баштыңының Дээди Хуралга чылдың бээр Айыткалынга хөй-ниити организацияларының санал-оналдарын киирер
Владислав Ховалыг республикада хөй-ниити каттыжыышкыннарының төлээлери-биле ужуражып, Тываның Баштыңының депутаттар корпузунга чылдың бээр Айыткалынга киирер санал-оналдарны олардан дыңнаан.

09.12.2021 Тывада коммерцияга хамаарышпас организациялар саны көвүдээн
Республикада бүрүткеткен хөй-ниити организацияларның саны 398 турганындан, сөөлгү үш чылда 518 четкен. Регионнуң эрге-чагыргазы хөй-ниити органицияларынга методиктиг болгаш саң-хөө дузазын доктаамал көргүзүп турар. 

08.12.2021 Тываның Чазаанда политиктиг партиялар база хөй-ниити организациялары-биле кады ажылдажылга чөвүлелин тургускан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ындыг чөвүлел органын тургузуп алыр дугайында саналды «Либерал-демократтыг партия» (ЛДПР), «Россия Федерациязының Коммунистиг партиязы», «Чаңгыс демниг Россия», «Чөптүг Россия», «Россияның Коммунистери Коммунистиг партия», «Өзүлде Партиязы» база «Россия Федерациязының Казактар партиязы» политиктиг партияларның регион салбырларының удуртукчулары-биле ужуражылга үезинде киирген.

08.12.2021 Тываның Баштыңы биле Тываның даг-руда компаниязы Москвага дугурушкан хөмүр-даш өртээн албан езунуң керээзи-биле быжыглаан
Республика Чазаа биле Тываның даг-руда компаниязы социал-экономиктиг кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты дүүн салган. 

08.12.2021 Тываның идепкейжи узун назынны деткээн алды төлевилели Россияның эң эки ажылдарының чыындызынче кирген
Идепкейжи узун назын дээш ажыл-чорудулгалыг төлевилелдерниң тергиини үнелелге төлептиглерни тодараткан II бүгү-российжи шилилде доозулган. «Демография» национал төлевилел чорудуу-биле ук хемчег эрткен.

07.12.2021 Тывада үндүрүглер чыылдазы 4,5 хуу баткан
Регионнуң үндүрүг албанының медээзи-биле алырга, 2020 чылга деңнээрге, 2021 чылдың декабрь 1-ге чедир республиканың чонундан эт-хөреңги үндүрүүн 4,5 хуу эвээшке, азы 67,2 хуу чыгган. Эт-хөреңги ээлери 2020 чылда 264,2 млн рубль үндүрүг чыылдазын киирген болза, бо удаада чүгле 177,5 млн рубль акшага үндүрүг төлевирлери кирген.

07.12.2021 Тывада уруглар өөредилгезиниң 113 коллективи бот-аңгылаашкында
Декабрь 4-түң байдалы-биле алырга, школаларның 58 класстары, уруглар садтарының 11 бөлүктери база дээди болгаш ортумак тускай өөредилге черлериниң 44 бөлүү бот-тускайлаң аңгылаашкынынче кирген. 

06.12.2021 Тывада гонконг гриви-биле аараан 17 таварылга демдеглеттинген
Эрткен чылын Тываның девискээринге грипптен аараан чаңгыс-даа таварылга демдеглеттинмээн болза, бо чылдың 48-ки неделязында А(H3N2) гриви-биле (гонконг грипп) аараан 17 таварылга бүрүткеттинген.

06.12.2021 Кызылдың чоогунда Улуг-Хемниң эриинге камгалал чалдарны тударын Россияның Бойдус яамызы деткээн
Республика найысылалының солагай талакы дачалар ниитилелиниң девискээринде чурттап турар 10 муң ажыг кижилерге айыыл чок чорукту хандырары-биле гидротехниктиг тудугну тудар.

06.12.2021 Владислав Ховалыг: “Чаңгыс демниг Россия” хамаатыларның бүзүрелин бедик деңнелге камгалаар
Партияның харыысалганы бодунга алганы-биле, аңаа бүзүрелин Тыва Республиканың Баштыңы илереткен.

06.12.2021 Владислав Ховалыг «Чаңгыс демниг Россия» партияның регион салбырын баштаар
«Чаңгыс демниг Россия» партияның даргазы Дмитрий Медведев Чиңгине советтиң Президумунга ооң кандидатуразын сүмелеп киирген.

04.12.2021 Тываның Баштыңының ажыл-агыйжы бир хүнү
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг агый-агыйжы сургакчылаашкын үезинде берген даалгаларының күүселдезин хынап, Улуг-Хем, Чаа-Хөл база Сүт-Хөл кожууннарга барып четкен.

03.12.2021 Тываның сайгарлыкчылары чиигелделиг чээлилерни ажыглап болур
«Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту болгаш хууда сайгарлыкчы инициативаны деткиири» национал төлевилел-биле, региондан 1000 ажыг сайгарлыкчы чиигелделерни ап, азы амгы чээлизиниң хемчээлин эвээжедип болурун Тываның Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызы дыңнаткан.

02.12.2021 Тывада бир кудумчуну Рушевтерниң өг-бүлезиниң ады-биле адаар
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бирги профессионал тыва балерина Наталья Ажыкмаа-Рушеваның база ооң кайгымчык салым-чаяанныг чурукчу кызы Надежданың адын мөңгежидер дээн саналды деткээн. Кызылда уругларның хореография школазынга Наталья Ажыкмаа-Рушеваның адын тыпсып, республика найысылалының бир кудумчузун Рушевтерниң өг-бүлезиниң ады-биле эде адаарын шиитпирлээн.

02.12.2021 55-ки мотоадыгжы бригада кышкы өөредилгеже кирген
Чылдың-на декабрь 1-де эгелээр кышкы өөредилге үезинге тураскааткан митинг 55115 шериг кезээнге болуп эрткен.

01.12.2021 Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазы-биле туризмни хөгжүдер
Республика Баштыңы Владислав Ховалыг, Россия Федерациязының Федералдыг Хуралының Күрүне Думазының даргазының оралакчызы Шолбан Кара-оол база Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламент) даргазы Каң-оол Давааның киржилгези-биле туризм адырын хөгжүдериниң чугула айтырыгларын сайгарган хурал Тываның Чазаанга болуп эрткен.

01.12.2021 Тываның Кадык камгалал яамызы уругларга соңгаарладып болбас эмчи дузазының хемчеглерин күштелдирген
Тываның Кадык камгалал яамызы уруглар ортузунда ОРВИ-ден аарыыр чоруктуң сезоннуг үези эгелээни-биле, уруглар эмчилериниң үнүүшкүннүг үш бригадазын алды чедир көвүдеткен.

30.11.2021 Тываның Чазаа республиканың кожууннарын комплекстиг хөгжүдеринче угланган төлевилелдерни деткиир
2022 чылда база дараазында чылдарда республиканың кожууннарын болгаш хоорайларын хөгжүдүп сайзырадыры - Тываның Баштыңының тус чер чагырга даргалары-биле ужуражылгазының кол айтырыы ол болган.

30.11.2021 Президентиниң грантылар фондузу-биле деткээн 100 шылгараңгай төлевилелдер санынче Тывадан төлевилелдер база кирген
Президентиниң грантылар фондузу бо чылдың эгезинден бээр, 2020 чылдың төнчүзүнге чедир боттандырган төлевилелдерниң түңнелдеринге ажык-чарлыг демдек салыышкынын чоруткан.

30.11.2021 Тываның Баштыңы Моолдуң чиңгине консулу-биле кады ажылдажылга айтырыгларын чугаалашкан
Тыва Республиканың Баштыңы Тыва Владислав Ховалыг биле Кызылда Моолдуң чиңгине консулу, дээрги Чимид Ганболд ужурашкан. 

29.11.2021 Регионну хөгжүдер тускай программаның боттандырылгазынче Тыва 1,7 млрд руб. инвестицияны хаара туткан
Экономиктиг хөгжүлде сайыдының оралакчызы Сергей Галкин журналистер-биле брифинг үезинде ону дыңнаткан.

26.11.2021 Коронавирусту аар эртип турар аарыг кижилерниң саны Тывада көвүдээн
Сөөлгү хүнде Тывада COVID-19-тан аараан 59 кижини лабораторлуг шинчилел-биле илереткен. Кызыл хоорайда аарыг 21 кижи немешкен, эрткен хонуктан ийи кижи хөй. Аарыгның дамыр-ханга дес тывылдырар хевиринден качыгдаан аарыг кижилерниң саны көвүдеп турарын Кадык камгалал яамызы дыңнаткан.

26.11.2021 Тывада кышкы спортчу сезон декабрь 4-те ажыттынар
Кышкы спортчу сезонну “Тайга” хаак станциязынга ажыдары чаңчыл болур берген, бо удаада база, Тываның Спорт яамызы биле Хаактыг чарыш федерациязы хаак спортунуң профессионалдарын болгаш аңаа ынактарны чалап тур.

26.11.2021 Тываның Баштыңы Дээди Хуралдың депутаттарынга Айыткалын бээр
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чаңчыл болган Айыткалын Дээди Хуралынга бээр. Республика Баштыңы регионда социал-экономиктиг байдалды шинчилеп, 2022 чылда мурнады боттандырар чугула айтырыгларны аңаа демдеглээр.

25.11.2021 Владислав Ховалыг “Листвяжная” уургайынга озал-ондак-биле холбаштыр кажыыдалын илереткен

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг «Листвяжная» уургайга озал-ондак-биле холбаштыр Кемерово облазының чурттакчыларынга кажыыдалын илереткен.

29.10.2021 Тывада ковидке удур чурумну сагып турарынга хыналдалар эгелээн
Республика Чазааның айтыышкыны езугаар, Тывада коронавирус халдавырын нептеретпезинче угланган санитар-эпидемиологтуг негелдерни хажыдып турар кижилерни илередир рейд бөлүктерин тургускан.

29.10.2021 Тываның чурттакчылары ажылдавас хүннерде Covid-19-тан тарыдып болур
Тываның Кадык камгалал яамызы октябрь 30-ден ноябрь 7-ге чедир, республика найысылалынга база кожууннарга коронавируска удур тарылга кылыр пунктуларны немей ажыдар.

29.10.2021 Тываның үш кожуунунга хөй ажыглалдыг хоккей шөлдерин тургузар
Ноябрьда Эрзин, Бай-Тайга база Чаа-Хөл кожуун төптеринге тус черниң ажы-төлүнге кыжын ойнаар хоккей шөлдерин тургузар. Ол шөлдер хөй ажыглалдыг – чайын биче футбол, баскетбол азы волейбол ойнаар чер болур.

28.10.2021 Тываның эмнелге албан черлериниң баазазын быжыглаарынга Москва дузалаан
Тыва Москваның мэриязындан социал ужур-дузалыг төлевилелдерни деткииринге 200 млн рубль трансфертти алган. Москва биле Тываның Чазактарының аразында, 2021 чылдың июль 13-те чарганы дугуржулга езугаар, республикага дузаламчыны берген.

28.10.2021 Тывада «Енисей» Р-257 оруктуң беш километринде капитал септелгени хуусаадан эрте дооскан
Республиканың Өвүр кожуунда «Енисей» Р-257 федералдыг оруктуң 1041-ден 1046 километрлер аразында орук участогун хуусадан эрте септеп доосканын, «Енисей» орук эргелели дыңнаткан.

28.10.2021 Тываның башкыларының күш-ажыл төлевириниң чаа чурумунда өскертилгелерни киирген
Чазак даргазының социал политика талазы-биле оралакчызы Елена Хардикова, саң-хөө сайыды Орлан Достай база өөредилге сайыдының хүлээлгезин күүседип турар Алексей Храмцов башкылар акшазының сентябрьда бадылаан чаа чурумун ажыглаарынга тайылбырны берген.

27.10.2021 Владислав Ховалыг Тываның социал-экономиктиг хөгжүлде айтырыгларын Виктория Абрамченко-биле сайгарып чугаалашкан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг октябрь 26-да, Москва хоорайга, Россияның Чазааның даргазының оралакчызы Виктория Абрамченконуң Сибирь федералдыг округтуң губернаторлары-биле регионнарның социал-экономиктиг сайзыралынче угланган төлевилелдерни болгаш өзек айтырыгларны тодарадыр айтырыглыг хуралынга киришкен.

27.10.2021 Моолдуң, Тываның база Алтайның кызыгаар девискээрлеринде аргарның баш саны өскени демдеглеттинген
Бүгү делегейниң черлик бойдус камгалаар фондузу – Россияның WWF деткимчези-биле 2021 чылдың октябрь 9-тан 24-ке чедир Тываның Мөңгүн-Тайга кожуунунда “Убсу-Нур ыйгылаажы” заповедниктиң кластерлиг участогунуң камгалалдыг зоназының кызыгаар девискээрлеринге бүгү делегейниң черлик бойдус камгалаар фондузунуң деткиишкини-биле, аргарларны санап демдеглээриниң ээлчеглиг чадазын чоруткан.

26.10.2021 Россияның почта салбырлары ноябрь 3, 4, 5 хүннеринден аңгыда, октябрьның 30-ден ноябрь 7-ге чедир анаа ажыл хүннеринде ышкаш ажылдаар
Ноябрь 4 – Чоннуң чаңгыс деминиң хүнү – Тыва Республиканың почта салбырларынга дыштаныр хүн. Ынчангаш шупту почта салбырлары ноябрь 3-те бир шак эртежик хагдынар.

25.10.2021 Тываның Баштыңы Каа-Хем уургайында садып турар хөмүрнүң өртээн хынаан
Октябрь 20-де Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Чадаана уургайының хөмүр чүдүрер пунктузунга кандыг-даа сагындырыг чокка чедип, хөмүр өртээн хынаан.

22.10.2021 Шериг мөгелер аразынга делегей чемпионадынга киржир спортчуларны илереткен бүгү-российжи хүреш маргылдаазы Тывага болуп эрткен
Тываның найысылалында «Сүбедей» спорт комплекизинге, Россияның Камгалал сайыдының Кубогу дээш спортчу хүрешке 4 дугаар бүгү-российжи чергелиг маргылдаа болуп эрткен.

22.10.2021 Тывага фельдшер-акушер пунктуларын быжыг ыяш-биле тудар
Кадык камгалалының бирги звеонзун чаартыр регион программазын боттандыры-биле, республиканың алды кожунунга ийи эмчи амбулаториязын база чеди фельдшер-акушер пунктузун тудар.

22.10.2021 Тываның чер болгаш өнчү хамаарылгаларының сайыдында Аян Допуй-оол томуйлаткан
Тыва Республиканың чер болгаш өнчү хамаарылгаларының сайыды албан-дужаалда Аян Допуй-оолду томуйлаан. Күрүне албанынга ажылдаар мурнунда, “Тыва Республиканың инвестицияларны хаара тудар база камгалаар агентилел” АН чиңгине директорунга ажылдап турган.

22.10.2021 Хову-Аксының бажыңнарында чылыгны түр када өжүргеш, ам катап бээр
Чеди-Хөл кожууннуң Хову-Аксы суурда септелге ажылдары чоруп турары-биле, четвергде, октябрь 21-де чылыгны түр када өжүрген. Пятницада, октябрь 22-де, бажыңнар катап чылып эгелээр.

21.10.2021 Тываның Дээди Хуралы (парламент) республика чазааның чаа составын бадылаан
Бөгүн Республиканың Дээди Хуралының (парламент) ээлчеглиг бешки хуралында, депутаттар Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның киирген саналын деткип, Тимур Кууларны, Елена Хардикованы, Уран-оол Ондарны, Дмитрий Румянцевти, Сергек Хертекти база Менги Хомушкуну Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчылары база Орлан Достайны саң-хөө сайыды албан-дужаалдарга бадылаан.

21.10.2021 Чазакта ковидти болдурбас база тарадып нептеретпес талазы-биле оперативтиг штаб хуралдаан
Бөгүн, октябрь 21-де, Тыва Республиканың Чазааның чанында коронавирус халдавырын тарадып-нептеретпес талазы-биле оперативтиг штабтың хуралында, республика девискээринде хамчык аарыының талазы-биле сөөлгү байдалды сайгарбышаан, РФ-тиң Президентизи В. Путинниң октябрьның 30-ден ноябрь 7-ге чедир ажыл хүннери эвес кылдыр чарлаанынга даянгаш, алыр хемчеглерни чугаалашкан.

20.10.2021 Тывада өрт айыылының сезону хагдынган
Тываның Чазаа октябрьның 18-тен арга-арыг фондузунуң черлеринде өрт айыылының сезону соксаан дугайында шиитпирни хүлээп алган. Арга-арыг өрттериниң саны эвээжээни-биле ындыг шиитпир үнген. 

20.10.2021 Тыва дыл хүнүнге тураскааткан Улусчу диктантыны бижиир
Тывада ноябрьның 1 – Тыва дылдың хүнү кылдыр доктааттынган. Тыва чоннуң культурлуг болгаш сагыш-сеткил өнчүзүнүң чарылбас кезээ, регионда күрүне дылы болур тыва дылды кадагалап, деткип база нептередир сорулга-биле, республика Баштыңы 2016 чылдың январь 18-те Чарлыы-биле Тыва дыл хүнүн доктааткан.

20.10.2021 Полицияның лейтенантызы Аюш Монгуш – Тываның улусчу участок шагдаазы
Республикада «Улусчу участок шагдаазы – 2021» бүгү-российжи конкурстуң онлайн-бадылаашкынныг ийиги регион чадазы доозулган. Россияның Иштики херектер яамызының «Таңды» муниципалдар аразында Эрзин суурда № 11 полиция пунктузунуң участок төлээзи, полицияның лейтенантызы Аюш Александрович Монгуш улусчу бадылаашкынның түңнелинде эң хөй үннү алган.

20.10.2021 Тываның Баштыңының культура болгаш уран чүүл адырында грантызынче чагыгларны ноябрь 1-ге чедир хүлээр
Тываның Культура болгаш туризм яамызы хуу сайгарлыкчылар болгаш боттары ажыл-биле хандырттынган кижилер аразынга дараазында угланыышкыннарда чогаадыкчы төлевилелдер боттандырылгазынга Тыва Республиканың Баштыңы-Чазааның Даргазының культура болгаш уран чүүл адырында грантыларын алыр дээш чагыглар хүлээп алыышкынын узаткан

19.10.2021 Тывада культура, спорт объектилеринче база хөй-ниити чемненилге черлеринче QR-кодту көргүскеш кирер
Тываның Чазаанга болган ээлчеглиг Аппарат хуралында, ТР-ниң Экономика болгаш үлетпүр хөгжүлдези база ТР-ниң Чурагайлыг сайзырал яамы­ларынга хөй ажыл-чорудулгалыг төптерже (МФЦ), хөй-ниитиниң чемненилге черлеринче, культура болгаш спорт объектилеринче QR-кодту көргүскеш, барып болур айтырыгны өөренип көөр даалганы берген. 

19.10.2021 «Чылдың студентизи» Россияның национал премиязы дээш түңнел мөөрейде Тывадан студентилер кирген
Ноябрь 6-11 хүннеринде Томск хоорайга, профессионал өөредилге организацияларының аразынга “Чылдың студентизи” Россияның национал премиязы дээш түңнел мөөрейлер болуп эртер. Чурттуң 69 регионундан шилиттинген 400 тулган студентилер санында Тывадан Сылдысмаа Хомушку, Мария Толмачева база Дара Куулар база бар.

18.10.2021 Тываның Баштыңы В. Ховалыг республика Чазаанда чаа томуйлаашкыннарны дыңнаткан
Неделяның аппарат хуралында, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чазактың чаа кежигүннерин таныштырып, ооң тургузуу ам-даа хевирлеттинип турарын дыңнаткан.

18.10.2021 РФ-тиң өөредилгезиниң хүндүлүг ажылдакчызы Елена Хардикова - Чазак даргазының социал политика талазы-биле оралакчызы
Неделяның аппарат хуралында, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чазактың чаа кежигүннерин таныштырып, чазактың тургузуу ам-даа хевирлеттинип турарын дыңнаткан.

18.10.2021 Чаа вице-премьерлерни томуйлаан
Тываның Баштыңы В. Ховалыг иштики политика болгаш корум-чурум органнары-биле кады ажылдаар бодунуң оралакчыларын томуйлаан.
Халажылгада полковник Тимур Куулар корум-чурум камгалаар органнар-биле кады ажылдажылганы харыылаар

16.10.2021 Тыва Республиканың Чазааның чаартынган тургузуун болгаш составын өскерткен
Октябрь 15-те Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг "Тыва Республиканың күүсекчи органнарының тургузуунуң болгаш Тыва Республиканың Баштыңының чамдык чарлыктарын күш чок болдурганының дугайында" 409 дугаар Чарлыкка атты салган.

15.10.2021 Тываның Чазааның доктаатканы хөмүр өртээ ол хевээр артар
Чазак даргазының бирги оралакчызының албан-хүлээлгезин күүседип турар Александр Брокерт ооң дугайында дыңнаткан.

15.10.2021 Владислав Ховалыг Тываның кожууннарында Баштыңның бүрүн эргелиг төлээлер институдун халаар чадавас
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг кожууннарда бодунуң төлээлерин кызырар деп шиитпирни хүлээп алган. Албан езунуң шиитпирин ТР-ниң Баштыңының Администрация база ТР-ниң Чазак Аппарадының чаартынган тургузуунуң дугайында чарлыкка чарлаар-даа болза, республика баштыңы ону соцчеткиде арыннарда  дыңнаткан. 

14.10.2021 Республиканың информатизация болгаш харылзаа сайыдының оралакчызын томуйлаан
ТР-ниң информатизация болгаш харылзаа сайыдының оралакчызынга Иосиф Корген-оолду томуйлаан. Ол чурагайлыг инфраструктура база харылзаа айтырыгларын башкарар.

13.10.2021 Москва, Красноярск, Абакан, Кызыл, Иркутск, Самара болгаш Санкт-Петербург хоорайларның эксперттери республиканың тудуг шуулганынга киржир
Октябрь 15-те офлайн болгаш онлайн хевирге эртер Тыва Республиканың тудуг шуулганынга эрге-чагырга органнарының, хөгжүлде-сайзыралдың күрүне институттарының, биче болгаш ортумак бизнес субъектилериниң төлээлери, өске регионнардан тудуг адырының эксперттери база  киржир.

12.10.2021 Владислав Ховалыг Күрүне Думазының вице-спикери албан-дужаалда соңгутканы-биле Шолбан Кара-оолга байырны чедирген
Күрүне Думазы сески чыыжының бирги пленарлыг хуралы болуп эрткен. Ону “Чаңгыс демниг Россия” фракцияның төлээзи Валентина Терешкова ажыткан.

11.10.2021 Биче төрээн чуртувустуң төөгүлүг хүнү-биле
Тываның Баштыңы Вячеслав Ховалыг октябрь айда республиканың төөгүзүнде онзагай хүннүң дугайында социал четкиде арнынга сагындырып бижээн:

11.10.2021 Тывадан шериг албанынче аъттаныр оолдарга тыва эр кижиниң ыдыктыг дүрүмнерин бээр
Күскү шериг келдирилгези 2021 чылдың декабрь 31-ге чедир үргүлчүлээр. Бо үе дургузунда шериг комиссариаттары муниципалдыг эрге-чагырга черлери-биле шериг албанынче 600 ажыг оолдарны үдээр.

11.10.2021 Ангара бульварында 25 дугаар бажыңче чылыгны берген
Тываның Чазааның киржилгези-биле, Ангара бульварында 25 дугаар бажыңче чылыгны берген.

08.10.2021 Хову-Аксында коммунал авария чайлаттынган: бажыңнарже чылыгны база сугну берген
Чеди-Хөл кожууннуң Хову-Аксы суурда коммунал аварияны чайлаткан соонда, дүүн октябрь 7-де, хөй аал чурттаар бажыңнарда суг база чылыг чедип келген. Республиканың коммунал ажыл-агый ажылдакчылары шалыпкын ажылдаан.

08.10.2021 Россияның Юристер ассоциациязының кежигүннери Өвүр кожууннуң чурттакчыларынга халас юридиктиг дузаны чедирер
2021 чылдың октябрьның 9-10 хүннеринде, Россияның Юристер ассоциациязының Тывада салбырының кежигүннери Өвүр кожууннуң Дус-Даг, Чаа-Суур, Ак-Чыраа сумуларының чурттакчыларынга халас консультацияларны бээр. 

08.10.2021 Кызылдан башкы Светлана Петрова « Россияның чылдың кижизидикчи башкызы» бүгү-российжи мөөрейниң лауреады болган
Сочи хоорайга эрткен «Россияның чылдың кижизидикчизи-2021» профессионал мергежилдиң бүгү-российжи мөөрейиниң федералдыг чадазында тиилээн 15 лауреаттың аттарын чарлаан. Кызыл хоорайның “Страна детства” 15 дугаар уруглар садының логопед башкызы Светлана Петрова оларның санынче кирген.

08.10.2021 «БТК групп» АН дааранылга бүдүрүлгези даараныкчыларны немей чыырын чарлаан
«БТК групп» АН компания бедик технологиялыг текстиль, идик-хеп чогаадып, бүдүрер тускай бүдүрүлге. Ында тускай чагыглар-биле форма хептерин, хүн бүрүде кедер хептерни, дыштанырда кедер хептерни дээш, өске-даа продукцияны даарап турар.

08.10.2021 Владимир Путин-биле ужуражылгага 2021 чылда «Россияның чылдың башкызы» бүгү-российжи мөөрейниң финализи, Тывадан Екатерина Китайкина киришкен
Күрүне баштыңы 2021 чылда «Россияның чылдың башкызы» бүгү-российжи мөөрейниң тиилекчилери-биле видео-конференцхарылзаазы дамчыштыр ужурашкан.

07.10.2021 Тываның башкылары күш-ажылы дээш сентябрьда чаа система-биле эде санаан төлевирни октябрьда алыр
Тываның Чазаа өөредилгe адырында ажылдакчыларның күш-ажылын чаа система-биле төлээриниң дугайында дүрүмнү бадылаан. 2021 чылдың сентябрь 20-де хүлээп алган 492 дугаар доктаалда, 2021 чылдың сентябрь 1-ден башкыларның шалыңын ийи катап өстүрерин айыткан. 

07.10.2021 Тывада национал төлевилелдер канчаар боттанып турарыл?
Национал төлевилелдер күүселдези-биле Тыва Россияда ортумак темпини мурнап, тускайлаттынган федералдыг акшаны шиңгээдир талазы-биле Сибирь федералдыг округда мурнуку черде. Республиканың муниципалитеттеринде социал объектилер, оруктар, девискээрлер чаагайжыттынып, өске-даа ажылдар кылдынып турар.

07.10.2021 Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның Президентизи Владмир Путинниң төрүттүнген хүнү таварыштыр байырны чедирген
Ооң дугайында ол Интернет шөлүнде социал четкилерде бодунуң арынында бижээн.
 - Хүндүлүг Владимир Владимирович! Силерниң төрүттүнген хүнүңер-биле сеткил-чүрээмниң ханызындан, Тыва Республиканың бүгү чурттакчы чонунуң өмүнээзинден байыр чедирип тур мен.

07.10.2021 Төп-Сибирь байлаа Тывада Чедер чыдымын шинчилеп база эм шынарлыг суун ажыглаар эргени бээри-биле конкурсту чарлаан
Конкурс дугайында дыңнадыг Бойдустуң байлаан ажыглаар талазы-биле федералдыг агентилелдиң сайтызында (Роснедра) (rosnedra.gov.ru) парлаттынган.

06.10.2021 Тывада кожуун чагырга даргаларының ортузунда суурунуң кадрлар курлавырын экижидер конкурсту чарлаан
Тываның ыраккы суурларында башкылар, эмчилер, агроном, зоотехник, инженер-техниктиг эртемниг, ажылчын мергежилдиг кадрлар чедишпес. Ол айтырыгны шиитпирлээри-биле кожуун чагыргазы тускай сорулгалыг кадр политиказын чорудар ужурлуг.

05.10.2021 Республикада күскү дүжүт ажаалдазы уламчылавышаан
Агаар-бойдус каш янзы чаңнап, хамчык аарыы нептереп турза-даа, республиканың чамдык кожууннарының тараажылары дүжүт ажаалдазынче хей-аъттыг кирген.

05.10.2021 Тываның Баштыңының администрация база чазак аппарадының чаа удуртукчузун томуйлаан
Бөгүн, октябрь 5-те, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы – Тыва Республиканың Баштыңының Администрация - Тыва Республиканың Чазааның Аппарат удуртукчузу албан-дужаалды күүседир кылдыр Хертек Сергек Сергеевичини томуйлаар дугайында чарлыкка атты салган.

05.10.2021 Тыва Республикада октябрь 5-тиң хүнүнде коронавирус талазы-биле эпидбайдал
Октябрь 5-тиң байдалы-биле, эрткен хонукта 59 аарыг кижи илереттинген: 23 – эр, 36 –херээжен чон. Хар-назы аайы-биле көөр болза, 17 харга чедир – 14, 18-49 хар аразында 25, 50 хардан 64 хар аразында 13, 65 хардан өрү назылыг 7 кижи.

05.10.2021 Тывада Росхереглел хайгааралының эргелели: Россия биле Сибирь коронавирустуң дөрткү чалгыының бүдүүзүнде
Республика чурттакчыларының ортузунга тарылганы дүргедедири-биле, өске регионнарда ышкаш, тарыткан ажылдакчыларны деткиир, азы өртектиг белектер ойнаашкынын чорудар санал кирген.
Тываның Баштыңының аппарат хуралында, Росхереглел хайгааралдың регионда эргелелиниң удуртукчузу Людмила Салчак республикада чурттакчы чонну коронавирус халдавырындан база сезоннуг грипптен тарыыры кайы хире чоруп турарын, ол ышкаш коронавирустуң дөрткү чалгыы дугайында дыңнаткан.

05.10.2021 Башкының күш-ажылы эң буянныг болгаш чогаадыкчы ажылдарның бирээзи
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг социал четкилерде бодунуң арыны таварыштыр республиканың бүгү-ле башкыларынга Башкылар хүнү-биле байырны чедирген.

04.10.2021 Тывада “Социал картошка” губернатор төлевилели-биле 300 ажыг тонна ногаа аймаан ажаап алган
Тываның тос муниципалитеттери “Демография” национал төлевилелди боттандырып, “Социал картошка” губернатор төлевилели-биле ногаа аймааның дүжүдүн ажааган.

04.10.2021 Тываның эрге-чагыргазы хөмүр складтарынче хөмүрнү сөөртүп эгелээн
Тываның даг-руда компаниязынга хөмүр-даш өртээ чиигей бээрге, хенертен хууда чиижең садыгжылар ортузунга дүвүрээзинни болдурган.

01.10.2021 Россияның Көдээ ажыл-агый яамызы Тываның аграрлыг комплекизин шапкын хөгжүдер дээн программаны деткээн
Россияның көдээ ажыл-агый сайыды Дмитрий Патрушев Тываның агроүлетпүр комплекизиниң шапкын хөгжүдер программазын деткээн. Республиканың баштыңы Владислав Ховалыг Москвага сайыт-биле ужурашкан соонда, социал четкилерде бодунуң арынында ооң дугайында бижээн.

01.10.2021 Тывада 3200 өг-бүлени халас хөмүр-биле хандырар
Тывада «Социал хөмүр» губернатор төлевилели-биле 3222 өг-бүле кыжын одаар хөмүр азы одаар ыяшты алыр.

01.10.2021 Сибирь федералдыг университет келир үеде туттунар Тываның Даг техникумунга херек өөредилге программаларын база башкыларны белеткээр
Сентябрь 28-те Тываның Чазаанга, даг техникумун Кызылга тудар айтырыгны чугаалашкан хурал болуп эрткен. Тываның Чазаа биле “Голевтиң ДРК” КХН аразында, Кызылга Даг техникумун тудар дугайында дургужулга чардынганын сагындыраал. 2022 чылда эгелээр объект тудуун күрүне-хуу эштежилгези-биле кылыр.

01.10.2021 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг улуг назылыглар хүнүн таварыштыр байыр чедирген

- Мерген угаанныг болгаш амыдыралчы арга-дуржулгалыг улуг назылыг улустуң назынын, болганчок-ла чуртталганың күзү деп адаар. Делегейниң улуг назылыг улустарының хүнүн - күстүң кидин түлүк өйүнде – октябрь 1-де демдеглээни анаа эвес.

01.10.2021 Экономика яамызы 2022-2024 чылдарда Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң баш бурунгаар санаашкыннарын таныштырган
Тываның Экономика яамызында Хөй-ниити чөвүлелиниң хуралында, 2022 чылда база планныг 2024 чылга чедир республиканың социал-экономиктиг хөгжүлде талазы-биле баш бурунгаар көргүзүглериниң төлевилелин сайгарып чугаалашкан.

30.09.2021 Тываның Чазаа: чуртталга субсидияларын коммунал ажыл-агыйларының агар саннарынче шилчидер
Тываның Чазаа чуртталга оран-савазы база коммунал ачы-дузалары төлээр субсидияларны хамаатыларже шилчидериниң чурумунда өскертилгени киирген.
Бо айдан эгелеп акшаны субсидия алыкчыларынче эвес, а коммунал албан черлеринче дорт шилчидер. 

30.09.2021 Аңгы-аңгы чылдарда Тываны удуртуп чораан даргалар чоннуң чаагай чоруу дээш үре-түңнелдиг ажылдаарын Владислав Ховалыгга күзээн
Сентябрь 28-те Национал театрга эрткен, республиканың дээди албан дужаалынче Владислав Ховалыгның киргениниң байырлыг езулалында, СЭКП Тыва обкомунуң бирги секретары Григорий Ширшин, Тываның бирги президентизи Шериг-оол Ооржак база 2007-2021 чылдарда республика Баштыңы чораан Шолбан Кара-оол онза хүндүткелдиг аалчылар бооп киришкен.

29.09.2021 Тываның Баштыңы Людмила Нарусованың сенатор бүрүн эргелерин узаткан
Людмила Нарусова Федерация Чөвүлелинге Тываны төлээлээр. Бөгүн, сентябрь 29-та, республика баштыңы Владислав Ховалыг сенатор кылдыр ооң бүрүн эргелерин чаа хуусааже узадыр дугайында чарлыкка атты салган.

29.09.2021 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг СФО-да Россияның Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзиниң оралакчызы Вадим Головко база Сибирь дугуржулгазы регионнар аразының ассоциация күүскомунуң даргазы Геннадий Гусельников-биле ужурашкан
Олар ийилээ Кызылга республика баштыңының дүжүлгезинге саадаан езулалга келгеннер. Инвестиция төлевилелдериниң адырында кады ажылдаарын ужуражылга үезинде  чугаалашкан.

29.09.2021 Тываның ыраккы суурларында көжүп чоруур ФАП-тар ажылдап эгелээн
“Газель” автомашинаның баазазында тускай дериттинген чаа көжүп чоруур фельдшер-акушер пункт бо хүннерде Чөөн-Хемчик кожууннуң Ийме суурунче баштайгы үнүүшкүннү кылган.

29.09.2021 Тываның Бойдус яамызы адыглардан оваарнырын сагындырып тур
Эрткен неделяда Тере-Хөл кожууннуң малчын аал чанынга адыг чоокшулап, кижилерже база мал-маганче халдап болурунуң айыылын тургускан дугайында дыңнадыг республиканың бойдус болгаш экология яамызынга келген. Черлик амытанны тайгаже ай дээри-биле, аңныыр инспектору биле бөрү аглакчызы ол черже үнүпкен.

29.09.2021 Тывада «Россия – эң чараш чурт» фотоделгелге ажылдап турар
Республика найысылалының Улуг-Хем эриинде, “Азия төвү” архитектурлуг комплексте, “Россия – эң чараш чурт” деп фотоделгелге эрткен дыштаныр хүннерде ажылын эгелээн.

28.09.2021 Владислав Ховалыг Тываның Баштыңы албан-дужаалынче кирген
Бөгүн, сентябрь 28-те, республиканың чаа соңгуткан баштыңы Владислав Ховалыгның дүжүлгеже саадаарының езулалы болуп эрткен. Ук езулал В. Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга санитар-эпидемиологтуг бүгү-ле негелделерни сагып эрткен.

28.09.2021 Даштыкы экономиктиг харылзаалар болгаш туризм яамызы: Тываның СЭХТП (ИПСЭР) программазының чугула угланыышкынынга туризм хамааржыр
Республиканың Даштыкы экономиктиг харылзаалар болгаш туризм яамызы Тываның муниципалдыг тургузугларының ортузунга турисчи эки орукту тургузар дээн мөөрейниң түңнелин Кызылда Туризм бажыңынга үндүрген.

28.09.2021 Тывага 1,7 миллиард рубль акшаны республикага школалар тудуунче бээр
Россияның регионнарынга чаа школалар тудар талазы-биле төлевилелдер шилиириниң ийиги чадазы доозулган. Федералдыг төп 74 ажыг млрд рубльди төлевилел боттанылгазынче дээш девискээрлерге хуваар.

28.09.2021 Бөгүн, сентябрь 28-те, республиканың чаа соңгуткан баштыңы Владислав Ховалыгның дүжүлгеже саадаарының езулалы болуп эртер
Бөгүн 15.00 шакта, В. Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга, Тыва Республиканың Баштыңы – Чазааның Даргазы Владислав Товарищтайович Ховалыгның албан-дужаалынче кирериниң байырлыг езулалы болуп эртер.

28.09.2021 Кызыл хоорайның 15 дугаар уруглар садының логопед башкызы Светлана Петрова «Россияның чылдың кижизидикчизи-2021» мөөрейниң бүгү-российжи чадазынга Тываны төлээлээр
Бо чылдың март айда Кызылга эрткен, уруглар садтарының башкылар база кижизидикчилер аразынга мергежилдиң тергиинин шилээн 32-ги мөөрейге, найысылалдың 15 дугаар уруглар садының логопеди Светлана Владимировна Петрова тиилээн. 

25.09.2021 Тывада Наадымның чемпионнары – 51 малчынга база көдээ бүдүрүкчүлерге шаңналдарны тывыскан

Кызыл хоорайга мурнакчы малчыннарны шаңнап-мактаар Наадым байырлалы болуп эрткен.

23.09.2021 «Мээң бизнезим» төп Тываның 500 ажыг сагынгыр-тывынгыр кижилеринге дузалаан

«Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту база хуу сайгарлыкчы санал-оналды деткиири» национал төлевилел-биле ажылдап турар «Мээң бизнезим» төп таварыштыр, Тываның сайгарлыкчылары каттышкан күрүне ачы-дузаларын ап турар.

23.09.2021 Тывада хуусаа четпээнде үндүрүглер төлээриниң “Бодуңдан эгеле” деп акция эгелээн
2021 чылдың декабрь 1-ге чедир чурттакчы чон эт-хөреңги дээш үндүрүглерин төлээри албан. 

23.09.2021 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы: белеткээн мал чеминиң чүгле хемчээли эвес, а шынары база чугула херек
«Тувинская» күрүнениң агрохимиктиг албан станциязы (Агрохималбан) кезип белеткээн мал чеминиң шынарын хынап эгелээн. Республиканың Бай-Тайга, Барыын-Хемчик, Чөөн-Хемчик, Каа-Хем, Кызыл, Өвүр, Сүт-Хөл, Таңды, Тес-Хем база Улуг-Хем кожууннарда 42 черде белеткээн сигенниң хевирлерин хынаары-биле алган.

22.09.2021 Тывада чырык болгаш чылыг энергиязы дээш хереглекчилерниң өрези бир миллиард рубль ашкан
Чуртталга-хандырылга объектилериниң техниктиг байдалы, оларны үезинде септээри болгаш улаштыр ажыглаары ук адырның саң-хөө экономиктиг байдалындан хамааржыр.

21.09.2021 Тываның Соңгулда комиссиязы: чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнүң төнчү түңнелдерин сентябрь 27-де үндүрер
Чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнүң баштайгы түңнелдерин дыңнаткан бөгүнгү брифингиде, Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязының даргазы Олег Фортуна ону дыңнаткан.

21.09.2021 Өөредилге болгаш эртем яамызы: республиканың школачылар база студентилер өөредилгезинде инновациялар дугайында
Кызылга ам база бир «Кванториум» уругларның технопарыгы ажыттынар: 21 млн рубль өртектиг амгы үениң өөредилге төвүн найысылалдың 5 дугаар гимназиязынга дериир.

21.09.2021 Тывада 12 уруглар сады база 31 школа бот-аңгылаашкында
Уруглар садтарының 16 чаштары, 100 школачы база ортумак тускай өөредилге черлериниң 3 сургуулу коронавирус халдарывындан аарып турар.

21.09.2021 Владислав Ховалыг Тываның соңгукчуларынга деткимчези болгаш бүзүрели дээш четтиргенин илереткен
Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязының чарлааны болза, чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнүң баш бурунгаар түңнелдери-биле алырга, Тыва Республиканың Баштыңы дээди албан-дужаалче хуусаа бертиниң соңгулдазында, ол албан-дужаалды түр када күүседип турар Владислав Ховалыг мурнуку черни ээлээн.

21.09.2021 Тываның чедери берге кожууннарында чурттакчы чоннуң 70 хуузун чизелээн
Бүгү-российжи чон чизези-2020 чорудуу-биле, бо чылдың сентябрь 1-ден Тываның чедери берге Тере-Хөл, Тожу, Бии-Хем (Хадың, Тарлаг, Севи суурлар), Каа-Хем (Сизим) кожууннарында чурттакчы чон чизези эгелээн. 

20.09.2021 Тываның Соңгулда комиссиязы бадылаашкынның баш бурунгаар түңнелдерин дыңнаткан
Үш хүн иштинде, сентябрьның 17, 18, 19 хүннеринде, бүгү Россияга бадылаашкын хүннери болуп эрткен. 

20.09.2021 2021 чылдың январь 1-ден Тывада 178 кижи Covid-19-тан чок болган
Регионнуң Кадык камгалал яамызы өлүп-хораанының чылдагаанын тургузар республиканың эксперт комиссиязының медээзин дамчыткан.

20.09.2021 Республиканың көдээ ишчилериниң байырлалы - Наадым-2021 сентябрь 24-те болур
Тыва Республиканың Чазааның 2021 чылдың сентябрь 15-те № 487 доктаалы-биле, республиканың көдээ ажыл-агыйының кол ишчилери - малчыннарның Наадым байырлалын бо чылдың сентябрь 24-те байырлаарын доктааткан. 

19.09.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламент) депутады Өнер Хүлерович Ондарның элекке мөчээни-биле кажыыдалын илереткен
Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутады, күрүне ажылдакчызы болгаш хөй-ниитичи Өнер Хүлерович Ондарның элекке мөчээниниң дугайында медээ республиканы качыгдадыпкан.

15.09.2021 Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы школаларга өөредилге номнарын мөөңү-биле садар деп планнаан
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг, 2020-2021 өөредилге чылында республика школалары номнар-биле 84 хуу хандырылгалыг айтырыгны, ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем яамызының удуртулгазы-биле ужуражып, чугаалашкан.

14.09.2021 Тываның чедери берге кожууннарынче 11 муң тонна хөмүр-дашты чедирген
Бо чылын республиканың 13 кожуунунда, чедери берге 30 суурда, 125 социал объектиге одаар чүүлдү садып, чедирер дээш, республика бюджединден 45,5 млн рубльди тускайлаанын Тываның Одалга болгаш энергетика яамызы дыңнаткан.

14.09.2021 «Россияның 100 тулган барааннары» мөөрейде Тываның бараан бүдүрүкчүлери киржип турар
«Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту база сайгарлыкчы эгелээшкиннерни деткиири» национал төлевилелди боттандырар дээш, республиканың сайгарлыкчы чорук деткиир фондузунуң деткимчези-биле, Тывадан дөрт сайгарлыкчы-бүдүрүлге «Россияның 100 тулган барааннары» конкурста киржип турар.

14.09.2021 Тургустунган өртектерни сагывас чиижең хөмүр садыгжыларын торгаар
Тываның Тарифтер албаны биле Кызыл хоорай мэриязының төлээлери журналистер-биле кады, регион чазааның тургусканы өртек-биле хөмүрнү садып турарын хынап, элээн каш черлерни кезээн.

13.09.2021 Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы башкыларның күш-ажыл төлевириниң чаа системазын ажылдап кылган
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг башкылар ниитилежилгезиниң август чөвүлел хуралында, 18 шак кичээлдиг башкы эвээш дизе 24,5 муң рубль акшаны алыр кылдыр күш-ажыл төлевириниң системазын сайзыраңгайжыдар ажылды катап эгелээрин Өөредилге яамызынга дааскан турган.

13.09.2021 Тывада гриппке удур тарылга эгелээн
Росхереглел хайгааралының регион эргелелиниң дыңнатканы болза, чурттакчы чоннуң 60 хуузун азы 196 400 кижини, ооң иштинде 94 368 уругларны, 1459 иштиг херээженнерни грипке удур тарыыр. 

13.09.2021 Тывада 50 ажыг км муниципалдыг оруктарны септеп чаартыр
Тываның Баштыңы албан-хүлээлгени күүседип турар Владислав Ховалыгның дилээни-биле, федералдыг бюджеттен Тывада келген немелде акша-хөреңги-биле тус черлерниң 50 хире км оруктарын септеп, үш көвүрүгнү база түр үениң ийи кежиин тудар.

10.09.2021 Тывада хуу сайгарлыкчыларны деткиири-биле республика бюджединден 50 ажыг миллион рубльди аңгылаан
Биче болгаш ортумак бизнестиң төлээлери бизнезин шуудадып, дериг-херексел саткан чарыгдалдарынга субсидия алыр чагыгны киирип болур.
Коронавируска удур чарлаан кызыгаарлаашкын үезинде когараан биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук төлээлеринге ниитизи-биле 30 млн рубльдиң субсидиязы – республика деткимчезин бээр. 

10.09.2021 Тожу, Мөңгүн-Тайга, Улуг-Хем, Каа-Хем кожууннар база Кызыл хоорай муниципалдыг бюджетти чедимчелиг удуртуп турар
Тыва Республиканың Саң-хөө яамызы 2020 чылдың түңнелдери-биле муниципалдыг саң-хөөнү башкарып турарының шынарынга үнелелди берген. Тожу, Мөңгүн-Тайга, Улуг-Хем, Каа-Хем кожууннар база Кызыл хоорай казна акшаларынбилдилиг чарыгдап турарын түңнел көргүскен.

10.09.2021 Тывада хамаатыларны ажылче хаара тударын деткээн регион төлевилелин түңнээн
Бөгүнде республикада 3,5 муң кижи боттарын ажыл-биле хандырттынган. Бо чылдың 8 айының түңнели-биле, сайгарлыкчы чорукту деткиир инфраструктура организацияларында бодун ажыл-биле хандырттынган 200 ажыг хамааты күрүне деткимчезин алган.

10.09.2021 Кызылда Яндекс.Лицей школачыларны чыып турар
Яндекс Академиязының лицейинче дужаап кирер дизе (төлевилелдиң чаарттынган ады «Яндекс.Лицей»), сентябрь 10-га чедир сайтыга билдириишкинни киирип, онлайн-тестини эртер

10.09.2021 Тывага «Тыва хой эъдиниң фестивалы» онлайн-конкурс эртер
Сентябрьның 22-23 хүннеринде, Кызылга аъш-чем кылырының «Тыва хой эъдиниң фестивалы» онлайн-конкурс болуп эртер. Хөй-ниити чемнелгезинде ажылдап чоруур сайгарлыкчылардан фестивальга киржир чагыгларны сентябрь 20-ге чедир хүлээр. 

09.09.2021 Тывада коронавирус кызыгаарлаашкынындан когараан хуу сайгарлыкчылар субсидияларны ап эгелээн
Тывага июль-август айларда, пандемия байдалы нарыыдаанда, ажыл-чорудулгазын түр када соксаткан хуу сайгалыкчыларга база ажылдакчыларынга субсидияны төлеп эгелээн. 

09.09.2021 Владислав Ховалыг Россияның ОБЯ-зының баштыңының чок болганы-биле кажыыдалын илереткен
Тываның Баштыңы албан-хүлээлгени күүседип турар Владислав Ховалыг Россияның Онза байдалдар яамызының баштыңы Евгений Зиничевтиң  мөчээни-биле,  ооң чоок кижилеринге, кады ажылдап чораан эш-өөрүнге кажыыдалын илереткен. 

09.09.2021 Күш-ажылдың хоочуну Олег Сергеевич Седен мөчээн
Күш-ажылдың хоочуну Олег Сергеевич Седен үр аараанының соонда, 2021 чылдың сентябрь 8-те  мөчээн.

08.09.2021 Тыва көдээ ажыл-агый адырында инвестиция төлевилелдерин боттандырып эгелээн
Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы биле ”Фермер бизнезин база көдээ ажыл-агый кооперативтерин хөгжүдер фонд” коммерцияга хамаарышпас организацияның инновация инициативаларын республиканың чазаа деткээн.

08.09.2021 Тываның Чазаа республиканың башкарыкчы кадрлар курлавырын хевирлээри-биле конкурсту чарлаан
Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязы база Тыва Республиканың Чазааның күрүне албаны база кадр курлавырының айтырыгларының талазы-биле департамент кадрлар курлавырын хевирлээри-биле, 2021 чылдың сентябрь 7-ден сентябрь 29-ка чедир күрүне хамааты албан-хаакчы албан-дужаалдарже документилерни хүлээп эгелээн.

08.09.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг саң-хөө ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байыр чедирген
Бөгүн саң-хөө ажылдакчылары боттарының профессионал байырлалын демдеглеп турарлар. Бистиң республикада бухгалтер-экономиктиг база саң-хөө органнарында 1600 ажыг, а банк организацияларында 694 кижи хаара туттунган. Республиканың Саң-хөө яамызында 53 специалист бөгүнде ажылдап турар.

07.09.2021 Тываның Чазаа кожууннарда социал объектилерниң капитал септелгезинче акша-хөреңгини тускайлаан
Тываның Баштыңы албан-хүлээлгени күүседип турар Владислав Ховалыгның муниципалитеттерге сургакчылаашкынының түңнелдери болгаш кожуун чурттакчыларындан кирген чагыглар-биле, ындыг объектилерниң даңзызын тургускан.

07.09.2021 Ведомстволар аразының комиссиязы хөмүр "садыгжыларын" хынаар
Тываның Чазаанга хөмүр-даш өртээн чиигеткенинге брифинг болуп эрткен. Тыва Республиканың Чазааның Даргазының бирги оралакчызының албан-хүлээлгезин күүседип турар Александр Брокерт база Тарифтер талазы-биле албан удуртукчузунуң хүлээлгезин күүседип турар Эдуард Куулар журналистерниң айтырыгларынга харыылаан.

06.09.2021 Тываның көдээ эмнелгелери чаа реанимация автомобильдерин алган
Бөгүн, Тываның Баштыңы албан-хүлээлгени күүседип турар Владислав Ховалыг көдээ черлерде кожуун деңнелдиг дүрген эмчи дузазын көргүзүп турар станцияларга 20 автомашина дүлгүүрлерин тывыскан.

06.09.2021 Тывада «Демография» национал төлевилел шугуму-биле социал хандырылганың чаа бажың-интернадын туткан
Чоокта чаа, Каа-Хем кожууннуң Авыйган сумузунда, назылап кыраан болгаш кадыы кошкак кижилер чурттаар Бүренниң бажың-интернадының чаа корпузун байырлыы-биле ажыткан. 

06.09.2021 Тываның кожууннарында камгалал чалдарны тудуп, септээринге республика чазаа 40 млн рубльди үндүрген
Тываның Баштыңы албан-хүлээлгени күүседип турар Владислав Ховалыгның дилээни-биле республикагага федералдыг бюджеттен келген 1,5 млрд рубльдиң 40 хире млн-ин Бойдус курлавыры база экология яамызының шугуму-биле Кызыл, Чөөн-Хемчик кожууннарда база Кызыл хоорайда камгалал чалдарны быжыглап, өске-даа суг ажыл-агый хемчеглериниң төлевелел-смета документилерин ажылдап кылырынче чарыгдаар.

06.09.2021 Тываның автооруктарынга сервис объектилерин кадарынга ооң даңзызын база ачы-дуза өртээн тодарадып турар
Автомобиль оруктарынга кожа чыдар шупту объектилер орукка каттыжар ажылдарны эртер ужурлуг деп, Тываның Чазаа ындыг чурумну киирген.

03.09.2021 Тывада колледжтер база техникумнар башкыларынга класс удуртулгазы дээш немелде төлевирни бээр
Тываның техникумнар болгаш колледжтер башкылары класс удуртканы дээш 5 рубль хемчээлдиг ай санының немелде төлевирин 2021 чылдың сентябрь 1-ден санап эгелээр. Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг республика чазааның август 31-де хүлээп алганы доктаалынга атты салган.

03.09.2021 Тываның Чазаа чурттакчы чонга садар хөмүрнүң өртээн бадырар шиитпирни хүлээп алган
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг чурттакчы чонга садар хөмүрнүң амгы өртээн бадырар дээн шиитпирин регион чазааның доктаалы-биле быжыглаан. Документиге ат салган соонда, 10 хонук эртип, күш кире бээрге, тывыш компаниязы республиканың чонунга хөмүрнү бир тоннада 2220,1 рубльга садар ужурлуг. Ол дээрге амгы өртектен 476,3 рубль чиик.

03.09.2021 Тывада Covid-19 дээш киирген кызыгаарлаашкыннарның чамдыызын чоорту суларадыр
Санитар-эпидемиологтуг албан сагыыр хемчеглер комплекизин арттырбышаан, кызыгаарлаашкынныг хемчеглерни чоорту ап кааптар дугайында Тываның кол санитар эмчизиниң саналынга даянгаш, Тыва Республиканың Баштыңының 2021 чылдың сентябрь 1-де № 319 Чарлыы-биле, культура, спорт база өөредилге албан черлери,  чараштап-шеверлээр адырда ачы-дуза чедирер объектилер ажылын чоорту катап эгелээрин айыткан.

02.09.2021 Токиога эрткен XXXII Олимпий оюннарының хүлер медалының эдилекчизи Артас Санаага Тыва Республика орденин тывыскан
Токио-2020 Олимпийжи оюннарда хүлер медальды чаалап алган, Казахстанның чыынды командазының составының кежигүнү Артас Санааны Тывага байырлыы-биле уткаан. Кызылдың аэропортунга ооң төрээннери, эш-өөрү, спортчулар база МИЧ төлээлери чыылган.

01.09.2021 Владислав Ховалыг: Тыва эки турачыларның маадырлыг чоруунга мөгейип, сактып чорууру – бистиң хүлээлгевис
Тывада сентябрь 1 – Тыва Арат Республиканың эки турачыларынга сактыышкынның хүнү. Кызылда тыва эки турачылар тураскаалының баарынга митингини ол хүн эрттирери, эки чаңчыл апарган. Шак ол черден, таптыг-ла 78 чыл бурунгаар, тыва дайынчыларны Ада-чурттуң Улуг дайынынче үдээн. 

01.09.2021 Владислав Ховалыг Билиглер хүнү-биле өөреникчилерге, сургуулдарга, башкыларга база ада-иелерге байырны чедирген
Бөгүн Тываның школаларынга 11-ги база 1-гикалсстың өөреникчилеринге байырлыг чыскаалдар эрткен. 

01.09.2021 «Кадык камгалалы» нацтөлевилел-биле Тывага чеди ФАП-ты тудар
“Кадык камгалалының бирги звенозун чаартыры” регион программазының күүселдези-биле, бо чылын Тывага ам-даа чеди фельдшер-акушер пунктуларын (ФАП) база ийи эмнелге амбулаторияларын тудар.

01.09.2021 Бирги чартык чылда Тывада 684 кижи ГТО нормативтерин дужаап алган
«Демография» национал төлевилелдиң “Спорт - амыдыралдың нормазы” регион төлевилел күүселдези-биле, 2021 чылдың бирги кварталында ГТО нормативтерин дужаар 40 спортчу хемчегге 1101 кижи киришкенин, регионнуң спорт яамызы дыңнаткан.

31.08.2021 Тывада чеди культура албан черлеринче «Пушкин картазы»-биле кирип болур
Россияда сентябрь 1-де стартты алыр “Пушкин картазында” акша-биле санажып болур апаар. 14 хардан 23 хар аразында аныяктар тускай банк картазында акша-биле культурлуг хемчеглерже билеттерни садып ап болур.

31.08.2021 Сайгарлыкчы инициативалар деткиир национал төлевилел күүселдези-биле Тывага чаа этноковоркинг төптери ажыттынар
“Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту база хуу сайгарлыкчы инициативаларны деткиири” национал төлевилелди боттандырып, республиканың ус дарганнарын база улусчу шеверлерни деткиири-биле, Тываның Сайгарлыкчы чорукту деткиир фонд дааранылга, сей-белектер, чазанылга база ювелир бүдүрүлгезинде ажылдап чоруур сайгарлыкчылар ортузунга этноковоркинг ажыдарынга мөөрейни эрттирген.

31.08.2021 Тываның эмнелге албан черлеринде “Кадык камгалалының бирги звенозун чаартыр” программа-биле тускай транспорт келген
Эмчи дузазының чедингирин болгаш шынарын хандырарынче угланган “Кадык камгалалының бирги звенозун чаартыры” программаның күүселдези Тывада уламчылавышаан.

31.08.2021 Тываның Мөңгүн-Тайга кожуунунда шериг көвүрүгнү туткан
Төп шериг округунуң Башкирияның инженерлиг аңгы каттыжыышкыны-биле Владимир облазындан шериг көвүрүг тудар бригадазының Тываның Мөңгүн-Тайга кожуунунда туткан көвүрүүн байырлыы-биле ажыткан. 

30.08.2021 «Спорт – амыдыралдың нормазы» төлевилел-биле Тываның найысылалынга күш-культура-кадыкшылга комплекстерин тудар
Тыва Республика «Демография» национал төлевилелдиң “Спорт – амыдыралдың нормазы” төлевилел күүселдезиниң 2019 чылдан бээр идепкейлиг киржикчизи.

30.08.2021 Бүгү-российжи конкурска Туран хоорайга парк тудар Тываның төлевилели тиилээн
"Чуртталга бажыңнары болгаш хоорай хүрээлели” национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээри” регион төлевилели-биле, чылдың-на биче хоорайларга база төөгүлүг суурларга таарымчалыг хоорай хүрээлелин тудар талазы-биле төлевилелдерниң бүгү-российжи конкурузун чыл санында эрттирип турар.

30.08.2021 Шахтер хүнүнде Тывада хөмүр үлетпүрүнүң ажылдакчыларын шаңнаан
Тыва Республиканың Чазаанга, Шахтёр хүнүнге тураскаадып, хөмүр үлетпүрүнүң ажылдакчыларын шаңнаан байырлыг езулалды эрттирген. Республикада экономиканың ол адырында 450 ажыг кижи ажылдап турар, оларның эң шылгараңгайларынга күрүне шаңналдарын тывыскан.

30.08.2021 Владислав Ховалыг: башкыларның күш-ажыл төлевириниң чаа чөптүг системазын ажылдап кылыр
ТАР-ның улус чырыдыышкынының бирги сайыды Ооржак Лопсан-Кенденниң адын алган Кызылдың 18 дугаар школазынга “Өөредилгениң шынарындан амыдыралдың шынарынче” деп темалыг республика башкыларының август чөвүлел хуралы болуп эрткен.

27.08.2021 «Экология» национал төлевилел Тываның арга-арыын катап тургузарынга дузалаар
Тыва арга-арыг шөлдериниң талазы-биле Сибирьде мурнуку черни ээлеп турар. Республиканың арга-арыг фондузуниң ниити шөлү – 10882,9 муң га, а 8021,5 муң газы арга-арыг.

27.08.2021 Тывада күрүне шылгалдаларын 100 баллга кылган доозукчуларлыг башкыларга шаңналдарны тывыскан
Кызылда чаа ажыттынган 18 дугаар школага болуп эрткен өөредилге ажылдакчыларының август чөвүлел хуралының ниити кезээнде, республиканың шыырак башкыларынга Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тывыскан.

26.08.2021 Тывада «Школаже белеткениринге дузалаш!» чылдың ачы-дуза акциязы эгелээн
Республиканың Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы “Школаже белеткениринге дузалаш!” деп республиканың 11-ги ачы-дуза акциязы эгелээнин чарлап, ол бо чылдың сентябрь 20-ге чедир уламчыларын дыңнаткан. 

26.08.2021 "Культура" национал төлевилел боттанылгазы-биле Тываның найысылалынга Культурлуг сайзырал төвүн тудар
«Культура» национал төлевилелдиң “Культура хүрээлели” федералдыг төлевилели-биле, Кызылда Культурлуг сайзырал төвүн тудар ажылдар эгелээн. Чаа албан черин ийи чыл иштинде тудуп үндүргеш, 2023 чылда ажыглалче киирерин планнаан.

26.08.2021 Тывада национал чечен чогаал премиязын тыпсырынга мөөрейни чарлаан
Тыва Республиканың Нациялар херээниң талазы-биле агентилел чогаал адырында “Национал чечен чогаал премиязы” мөөрейже ажылдарны хүлээп эгелээнин чарлаан. Шаңналды ноябрь 1-де, Тыва дыл хүнүнге тураскааткан байырлыг хемчегде тыпсыр. 

25.08.2021 Тывада армейжи делегей оюннарының ийиги чадазы эгелээн
Тывада, август 22-де эгелээн чыл санының «АрМИ-2021» делегейниң армейжи оюннарда, Россия биле Моолдуң Чепсектиг күштериниң командалары маргылдааның ийиги чадазынче кирген – аът марафонунуң негелдези езугаар киржикчилер тускай даалгаларлыг 100 ажыг км-ни эртер.

24.08.2021 Тывада чамдык кызыгаарлаашкыннарны сулараткан: хөй-ниити чемненилге черлери база Азия төвү комплекс ажыттынган
Нарын эпидемиологтуг байдал уржуундан киирген чамдык кызыгаарлыг хемчеглерни ап кааптар дээн күрүнениң кол санитар эмчизиниң саналы-биле, бөгүн “2021 чылдың июль 6-да №223 Чарлыынче өскертилгелер киирер дугайында” Тыва Республиканың Баштыңының Чарлыында атты салган.

24.08.2021 Тываның башкыларының август чөвүлел хуралдары
Чаа өөредилге чылының бүдүүзүнде, Тываның өөредилге ажылдакчыларынга, 2020-2021 өөредилге чылының түңнелдерин үндүрген база чаа сорулгаларын салган “Өөредилгениң шынарындан – амыдыралдың шынарынче” деп август чөвүлел хуралдары болуп эртер.

24.08.2021 Тывада "Тыва - синема" конкурска киржир чагыгларны хүлээп эгелээн
"Тыва - синема" V республика конкурузунче киновидео тырттырынга сонуургалдыгларның чогаадыкчы ажылдарының сөөлгү ийи чылда дараазында темаларга тырттырган кыска хемчээлдиг киноларын хүлээп эгелээн: "Эртем болгаш технологиялар", "ТАР-ның тургустунганындан бээр 100 чылдааны", "Хостуг тема".

24.08.2021 Чайгы үеде Тывада 5000 ажыг уруглар дыштанылга төптеринге дыштанган
Тываның культура бажыңнарында болгаш төптеринде түр үеде ажыттынган 129 төптерниң онлайн ажылдыг эрткен үшкү ээлчээ август 20-де доозулган. 

24.08.2021 Тывада 26 хөй-ниити девискээрлерин 2022 чылда чаагайжыдар
“Таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээри” федералдыг төлевилелдиң "17.gorodsreda.ru" чаңгыс федералдыг платформазынга эрттирген онлайн рейтингилиг бадылаашкынның түңнели-биле, Тывада 19 муниципалдыг тургузугда 26 хөй-ниити девискээрлерин чаагайжыдар.

24.08.2021 Тывада хөй-ниити чемненилге черлеринге кызыгаарлаашкынныг хемчеглерни кошкаткан
Росхереглел хайгааралының республикада удуртукчузу Людмила Салчак, хөй-ниити чемненилге черлериниң ажылында кызыгаарлаашкынны кошкадырын аппарат хуралында дыңнаткан. 

23.08.2021 Тываның өөредилге адырында кадрлар чедишпезин шиитпирлээр арга-хевирлерни ажылдап кылыр
Республиканың өөредилге организацияларынга 260 хире башкы кадрлар чедишпес. Тываның Өөредилге болгаш эртем  яамызы август 17-де ындыг медээни берген. Найысылалда – 59, Бии-Хем кожуунда – 39, Чөөн-Хемчикте – 29, Улуг-Хемде – 26 хостуг олуттар бар. Математика, орус дыл болгаш литература, англи дыл болгаш физика башкылары школаларга дарый херек.

23.08.2021 Тываның Баштыңының культура адырында грант шаңналдарынче конкурсту чарлаан
Конкурска киржир чагыгны дараазында адресте август 20-ден сентябрь 10-га чедир хүлээр: Кызыл хоорай, Щетинкин-Кравченко кудумчузу, б.46, 308 дугаарлыг өрээл, профессионал уран чүүл болгаш өөредилге килдизи.

23.08.2021 Тываның Чазаанга аварийлиг чуртталга бажыңнарын база школаларда үшкү ээлчегни канчаар шиитпирлээрин чугаалашкан
Тыва Республика Чазааның даргазының бирги оралакчызының албан-хүлээлгезин күүседип турар Александр Брокерт аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программаны күүседир дээш база Тываның школаларында үшкү ээлчегни чок кылыр дээш регионнуң чазаа кандыг хемчеглер ап турарын чугаалаан.

23.08.2021 Тываның школаларынга ам-даа өөредилге номнары келир
Бо өөредилге чылында республиканың школалары ортумаа-биле 84 хууга өөредилге номнары болгаш өөредилге пособиелери-биле хандыртынар. Мониторингиниң түңнели ындыг болган. Колдуунда Кызылдың школаларында номнар чедишпес. 

22.08.2021 Россияның Күрүне тугунуң хүнүнде бичии кызылчыларга паспорттарны тывыскан
Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнүнде, Тываның найысылалы Арбат шөлүнге, Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың Күрүне туктарын байырлыы-биле киискидер езулал болган.

20.08.2021 Тываның школаларынче эрткен чылга деңнээрге 4228 кижи хөйге бижиткен
Тыва Республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызының дыңнатканы болза, чаа өөредилге чылында өөредилге организацияларынче хүлээп алыышкын дүүн доозулган. Регионда шупту 377 өөредилге объектилери бар. 2021/22 өөредилге чылында 73 828 өөреникчи, азы 2020 чылга деңнээрге 4228 кижи хөйге өөренип кирери баш бурунгаар билдинген.

19.08.2021 Тываның Тес-Хем кожуунундан Ланааларның өг-бүлези “Чылдың өг-бүлези” бүгү-российжи мөөрейниң “Өг-бүле – ужур-чаңчылдарның кадагалакчызы” номинацияга тиилээн
Тываның Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы Тес-Хем кожуундан Ланаа Кур-Дагба Хорлай-оолович биле Салбакай Тихоновнаның өг-бүлезин регион тиилекчилери кылдыр бүгү-российжи мөөрейже идип үндүрген.

19.08.2021 Тывада хөй ажы-төлдүг 3222 өг-бүлени «социал» хөмүр-биле хандырар
Одалга сезону эгелевээнде, «Социал хөмүр» социал төлевилел-биле хөй ажы-төлдүг 3222 өг-бүлени хөмүр база 175 өг-бүлени ыяш-биле хандырар деп, регионнуң Одалга болгаш энергетика яамызы дыңнаткан.

19.08.2021 Тываның оруктарынга бо чылдың эгезинден бээр 1753 эзирик чолаачыны туткан
Тыва Республикада Иштики херек яамызының күрүне автоинспекциязының дыңнадыы-биле алырга, бо чылдың чеди айында ОШАЧКИ ажылдакчылары 1753 эзирик чолаачыны туткан, эзириктиң хайы-биле 72 орук озал-ондаа болган. 

19.08.2021 Тываның Экономика яамызы сайгарлыкчыларның лизинг-биле дериг-херекселдер болгаш техника саткан чарыгдалдарынга субсидияны бээр
Тываның Экономика яамызы туризм адырында ажыглап турары дериг-херекселдерин, мототранспорт аймаан база көдээ ажыл-агый техниказын садып алырынга лизинг керээлерин чарып тура, бирги төлевириниң (авансызының) чартыынга субсидияны алыры-биле, күрүнениң саң-хөө деткимчезин бээр биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук субъектилериниң конкурс шилелгезинге киржир дугайында билдириишкинни 2021 чылдың август 16-дан сентябрь 16-га чедир хүлээп алырын чарлап тур. 

19.08.2021 Тывада «Москва – Кызыл – Москва» авиамаршрутка сибсидияны катап берип эгелээн
Тываның Баштыңы албан-хүлээлгени күүседип турар Владислав Ховалыгның Россия Федерациязының транспорт сайыды Виталий Савельев-биле “регион шагы” хевирге ажыл-агыйжы ужуражылгазының түңнелинде, «Москва – Кызыл – Москва» угланыышкынныг авиааргыжылгаларга субсидия бээри катап чедип алдынган.

19.08.2021 «Культура» национал төлевилел-биле чыл төнчүзүнге чедир Тывага ам база ийи модельдиг библиотека ажыттынар
Регионнуң Культура яамызының дыңнатканы болза, чыл төнчүзүнге чедир Тывага ам база ийи модельдиг библитека ажыттынар. «Культура» национал төлевилелди боттандырып, Ак-Довурактың Антон Үержаа аттыг Төп хоорай библиотеказының база Сүт-Хөл кожууннуң төп уруглар библиотеказының баазазынга оларны дериир.

19.08.2021 Тывада «Экология» национал төлевилел күүселдезиниң түңнелин үндүрген
2021 чылда Тыва Республика «Экология» национал төлевилелдиң «Арыг-арыг камгалалы», «Арыг-силиг чурт» база «Кадыг боктарны болбаазырадырының комплекстиг системазы» федералдыг үш төлевилелинде киржип, оон ниитизи-биле 271364,9 муң рубль акшаландырыышкынны алыр.

18.08.2021 «БиблиоБуян» биле «Тайга черим чараш малы» кожууннуң сарлык байырлалы» төлевилелдер Тыва Республиканың Баштыңының грантыларын алыр
Тыва Республиканың Баштыңының хамааты ниитилелди хөгжүдеринге субсидия грантызын бээр мөөрейге Тываның библиотекалар ассоциациязының «БиблиоБуян» биле «Тайга черим чараш малы» кожууннуң сарлык байырлалы» төлевилелдери тиилээн.

18.08.2021 Тыва күскү-кышкы үеге 69 хуу белеткенген
Тываның Чазааның ээлчеглиг хуралынга келир кышка белеткел айтырыын сайгарган. Одалга болгаш энергетика сайыдының оралакчызы Денис Хангай чаа одалга сезону план-биле сентябрь 15-те эгелээрин дыңнаткан. 

18.08.2021 Владислав Ховалыг: «Дорт чугаа» хевир эрге-чагырганың ажылынга доктаамал ажыглаар уг-шиг апаар
Август 15-те «Россия-24» база ОТР телеканалдарга Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг-биле «Дорт чугаа» дамчыдылгазы болуп эрткен.

17.08.2021 Тывага республиканың муниципалдыг тургузуглар чөвүлелиниң хуралы болуп эрткен
Август 16-да, Тыва Республиканың Чазааның бажыңынга, Тываның Баштыңы албан-хүлээлгени түр када күүседип турар Владислав Ховалыгның даргалаашкыны-биле, 2020 чылда Тываның муниципалитеттериниң ажыл-чорудулгазын түңнээн “Тыва Республиканың муниципалдыг тургузулар чөвүлели” ассоциацияның хуралы болуп эрткен.

15.08.2021 Владислав Ховалыг Тываның чурттакчыларынга Республика хүнү-биле байырны чедирген

Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг регион чурттакчыларынга Республика хүнү-биле байырын чедирген:

15.08.2021 Кызылга Россия биле Тыаның туктарын көдүрериниң байырлыг езулалын эрттирген

Бөгүн, Республика хүнүнүң байырлалында, Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың күрүне туктарын көдүрериниң байырлыг езулалы Чазак бажыңының чанынга болуп эрткен.

14.08.2021 Владислав Ховалыг ТАР-ның тургустунганындан бээр 100 чылдан оюнга тураскааткан юбилейлиг медальдарны Тываның чурттакчыларынга тывыскан
Тываның Чазааның бажыңынга, Тыва Республиканың Баштыңы албан-хүлээлгени түр када күүседип турар Владислав Ховалыг Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын база Тыва Арат Республиканың тургустунганындан бээр 100 чыл оюнга алдар болдурган юбилейлиг медальдарны күш-ажылынга шылгараан 48 кижиге байырлыы-биле тывыскан.

13.08.2021 Тываның өөредилге адырында 230 хостуг олуттар бар
Республика девискээринде өөредилге адырындан ажыл дилеп турар хамаатыларга болгаш аныяк специалистерге эптиг болуру-биле, регионнуң Өөредилге болгаш эртем яамызының https://monrt.rtyva.ru/index.php/ru/ сайтызында август 11-ниң хүнүнде кандыг хостуг олуттар барының дугайында дыңнадыгны салган.

13.08.2021 Владимир Путин Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг-биле ужурашкан
Владимир Путин Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг-биле видеоконференция чурумунга ажыл-агыйжы ужуражылганы кылган. 

12.08.2021 Тыва Арат Республиканың үндезилеттинип тургустунганындан бээр 100 чылдаан оюнга тураскааткан кол хемчеглер ПЛАНЫ
Республикада эпидемиологтуг таарымчалыг эвес байдалды өөренип көргеш, Росхереглелхайгааралдың Тыва Республикада эргелелиниң сүмелээни-биле, Тыва Арат Республиканың үндезилеттинип тургустунганындан бээр 100 чыл болган оюнга тураскааткан хемчеглерни онлайн хевирге эрттирерин шиитпирлээн.

12.08.2021 Тывада чоннуң малчыннар Наадымы-2021 байырлалды соңгаарлаткан
ТР-ниң Баштыңының 2021 чылдың июль 6-да «Тыва Республикада чаа коронавирус халдавырының (СOVID-19) нептерээни-биле холбаштыр, Тыва Республикада чурттакчы чоннуң санитар-эпидемиологтуг чаагай чоруун хандырар хемчеглер дугайында» №223 чарлыынга даянгаш, республикада эпидемиологтуг таарымча чок байдалды өөренип көргеш, “Наадым-2021” чоннуң малчыннар байырлалын байырлаар дугайында” 2021 чылдың август 2-де № 398 доктаалын күш чок болдуруп, август 13-те малчыннарның “Наадым-2021” байырлалынга тураскааткан хемчеглерни онза айтыышкын үнгүжеге, элээн соңгаарладыр деп шиитпирлээн.

12.08.2021 Тывада тожу тываларының төпчүткен каттыжыышкыны тургустунган
Тере-Хөл, Мөңгүн-Тайга база Тожу кожууннарында тожу тываларының общиналар удуртукчулары 2021 чылдың май 21-де тургузукчу хуралды эрттиргеш, Тываның девискээринде Сибирьниң биче буурай үндезин чоннары – тожу тываларын мөөңнээн каттыжыышкынны тургузар дугайында шиитпирни хүлээп алган.

12.08.2021 Тывада чон чизезинге белеткел ажылдарында четпестерни чайлады
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыгның удуртуп эрттиргени, чон чизезинге белеткел ажылдарының кайы хире чоруп турарын чугаалашкан хуралда, Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчызы - экономика сайыдының хүлээлгезин күүседип турар Айдыс Сат чизезинге белеткел ажылдарының беш көргүзүүнүң ийизин республика кылган деп илеткээн.

11.08.2021 Тываның Каа-Хем кожуунда «Өөредилге» национал төлевилел боттанылгазы-биле «Өзүлде точкалары» өөредилге төптери ажыттынар
2021 чылда «Өөредилге» национал төлевилел боттанылгазы-биле, Каа-Хем кожууннуң өөредилге организацияларынга бойдус-эртем база технология угланыышкыннарлыг “Өзүлде точкалары” деп ийи өөредилге төптерин ажыдар.

11.08.2021 Тываның күрүне университединиң Кадыкшыл төвүнде COVID-19-ка тарылга пунктузун ажыткан
Ленин кудумчузунуң 5 дугаар бажыңында, Тываның күрүне университединиң 2-ги корпузунда, коронавируска удур тарыышкын чорудар немелде пунктуну август 10-да ажыткан.

11.08.2021 Тыва Республикада коронавирус талазы-биле август 11-де эпидемиологтуг байдал
Эрткен хонукта 836 кижи экижип, сегээн. Август 10-да лабораторлуг шинчилелдерни кылгаш, аараан чаа 122 кижини илереткен: 

11.08.2021 Тывада «Спутник лайт» вакцинаның ээлчеглиг кезээ келген
Тыва чаңгыс катап салыр «Спутник лайт» деп 9500 вакцинаны алган. Чурттуң “ковидке” удур бүдүргени вакциназының 10 муң хире санныы бо чоокку хүннерде база келир.

11.08.2021 Тываның Баштыңының соңгулдаларынче бешки кордакчы бүрүткеткен
Тываның Соңгулда комиссиязы республика баштыңының соңгулдаларынче база бир кордакчыны – орус болгаш тыва дылдар башкызы, КПРФ партиядан Чойгана Седен-оолду бүрүткээн.

10.08.2021 Владислав Ховалыг-биле «Дорт чугааже» 436 дыңнадыг келген
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг-биле болур “Дорт чугааже” хамаатылардан 436 дыңнадыг кирген, республика чурттакчыларының салган айтырыгларының хөй кезии тудуг болгаш чурттаар оран-савага хамааржыр.

10.08.2021 Тываның Экономика яамызы биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук объектилерин деткиир конкурсту чарлаан
Тыва Республиканың Экономика яамызы биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук субъектилериниң бараан бүдүрүлгезин, ажылдарын болгаш ачы-дуза чедирилгезин ажыдып база (азы) эде чаартыр сорулгалыг дериг-херекселдер садар чарыгдалдарның чамдыызынга (50%) субсидия кылдыр күрүне саң-хөө деткимчезин бээри-биле, 

09.08.2021 Чаа 2021 өөредилге чылында Тывада 7184 биргиклассчылар школаже кирерлер
Тыва Республиканың Чазааның бөгүнгү аппарат хуралында, Тываның өөредилге болгаш эртем сайыдының хүлээлгезин күүседип турар Солангы Тамчай өөредилге албан черлериниң чаа өөредилге чылынга белеткелин илеткээн.

09.08.2021 Август 22-де «Шериг ралли» маргылдаазының делегей чергелиг чадазы Тывага эгелээр
Август 22 - 29 хүннеринде Тывага эртер “Шериг ралли” армейжи бүгү-делегей оюннарының (АрМИ-2021) делегей маргылдаазынга киржири-биле, Кыдаттың Улустуң  хостакчы армиязының командазы демир-оруктап “Абакан” станцияда чедип келген.

09.08.2021 Октябрьның 14-15 хүннеринде Тывага тудуг талазы-биле бирги шуулган болуп эртер
Тываның Чазаа-биле кады Енисей Сибири хөгжүлде корпорациязы, октябрьның 14-15 хүннеринде Кызылда Аныяктар ордузунга, тудуг талазы-биле бирги шуулганны чыыр.

09.08.2021 Владислав Ховалыг Тываның чурттакчылары-биле «Дорт чугааны» эрттирер
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күседип турар Владислав Ховалыг республиканың чуртаакчыларын дүвүреткен айтырыгларга харыылаары-биле, август 15-те «Дорт чугааны» чорудар.

09.08.2021 Артек Тывадан салым-чаяанныг уругларны манап турар
«Артек» уругларның делегей төвү, 2021 чылдың август 23-тен сентябрь13-ке чедир, «Морская феерия в Артеке» деп Х-гу  сменаже уругларны чыырын, Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы дыңнаткан.

06.08.2021 Тываның найысылалының хоорай кыдыында чаа школазынче 308 биргиклассчылар бижиткен
“Өөредилге” национал төлевилел-биле Кызыл хоорайның солагай талакы дачалар ниитилелинде туткан амгы үениң школазы бо чаа өөредилге чылында ажыттынар. Өөредилге черинде 25 өөреникчиге таарыштырган 33 класс-комплектиге 825 кижи өөренип эгелээр.

06.08.2021 Тываның найысылалында чаа эмчи-диагностика төвү ажыттынарынга белен
Россияның президентизи Владимир Путинниң даалгазы-биле, Россия Федерациязының Камгалал яамызының тудуп үндүргени, Тываның найысылалында чаа эмчи-диагностика төвү бо чылдың августта ажыттынар.

06.08.2021 Тываның Чазаа найысылалдың оруктарын септээринче 180 млн рубльди тускайлаан
«Айыыл чок болгаш шынарлыг автомобиль оруктары» национал төлевилел күүселдези-биле, 2019 чылдан тура, Кызылда оруктарны септеп, кудумчуларны чаагайжыдары уламчылап турар.

06.08.2021 «Кадык камгалалы» национал төлевилел шугуму-биле алган чаа эмнелге дериг-херекселдериниң ачызында Тывада ыжык аарыгларындан чок болур чорук 5,5% кызырылган
Тывада республиканың онкология диспансеринде “Кадык камгалалы” национал төлевилел боттаныышкыны-биле ыжык аарыгларын эмнеп, шинчиир эң сөөлгү үениң эмчи дериг-херекселдери келген.

05.08.2021 Тывада хөй ажыл-чорудулгалыг төптер август 6-дан хамаатыларны катап хүлээп эгелээр
Август 6-дан Тывада хөй ажыл-чорудулгалыг төптер баш бурунгаар бижидилге-биле хамаатыларны хүлээп эгелээр.

05.08.2021 Тываның Күртудуг чагыы “шүшпең” тудугжулар даңзызын тургускан
Тывада чамдык тудуг организациялары өскүстерге бажыңнар тудар конкурсту ойнап алгаш, даанган хүлээлгелеринге күш четпейн турар.

05.08.2021 Тывада 35 көдээ фельдшер-акушер пунктуларын 2021 чылда интернет четкизинге кожар
“Кадык камгалалы” национал төлевилелдиң “Кадык камгалалының чаңгыс аай күрүнениң информастыг ситемазынга кадык камгалалында чурагайлыг чаңгыс шөлдү тургузары” федералдыг төлевилел-биле Тывада 54 ФАП-ты 2019-2020 чылдарда улуг Интернет четкизинге кошкан.

05.08.2021 «Россети ФСК ЕЭС» компания Тывада Ак-Довурак хоорайны идегелдиг чырык-биле хандырар
«Россети ФСК ЕЭС» энергетика компаниязы бо кыш дүшкүжеге, «Ак-Довурак» 220 кВ подстанцияга энергияның күчү- күжүн өйлээр, амгы үениң 37 дериг-херекселин салып, Тываның барыын чүгүнде экономиктиг төп - 30 муң хире чурттакчылыг Ак-Довурак хоорай-биле ол чоок кавы кожууннарны база даг-дүгү тывыш комбинадын идегелдиг чырык-биле хандырар.

05.08.2021 Тываның күрүне университединиң студентилериниң база ажылдакчыларының хөй кезии COVID-19-тан тарыткан
Тываның күрүне университединде ажылдакчылар, башкылар база студентилер коронавирустан тарыдып турар. ТывКУ-нуң Кадыкшыл төвү өөредилге чериниң ажылдакчыларының болгаш студентилериниң чартыындан хөйү тарыдып алганын дыңнаткан.

05.08.2021 Россияның кадык камгалал яамызының эксперттери Тываның кадык камгалал тургузуунуң ажылынга үнелелди берген
Тыва Республиканың Баштыңы албан-хүлээлгени күүседип турар Владислав Ховалыгның даалгазы-биле, Кадык камгалал яамызының чалааны эксперт эмчилери эрткен субботадан бээр Тывада ажылдап турар.

05.08.2021 Өскүс уругларга чурттаар оран-сава тудуу чүгле 51 хуу күүсеттинген
Бо неделяның аппарат хуралының темазы – эрге-чагырганың регион болгаш тус черде органнарының хүн бүрүде таваржып турары өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уругларга чурттаар оран-сава тудуунуң айтырыы болган.

04.08.2021 Тываның дөрт муниципалитеттеринде чылыг энергиязы дээш тарифти эвээжеткен
Тыва Республиканың «ТЭК4 башкарыкчы компания» күрүнениң унитарлыг бүдүрүлгезинче чылыг хандырылгазының объектилерин үр хуусаада дамчыдар дугайында чөпшээрежилгелиг дугуржулга езугаар, чылыг энергиязын бүдүргенинге чарыгдалдарны кызырган.

04.08.2021 Тывада экономика адырларын чурагайжыдар талазы-биле эртем-практиктиг конференция болуп эрткен
Россия Федерациязында Эртем болгаш технологиялар чылынга база Тыва Арат Республиканың 100 чылдаанынга тураскаадып, Тывада “Депшилгелиг технологияларның айыыл чок чоруу – чурагай трансформациязының өзээ” деп онлайн эртем-практиктиг конференциязының ажылынга регион экономиказының адырларын чурагайжыдарының стретегиязын сайгарып чугаалашкан.

04.08.2021 «Өөредилге» национал төлевилел-биле ыраккы Үжеп-Аксы суурда спортчу шөлдү туткан
«Өөредилге» национал төлевилелдиң «Уруг бүрүзүнүң чедиишкини» төлевилелиниң федералдыг акша-хөреңгизи-биле спортчу объект туттунганын, Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы дыңнаткан.

04.08.2021 Август 15-ке чедир Тываның муниципалитеттеринде чизе участоктары ажылын организастаар ужурлуг
Россия Федерациязының Чазааның даргазының бирги оралакчызы Андрей Белоусовтуң удуртулгазы-биле чурттакчы чоннуң чизезин эрттиреринге регионнарның белеткелиниң дугайында июль 23-те болган ВКС хуралга, Тыва Республиканың белеткели куду дээрзин демдеглээн.

03.08.2021 Тывада аңныыр курлавырларынга өйлээн аң-меңни тодараткан
Тыва Республиканың Баштыңының 2021 чылдың июль 30-де №258 Чарлыы-биле, 2021 чылдың август 1-ден 2022 чылдың август 2-ге чедир республика девискээринде аңныыр курлавыларының тывыжын өйлээн сан-чурагайны бадылаан.

03.08.2021 Тываның хан-дамыр төвү чартыктаан кижилерниң кадыкшылын катап быжыглаар дериг-херекселдерни алган
“Кадык камгалал” национал төлевилелдиң “Чүрек-дамыр аарыглары-биле демисел” федералдыг төлевилел шугуму-биле, сөөлгү ийи чылда, республиканың 1 дугаар эмнелгезиниң регионнуң хан-дамыр төвү хан эргилдезиниң аарыгларын шинчилеп, эмнээр амгы үениң 15 аппарадын алган деп, Тываның Кадык камгалал яамызы дыңнаткан. 

03.08.2021 Тывада август 1-ден электроэнергия өртээ эвээжээн
Август 1-ден эгелеп, Тывада юридиктиг черлер болгаш чон чырык өртээн эвээжеткен тариф-биле төлеп эгелээн. Юридиктиг черлерге чырыктың өртээ июль 1-ден 28% кызырылган. 

03.08.2021 «Кадык камгалал» нацтөлевилел шугуму-биле Тыва көжүп чоруур ФАП-тарны алган
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг республиканың кадык камгалал адырында чугула болуушкуннуң дугайында бодунуң блогунда бижээн:

02.08.2021 Шагаан-Арыгның чурттакчыларынга - арыг суг
«Чурттаар оран-сава база хоорай хүрээлели» национал төлевилелдиң “Арыг суг” федералдыг төлевилели-биле, Тывага 2021-2022 чылдарда Шагаан-Арыг хоорайның суг арыглаар черин эде чаартыр.

02.08.2021 Тывада Covid-19-биле холбашкан элээн каш кызыгаарлаашкыннарны сулараткан
Тываның Чазак Даргазының оралакчызы – регионнуң экономика сайыдының албан-хүлээлгезин күүседип турар Айдыс Сат Тывада коронавирус хамчыындан аарыыры чавырлып эгелээнинден, бизнес адырында кызыгаарлаашкынныг хемчеглериниң чамдыызын кошкадып эгелээнин дыңнаткан.

02.08.2021 Тыва Арат Республиканың тургустунганындан бээр 100 чылынга тураскааткан эң эки турисчи маршрут дээш мөөрейни Тываның найысылалында чарлаан
Мөөрейниң кол сорулгазы:
1. Кызылдың турисчи курлавырын хөгжүдери, республиканың төөгү болгаш культура өнчү-салгалын нептередири.
2. Туризм адырында сайгарлыкчы чорукту хөгжүдеринге чижилгелиг байдалды тургузары.

02.08.2021 Тывада ажы-төлдүг өг-бүлелер чаа өөредилге чылы-биле чаңгыс удаа бээр төлевирни ап эгелээн
Бүгү Россияда 6-дан 18 хар чедир назылыг уруг бүрүзүнге, база ниити өөредилге программазы-биле өөренип турар кадыкшыл байдалы кызыгаарлыг 18 хардан 23 харлыг кижилерге, 10 муң рубль хемчээлдиг чаңгыс удаа бээр төлевирни РФ-тиң Пенсия фондузунуң республикада салбыры бөгүн төлеп эгелээн.

02.08.2021 Тывада коронавирус пандемиязындан киирген кызыгаарлаттынган хемчеглерниң чамдыызын кошкадып эгелээн
Росхереглелхайгааралының Тыва Республикада эргелели, бөгүнде COVID-19 аарыының эпидбайдалы чүгээртеп, хүнде-ле аараан кижилерниң саны эвээжеп эгелээнин дыңнаткан. 

02.08.2021 Тываның Баштыңының түр үеде күүседикчизиниң онлайн-хүлээп алыышкынынга Америкадан өг-бүле киришкен
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг онлайн харылзаа-биле хамаатылар хүлээп алыышкынын чоруткан.

30.07.2021 Тывада “Суг – айыыл чок девискээр!" акцияның ийиги чадазы эгелээн
Республиканың суг объектилеринде, чайгы айларның сөөлгү неделязында-ла, ведомстволар аразының калбак акциязы эртип турар.

30.07.2021 Тывада башкыларның чылдың август хуралы август 26-да болуп эртер
Регионнуң башкылар ниитилежилгезиниң эң улуг болуушкуну – өөредилге системазының ажылдакчыларының республика конференциязы август 26-да болуп эртер.

30.07.2021 Тывага Covid-19 аарыының июльда эң дүшкүүрлүг үезинде 17 кижи чок болган
Эрткен неделяда, Кадык камгалал яамызынга өлүм-чидимнерниң чылдагааннарын тургузар талазы-биле эксперт комиссиязының хуралында, 2021 чылдың июль 1-ден болган өлүмнүг шупту чоруктарны сайгарып көрген.

29.07.2021 «Эмчи ачы-дузазының экспорту» федералдыг төлевилел-биле 253 даштыкы кижи Тывага шинчидип, эмнеткен
«Кадык камгалалы» национал төлевилелдиң «Эмчи ачы-дузазының экспорту» федералдыг төлевилел күүселдези-биле чылда 200 даштыкы кижини хүлээр тургаш, 2021 чылдың бирги чартыында Тывага 253 кижиге ачы-дузаны көргүскен.

29.07.2021 Тывада 5 287 кижи Covid-19-тан вакцинаның ийиги тарылгазын ап келбээн
Тываның Кадык камгалал яамызы чаа коронавирус халдавырындан база ону аар эрттеринден камгалал кылдыр тарылганың долу курузун салдырып алыры чугула деп айтып турар.

29.07.2021 Шериг албанынче Тывадан 608 оол аъттанган
2021 чылдың апрель 5-тен июнь 30-ге чедир Тывага эрткен келдириишкин кампаниязының түңнели-биле алырга, Россия армиязының одуруунга шериг албанын эрттирер кылдыр 608 аныяк оолдар аъттаныпкан.

28.07.2021 Владислав Ховалыг ажылчын сургакчылаашкыннар үезинде берген даалгалар күүселдезинге хамаарыштыр муниципалитеттерниң ажылын сойгалаан
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыгның даргалаашкыны-биле, бөгүн республика чазаанга, Тываның кожууннарынче үнүүшкүннер үезинде берген даалгаларынга хамаарыштыр контроль шагы эрткен.

28.07.2021 2021 чылдың бирги чартыында национал төлевилелдерниң Тывада кайы хире күүсеттингенин түңнээн
Тываның Чазаанда Төлевилел ажыл-чорудулгазының эргелели бо чылдың бирги чартыында республикада национал төлевилелдер күүселдезиниң түңнелин үндүрген.

28.07.2021 Тывада 1720 санныг «Спутник-лайт» вакцинаны эккелген
Тываның Кадык камгалал яамызы ооң дугайында дыңнатпышаан, Н.Ф. Гамалея аттыг эпидемиология болгаш микробиология шинчилээр национал төптүң чаа коронавирус хамчыынга удур чогаадып кылганы холушкак угланыышкынныг «Спутник-лайт» вакцина

28.07.2021 Тывада «Каргыраа – 2021» ырактан киржир делегей чергелиг мөөрейни чарлаан
Тыва культура төвү Тыва Республиканың Культура яамызының деткиишкини-биле, Кыргыс Соруктунуң 120 харлаан юбилейинге, Тыва Арат Республиканың тургустунганындан 100 чылдаанынга, Эрзин кожууннуң 80 чыл болган юбилейинге база Тыва Республикада Хѳѳмей хүнүнге тураскаадып, «КАРГЫРАА – 2021» ырактан киржир делегей чергелиг мөөрейни эрттирерин  чарлаан.

28.07.2021 Тываның Экономика яамызы 2022 чылда акшаландырар күрүне программаларының даңзызын тургускан
“Ээлчеглиг саң-хөө чылында база планныг үеде Тыва Республиканың республика бюджединиң төлевилелин тургузар база Тыва Республиканың албан медицина камгаладылгазының территориалдыг фонд бюджединиң төлевилелин тургузар чурум дугайында” 

28.07.2021 Тываның чедери берге кожууннарынче 2079,35 тонна хөмүрнү сөөртүп чедирген
Тываның 13 кожуунунда, чедери берге 30 суурларында, социал адырның 125 объектилеринге одаар чүүлдү садып, сөөртүп чедирери-биле, 2021 чылдың республика бюджединде 15310 тонна хөмүр хереглелинге 45 540,1 муң рубль хемчээлдиг субсидияны тускайлаан.

28.07.2021 Владислав Ховалыг чаа ЧКА яамызының ажыл-чорудулгазын Тываның найысылалын болгаш кожууннарын чаагайжыдарынче угландырган
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг социал четкилерде бодунуң арынында, ЧКА чаа сайыдының дузазы-биле республиканың чуртталга-коммунал ажыл-агыйын эде-хере тырттарын дыңнаткан.

28.07.2021 Тывада Covid-19-тан аарыыр чорук чавырылза-даа, эпидемиологтуг байдал нарын болуп артпышаан
Тыва Республиканың Чазааның даргазының албан хүлээлгезин күүседип турар Саида Сенгииниң удуртканы оперативтиг штаб хуралында, Тываның кол санитар эмчизи Людмила Салчак республикада коронавирус аарыы бадып эгелээнин илеткээн.

27.07.2021 Тывада малды хүр-менди кыштагладырынга 254 505 тонна мал чеми херек
Тываның Чазааның аппарат хуралында мал чеминиң белеткели кайы хире чоруп турарын чугаалашкан. 2021-2022 чылдың кыштаглаашкынында 296 003 баш малды хүр-менди ажырар дизе, 254 505 тонна сиген-ширбиилди белеткээр.

27.07.2021 Тываның Чазаа күрүне программаларынга киржир чагыгларны камгалаарын күштелдирер
2022-2023 чылдарда федералдыг бюджеттен акшаландырар республика болгаш федералдыг программаларны боттандырар дээш, бюджет чагыгларын камгалаарын Тываның Чазаанга чугаалажып көрген. 

27.07.2021 Тывада «Өөредилге» национал төлевилел боттанылгазы-биле школалар туттунуп, албан черлериниң материал-техниктиг баазазы чаарттынып, өөредилге төптери ажыттынар
«Өөредилге» национал төлевилелдиң 2021 чылда боттанылгазы-биле, Тывада алды регион төлевилелинче 449,5 млн. рубльди тускайлаан. Ында «Амгы үениң школазынче» - 392,0 млн. рубль, «Уруг бүрүзүнүң чедиишкининче» - 45,8 млн. рубль, «Чурагайлыг өөредилге хүрээлелинче» - 11,7 млн. рубль көрдүнген.

26.07.2021 «Россия Федерациязының чурагайлыг экономиказы» национал төлевилел боттанылгазы-биле Тываның ыраккы сууру Тоолайлыгны интернетке кошкан
Тываның Информатизация болгаш харылзаа яамызы республиканың чедери берге эң ыраккы сууру – Мөңгүн-Тайга кожууннуң Тоолайлыг сумузунче оптиктиг удазынны шөйерин дооскан деп дыңнаткан.

26.07.2021 Тывада «Кадык камгалал» национал төлевилел чорудуу-биле 1046 аарыг кижи халас эмнерни алган
“Кадык камгалалы” национал төлевилелдиң “Чүрек-дамыр аарыглары-биле демисел" угланыышкынында Тыва эрткен чылга деңнээрге 3 млн рубль хөйге, азы 19398,78 муң рубль акшага эм-таңны алыры планнаттынган.

26.07.2021 Тывада уруглар садтарының кижизиттирикчилериниң аразынга Тыва Арат Республиканың 100 чылдаанынга тураскаадып, “Мээң Тывам” деп шүлүк мөөрейи чарлаттынган
Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы назы четпээн өөредилге албан черлеринде салым-чаяанныг уругларны илередип, деткивишаан, хоочуннарга кичээнгейлиг, энерел сеткилдиг болгаш хүндүткелдиг болурун, төрээн чуртунга ынакшылды болгаш ооң эрткен төөгүзүнге чоргааралды кижизидер сорулга-биле, Тыва Арат Республиканың тургустунганындан бээр 100 чыл болганынга тураскаадып, “Мээң Тывам” деп уран номчулганың республика мөөрейин чарлаан.

24.07.2021 Тывада Гам-Ковид-Вак вакцинаның ээлчеглиг партиязын эккелген
Тываның Кадык камгалал яамызы, бир хапта-ла 2 доза эм бар, бирги база ийиги тарыышкынга ажыглаар 600 доза вакцина келгенин дыңнаткан. Кызыл хоорайда хереглел улуг болганындан, ону мында тарылга пунктуларынга үлээн.

23.07.2021 «Ачы-буянның дээрбээ» фонд аар өртектиг эмнерни тыва уругларга тускайлаан
Амы-тынга онза айыылдыг болгаш хоочураан аарыгларлыг уругларны деткиир “Ачы-буянның тырыкызы” фонд ховар таваржыр берге аарыгларлыг уругларга Нусинерсен биле Рисдиплам деп аар өртектиг эмнерни тускайлап бээрин шиитпирлээн.

23.07.2021 Тываның найысылалында “Чуртталга бажыңнары болгаш хоорай хүрээлели” төлевилел чорудуу-биле «Южный» микрорайонда аллеяны чаагайжыткан
“Чуртталга бажыңнары болгаш хоорай хүрээлели” национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээри” федералдыг төлевилел ачызында, Тываның найысылалында 5 дугаар школа чанында “Южный микрорайонда аллея” биле Ангара бульвары кудумчуда 25/2 бажыңның дужунда хөй-ниити девискээрин чаагайжыдары дооступ турар.

23.07.2021 «Ыжык аарыглары-биле демисел» төлевилел-биле Тывада эмигде ыжык аарыгларын эге чадазында илередип турар
“Кадык камгалалы” национал төлевилелдиң “Ыжык аарыглары-биле димисел” төлевилел чорудуу-биле, республиканың онкология диспансери чаа эмчи дериг-херекселдери-биле четчелеттинип турар.

22.07.2021 “Кадык камгалалы” национал төлевилел чорудуу-биле Тываның ыраккы суурлары – Мугур-Аксы биле Тоора-Хемге вертолет хондурар чаа шөлдерни тудар
Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг «Кадык камгалалы» национал төлевилелдиң “Бирги эмчи-санитар дузазы көргүзер системаны хөгжүдери» төлевилел күүселдези-биле санитар авиациязын ажыглаан эмчи дузазының чедингирин хандырарын онза контрольда алган.

22.07.2021 Тываның абитуриентилери-биле тускайлаан олуттарже 919 керээни чарган
Тыва Республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызының медээзи-биле алырга, республиканың болгаш Россияның дээди өөредилге черлеринче улаштыр дужаап кирер кылдыр абитуриентилер-биле 919 тускай олуттарлыг керээлерни 2021 чылдың июль 20-ге чедир чарган. 

22.07.2021 Россияның чыынды командалар кежигүннери болур тыва спортчуларга Тываның Баштыңының стипендияларын доктааткан
Россияның чыынды командалар кежигүннери – тыва спортчуларга спортчу чедиишкиннери дээш регион Баштыңының 7000 рубль хемчээлдиг ай санының стипендилерин тывыскан.

22.07.2021 Тывада «Эмчилерге четтирдивис» акция эгелээн
Пандемияның үшкү чалгыының үезинде, коронавирус-биле демиселдиң мурнуку одуруунда дүн-хүн дивейн ажылдап турар эмчи ажылдакчыларын деткиир сорулгалыг “Эмчилерге четтирдивис” деп акция июль 20-де Тывада катап ажылын эгелээн.

22.07.2021 Тывада Фермер школазынга халас өөренир күзелдиглерден билдириишкиннерни хүлээп эгелээн
Тывада фермер ажыл-агыйын хөгжүдүп, ук ажылды эгелеп чоруур болгаш холда тудуп алганнарга бизнести чорударының база бүдүрүлгениң хемчээлин өстүрериниң чажыттарынга өөредир сорулгалыг фермерниң школазынга халас өөредир кылдыр август 12-ге чедир чыылданы эгелээн.

22.07.2021 Тыва Арат Республиканың 100 чылынга уткуштур республика найысылалында оран-саваларның даштыкы аян-шинчизинге мөөрейни чарлаан
Кызылдың мэриязы Тыва Арат Республиканың 100 чылынга уткуштур сайгырлыкчы субъектилер аразынга оран-савазын чараштыр шимеп алганынга көрүлде мөөрейни чарлаан.

20.06.2021 “Чаңгыс демниг Россия” партияның Тываның регион салбыры Владислав Ховалыгның кандидатуразын идип үндүрген

18.06.2021 «Кадык камгалалы» национал төлевилел-биле Тывада эмнелге албан черлериниң чурагайлыг болгаш техниктиг дериг-херекселдерин чаартып турар

18.06.2021 Тывада культура-массалыг хемчеглер эрттирерин кызыгаарлаан

18.06.2021 Тываның хемнеринде суг сыыгаан

17.06.2021 Роспотребнадзорнуң саналдааны кызыгаарлаан хемчеглерни киирерде, Тываның бизнес ниитилежилгезиниң саналын өөренип көрген

17.06.2021 Тываның чурттакчыларынга база аалчыларынга ТАР-ның 100 чылдаанынга делгелгени белеткээн

16.06.2021 Тываның Чер болгаш өнчү-хөреңги яамызын Менги Кара-оол удуртуп эгелээн

16.06.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг республика найысылалында тарылга пунктуларын хынаан

16.06.2021 Тываның Баштыңының Администрациязының чаа удуртукчузун томуйлаан

16.06.2021 Владислав Ховалыг: «Республикада ковид-биле аарыырының саны эвээш. Ындыг болзажок суларап болбас»

15.06.2021 Тываның найысылалынга Covid-19-ка удур тарылга кылыр пунктуларны немей ажыдар

15.06.2021 2021 чылда Тывада 23 өг-бүле албан-ажыл бажыңнарын алыр

14.06.2021 Тываның Чазаанга, шылгараңгай кижилерге күрүне шаңналдарын Россия хүнүнде тывыскан

14.06.2021 Тываның Баштыңының чанында хамааты инициативалар чөвүлелинге улусчу төлевилелдер шилилдезиниң түңнелдерин сайгарып чугаалашкан

11.06.2021 Тываның Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының чаа удуртукчузун томуйлаан

11.06.2021 Лариса Кужугетовна Шойгунуң мөчээни-биле Тывада кажыыдал хүнүн чарлаан

10.06.2021 Күрүне Думазының депутады Лариса Кужугетовна Шойгу мөчээн

10.06.2021 Россия Федерациязының сенаторлары Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазының боттаныышкынынга бедик үнелелди берген

09.06.2021 Республиканың социал ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

08.06.2021 Тывада күрүне программаларының күүселдезиниң шынарын үнелээн

08.06.2021 РФ-тиң Федерация Чөвүлелинден делегация ажыл-албан аайы-биле Тывада келген

08.06.2021 Гидрометеотөп Тывага суг улгадырын баш бурунгаар дыңнадып тур

07.06.2021 Владислав Ховалыг вице-премьер Марат Хуснуллин-биле ажыл-агыйжы байдалда ужурашкан

04.06.2021 Шуулган үезинде солун болгаш ажыктыг ужуражылга

04.06.2021 Тываның удуртукчузу делегей чергелиг экономиктиг шуулганның ажылында киржип турар

03.06.2021 «Азия төвүнде фанфарлар-2021» үрер хөгжүм оркестрлериниң III делегей фестивалы Тывада эртип турар

02.06.2021 Тывада турисчи эки маршруттарны шилиир

02.06.2021 Тываның школаларында халас изиг чемниң бир кижиге өртээн 64,56 рубль чедир өстүрген

01.06.2021 Тываның Чазаа «Чаа сорук» төлевилелдиң боттанылгазынче 27 млн. ажыг рубльди угландырар

01.06.2021 Тываның Баштыңы албан-хүлээлгени түр үеде күүседип турар Владислав Ховалыгның республиканың уругларынга байыр чедириишкини

31.05.2021 Республикада долу тарыышкынны алыр ужурлуг 124 муң кижиниң 29 хуузу тарыткан

31.05.2021 Бойдус халавының уржуктарын демнежип ажып эртер

30.05.2021 Кызылга «Аъттыг шериг марафону» база «Шериг ралли» бүгү-российжи маргылдааларның ийи мөөрейиниң байырлыг хаашкыны болуп эрткен

29.05.2021 Тыва суг үериниң чаа чадазынга белеткенип эгелээн

29.05.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг сугга алыскан черлерге четкен

28.05.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар В. Ховалыг Кызыгааржының хүнү-биле байырны чедирген

28.05.2021 Газ үлетпүрүнүң удуртулгазы-биле ажыктыг ужуражылгаларны эрттирген

28.05.2021 Республика национал төлевилелдер боттаныышкыны-биле чаарттынып, сайзыраар

27.05.2021 Май 26-ның хүнүнде республика девискээринде оруктарда байдал дугайында

27.05.2021 Республика девискээринде чаа коронавирус талазы-биле санитар-эпидемиологтуг байдал

26.05.2021 «Чемгерикчи инек малым» төлевилелдиң боттаныышкыны

26.05.2021 Тываның хемнеринде сугнуң деңнелиниң дугайында дыңнадыг

26.05.2021 Экономиктиг байдалдарны көрүп, Тываның хөгжүлдезиниң тускай программазынга эдилгелерни киирер

26.05.2021 Тываның чедери берге суурларындан школачыларны шылгалдаларже ОБЯ-ның катерлери-биле чедирер

25.05.2021 Тывада уругларның чайгы дыштанылга лагерьлеринге 18 муң ажыг школачылар дыштаныр

25.05.2021 60 хардан өрү назылыг чурттакчы чонну ковидке удур тарыыры-биле Тыва РФ-те 3-кү черде

25.05.2021 Тывада саргы энцефалиди-биле аараан бирги таварылганы бүрүткээн

25.05.2021 Гидрометеотөп Тывага чаъстаарын дыңнаткан, а камгалакчылар айыыл чок чоруктуң хемчеглерин сагыырынче чонну кыйгырган

25.05.2021 Регионнуң күрүнениң чуртталга оран-сава инспекциязының чаа удуртукчузун томуйлаан

24.05.2021 Тываның Чазааның даргазының чаа оралакчызын томуйлаан

24.05.2021 “Сорунза” төлевилел чорудуу-биле тудуг ажылдары эгелээн
2021 чылда «Сорунза» төлевилел-биле республиканың 7 биче суурларынга чаа культура одаан тудары планнаттынган.

22.05.2021 Тывада "Аъттыг шериг марафону" биле "Шериг ралли" маргылдаалары эгелээн

21.05.2021 Владислав Ховалыг Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгуга төрүттүнген хүнү-биле байырын чедирген

21.05.2021 Буянныг сеткилдиг мергежилдиң каңнакчызы – республиканың эмчи колледжизи 75 харлаан

21.05.2021 Республика девискээринде часкы суг үерлээшкини
Сөөлгү хонуктарда үргүлчүлелдиг чаъс тайгалар бажында эрээн хар суу-биле каттышкаш, улуг-бичии хемнер чоогу черлерде онза байдалды тургускан.

20.05.2021 Тываның Баштыңы албан-хүлээлгезиниң түр када күүседикчизи республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазының төлевилелдерин боттандырар айтырыгларны инвесторлар-биле сайгарган

19.05.2021 Тывада 18080 уругнуң чайгы дыштанылгазын организастаар

19.05.2021 Тывада 8 муң ажыг доозукчу күрүнениң түңнел шылгалдазын дужаар

18.05.2021 Тываның эрге-чагыргазы “хөлегеден” бизнестиң база ажылдакчыларның үнеринге күрүне деткимчелери-биле дузалаар

17.05.2021 Тываның 10 улуг үндүрүг төлекчилериниң санында даг-тывыш компаниялары кирген

17.05.2021 Республикада чаа коронавирус халдавырының талазы-биле ниити байдал

15.05.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыгның Бүгү-делегейниң өг-бүле хүнү-биле байыр чедириишкини

14.05.2021 Вице-премьер Александр Новак улуг күчүлүг чырык дамчыдар немелде шугумну тудар дээн Тываның планын деткээн

14.05.2021 Федералдыг тудуг сайыды Ирек Файзуллин Тыва Рспублика баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг-биле ажыл-агыйжы байдалда ужурашкан

14.05.2021 Тыва көжүп чоруур 20 хире диагностика комплекстерин алыр

13.05.2021 Тываның Чазаанда чаа томуйлаашкыннар

13.05.2021 Тываның чону кажыыдалдың митингинде

13.05.2021 Тывада 68 муң ажыг өөреникчилер күрүнеден 10 муң рубльдиң деткимчезин алыр

12.05.2021 Тываның чурттакчыларынга профилактиктиг хемчеглерни эдерерин, а өске черлерден келгеннерге ийи неделя иштинде бот-аңгыланыр чурумну сагыырын сүмелээн

12.05.2021 Республиканың хову шөлдеринде часкы хову ажылдары эгелээн

11.05.2021 Владислав Ховалыг Казаньда хай-халаптың уржуу-биле кажыыдалын илереткен

11.05.2021 Республикада мал оолдаашкыны адакталган
Республиканың Көдээ ажыл-агый база аъш-чем яамызының медээзи-биле алырга, 700668 баш төрүүр шээр малдан 560535 чаш төлдү ап, 80 % чедир күүседири планнаттынган. Май 10-нуң хүнүнге чедир 559897 баш анай-хураган камгалап алдынган.

10.05.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар В.Ховалыг стратегтиг чугула объектилерни хынап четкен

09.05.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар В. Ховалыгның Улуг Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини

08.05.2021 Владислав Ховалыг Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуну Наталья Масловага Тиилелге хүнү-биле байырны чедирген

08.05.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг Кочетов суурга ажыл-албан аайы-биле четкен

07.05.2021 Тывада «Звезда-Кызыл» чаа радио дамчыдылгазын эгелээн

07.05.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезиниң түр када күүседикчизи Бай-Хаак суурже оруктуң база “Чедер” курорт-дыштанылга комплекизиниң тудугларын хынаан

06.05.2021 Владислав Ховалыг Тыва Республиканың Конституциязы – Үндезин Хоойлузунуң хүнү-биле республиканың чонунга байырны чедирген

06.05.2021 Тываның Чазаанга өскүстерге бажыңнар тудуунуң дугайында чугаалашкан

05.05.2021 Чазак даргазының оралакчызы – экономика сайыдын томуйлаан

05.05.2021 Тываның Чазаанга “бок реформазын” боттандырар айтырыгларны чугаалашкан

04.05.2021 Корум-чурум камгалалы – бирги черде

04.05.2021 Тываның Чазаанга чаа коронавирус халдавырының эпидемиологтуг байдалын чугаалашкан

03.05.2021 Владислав Ховалыг Кызылда тудуг объектилерин хынаан

02.05.2021 Чадаанада республиканың аът чарыжы

01.05.2021 Тываның Чазаанга күш-ажылдың мурнакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

30.04.2021 Тыва Республиканың чер болгаш өнчү хамаарылгаларның сайыдында А. Чюдюкту томуйлаан

30.04.2021 Тыва Республиканың садыглажылга керээзиниң системазын таарыштырар талазы-биле хүлээлгени күүседир сайытты томуйлаан

30.04.2021 Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалын база 1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 76 чылын байырлаарының планы

29.04.2021 Тыва «Тиилелгениң диктантызынга киржир»

29.04.2021 Кеземче-күүселде системазының албан черлерин Кызылдан ырадыр

28.04.2021 «Социал картофель» төлевилелди калбарткан

28.04.2021 Хавырга даанга Будданың тураскаалын тургузар

28.04.2021 Тывада тиилекчи улусчу инициативаларны боттандырар

27.04.2021 Кызылда делегей чергелиг конференция ажылын эгелээн

27.04.2021 Тыва Республиканың “Мээң бизнезим” төп чурттуң шылгараңгай 10 төптериниң санынче кирген

27.04.2021 2021 чылда күрүнениң түңнел аттестациязын чедимчелиг эрттирер айтырыгларны чугаалашкан

26.04.2021 Владислав Ховалыг Тыва Республиканың Чазаан халаан

26.04.2021 ТР-ниң бойдус курлавырлары болгаш экология сайыдының албан-хүлээлгезин күүседир кылдыр Г. Ондарны томуйлаан

26.04.2021 Орук-транспорт комплекизинде чаа сайытты томуйлаан

26.04.2021 Тываның кадык камгалал сайыды албан-хүлээлгени күүседир кылдыр А. Югайны томуйлаан

24.04.2021 Тываның Чазаа ТР-ниң Дээди Хуралынга 2020 чылда ажыл-чорудулгазын илеткээн

23.04.2021 Арага продукциязын хоойлуга чөрүштүр чажыт садып-саарар чорукту илередип, ону болдурбас дээн мөөрейниң тиилекчилерин шаңнап-мактаан

23.04.2021 Ак-Суг чыдынын шиңгээдир төлевилелдиң күүселдезин чугаалашкан

22.04.2021 Часкы хову ажылдары доктааттынган агротехниктиг үеде эгелээр

22.04.2021 Оваарымчалыг болуңар: халдавырның өскерилген хевири - Sars-Cov-19 британ штамм. Эпидемияга удур хемчеглерни суларадып болбас

22.04.2021 Владислав Ховалыгның Москвага ажыл-агыйжы сургакчылаашкынының түңнелдери

22.04.2021 Чурттуң Президентизиниң Айыткалы: деткимчениң чаа хемчеглери база экономиктиг хөгжүлдеге чогуур байдалдарны тургузары

21.04.2021 Тывада «Тиилелгениң диктантызынга» белеткел эгелээн

21.04.2021 Тыва Республиканың баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг РФ-тиң чырыдыышкын яамызының удуртукчузу-биле ужуражыр

20.04.2021 Республика Чазаанга чайгы кадыкшылга кампаниязынга белеткелди чугаалашкан

20.04.2021 Республикада мал оолдаашкыны
Мал оолдаашкынының үезинде республика 700668 баш төрүүр шээр малдан 560535 баш анай, хураганны, азы малдың чаш төлүн 80% камгалап алыр планныг.

20.04.2021 Тывада ковидке удур хемчеглер уламчылавышаан

19.04.2021 Тываның Чазаанга орук тудуунуң айтырыгларын чугаалашкан
«Айыыл чок болгаш шынарлыг автомобиль оруктары» национал төлевилел-биле орук тудуунда 1 230,4 млн. рубль (федералдыг бюджет – 454,0 млн. рубль, республика бюджеди – 776,4 млн. рубль) көрдүнген.

19.04.2021 2021 чылда Тыва Республиканың девискээринге суг үерлээшкининге база арга-арыг өрт айыылын айыыл чок эрттиреринге контрольдаашкын

18.04.2021 Аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программаның күүселдезинге чазак хуралы болуп эрткен

18.04.2021 Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседикчизи Бии-Хемниң көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери-биле ужурашкан

17.04.2021 Тываның Чазаанга Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазының хемчеглеринге күүселдени сайгарган

17.04.2021 Владислав Ховалыг Каа-Хем суурда туттунуп турар СКТ-ни хынаан

16.04.2021 Тываның Чазаанга Роснедрниң төлээзи-биле ужуражылга

16.04.2021 Владислав Ховалыг: политиктиг кандыг-даа үзел-бодал катап тургузуушкун болгаш хөгжүлдеже угланган болза, кичээнгейге база хүндүткелге ол төлептиг

15.04.2021 Владислав Ховалыг агроүлетпүр база индустрия парктарынга четкен

15.04.2021 Кызылга «Хостуг тыныш» экологтуг акция эрткен

14.04.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг Кызыл хоорайның удуртулгазы-биле найысылалдың чидиг айтырыгларын сайгарып чугаалашкан

13.04.2021 Тываның Баштыңы албан-хүлээлгениң күүседикчизи Владислав Ховалыг чылыдылга-энергетика комплекизиниң айтырыгларын сайгарган ужуражылганы эрттирген

12.04.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг: Чазак суларавайн, чаңгыс команда кылдыр ажылдаар

12.04.2021 Тываның Баштыңы албан-дужаалды түр када күүседип турар Владислав Ховалыг тудуг объектилерин хынаан

12.04.2021 Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседикчизи социал четкилерде аккаунтыларны ажыткан

09.04.2021 Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттарынга регион баштыңының хүлээлгезин түр када күүседир Владислав Ховалыгны таныштырган

09.04.2021 СФО-да Президентиниң бүрүн эргелиг төлээзиниң оралакчызы регион эрге-чагыргазынче түр када кирген Тываның баштыңын таныштырган

08.04.2021 Апрель 9-та РФ-тиң Президентизи СФО-да бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйло түр үеде томуйлаткан Тываның Баштыңын таныштырар

08.04.2021 Шолбан Кара-оол долу күжү-биле ажылдаарын командазынга чагаан

07.04.2021 Тываның Чазаанга республикада туризмниң хөгжүлдезин сайгарып чугаалашкан

07.04.2021 Аңнаарының болгаш аңныыр сезонунуң хуусаазының дугайында дүрүмнерде өскерилгелерни киирген

06.04.2021 Тывада өрт айыылының сезону эгелээн

06.04.2021 Тываның Баштыңы «Социал картофель» төлевилелдиң киржикчилерин калбартыр даалганы берген

05.04.2021 Губернатор төлевилели Россияның Федерация Чөвүлелинге бедик үнелелди алган

02.04.2021 Тывада «Кадык камгалал» национал төлевилелдиң боттаныышкыны

02.04.2021 «Сорунза» төлевилел боттанылгазы-биле клуб тудуглары эгелээринге белен

02.04.2021 Тывада коронавирус инфекциязынга удур чонну тарыыры уламчылавышаан

02.04.2021 «Кадыкшылдың оруу» ажылын уламчылавышаан

01.04.2021 3-7 харлыг уругларга ай санында акша төлевирин бээриниң чаа чуруму апрель 1-ден эгелеп күш кирер

01.04.2021 Апрельдиң 1-ден республиканың школаларында бирги классче бижидилге эгелээн

01.04.2021 РФ-тиң Чазаа инфраструктура объектилериниң тудуун доозар немелде акша-хөреңгини Тывага бээр

31.03.2021 2021 чылда эге класс өөреникчилерин халас изиг чем-биле хандырары

31.03.2021 Тываның мал ажыл-агыйларында мал оолдаашкыны уламчылавышаан

30.03.2021 2021 чылда национал төлевилелдер шугуму-биле Тывага 345 объектини тудар

29.03.2021 Тываның Чазаанга өөреникчилерниң часкы дыштанылгазының түңнелдерин, халас изиг чемни организастаанын, профугланыышкынныг ажылды чугаалашкан

29.03.2021 Тываның Баштыңы СОVID-19-тан чонну тарыыр ажылды күштелдирерин республиканың кадык камгалал яамызындан негээн

25.03.2021 Тываның Чазаа 2021 чылда сайгарлыкчыларны база боттары ажыл-биле хандыртынган хамаатыларны деткиир

24.03.2021 Кызыл хоорай чоогунда Хербис дааның эдээнде суг айыылын шалыпкын чайлаткан

24.03.2021 Тывада кадыкшыл байдалы кызыгаарлыг өөреникчилер халас ийи катап чемненир

24.03.2021 Тывада албан бажыңнарын тудары уламчылавышаан

24.03.2021 Тыва Республикада хөй-ниити чемненилге организациязының ажылдаар шагында кызыгаарлаашкынны ап каапкан

24.03.2021 Тываның мал ажыл-агыйларында мал оолдаашкыны шуудаан

23.03.2021 Дмитрий Песков – Президент дыштаныр хүннерни Тываның тайгазынга эрттирген

23.03.2021 РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу Кызылда ведомство объектилерин хынаан

22.03.2021 РФ-тиң субъектилериниң экономиктиг кады ажылдажылгазының «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразында ассоциациязының чөвүлел хуралы болуп эрткен

19.03.2021 Тываның Баштыңы: Силерниң кызымак ажылыңарга четтиргеним илереттим

18.03.2021 Тывада “Чемгерикчи инек малым” губернатор төлевилелинде 250 кижи 2021 чылда киирген

18.03.2021 Тываның Чазааның экспортче угланган бизнести деткиир дээнин Максим Решетников демдеглээн

17.03.2021 Тывага таарымчалыг хүрээлелди тургузар дээш 2021 чылда 88,4 млн. рубльди тускайлаан

16.03.2021 2021 чылда «Социал картофель» төлевилел уламчылаар

12.03.2021 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы: Кызыл хоорайда агроүлетпүр парыгының девискээринге бүдүн чылда ажылдаар теплица комплекизин ажыдар

12.03.2021 Тываның мөгези Монгуш Начын хостуг хүрешке Россия чемпионадының түңнел салыынче эрткен

11.03.2021 2021 чылдың март 1-ден Моол-биле кызыгаарны мал-маганга чем сөөртүрүнче ажыткан

11.03.2021 Россияның Тудуг яамызының удуртукчузу Тываның тудуг адырында ажылдарның шынарынга үнелелди берген

10.03.2021 Тываның Чазаа биле федералдыг сайыттар Тываның хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазын боттандырып турарының түңнелдерин чугаалажып көрген

09.03.2021 «Чаа сорук» губернатор төлевилелиниң 2021 чылда киржир кордакчылары тодараттынган

09.03.2021 Март 9-туң аппарат хуралында өскүс уругларны чурттаар оран-сава-биле хандырар хемчеглерни чугаалашкан

05.03.2021 РФ-тиң экономиктиг хөгжүлде сайыды: Тывада ажылын эки билир команда ажылдап турар

04.03.2021 Михаил Мишустин Кызылда школаны база ийи уруглар садын доозарынга акшаны бээрин аазаан

03.03.2021 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы часкы хову ажылдарынга белеткелди эгелээн

03.03.2021 Кожуун чагыргалары мал оолдаашкынынче кичээнгейни угландырар

03.03.2021 Тыва: 2013-2018 чылдарда аварийлиг чуртталга фондузундан хамаатыларны өскээр көжүрер республиканың адрестиг программа боттанылгазының дугайында

02.03.2021 Тываның Орук-транспорт яамызы: республиканың орук ажыл-агыйы контрольда

01.03.2021 Тывага Кострома облазының культура хүннери болуп эртер

01.03.2021 Тывада ыяшты бүрүнү-биле болбаазырадыр комплексти тудар ажылдар эгелээн

26.02.2021 Социал керээ-биле күрүнеден социал ачы-дуза чедирилгези

24.02.2021 Тываның Чазаа хлеб быжырар үлетпүр бүдүрүлгелеринге компенсация бээр дугайында доктаалды хүлээп алган

24.02.2021 Тываның Баштыңы чаа неделяның ажыл угланыышкыннарын айыткан

19.02.2021 Эксперттер: Тываның эрге-чагыргазы республика хөгжүлдезиниң тускай программа боттаныышкынының боттуг түңнелдерин көргүскен

18.02.2021 Тывада эң эки улусчу эгелээшкиннерни шилип эгелээн

18.02.2021 Тыва Республикада назылап-кыраан болгаш инвалид кижилерни үр үеде ажаап-карактаар система дугайында чурумну бадылаан

17.02.2021 “Эзирлер уязы” губернатор төлевилелиниң ийиги ээлчээ

16.02.2021 Тываның Баштыңы арга-арыг өрттеринге база часкы үерлээшкинге удур эки белеткенирин негээн

16.02.2021 Тываның Баштыңы: эрге-чагырга органнарының бирги хүлээлгези - чоннуң айыыл чок чоруун хандырары

16.02.2021 Тываның чедери берге суурларын көжүп чоруур ФАП-тар-биле хандырар

15.02.2021 Тываның Баштыңы Афганистандан шериглерни үндүрген хүннүң дугайында: келир үевистиң быжыг таваа – төрээн чуртунга ынакшылда

15.02.2021 Тывага Шагааны байырлаанының түңнелдери

11.02.2021 Ховар дирткен тураскаалдар талазы-биле российжи конкурстуң организаторлары Тывада аалдап келген

05.02.2021 Тываның Баштыңы оолдарның Чаа чылда күзээшкинин боттандырган

04.02.2021 Тыва Республикада өскүс уругларны бажың-биле хандырар талазы-биле хемчеглер

03.02.2021 Тывага эъткир герефорд уксаалыг малды өстүрүп-көвүдедир бүдүрүлгелерни тургузар

02.02.2021 Тываның Баштыңы: Шагаа чонну эвилелдээринге, чаартылгаларже идигни бээр

01.02.2021 Тывага медицина төвүн тударынга 1,9 млрд. рубльди тускайлаан

29.01.2021 Муниципалдыг тургузуглар 2020 чылда чуртталга бажыңнары тудар планын күүсеткен

28.01.2021 Тываның Баштыңы шылгараан спортчуларга сертификаттарны тывыскан

27.01.2021 Тываның Чазаанга чайынды суунга алзып болур оруктарның байдалын чугаалашкан

27.01.2021 Тыва Республиканың Хөй-ниитиниң кадыкшыл төвүнде чаа удуртукчуну томуйлаан

27.01.2021 Тываның эрге-чагыргазы «Культура» национал төлевилел шугуму-биле немелде акшаландырыышкынче чагыгны киирген

26.01.2021 Карачаев-Черкесиядан «Квест-А» компания Тывага дүктүң баштайгы больбаазырадылга фабриказын тударынга киржир чадавас

26.01.2021 Тываның Кадык камгалал яамызынга 2020 чылдың баш бурунгаар түңнелдерин үндүрген

25.01.2021 2020 чылда Тываның сайгарлыкчыларынга 217,2 млн. рубльга үндүрүг чиигелделерин берген

25.01.2021 Тывада 2021 чылда бойдус камгалалының мурнады боттандырар ажыл-чорудулгазын демдеглээн

23.01.2021 Тываның Баштыңы яамыларның коллегиялар ажылын идепкейжидерин негээн

22.01.2021 Тывада биче бизнестиң чамдык объектилери санитарлыг чурумну сагывышаан ажылын катап эгелээр

22.01.2021 Тываның Садып алыышкын адырында керээ системазын өйлеп-таарыштырар яамы национал төлевилел боттанылгазының чогумчалыг ажылын уламчылаар

22.01.2021 Тываның Баштыңы Сукпактың котельнаязынга озал-ондактан когараан кижини Красноярскиге эмнедир кылдыр чоруткан

21.01.2021 Төлевилелдер боттанылгазы-биле спортчу инфраструктураны хөгжүдүп, аныяк-өскенни хаара тудар

21.01.2021 Тывада «Сорунза» губернатор төлевилелиниң күүселдези-биле чеди көдээ культура бажыңы туттунар

20.01.2021 Тываның Баштыңы инвестор-биле ужуражылгада регионнуң болгаш ооң чурттакчыларының сонуургалдарын айтып, капитал салыышкынын камгалаар болгаш деткиир аргаларны чугаалашкан

20.01.2021 Tываның Баштыңы Бай-Тал биле Сукпакка болуушкуннар дугайында – онза байдалдың уржуктары-биле демисежир эвес, а ону болдурбазын чедип алыр

19.01.2021 Терапия эмнелгезиниң чаа оран-савазынга түр када ажылдап турган халдавырлыг аарыглар эмнелгези ажылын дооскан

19.01.2021 Тывада күш-культура болгаш спорттуң сайзыралынче 300 млн. хире рубльди угландырар

18.01.2021 Тыва Республикада коронавирус инфекциязынга удур тарыышкын дугайында

18.01.2021 Тывада "Лунсин" КХН-ниң бир уургайында чер буступ дүшкен

18.01.2021 Крещениеде эштириниң дугайында: Covid-19-ту аары-биле эрткен кижилер доңуп болбас ужурлуг

18.01.2021 Тываның Баштыңы малчыннарны деткиир арга-хевирлерни сайгарып чугаалашкан

15.01.2021 Республиканың 9 кожууну эмчи дузазының автомашиналарын алган

15.01.2021 Тываның Баштыңы Россияның Айыыл чок албанының Тыва Республикада кызыгаар эргелелиниң чаа удуртукчузу-биле ужурашкан

15.01.2021 Олег Бады Тывага болган чер шимчээшкининиң уржуктарының дугайында

14.01.2021 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы: «Кыштаг» губернатор төлевилелиниң 2021 чылда киржикчилерин шилип турар

14.01.2021 Тывада “Албан бажыңы” төлевилелдиң боттаныышкыны уламчылавышаан

14.01.2021 Тываның Баштыңы Парлалга хүнүнде хүнүнде байырны чедирген

13.01.2021 Чер шимчээшкининиң уржуктары: Сес кожуунда 51 объектиде үрегдээшкиннер бары илерээн

13.01.2021 Сөөлгү чылдарда Тывада мал бажы көвүдээн

13.01.2021 Бии-Хем кожууннуң Суш суурда чаартынган культура одаа ажыттынган

12.01.2021 Тывада онза байдалдар комиссиязы беш муниципалдыг тургузугда база Кызыл хоорайда онза байдал чурумун киирген

11.01.2021 2020 чылда Тыва национал төлевилелдерни боттандырган

11.01.2021 Чаа чыл хүннеринде Тываның улусчу дружинниктери тонна хире арага суррогадын хавырган

11.01.2021 Тывада назы четпээннер ортузунда кем-херек үүлгедиишкиннери 2020 чылда кызырылган

29.12.2020 Тываның Чазаа шаңнал акшаларын республиканың бюджет ажылдакчыларынга дээш берипкен

29.12.2020 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Күзелдер шивижигежи» бүгү-российжи акцияга киришкен

28.12.2020 Тываның Баштыңы чаа чыл дыштаныр хонуктарында суррогат арагалар хавырарынга идепкейлиг болган полицейжилерни шаңнап-мактаар

28.12.2020 Covid-ке удур массалыг тарыышкын кылыр вакциналарның бирги партиязы Тывада чедип келген

26.12.2020 Тываның Баштыңының Чөөн-Хемчик кожуунга ажыл албаны

24.12.2020 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Интерфакска» регионнуң чедиишкиннерин болгаш чаа сорулгаларын таныштырган

23.12.2020 Тываның Баштыңы Москвага сургакчылаашкындан ээп чанып келген

22.12.2020 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Күрүне чөвүлелиниң чаа составында кирген

21.12.2020 Тываның Чазааның саң-хөө-экономика адыры саң-хөө чылын канчаар доосканын чугаалашкан

21.12.2020 Тываның кадык камгалал сайыды коронавирус аарыының амгы байдалының дугайында

21.12.2020 "Кадык камгалалы" национал төлевилел: Тываның онкология албанының лабораториязын чаа дериг-херекселдер-биле бүрүн четчелээн

16.12.2020 Республикада ажыл-амыдырал байдалының болгаш 2021 чылда иштики политиказының дугайында “Эрткен үени сактыр. Амгы үеге чоргаарланыр. Келир үеге бүзүрээр” деп Тываның Баштыңының Дээди Хуралга Айыткалы

26.11.2020 Тываның экономика сайыды-биле парлалга-конференция эрткен

26.11.2020 Тываның кожууннарында биче хемчээлдиг спорт залдары ажыттынып турар

26.11.2020 Кызылдың солагай талакы дачаларында херээженнер консультациязының дөрт участогун ажыткан

24.11.2020 Тываның Баштыңы: Күүсекчи эрге-чагырга чоннуң айтырыгларын шиитпирлээр

23.11.2020 Эң-не кызымак кыштагжы малчыннарга хүнден октаар электростанцияларны берген

23.11.2020 Тывада “Албан бажыңы” төлевилелдиң күүселдези

22.11.2020 Тываның IX Камбы-ламазы бодунуң албан-дужаалынче кирген

20.11.2020 Тыва: «Чаа сорук» төлевилелдиң шупту киржикчилери чаа амыдыралче чүткүдүп турар

19.11.2020 Кызыл-Москва-Кызыл авиарейсче субсидиялыг билеттерни садып турар

19.11.2020 Тываның орук ажыл-агыйын интеллектуалдыг системалар-биле чепсеглээн

18.11.2020 Тывада кожуун эмнелгезинде амгы үениң диагностика дериг-херекселин салган

17.11.2020 Көдээ черлерни хөгжүдер программаның күүселдези – федералдыг яамының контролюнда

16.11.2020 Тываның Баштыңы Кызыл кожуун чагыргазы-биле «муниципалдыг шакты» эрттирген

14.11.2020 Тыва Республиканың инвестиция климадын экижидеринче угланган төлевилелдер – экономиканың шимчедикчилери

13.11.2020 Тываның даштыкы экономиктиг харылзаалар талазы-биле агентилели Россия-Моол кызыгаарында эрттирилге пунктулары түр када хагдынарын дыңнадып тур

12.11.2020 Тываның Баштыңы: Аныяктар ордузу чаа чыл бүдүүзүнде ажыглалга кирерин чедип алыр

11.11.2020 Тываның Баштыңы солагай талакы дачаларда чаа школа тудуун хынаан

10.11.2020 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол коронавирусту нептеретпес дээш кылыр кол хемчеглерни сагындырган

10.11.2020 «Эзирлерниң уязы» губернатор төлевилели-биле туттунган спортчу залдарны ажыглап эгелээр

10.11.2020 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы – эгелеп чоруур араттарны деткээн субсидияларны бээр дээн шилилделиг мөөрейниң түңнелдерин үндүрген

09.11.2020 Тываның Баштыңы Ш. Кара-оол кол редакторлар-биле ужурашкан

06.11.2020 Тываның суурларында специалистерге албан бажыңнарын тудуп эгелээн

06.11.2020 2020 чылда Тывада “Чемгерикчи инек малым” губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң саны 500 өг-бүле четкен

05.11.2020 "Кадык камгалалы " национал төлевилел: Республиканың онкология диспансеринде салган чаа КТ-аппаратты шенеп ажылдаткан

05.11.2020 Ш. Кара-оол: Амгы ниитилелге тыва дылды билири чугула

04.11.2020 Тыныш органнарын камгалаары-биле арыг-силигниң маскаларын Тыва Республиканың девискээринге албан кедериниң дугайында

04.11.2020 Тывада школачы дыштанылга хонуктарын ноябрь 8-ке чедир узаткан

03.11.2020 Чаңгыс эп-сеткил каттыштырылга хүнүнүң бүдүүзүнде өөрүнчүг болуушкун

02.11.2020 Чаа-Хөл төп кожуун эмнелгезиниң кезер эмчизи Донгак Ким Маадырович чаа албан бажыңын алган

02.11.2020 Ковидке удур демисел үезинде кызыгаарлыг хемчеглер хевээр арткан

02.11.2020 2020 чылдың ноябрь 2-ниң хүнүнде Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал

01.11.2020 Тывадан эрес-дидим оолдар, уругларны тураскаалдыг медальдар-биле шаңнаан

01.11.2020 Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол чаңгыс чер-чурттугларынга Тыва дыл хүнү-биле байырны чедирген

30.10.2020 Российская газета: Тываның Баштыңы РФ-тиң чырыдыышкын сайыды-биле ужурашкан

30.10.2020 Коронавирус-биле демисежиринге 190 млн.рубльди республикага тускайлап бээрин Тываның Баштыңы дугурушкан

29.10.2020 Тыва турисчи-кадыкшылга каттыжыышкыннарын тударынга ниитизи-биле 6,1 млрд. рубльди тускайлаар

28.10.2020 Тывада чыл эгезинден тура, деткимчеге хереглелдиг кижилер-биле 2938 социал керээлерни чарган

28.10.2020 Тываның Баштыңы: чыл төнчүзүнде Хандагайты эрттирилге пунктузунуң чаартылгазы эгелээр

27.10.2020 Тываның Баштыңы ажылчын сургакчылаашкын-биле Москвада
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол октябрь 26-да ажыл албан аайы-биле Москва хоорайда чеде берген. Республика хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазының айтырыглары-биле ажылдаарын ол дыңнаткан.

26.10.2020 Тываның Баштыңы Улуг-Хем кожуунга ажыл-албан сургакчылааны

26.10.2020 Чаштарны чараш чүүлдерге өөредип-кижизидери-биле

23.10.2020 Тываның улуг сарыг шажын төвүнде тудуг ажылдары кайы хире чоруп турарын база катап хынаан

23.10.2020 Тывада муниципалдар аразынга пассажирлер аргыштырар эрге дээш ажык конкурсту чарлаан

22.10.2020 Тываның Баштыңы школалар директорларының чөвүлел хуралынга хүннүң чидиг айтырыгларын сайгарган

21.10.2020 2020 чылдың октябрь 21-ниң хүнүнде Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал

21.10.2020 Чаа-Хөл кожуунда “Аныяк өг-бүлеге кыштаг” төлевилел чорудуу

20.10.2020 Тываның чазаа хуу инвестор-биле чедери берге ыраккы кожуунну электрофикастаар төлевилелди дугурушкан

19.10.2020 Республика Чазааның бөгүнгү аппарат хуралын коронавирус-биле демисел айтырыындан эгелээн

19.10.2020 Көдээ ажыл-агый культураларның дүжүт ажаалдазы доостур четкен

19.10.2020 Хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг медицина төвүнүң тудуу доозулган

18.10.2020 Тываның Баштыңы эртем-шинчилел институдунуң эртемнери-биле ужурашкан

16.10.2020 Тывада “Өг-бүлеге-ле бирээден эвээш эвес дээди эртемниг уруг” губернатор төлевилелиниң киржикчилери көвүдээн

15.10.2020 «Социал хөмүр» төлевилелдиң күүселдези

15.10.2020 Тываның чонун гриппке болгаш ОРВИ-ге удур тарыыр план 66 хуу күүсеттинген
2020 чылда гриппке болгаш ОРВИ-ге удур 172600 кижини тарыыры планнаттынган.

14.10.2020 Тываның Баштыңы федералдыг казначейство төлээлери-биле ужурашкан

14.10.2020 Тываның Баштыңының онза хыналдазында - ажыглалче кирер чаа тудуглар

13.10.2020 Тываның Баштыңы социал төлевилелдерниң дээштиин демдеглээн

13.10.2020 Тываның Баштыңы коронавирус эпидемиязын чавырылдырар бүгү-ле хемчеглерни алыр даалганы берген

13.10.2020 Тывада одалга сезонунга белеткел ажырбас

12.10.2020 Тывада хуу инвестициялар хемчээли 9 катап көвүдээн

12.10.2020 Тывада муниципалдыг тургузуглар удуртукчулары эпидемиологтуг байдал дээш харыысалгалыг

12.10.2020 Тыва Республикада 2020 чылдың октябрь 12-де коронавирус талазы-биле эпидбайдал

09.10.2020 Тываның Баштыңы Экономика яамызының чаа удуртукчузу база коллективи-биле ужурашкан

08.10.2020 Тываның Баштыңы чаа эмнелге төвүнүң тудуунга чораан

08.10.2020 Ш. Кара-оол: Тываның найысылалының сорунзалыг бир чери апаар ужурлуг

07.10.2020 Тыва «дүрген дузаның» 13 чаа автомобильдерин алган
Бөгүн Тывада, федералдыг чазактың айтыышкыны езугаар, регион эмнелге албан черлериниң автопарыгын чаартыры-биле саткан “дүрген дуза” машиналарының ээлчеглиг бөлүү чедип келген.

06.10.2020 Тываның Баштыңы Сибирь федералдыг округ регионнарында национал айыыл чок чоруктуң чугула айтырыгларын сайгарган хуралга киришкен

06.10.2020 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы тус черниң малының продуктулуг чоруун база уксаазын экижидер ажылдарны эгелээн

06.10.2020 Тывада 1177 объектиниң 1071-и кышка белениниң паспорттарын алган

05.10.2020 Тываның Баштыңы ажыл-албанының аайы-биле Новосибирск хоорайда

05.10.2020 Тываның Баштыңы: МАСС Сибирьниң мурнады хөгжүдер угланыышкыннарын тодарадыр

02.10.2020 Тываның Баштыңы амгы үеде COVID-19 - дугайында: байдалды тудары чугула

01.10.2020 Тывада социал-экономиктиг хөгжүлдениң бот-тускайлаң программазы-биле объектилер тудуунче кирге

30.09.2020 Тываның Баштыңы: Кижизидикчи башкы – чаш кижиниң амыдыралында эң-не онзагай черде

29.09.2020 Тывада көдээ ажыл-агый культураларының дүжүт ажаалдазы уламчылавышаан

29.09.2020 Тываның Баштыңы удуртукчуларның кичээнгейин бюджет чорудуунче угландырган
«Ам 2021 чылдың бюджедин хевирлээрининиң үези чоруп турар. Кижилерниң амыдыралчы чугула херек шупту айтырыгларын көрүп, чаңгыс чер-чурттугларывыска эң ажыктыг объектилер база хемчеглер дээш акша-хөреңгини салып алыр ужурлуг бис

29.09.2020 Тываның Баштыңы коронавируска удур тайылбыр ажылын күштелдирерин негээн

28.09.2020 Тывада национал төлевилелдер күүселдезин штабтың ээлчеглиг хуралында көрген

28.09.2020 Ыдык Бай-Тайганың бажында улуг Овааны катап тургускан

25.09.2020 Ш. Кара-оол: Күскү дүжүт – орулга ажылдап алыр арга

25.09.2020 Тываның Баштыңы экономика яамызынга мурнады боттандырар сорулгаларны айыткан

24.09.2020 Тываның Чазааның даргазының кандидатуразын Дээди Хуралга бадылаар

23.09.2020 Covid-19: Тываның Баштыңы школаларда уругларның айыыл чок чорук хандырылгазын күштелдирерин негээн

23.09.2020 Тываның Баштыңы республика найысылалында чаа эмнелге төвүнүң тудуун бедии-биле үнелээн

22.09.2020 Тываның Баштыңы республика Чазааның составында өскерилгелерни кылган

21.09.2020 Тываның чеди өөредилге чери “Өөредилге” национал төлевилел-биле федералдыг грантыларны ойнап алган

20.09.2020 Тыва Республикада сентябрь 20-де короновирус талазы-биле эпидбайдал

18.09.2020 Тывада мал семирти азыраар баштайгы шөлчүгештер тудуу адакталган

17.09.2020 Федералдыг үндүрүг албанының Тывада эргелелиниң организастыг тургузуун эде чаартыр

17.09.2020 Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) үшкү чыыжының чаңгыс мандаттыг Правобережный № 1 соңгулда округунуң депутадынче немелде соңгулдаларның түңнелдери

16.09.2020 Бүгү-российжи эртем-практиктиг конференцияның айтыырында - ажыл чок чорук

16.09.2020 Владимир Путин Тываның Баштыңынга чаагай күзээшкиннерни дамчыткан

15.09.2020 Тыва Республиканың девискээринге 2020 чылдың сентябрь 13-те Чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнүң түңнелдери

14.09.2020 Тывада тараа болгаш ногаа дүжүдүнүң ажаалдазы эгелээн

14.09.2020 Tываның 13 кожуунунда мал чеминиң белеткели доозулган

11.09.2020 Сентябрь 11-де Тыва Республиканың девискээринде шупту 110 соңгулда участоктары эртенгиниң 8 шактан ажылын эгелээн

11.09.2020 Тываның кадык камгалал сайыдының бирги оралакчызында инфекционист эмчи Марианна Кууларны томуйлаан

10.09.2020 Чедери берге көдээ черлерге ажылдап чеде берген эмчи ажылдакчыларын чаңгыс удаа бээр төлевир акша-биле деткиир

09.09.2020 Тываның Баштыңы коронавирус халдавырын “чиик” көрбезин чаңгыс чер-чурттугларындан дилээн

09.09.2020 Тыва чылгы ажыл-агыйының талазы-биле Россияда мурнунда 5 регионнуң санынче кирген

09.09.2020 Көдээ ажыл-агыйынга хереглелдиг черлер контроль-хайгааралда

08.09.2020 Республиканың школаларында изиг чем хандырылгазы

08.09.2020 Республикага туризм адырын хөгжүдер дээш

08.09.2020 Республика тараа культураларын ажаарынче кирген

07.09.2020 Республикага одалга сезону сентябрь 15-те эгелээр

05.09.2020 Наадым-2020 байырлынга тураскааткан аът чарыжы

05.09.2020 Тываның мал ажыл-агыйы эртем ажылдарында

04.09.2020 Мурнакчы малчыннарга көдээ ажыл-агый техникаларын тывыскан

04.09.2020 Наадым байырлалында республиканың шалып-ишчи малчыннарын демдеглээн

03.09.2020 18 харга чедир аныяк мөгелер аразынга Наадым-2020 тыва хүрежи

03.09.2020 Сүттен ак чемниң дээжизин делгээн “Ак чем” мөөрей-фестиваль

02.09.2020 Тывада школалар болгаш уруглар садтарын тудуп турарының дугайында

02.09.2020 Ат-алдарлыг спортчулар тыва хүрешти хөгжүдер дээш Тываның эрге-чагыргазының кылып турар күжениишкиннерин үнелээн

01.09.2020 Ыраккы Мөңгүн-Тайга кожуунда малга кышкы чем белеткели

01.09.2020 Сайгарылгада “Чемгерикчи инек малым” төлевилел

01.09.2020 Тывага Билиглер хүнү эки эрткен

01.09.2020 Сентябрь 1 – Тывада эки-турачыларга Сактыышкынның хүнү

31.08.2020 Тываның өөредилге болгаш эртем сайыды чаа өөредилге чылының республикага эгелээриниң дугайында

31.08.2020 Тываның Спорт яамызы чоннуң бурунгу оюннарының бирээзи – тыва хүрешти сайзырадырының талазы-биле конференцияны эрттирген

31.08.2020 Республикада коронавирус талазы-биле эпидбайдал

28.08.2020 2020 чылда «Демография» национал төлевилел күүселдези-биле Тывага 3 уруглар садын тудар

28.08.2020 Тываның Культура яамызы «Культура» национал төлевилел күүселдезиниң чамдык түңнелдерин үндүрген

28.08.2020 Тывада 125 муң дөрбелчин метр чуртталга шөлүн чыл төнчүзүнге чедир дужаар

27.08.2020 Тывада мал чеминиң белеткели
Тывада чаъстыг хүннер турзажок, мал чеминге белеткел калбаа-биле чоруп турар.

27.08.2020 Тываның Баштыңы COVID-19-биле удур демиселге улуг ажылды кылган

26.08.2020 Ыраккы Мөңгүн-Тайга кожуунче хөмүр сөөртүлгезин шапкынчыдар

26.08.2020 Тываның кызыгаар кожууннарында бес чумазынга удур хемчеглерни чоруткан

25.08.2020 “Эзирлерниң уязы” губернатор төлевилелин күүседир дээш

24.08.2020 Тыва Хөгжүлдениң тускай программазы-биле келген бирги акшаландырыышкынны бүдүрүлге болгаш социал инфраструктура объектилерин тударынче үндүрер

24.08.2020 Тыва чаа өөредилге чылын чогумчалыг эгелээр хемчеглерни ап турар

24.08.2020 Ажы-төлдүг өг-бүлелерни деткээн немелде төлевирлер бүрүнү-биле төлеттинер

22.08.2020 Тывада аварийлиг чуртталга фондузундан хамаатыларны өскээр көжүрер программаның күүселдезиниң дугайында

22.08.2020 Тывада «Социал хөмүр» губернатор төлевилели уламчылап турар

21.08.2020 Тожу: озалааш черге хоорук чурттаарының үези төнген

21.08.2020 Тыва: губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң 83,4% дээди эртемни чедип алыр сорулгалыг

21.08.2020 Тывада «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилелиниң киржикчилеринге инектерни дамчыдып, малынга камгалалды кылдырткан

20.08.2020 Тывада одалга сезонунга белеткел күштелген

20.08.2020 Тывада “Көдээ суурнуң башкызы” программаның киржикчилери илереттинген

20.08.2020 2020 чылдың сентябрь 13-те Чаңгыс аай бадылаашкын хүнүн Тыва Республикага эрттиреринге белеткел ажылдары доозулган
Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязының дыңнатканы-биле алырга, 2020 чылдың сентябрь 13-те 80 төлээлекчи органнарже соңгулдалар болуп эртер.

20.08.2020 2020 чылда 3,5 муң өг-бүле губернаторнуң «Социал картофель» социал төлевилелиниң деткимчезин алган

19.08.2020 Тывада мал чеминиң белеткели – көдээ ишчилерге харыысалгалыг үе

19.08.2020 Тываның Баштыңы Өөредилге яамызындан сентябрь 1-ниң чыскаалын канчаар эрттирерин тодарадырын негээн

18.08.2020 Тываның Баштыңы ыраккы суурларда туттунуп турар чаа объектилерни хынаан

18.08.2020 Кобду тулчуушкунунуң маадырларынга тураскаалды Кызыл хоорайда ажыткан

18.08.2020 «Интергео» компанияның удуртукчузу Лев Кузнецов Республика Хүнү-биле Тываның Баштыңынга байырны чедирген

17.08.2020 Тываның Баштыңы Республика хүнүнде ажыл-ишчилерге күрүне шаңналдарын тывыскан

15.08.2020 Республика хүнүнде – чаа автомашиналар

14.08.2020 Тываның Баштыңы коронавирус-биле демиселге шылгараан республиканың эмчи ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

14.08.2020 Тыва Республика хүнү-биле кол хемчеглерниң планы

14.08.2020 Республиканың Баштыңы – Тывага Наадым национал байырлалды пандемия үезинде бир тускай эрттирер

14.08.2020 Тываның малчыннарының байырлалын сентябрь 3-4-те эрттирер

13.08.2020 Национал инвестиция рейтингизинде Тыва туружун хевээр арттырган

30.07.2020 Тываның Баштыңы Россияның тускай дээди өөредилге черлериниң доозукчулары-биле чаңчылчаан ужуражылганы эрттирген

29.07.2020 Россияның Чазаа арга-арыг өрттерин болдурбас база оларны өжүрер ажылдарже Тывага 88,7 млн. рубльди тускайлаан

28.07.2020 «Чаа Сорук» губернатор төлевилелиниң күүселдези
Тыва Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы «Чаа сорук» программа шалыпкын чоруп турарын дыңнаткан.

27.07.2020 Тываның Баштыңы Москвада республиканың бүрүн эргелиг төлээ черинге эмнедип барган инвалид уругларның ада-иелеринге дузалажырын даандырган

27.07.2020 2020 чылдың июль 27-де Тыва Республикада коронавирус-биле эпидемиологтуг байдал

24.07.2020 Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазын боттандырары чугула чадада келген

24.07.2020 РФ-тиң Камгалал яамызы Тывага чаа эмнелге төвүнден аңгыда поликлиниканы база тудар

23.07.2020 Тываның Баштыңы найысылалче кирер орукка тургузар скульптураларның дөзевилелдерин сонуургап көрген

22.07.2020 Тываның Баштыңы коронавирус-биле байдал экижээн-даа болза, серемчилелдиг болурунче чурттакчыларны кыйгырган

22.07.2020 РФ-тиң күрүнениң национал политиказының стратегиязын Тывага боттандырар талазы-биле эң эки муниципалдыг программага конкурс чарлаттынган

21.07.2020 Республиканың 1 дугаар эмнелгезинде AIRO мобилдиг томограф ажылдап эгелээн

17.07.2020 РФ-тиң Чазааның курлавыр фондузундан Тыва коронавирус-биле демисежиринге 160 млн. рубльди немей алыр

17.07.2020 Тываның Баштыңы муниципалдыг чергелиг суг үери болган ыраккы Бай-Тайга кожуунче үнүпкен

16.07.2020 Тывада кызыл дипломнуг дооскан аныяктарны ипотекага компенсация-биле деткип турар

15.07.2020 Тываның Баштыңы сугга алзып болур хире черлерде малчын коданнарны хайгааралга алырын дааскан

13.07.2020 Тес-Хем кожууннуң Самагалтай суурда ийи уруглар садтарын туткан
Тываның Тес-Хем кожууннуң Самагалтай суурунда ийи уруглар садында ийи тудугну немей туткан.

10.07.2020 Тыва Москвадан гуманитарлыг бирги дузаны алган
Коронавирус халдавырындан аараан кижилерни эмнээринге ажыглаар дериг-херекселдерлиг гуманитарлыг дуза Москвадан бо хонуктарда Тывада чедип келген.

08.07.2020 Тывада кышка белеткел чурум езугаар чоруп турар

08.07.2020 Тываның Өөредилге яамызы – орус дылга ЕГЭ чогуур чурумга эрткен

08.07.2020 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы Моолда бубон чумазының өөскээни-биле профилактиктиг хемчеглерни сагыырын республиканың чурттакчыларынга сагындырган

07.07.2020 Тываның Баштыңы Конституцияже эдилгелер талазы-биле бадылаашкынның түңнелдериниң дугайында - «Шупту чаңгыс кижи дег болган бис!»

07.07.2020 Тывада «Чаа сорук» губернатор төлевилелиниң бирги чадазынга ооң мурнунда шииттирип чораан 69 кижи киржир
Төлевилелдиң башкарыкчызы болур ТР-ниң Хөй-ниитиниң айыыл чок чоруунуң яамызы киржир күзелдиг кижилер саны оон үш катап хөй болганын дыңнаткан.

07.07.2020 Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг - 2020» төлевилелиниң 107 киржикчизинге малчын турлагларны тудары адакталган

22.06.2020 Тываның Экономики яамызы “Кеш” губернатор төлевилелин 2019 чылда чедиишкинниг боттандырган киржикчилерни онзалап демдеглээн.

19.06.2020 Call-төптерни чедир дериир талазы-биле оперативтиг хемчеглер

19.06.2020 Тываның Баштыңы COVID-19 талазы-биле нарын байдалды болдурбас дээш демиселди чарлаан

19.06.2020 Тыва Республикада 2020 чылдың июнь 18-тиң хүнү-биле коронавируска эпидемиологтуг байдал

18.06.2020 Тываның Баштыңы марттың 27-ден бээр COVID-19 айтырыгларының талазы-биле ажылдап турар call-төпте немелде күштү быжыглаарын онааган

17.06.2020 Тываның Баштыңы: Улуг Тиилелгениң 75 чылынга тураскааткан байырлал биле чыскаалдың республикага эрттирер хевирин өскерткен

17.06.2020 Тываның Баштыңы регионнуң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазын боттандырар айтырыгларны сайгарып көрген

16.06.2020 Тываның сугларынче рейдилер үезинде чурум үрекчилерин илереткен

16.06.2020 Тываның арга-арыг ажыл-агый албан черлери өрт-биле демисежир чаа автомобильдерни алган

16.06.2020 Тыва Республикада 2020 чылдың июнь 15-те коронавирус талазы-биле эпидбайдал
Эрткен хүнде 79 кижи сегээн. Ниитизи-биле 1045 (40,7%) кижини сегээн соонда үндүр бижээн, оларның 181 – бичии уруглар.

11.06.2020 Тываның Баштыңы РФ-тиң Кадык камгалал яамызындан специалистер бөлүүнүң удуртукчулары-биле ужурашкан
РФ-тиң Кадык камгалал яамызының даалгазы-биле Москвадан Тывада келген инфексионист эмчилер-биле республика Баштыңы Шолбан Кара-оол ужурашкан.

11.06.2020 Россияның Кадык камгалал яамызының инфекционистери коронавирус пандемиязының үезинде Тываның эрге-чагыргазының ажылын эки деп үнелээн

10.06.2020 Тыва Республикада коронавирус талазы-биле 2020 чылдың июнь 10-да эпидемиологтуг байдал

10.06.2020 Елена Каратаева: кызыгаарлаттынган хемчеглерни сагып турарынга контроль күштелир

09.06.2020 2020 чылдың июнь 9-та Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидбайдал

09.06.2020 Тываның Баштыңы Социал ажылдакчының хүнү-биле байырны чедирген

08.06.2020 Тываның Баштыңы дүрген эмчи дуза болгаш медицица катастрофа төвүнүң ажыл-агыйжы байдалын экижидерин айыткан

08.06.2020 «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилеринге дамчыдар малдарны шилип дооскан

08.06.2020 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы: кыска хуусаа иштинде тараа культураларын тарып дооскан

08.06.2020 РИА Новости: Тыва өскелерде чок төлевилелди эгелээн

08.06.2020 Тываның Чазаанга уругларның чайгы дыштанылгазын чугаалашкан

05.06.2020 Тываның Баштыңы: эмчилеривис халдавыр-биле демисежир арга-дуржулганы шиңгээткен

05.06.2020 Тывада 2020 чылда 1200 өг-бүле үш хар чедир назылыг үшкү база дараазында уругларынга төлевирлерни алыр

04.06.2020 Тыва Республикада чаа коронавирус халдавырының талазы-биле 2020 чылдың июнь 4-те байдал
Роспотребнадзорнуң ТР-де эргелели биле ТР-ниң Кадык камгалал яамызының медээзи-биле алырга, аарыг нептереп тараан үеден бээр 54558 лабораторлуг хыналданы кылган, ооң иштинде сөөлгү хонуктарда 2087-ни.

04.06.2020 ОБЯ суг үеринден серемчилелди кошкатпазын дыңнадып тур

03.06.2020 Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң бешки ээлчээниң киржикчилеринге малды дамчыдар кылдыр белеткээн

02.06.2020 Тываның 1-ги вице-премьери Александр Брокерт – коронавирус халдавырының байдалы контрольда

02.06.2020 Тываның Чазаанга республикада коронавирус халдавырының тарап нептерээниниң амгы үеде байдалын сайгарган

01.06.2020 РФ-тиң Президентизиниң уругларга төлевирлер талазы-биле чарлыы Тывада күүсеттинип эгелээн

01.06.2020 Республиканың 1 дугаар эмнелгезиниң лабораториязы COVID-19-ка ПЦР-диагностика аргазы-биле тестилерни кылып эгелеп

29.05.2020 Тывада бот-хоргадал чурумун июнь 30-ге чедир узаткан

29.05.2020 2020 чылда Тывада 139 өскүстерни чурттаар оран-сава-биле хандырар

28.05.2020 Тываның Чазаа биче болгаш ортумак бизнести деткиир

28.05.2020 Тывада эпидбайдал эгелээнден COVID-19-ка 42009 лабораторлуг хыналданы кылган

28.05.2020 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы: мал оолдаашкыны чедиишкинниг доозулган

28.05.2020 Тывада «Арга-арыг камгалалы» федералдыг төлевилелдиң күүселдези

28.05.2020 Тывада чылдылга-энергетика комплекстериниң объектилерин келир кышка белеткеп эгелээн

27.05.2020 «Айыыл чок болгаш шынарлыг автомобиль оруктары» национал төлевилелдиң Кызыл хоорайда күүсеттинип турарын хынаан

27.05.2020 Тывада социал ужур-дузалыг объектилерни база хөй кижилер чыглыр черлерни дезинфекциялап турар

27.05.2020 Тываның суг объектилеринче баарын хораан

26.05.2020 Тывада Сайгарлыкчылар неделязы онлайн-чурумга эртер

26.05.2020 Тываның Баштыңы чазакты удуртпушаан, а оралакчылары демниг ажылдап турар

26.05.2020 Тываның Баштыңының даалгазы езугаар социал адыр харыылап турар ооң оралакчызы эмчилерге май төлевирлерин контрольда алган

25.05.2020 2020 чылдың май 25-те Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал
Эпидемиологтуг үе иштинде 37265 лабораторлуг шинчилелдерни кылган. Тыва Республикада эпидемиологтуг байдал эгелээнден COVID-19-тан аараан 760 таварылганы илереткен.

25.05.2020 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы «Агростартап» конкурстуң грант акшалары кылдыр субсидия тыпсыр түңнелдерин чарлаан

25.05.2020 Тываның Баштыңы: бергелерни ажып эрте бээр бис

22.05.2020 Тыва 2013-2018 чылдарда чедир аварийлиг деп санаттынган чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программаны бо чылын доозар
Ук программа бөгүнде 62,6 хуу күүсеттингенин сагындыраал. Аварийлиг 52,22 муң дөрбелчин метр ниити шөлдүг чуртталга бажыңнарын бузуп, 1399 өг-бүлени, азы 4115 кижини өскээр көжүрген.

22.05.2020 Тываның сайгарлыкчыларынга дузаның хемчээли чартык миллиард ажа берген

22.05.2020 Тываның Кадык камгалал яамызы апрель ай дээш эмчилерге деткимче төлевирлерни бүрүнү-биле төлээн

21.05.2020 Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң түңнелдерин үндүрген

20.05.2020 Тыва Республикада 2020 чылдың май 20-де коронавирус хамчыының талазы-биле эпидемиологтуг байдал

20.05.2020 Тываның Баштыңы Таңды кожуунда часкы хову ажылдарын хынаан

19.05.2020 Тываның Баштыңы: профессионал өөредилге чорудуун өскертирин үе негеп келген

18.05.2020 Тываның Баштыңы эмчилерге чаа тускай машиналарны дамчыткан

18.05.2020 Тыва Республикада 2020 чылдың май 18-те коронавирус талазы-биле эпидбайдал

18.05.2020 Кундустугнуң клуб тудуунда ажылдар кидин-түлүк

17.05.2020 Тываның Саң-хөө яамызы коронавирус-биле дорт демиселде эмчи ажылдакчыларынга тургускан деткимчени төлээриниң чурумун тайылбырлаан

15.05.2020 Тывада 21 муң ажыг өг-бүле уругларынга немелде төлевирлерни алыр

15.05.2020 2020 чылдың май 15-те Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал
Эпидемиологтуг байдал эгелээнден бээр, 19 531 лабораторлуг шинчилгени кылган.

15.05.2020 Тываның арга-арыгларында регион чергелиг онза байдал чурумун соксаткан, ындыг болзажок өртке удур онза чурум хевээр арткан

14.05.2020 Кызыл хоорайның чөөн микрорайонунда көдээ ажыл-агый рыногунуң тудуу адакталган

14.05.2020 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Енисей» автомобиль орук эргелелиниң чаа удуртукчузу-биле ужурашкан

14.05.2020 Тываның ажыл-биле бот-хандырттынган 329 хамаатызынга 2019 чылда төлээн үндүрүүн эгидип бээр

13.05.2020 Тывада бот-хоргадал чурумун май төнчүзүнге чедир узаткан. Экономика адырын ажылдадып эгелээриниң бирги чадазынче кирген

13.05.2020 Тывадан 92 муң хире ажы-төл 10 муң рубль хемчээлдиг хары угда төлээр төлевирни алыр

13.05.2020 Тыва республикаже халдавырның киирерин болдурбас дээш чоруткан комплекстиг хемчеглер
Республикада коронавирус-биле демиселди бо чылдың январь төнчүзүнден эгелээн.

12.05.2020 2020 чылдың май 12-де Тыва Республикада эпидбайдал

09.05.2020 Тываның Баштыңының Улуг Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини

08.05.2020 Сергей Шойгунуң белекке чоруткан камгалал херекселдерин Тываның эмнелге албан черлеринге үлээн

07.05.2020 Республиканың Көдээ ажыл-агый яамызы Тывада мал оолдаашкыны чедиишкинниг болган деп санаан

06.05.2020 Тыва чоннуң ынак хүрежин көргүзүп, хей-аъдын көдүрер

06.05.2020 Хоочуннар тамчыктыг чурттазын дээш

02.05.2020 Тываның Баштыңы чаңгыс чер-чурттуглары-биле харылзашкан

29.04.2020 Апрель30-де коронавирус талазы-биле Тывада байдал

28.04.2020 Апрельдиң 28-те Тывада үш арга-арыг өрттери бүрүткеттинген

28.04.2020 Тывада коронавирустан аараан кижилер чыттырар эмнелгениң медтехниказы чогуур чөпшээрел негелделеринге хыналданы эрткен

28.04.2020 Республикада «Тываның телешколазы» ажылын эгелээн

28.04.2020 Тываның Орук-транспорт яамызының удуртулгазы “Айыыл чок болгаш шынарлыг автомобиль оруктары” национал төлевилел чорудуу-биле кылдынып турар орук ажылдарын хынаан

28.04.2020 ТШО шериглери Тываның бир суурунуң чанынга өрттү өжүрген

28.04.2020 Апрель 28-те Тывада эпидбайдал

27.04.2020 Апрель 27-де, Тывада дөрт арга-арга өрттери хып турар

27.04.2020 Тывада 2020 чылдың апрель 27-де коронавирус талазы-биле байдал

24.04.2020 Россияның Чазаа коронавирус пандемиязының экономиктиг уржуктарын ажып эртер планны таныштырган

24.04.2020 Тываның Баштыңы республиканың чурттакчылары күрүне деткимчезиниң кандыг хемчеглерин ажыглап болурун чугаалаан

24.04.2020 Тываның Баштыңы ийи яамы биле бир албанның удуртулгазын чаарткан

23.04.2020 Тываның удуртукчузу чораан Григорий Ширшин республика хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазынга үнелелди берген

22.04.2020 Федералдыг каайлы албанының удуртукчузу база Тываның Баштыңы Россия-Моол күрүне кызыгаарында Хандагайты автомобиль эрттирилге пунктузунуң ажыл чурумун өскерткен

21.04.2020 Бот-аңгыланыр чурум үезинде арага садарын хораан соонда, Тывада «эзирик» кем-херектер саны кызырылган

21.04.2020 Сергей Шойгунуң чорудуп берген эмчи маскаларын, антисептиктерни, экспресс-тестилерни Тываның эмчилеринге дамчыткан

21.04.2020 Тываның Кадык камгалал яамызы көдээ черлерге 26 ФАП-тарны тударынга садыглаашкынны чарлаан

20.04.2020 Тываның Баштыңы оперативтиг аппарат хуралында амгы эпидемиологтуг байдалды сайгарган

17.04.2020 Тываны хөгжүдериниң бот-тускайлаң планы: перспективтиг инвестиция төлевилелдери, чедингир оран-сава тудуу, социал айтырыглар шиитпири

16.04.2020 Тываның Баштыңы: республиканы дүрген хөгжүдери - күрүне айтырыы болур

15.04.2020 Тываның Баштыңы республикада коронавирустан аараан ийи таварылганы дыңнаткан

15.04.2020 Россия Федерациязының Чазаа Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазын бадылаан

14.04.2020 Тывада УСН база Патент ажыглап турар биче болгаш ортумак сайгарыкчы чорук субъектилеринге үндүрүглерни эвээжедир дугайында хоойлуну хүлээп алган

14.04.2020 Тывада часкы хову ажылдарынга белеткел

13.04.2020 Тываның Чазаанга коронавирустуң амгы үеде байдалын сайгарган

09.04.2020 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Тожу кожуунда чаа коронавирус халдавырынга хамаарыштыр эпидбайдалга истелге-биле холбаштыр кыйгырыы

08.04.2020 2020 чылдың апрель 8-те 11.00 шактыы-биле Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидбайдал
Роспотребнадзорнуң ТР-де эргелели биле ТР-ниң Кадык камгалал яамыларының берген медээзи

08.04.2020 Ш. Кара-оол: Хүрээ - чоннуң чырык угаанче оруун ажыдып, камгалал өргээзин тургузар бедик хей-аъдының тугу апаар
Апрель 7-де, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республика девискээринде эң улуг сарыг шажын төвү апаар – чаа хүрээ тудуунга чораан.

07.04.2020 Тываның Баштыңы биче болгаш ортумак бизнести деткиир хемчеглер дугайында

07.04.2020 Тываның Баштыңы чогуур үезинде часкы хову ажылдарын эгелээрин чугаалаан

07.04.2020 Тожуже санавиация вертоледу ужуп үнүпкен

06.04.2020 Апрель 6-ның медээзи-биле алырга, Тывада коронавирус аарыы чаңгыс-даа чок

04.04.2020 Тываның Баштыңы республикаже кирер орукта санитар постузун хынаан

04.04.2020 Тываның полициязы бот-аңгыланыр чурумну сагып турарынга хыналданы күштелдирген

03.04.2020 Тывада бар 80 ИВЛ-аппараттарның кырынга, Россияның Кадык камгалал яамызындан 82 аппарат немей келирин манап турар

02.04.2020 Тыва Республикада коронавирус талазы-биле апрель 2-де эпидемиологтуг байдал

02.04.2020 Тываның чурттакчыларынга бир муниципалдыг тургузугдан өскезинче аргыжарын хораан
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Чаа коронавирус халдавырын киирерин база нептереп тараарын болдурбазынче угланган немелде хемчеглер дугайында» чарлыкка атты салган.

02.04.2020 Регион Баштыңының биче болгаш ортумак бизнести деткиир дугайында дарый даалгазын Тываның Экономика яамызы күүседип эгелээн

02.04.2020 Роспотребнадзорнуң Тыва Республикада эргелелиниң удуртукчузу чаа коронавирус халдавырынга удур хемчеглер дугайында

01.04.2020 «Тыва Республиканың девискээринге хамаатыларның бүрүнү-биле аңгылаттынып тускайланыр чурумун киирериниң дугайында» Тыва Республиканың Баштыңының Чарлыы

31.03.2020 Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал дугайында дыңнадыг

31.03.2020 Тываның Баштыңы чаа коронавирус инфекциязынга удур чорудуп турар хемчеглер дугайында ээлчеглиг отчетту берген

30.03.2020 Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал

28.03.2020 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң чаңгыс чер-чурттугларынга кыйгырыы

25.03.2020 Тываның Баштыңы республикаже кирер оруктарга санитар постуларын тургузуп, коронавирус аарыглыг кижи келген таварылгада чаа терапия корпузун калбартырын негээн

25.03.2020 Александр Брокерт: Тываның Баштыңы-биле кады кыска хуусаада төнчү үре-түңнелдерни чедип алыр дээш төлевилел удуртулгазының чаа хевиринде ажылдап турар бис

25.03.2020 Тываның Баштыңы социал айтырыглар талазы-биле оралакчызынга Саида Сенгиини томуйлаан

24.03.2020 Республика девискээринде мал оолдаашкыны

24.03.2020 1 дугаар республика эмнелгезиниң бедик технологиялар төвүнде 100 орунну немей салып эгелээн

23.03.2020 Тываның Баштыңы 2020 чыл Тожу кожууннуң хөгжүлдезинге эргилделиг чыл болур деп айыткан

20.03.2020 Тываның Баштыңы РФ-тиң Спорт яамызынга спорт комплекизиниң тудуун акшаландырарын чугаалашкан

20.03.2020 Тываның мал ажыл-агыйларында мал оолдаашкыны эгелээн

20.03.2020 Тываның Баштыңы чаа коронавирус халдавырының тараарын болдурбас талазы-биле штабтың ажылын дыңнаткан

19.03.2020 Тываның Баштыңы РФ-тиң экономиктиг хөгжүлде сайыды-биле ужурашкан

19.03.2020 Коронавирустуң чаа 2019-nCoV халдавырын эккеп, нептерээрин болдурбазынче угландырган немелде хемчеглер

18.03.2020 Тывада аэропорттуң делегей чергелиг кезээн дерииринге 150 млн. рубль көрдүнген

18.03.2020 Тывада Чедер хөлге санаторлуг-курорт комплекизин тудар

17.03.2020 Республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң интервьюзу: Тываның бот-тускайлаң планы национал төлевилелдерни калбаа-биле боттандырарынга идигни бээр

16.03.2020 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол коронавирус халдавырын болдурбазы-биле регионнуң девискээринде кезээде белен чоруктуң чурумун киирген

13.03.2020 Бай-Тайга кожуунда мал кыштаглаашкыны

12.03.2020 ТАСС: РФ-тиң Чазаанче Тываның шапкын хөгжүлдезиниң тускай программазын киирген

12.03.2020 Коронавирус аарыы бар чурттардан келген кижилерге Тывада “изиг шугум” телефоннары ажылдап турар

11.03.2020 Тываның Баштыңы школа директорларының ажыл-чорудулгазынга үнелелди эде көөрүн саналдаан

10.03.2020 Тывада аар чүък сөөртүлгезиниң шимчээшкинин бир ай үеде кызыгаарлаар

06.03.2020 Тываның Баштыңы: Россияның Конституциязынга дылдың хөй талалыын айтыр

05.03.2020 Тываның Баштыңы: регион хөгжүлдезиниң тускай программазын хүлээп алыр үези чоокшулаан

04.03.2020 «Туран» сыын ажыл-агыйының ажылы үре-түңнелдиг

04.03.2020 Фронтучу Георгий Абросимов дайын хоочуннарының тураскаалдарын канчаар экижидерин Тываның культура сайыдынга саналдаан

03.03.2020 Тываның Баштыңы өскүс уругларны чурттаар чер-биле хандырар дугайында федералдыг хоойлуже эдилгелерни киирерин саналдаан

03.03.2020 Тываның Баштыңы үерлээшкинге удур команда-штабтыг өөредилгени эрттирерин айыткан

03.03.2020 Улуг Тиилелгениң 75 чылынга тураскааткан юбилейлиг медальдар маадырларын тыпкан

02.03.2020 Тываның Баштыңы Тожуда иви ажыл-агыйын хөгжүдер тускай аргаларны айыткан

02.03.2020 Тываның Баштыңы «Россельхозбанк» АН удуртуп-баштаар чериниң даргазының оралакчызы-биле ужурашкан

28.02.2020 Тыва күрүне-хуу кады ажылдажылга рейтингизинде 17 турушта көдүрүлген

28.02.2020 Шагаа-2020 чоннуң байырлал хүннеринде делгелге-садыглаашкынның түңнелдери

27.02.2020 Улуг-Хем кожууннуң “кыштагжыларында”

27.02.2020 Тыва Республиканың 2019 чылда социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң түңнелдери

26.02.2020 Тывада мал кыштаглаашкыны хүр
Кожуун чагыргаларының медээлери-биле алырга, республикада мал кыштаглааашкыны хүр менди.

26.02.2020 Тывада тайга тооруу белеткээриниң үези өскерилген

24.02.2020 Тываның Баштыңы Шагаа-биле чаңгыс чер-чурттугларынга болгаш республиканың аалчыларынга байырны чедирген

23.02.2020 Тываның Баштыңының Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле байыр чедириишкини

21.02.2020 Тываның Баштыңы Тожу кожууннуң хөгжүлдезинге хамааржыр айтырыглыг “муниципалдыг шакты” эрттирген

21.02.2020 «Шагаа-2020» чоннуң байырлалынга тураскааткан байырлыг хемчеглер ПЛАНЫ

20.02.2020 Тывада регионнуң көдээ ажыл-агый яамызының удуртулгазы бүрүнү-биле чаартынган

19.02.2020 Чадаананың шии театрынга "Улусчу чогаадылганың алдарлыг коллективи" атты тывыскан

18.02.2020 Тываның Баштыңы российжи регионнарда чурттакчы чоннуң амыдырал-чуртталга байдалының рейтингизин тайылбырлаан

18.02.2020 Тываның социал албан черлери-биле доктаамал ажылдаарын Шолбан Кара-оол негээн

18.02.2020 Тывада спортту эртем-методиктиг үделге-биле чорудар

17.02.2020 Тываның найысылалында аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле беш каът 6 бажыңны дужааган

15.02.2020 Тываның Баштыңы афган дайынының хоочуннарынга байырны чедирген

14.02.2020 Тываның Баштыңы коллегалары-биле национал төлевилелдерниң бирги чылында күүселдезиниң түңнелдерин чугаалашкан

13.02.2020 Тываның Баштыңы Тыва Республиканың Истелге эргелелиниң коллегия хуралынга киришкен

11.02.2020 Тываның чамдык суурларында ОРВИ база гриппке карантинни чарлаан

11.02.2020 Тываның Баштыңының Айыткалын боттандырып

11.02.2020 Чонга улуг деткимче - социал төлевилелдерде

10.02.2020 Тываның Баштыңы: Тывада коронавирус аарыы чок

07.02.2020 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол көдээ черлерде кадык камгалалының бирги звенозун эде дериирин негээн

07.02.2020 Тываның Экономика яамызы – туризм адырында солун хемчеглер
Туризм адырында 2019 чыл чымыштыг болгаш солун хемчеглер-биле байлак болган.

06.02.2020 Тываның Баштыңының көдээ ажыл-агый яамызынга ужуражылгалары
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол дүүн республиканың көдээ ажыл-агыйынга чедип, ажыл-агыйжы чугааларны кылган.

06.02.2020 Улуг Тиилелгеге тураскааткан хостуг хүреш маргылдаазы

05.02.2020 Тываның Экономика яамызы 2020 чылда эрттирер ярмарка хемчеглериниң чаңгыс улуг планын тургускан

05.02.2020 Тываның найысылалында чаа школаның төлевилелин үлегер-майык кылдыр ажыглаар

04.02.2020 Тываның Баштыңы Чадаана хоорайда сугга алыскан черлерге четкен

04.02.2020 Тывада культура албан черлеринче келиишкин 33 хуу өскен

04.02.2020 Тываның найысылалында көдээ ажыл-агый рыноктарын тудуп турар

03.02.2020 Кызыл хоорайның болгаш Кызыл кожууннуң школаларында карантинни чарлаан

03.02.2020 Тывада улуг бода малдың шупту санының 16 хуузун мал-маган учедунуң чаңгыс аай системазында киирген

03.02.2020 Муниципалдыг командаларны хевирлээр, мергежилди бедидер

31.01.2020 Республиканың малчыннары мал оолдаашкынынга белеткенип турар

30.01.2020 Сибирь регионнарының туризм адырында кады ажылдажылга дугуржулгазында Тыва каттышкан

30.01.2020 Тыва 2019 чылда тудугларның хемчээлин 1,5 катап улгаттырган

29.01.2020 Шолбан Кара-оол Тываны хөгжүдер федералдыг планның белеткелин эң чугула деп санаан

29.01.2020 Тыва Республиканың автооруктарында байдал

29.01.2020 Регион чазаа Тываның күрүне университединге медицина факультедин ажыдарын чедип алыр

29.01.2020 Тываның Баштыңы Кызыл – Абакан аразында чаа авиарейстиң ажыттынганы-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байыр чедирген

28.01.2020 Тываның Чазааның Аппарат хуралындан

27.01.2020 Тываның Баштыңы Чадаана хоорайда сугга алыскан бажыңнарны хөмүр-биле хандырарын дааскан

24.01.2020 Тываның Баштыңы “Чаа сорук” төлевилелдиң утказын олуруп чорааннарга тайылбырлаан

24.01.2020 2019 чылда Тываның кол капиталынче инвестициялар салыышкыны 13 хуу өскен

23.01.2020 Тывада муниципалиттерниң тудуг тудар дүрүмнерни болгаш нормаларны сагып турарын контрольга алыр

23.01.2020 REGNUM ИА: Тываның Баштыңы Россияның чаа Чазааның айтырыгларын чугаалаан

23.01.2020 Тываның студент отрядтарынга бюджеттен дузаны кадар

22.01.2020 Тываның Баштыңы кадрлар томуйлаашкынында аныяк болгаш шимченгир удуртукчуларны салган

21.01.2020 Республика Баштыңының мобильдиг хүлээп алыышкыны Тывада ажылын эгелээн

21.01.2020 Тываның Баштыңы Евгений Ромазановтуң чок болганы-биле кажыыдалын илереткен

21.01.2020 Кызыл хоорайның кудумчуларында 12 участокта кижилер эртер черлер чоогун чаартыр

20.01.2020 Тываның Баштыңы федералдыг ведомстволар-биле сырый ажылдаарын айыткан

20.01.2020 Республика девискээринде бөрүлер-биле демисел

17.01.2020 Тывада “Көдээ школага – башкы” төлевилелдиң конкурс ажылын эгелээн

16.01.2020 Тываның орук-транспорт комплекизиниң сайыдының оралакчызы:

16.01.2020 Шолбан Кара-оол: Россия Президентизиниң айтыышкыннары Тывага дыка херек

16.01.2020 Тывада хөй аалдыг 92 бажыңны чоокку үш чылда септээр

15.01.2020 Тывада республика Баштыңының көжүп чоруур хүлээп алыышкыны ажылын эгелээн

15.01.2020 Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы 2020 чылдың кол угланыышкыннарын тодараткан

15.01.2020 Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизиниң Айыткалын бээр ёзулалда киржип турар

15.01.2020 Тываның эрге-чагыргазы биле «Интергео» компания Тожу кожуунче чырыкты шөерин дугурушкан

14.01.2020 Республика девискээринде мал кыштаглаашкыны хүр-менди

13.01.2020 Тываның Баштыңының Россияның парлалга хүнү-биле байыр чедириишкини

13.01.2020 Күрүне ажылдакчызы Дандар-оол Ооржак: Тываның эрткен болгаш амгы үезинге деңнештирилгени кылып болур мен
Советтер болгаш күрүнениң көскү ажылдакчызы, Кызыл хоорайның хүндүлүг чурттакчызы Дандар-оол Көк-Хунаевич Ооржак:

13.01.2020 Тываның Баштыңының 2020 чылда Айыткалында Өвүр кожуунга дорт хамааржыр айтырыглар хөй

10.01.2020 Тываның Баштыңы: 2020 чыл – шапкын тудуг ажылдарының онзагай чылы

09.01.2020 Тываның Баштыңы биле ыдыктыг Феофан Христостуң төрүттүнген хүнүнде уруглар бажыңы биле эмнелгеге барганнар

31.12.2019 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Чаа чыл-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байыр чедириишкини

30.12.2019 Кызылда Күш-ажылдың кижизиниң чылын түңнеп, Күш-ажылдың Маадыры атты тывыскан

27.12.2019 КОЛ СОРУЛГА — БУРУНГААР БАЗЫМНАР

24.12.2019 Шолбан Кара-оол Тывада сарыг шажынның эрткен, амгы база келир үелериниң дугайында
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол  Тывада сарыг шажынның эрткен, амгы база келир үезиниң дугайында бодунуң бодалын илереткен.

23.12.2019 Тываның Баштыңының хүлээп алыышкыны

20.12.2019 Тываның VIII Камбы-Ламазы Джамбел Лодой дүжүлгезинде саадаан

18.12.2019 Тываның Баштыңы республика чазаанда кадрлар өскерлиишкиннерин кылган
Тываның Чазаанда ийи чаа вице-премьерлерни томуйлаан.

18.12.2019 Аныяк активчилер Тываның Баштыңының айыткалында боттарынга ажыктыг дыка хөй арга-хевирлерни тыпкан
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол декабрь 12-де Тыва Республиканың Дээди Хуралынга чылдың-на бээр айыткалын кылган.

17.12.2019 Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттары республика Баштыңының айыткалынга хамаарыштыр
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол декабрь 12-де Тыва Республиканың Дээди Хуралынга чылдың-на бээр айыткалын кылган.

17.12.2019 Тываның күрүне университединиң ректору Ольга Хомушку Тываның Баштыңының айыткалының дугайында – аныяктарга дорт кыйгырыгны онзазындым
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол декабрь 12-де Тыва Республиканың Дээди Хуралынга чылдың-на бээр айыткалын кылган.

17.12.2019 Тываның Баштыңының айыткалының дугайында Айдын Дун – аарышкылыг айтырыглар хажыызынга артпаан

17.12.2019 Ирина Бадыргы Тываның Баштыңының Айыткалының дугайында: социал инициативалар шугумунда чаа чүүлдер немешкен
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол декабрь 12-де Тыва Республиканың Дээди Хуралынга чылдың-на бээр айыткалын кылган.

17.12.2019 Дээди Хуралдың даргазы Тываның Баштыңының дугайында: Шолбан Валерьевич кижилерге кедилиг болгаш херектиг идеяларны эндевес кижи

17.12.2019 Республика баштыңының айыткалында өзек айтыышкынны Тываның Саң-хөө яамызы бодунда демдеглеп алган
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол декабрь 12-де Тыва Республиканың Дээди Хуралынга чылдың-на бээр айыткалын кылган.

17.12.2019 Александр Донгак: Тываның Чазааның ажылында кол чүък көдээ суурларның талазынче угланган

16.12.2019 Тыва Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң ТР-ниң Дээди Хуралынга (парламентизинге) 2020 чылда республикага ажыл-херектерниң байдалы болгаш иштики политика дугайында “Хөгжүлдениң чаа энергиязы. Тывага чурттаар. Тывага чоргаарланыр” деп АЙЫТКАЛЫ

13.12.2019 Ада-чурттуң улуг дайынының чылдарында тыва чоннуң күш-ажылчы маадырлыг чоруунга тураскаадып “Кызыл коъш” тураскаалды Кызылда ажыткан

13.12.2019 Тываның Баштыңы 2020 чылда Айыткалын парламентиге болгаш республикага таныштырган

12.12.2019 Тываның Саң-хөө яамызы бюджет ажылдакчыларының шалың төлевириниң дугайында

12.12.2019 Декабрь 12-де Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралга айыткалын бээр

14.11.2019 Тыва кадык камгалалында бирги звенону чаартырынга белеткенип эгелээн

14.11.2019 Ноябрьның 13-тен 16-га чедир Тывага хадып, улуг хар дүжүп, оруктарга тайгактаар чадавас
2019 чылдың ноябрь 13-те ындыг медээни берген.

13.11.2019 Валентин Ёндан Тываның чедери берге Мөңгүн-Тайга кожууннуң шупту суурларын эргээн

13.11.2019 Тываның Кадык камгалал яамызынга кадрларның соңгаар чоруп турарын база ону болдурбас аргаларны чугаалашкан

12.11.2019 Тываның Баштыңы республиканың хөй-ниити айыыл чок чоруун хандырар сорулганы чаа яамының мурнунга тургускан

12.11.2019 Тываның Баштыңы амгы үениң чижилгелиг экономиктиг байдалында харыысалга күштелгенин коллегаларынга сагындырган

08.11.2019 Шойгунуң Тывага ажыл-албаны: шериг хоорайжыгажын, аът болгаш спорт комплекстерин тутканын хынаан

07.11.2019 Тываның Эрзин кожуунунда чыжыргананы калбаа-биле тарып, болбаазырадып турар

07.11.2019 Тываның Баштыңы республиканың социал-экономиктиг шапкын хөгжүлде планының ужур-утказын тайылбырлаан

06.11.2019 Республика Баштыңы Тываның күрүне университединиң эртемденнери-биле ужурашкан

06.11.2019 Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң баш бурунгаар планын чедир кылыр

05.11.2019 Тывада казна, бюджет база автономнуг албан черлериниң ажылдакчыларының шалың төлевирин өстүрер

04.11.2019 Тываның Баштыңы Чоннуң чаңгыс деминиң хүнү-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байырны чедирген

01.11.2019 Тываның Кызыл кожуунда электри хандырылгазының шынары бедиир

31.10.2019 Тываның эмнелгелеринде чаа эмчи дериг-херекселдерин салган

31.10.2019 Кызылда Улуг-Хемни кежир коммунал көвүрүгде чаартылга ажылдары кидин-түлүк

30.10.2019 Моолдуң кичээнгейинде – Тыва

29.10.2019 Россия-Моол кызыгаарында «Хандагайты» хыналда-эрттирилге пунктузун эде чаартырынга 600 млн. ажыг рубль инвестицияны салыр

27.10.2019 Тываның Баштыңы моол Шамбалага биле чаа цемент заводунга чораан

26.10.2019 Тывада чаңныктан бажыңы өрттенген өг-бүлеге дузалажыр

25.10.2019 Тывага кардиологияның НМШТ эксперт бөлүү ажылдаан

25.10.2019 Тываның чедери берге Мөңгүн-Тайга кожуунда энергия бээр чаа дериг-херекселди ажылдаткан

24.10.2019 Тываның Баштыңы ажыл-албан аайы-биле Моолда чоруп турар
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол октябрьның 23-тен 26-га чедир ажыл-албанының аайы-биле Моолга турар.

23.10.2019 Германияның чиңгине консулу Тываның “Аныяк өг-бүлеге кыштаг” төлевилелин онзазынган

22.10.2019 Тыва дыл – чоннуң өнчүзү

22.10.2019 Тываның Баштыңы Моолче сургакчылаашкынының сорулгазын чугаалаан
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Моолдуң президентизи Халтмаагийн Баттулгадан Улан-Баторга ужуражыр чалалганы алган.

21.10.2019 Кызылга Кобду тулчуушкунунуң маадырларынга тураскаалды тудар

21.10.2019 Республикада үндүрүглер чыырының шалыпчы айы чарлаттынган

18.10.2019 Тыва чурттар аразының бирги рейизин хүлээп алырынга белеткенип турар

18.10.2019 «Тус чер бот-башкарылга органының тулган кадр ажылдакчызы» мөөрейниң түңнелдериниң дугайында

17.10.2019 Яндекстиң өөредилге эгелээшкиннеринде Тыва идепкейлиг киржип турар
"Яндекс.Учебник" сервис-биле кады ажылдаарын өөреткен Тывада семинарга 583 эге класс башкылары киришкен. Ону республиканың 17 кожуунунга (муниципалдыг районнарга) база үш хоорай округтарынга (Ак-Довурак, Чадаана база Кызылга) эрттирген.

17.10.2019 Республикада күскү дүжүт ажаалдазы доозулган

16.10.2019 Тываның Баштыңы хосталгада үнүп келген, хөй ажы-төлдүг кижилерни эдип-чазаары-биле черни аңгылааш, хойларны үзүп бээрин саналдаан
Кызыл. Октябрь 15. ИНТЕРФАКС-СИБИРЬ – Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол вторникте эрткен хуралда, хоругдалдан хосталып келген хөй ажы-төлдүг кижилерни “Аныяк өг-бүлеге кыштаг” регион төлевилелинге киириштирерин саналдаан.

15.10.2019 Тываның Баштыңы Россияның Чазааның даргазы Дмитрий Медведевке буруузун илереткен

14.10.2019 Тываның Баштыңы республиканы дүрген хөгжүдер программа талазы-биле ажылдарны тодаргай чугаалаан

14.10.2019 Тыва Республиканың күрүне программаларын күүсеткениниң түңнелдери

14.10.2019 Тываның Баштыңы, октябрь 11-де, республиканың ажыл-ишчилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан

12.10.2019 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның составынга Тываның каттыжып киргениниң 75 чылынга тураскааткан байырлыг хуралда
Тываның Национал театрынга байырлыг хурал болуп эрткен. Аңаа Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол киришкеш, байырлыг сөстү алган.

11.10.2019 РФ-тиң Тудуг яамызы Тывада чуртталга тудуунуң бир дөрбелчин метрде өртээниң нормазын 58 муң рубль кылдыр өстүрген

10.10.2019 Моол биле Тываның аразынга авиарейстер организастаарынга кызыгаарда агаар оруктарын ажыдар арганы Росавиацияга чугаалажып көрген

10.10.2019 Тываның Баштыңы октябрь 10-да РФ-тиң Чазак даргазының удуртканы хуралга киришкен

09.10.2019 Чыл эгезинден тура Тывада 3755 кижиниң күш-ажылчы эргелерин тургускан

09.10.2019 Тывада арга-арыг өрттериниң саны 2019 чылда кызырылган

08.10.2019 РФ-тиң Чазаа Тывада уруглар садының тудуун доозарынга 100,8 млн рубльди тускайлаан
РФ-тиң Чазаа Чырыдыышкын яамызынга Тыва Республиканың Кызылда уруглар садының тудуун 2019 чылда доозар кылдыр 100,8 миллион рубльди аңгылаан.

08.10.2019 Тывада иви ажыл-агыйын хөгжүдер төлевилел боттанып эгелээн

08.10.2019 Путинниң дыштанып турар чери Тыва дээрзин регионнуң Баштыңы бадыткаан

08.10.2019 Тывада көдээ ажыл-агый культураларының дүжүдүн ажаавышаан

07.10.2019 Тывага молекуляр-генетиктиг лабораторияны ажыдарын көөр

07.10.2019 Тывада «Бүгү-ниити өөредилге – 2019» хемчег доозулган

04.10.2019 Кызылдың Президентиниң кадет училищези беш харлаан

04.10.2019 Тыва - «Айыыл чок болгаш шынарлыг автооруктар» төлевилелдиң тускай сорулгалыг көргүзүглерин күүседир талазы-биле Россияның мурнуку он регионунуң санында

03.10.2019 Тыва биле Томск облазының аразынга культура харылзаалары быжыгар

03.10.2019 Культура болгаш уран чүүл адырында башкыларга байыр чедирген байырлал Тывага бир дугаар эртер

03.10.2019 Тывада «Башкымга мөгейиг» акция чоруп турар

02.10.2019 Тывада гриппке удур 140 муң ажыг кижини тараан

02.10.2019 Кызыл хоорайда 2019 чылда септээр ужурлуг объектилерде ажылдар доозулган

01.10.2019 Тывада мал чемин белеткээринге шылгарааннарга акша шаңналдарын болгаш белектерни тыпсыр

01.10.2019 Тываның биче сууру – Иймеге биче фермаларны ажылдадыр

30.09.2019 Тывада тудугларның хемчээли 1,5 катап улгаткан

28.09.2019 Тываның Баштыңы моол авиакомпанияның удуртулгазы-биле Кызыл биле Улан-Батор аразынга агаар аргыштырылгазын организастаар арганы чугаалашкан

27.09.2019 Тываның Баштыңы Дээди Хуралдың чаа чыыжынга чаңгыс команда болуп ажылдаарын күзээн

26.09.2019 Кызылдың аэропорту 20 млн. рубльге аэродром техниказын садып алган

25.09.2019 Россияның шериг-төөгү ниитители дайын чылдарында Совет эвилелинге Тываның дузалашканын көргүскен тураскаалды тударынга дузаны көргүзер

25.09.2019 Республиканың автомобиль оруктарын экижидер дээш

24.09.2019 «Россияның болуушкуннары» турисчи төлевилелдер мөөрейиниң түңнел кезээнче «Тыва хойнуң эъди» фестиваль кирген

24.09.2019 Тывада «Кадыкшыл оруу» төлевилел уламчылавышаан

24.09.2019 Амгы үениң хоорай хүрээлелин тудар программа күүселдезинде Туран хоорай шылгараан
Амгы үениң хоорай хүрээлелин тудар регионнуң күрүне программазында бо чылда көрдүнген 102,34 млн рубль-биле ээлчеглиг ажылдарны ноябрь 30-ге чедир кылып доозарын планнаан.

23.09.2019 Тываның Баштыңы Кореяның фондузу-биле чугаалажыышкыннарга киришкен
Көреяның Фондузу-биле чугаалажыышкыннарга Россияны төлээлеп Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база кирген.

23.09.2019 Тывада инвалидтерге чаа бажың-интернатты тудуп турар

23.09.2019 “Өг-бүле бүрүзүнге бир дээди эртемниг уруг” губернатор төлевилели

20.09.2019 Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге халас хөмүр дүжүрүлгезин эгелээн

20.09.2019 “Аныяк өг-бүлеге – кыштаг” төлевилелдиң боттаныышкыны

19.09.2019 Тываның Чеди-Хөл кожуунунга одалга сезонун эгелээри

19.09.2019 Тывада социал камгалалга онза хереглелдиг хамаатыларны ажылга хаара тудар квота санын көвүдедир

19.09.2019 Тывада көдээ ажыл-агый кооперативтерин грантылар-биле деткиир

18.09.2019 2020 чылда Тывада филармонияның чаа оран-савазын тудуп эгелээр

18.09.2019 «Туваавиа» компания 2019 чылда орулгазын 2,5 катап улгаттырган
Регионда чүгле чаңгыс авиасөөртүкчү - «Туваавиа» республиканың казна бүдүрүлгезиниң саң-хөө ажыл-агый ажыл-чорудулгазының түңнелдерин Тываның Чазаанга сайгарган.

17.09.2019 Тыва дүжүт ажаалдазын октябрь 15-те доозар

17.09.2019 Тываның Одалга болгаш энергетика яамызы республикада одалга сезонун эгелээриниң дугайында

17.09.2019 Тываның найысылалында Улуг-Хемни кежир коммунал көвүрүгнүң чаа талазында тудуг ажылдары доозулган

16.09.2019 Тываның Баштыңы Шолбан КАРА-ООЛ: «Хөгжүлдени күштелдирер арга-хевирлерни бир дугаарында бистиинге шенеп эгелээр»

13.09.2019 Дээди Хуралдың депутаттарынче соңгулдаларны эрткен деп санаан

13.09.2019 Ш. Кара-оол: Тывавыстың сайзыралы тус чер чагыргаларының ажылындан дыка хамааржыр

12.09.2019 Организацияларының ажык-кончаазынга үндүттен орулга кезээн Тыва үш катап көвүдеткен

11.09.2019 Тываның Баштыңы чаа чыыштың депутаттарынга соңгукчуларның чагыг-сүмелерин күүседир дээш ажылдаарын чагаан

10.09.2019 Тываның Баштыңы соңгулдаларда чаңгыс чер-чурттугларының мерген көрүжү болгаш демниг чоруу дээш четтиргенин илереткен

09.09.2019 «Чаңгыс демниг Россия» Тываның Дээди Хуралынче соңгулдаларга бүзүрелдии-биле тиилээн

06.09.2019 Школа – амгы үениң төлептиг кижизин кижизидип өстүрер чер болур

06.09.2019 Барыын-Хемчик кожууннуң Эрги-Барлыкче улуг ужур-дузалыг орукту байырлыы-биле ажыткан

02.09.2019 Тываның Баштыңы: чурттар аразының ужудуушкунунга «Кызыл» аэропорту ажык

30.08.2019 Тываның Баштыңы ЕГЭ-ге тергиин демдектер алган өөреникчилерлиг башкылар-биле ужурашкан

29.08.2019 Тывада мал чеминиң белеткели уламчылавышаан

29.08.2019 Тываның онкология эмнелгезинде херелдер-биле эмнээр дериг-херекселди эккелген

29.08.2019 Чедиишкинниг бурунгаарлаашкын дээш күштерни мөөңнеп, команда-биле ажылдаар

28.08.2019 Тываның Баштыңы: республиканың хөгжүлдезин чедип ап, чоннуң амыдырал-байдалын экижидер

28.08.2019 Антон Силуанов Тываның тудуг объектилериниң дөзевилел-смета документилеринге субсидияны бээрин саналдаан

28.08.2019 Россияның Көдээ ажыл-агый яамызы Тывага дүк болбаазырадыр бүдүрүлге ажыдарын көөр

27.08.2019 Тываның найысылалы - Кызылдың аэропортунга делегей сектору ажыттынар

27.08.2019 Тываның чурттакчылары үшкү чажы төрүттүнген дээш субсидияны алыр

26.08.2019 РФ-тиң Чазааның даргазынга Тываның хөгжүлдезин дүргедедир тускай программаны киирер

21.08.2019 Тываның Баштыңы эмчилер-биле ужуражылгада республиканың уруглар эмнелгези туттунарын чугаалаан

20.08.2019 Тываның Баштыңы Узбекистанның чиңгине консулу-биле кады ажылдажылга дугайында чугаалашкан

16.08.2019 Тываның Баштыңы бодунуң оралакчыларынга даалгаларны берген

16.08.2019 Тываның Баштыңы арга-арыг ажыл-агыйларынга өртке удур тускай техниканың дүлгүүрлерин тывыскан

15.08.2019 Шолбан Кара-оол: Тываның амгы төөгүзүнде балалбас истерни арттырган чаңгыс чер-чурттугларывыска

14.08.2019 Национал сорулгаларны чедип алыр дээш

13.08.2019 Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязының дыңнадыы

12.08.2019 Тываның Баштыңы чоокку ажыл хонуктарының кол айтырыгларын айыткан

12.08.2019 Август 23-25 хүннеринде Кызылга, «Тыва Экспо – 2019. Күс» универсалдыг делгелге-садыглаашкын болуп эртер

11.08.2019 Тывага эрткен «Шериг ралли-2019» делегей маргылдаазының түңнелдерин үндүрген

09.08.2019 Тываның Баштыңы Улуг-Хем кожууннуң чону-биле

09.08.2019 Террорга удур комиссия болгаш оперативтиг штабтың хуралында Тывага эртер соңгулдалар үезинде айыыл чок чорукту хандырар айтырыгларны сайгарган

08.08.2019 Тываның Баштыңы «Тывамедиабөлүк» парлалга бажыңының чогаадыкчы коллективи-биле ужурашкан

08.08.2019 Тыва Республика хүнүнге тураскааткан кол хемчеглерниң планы

07.08.2019 Кышка белеткел – хүннүң чугула айтырыы

06.08.2019 Тыва Республиканың девискээринге эртер соңгулдаларга 6 партия киржир

02.08.2019 Эргижирээн болгаш аварийлиг оран-савадан хамаатыларны өскээр көжүрер программа талазы-биле хурал Тываның Чазаанга болуп эрткен

01.08.2019 Тыва Иркутск облазындан уругларны уткуп алган

31.07.2019 Тываның Баштыңы чурттакчы чоннуң чидиг айтырыгларын бөлүктээн

31.07.2019 Тывага эртер «Шериг ралли-2019» делегей маргылдаазының киржикчилерин уткаан

30.07.2019 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың кожууннарын эргип турар

29.07.2019 Республиканың хемнер-сугларының улгатканы-биле Тываның девискээринде оруктарның база көвүрүглерниң байдалы

29.07.2019 Август 4-тен 10-га чедир Кызылга «Шериг ралли» мөөрейниң делегей чадазы болуп эртер

26.06.2019 Тываның Баштыңы РФ субъектилериниң дээди албан-дужаалын ээлээн кижилерниң семинар-хуралында киржип турар

25.06.2019 ”Чурттап турар суурум” губернатор төлевилелиниң боттаныышкыны

24.06.2019 Тываның малчыннары малын кыргып турар

21.06.2019 ЕГЭ-ге тергиин демдектер алган доозукчулар саны Тывада көвүдээн

21.06.2019 Тываның Баштыңы: Президентивистиң “дорт шугумнары” - амыдыралдың кайы-даа адырында ажыл-чорудулганы хандыр көөрүнге көскү көргүзүг

20.06.2019 Тываның Баштыңы Москвага РФ-тиң бойдус курлавырлары болгаш экология сайыды-биле ужурашкан

20.06.2019 Россияның Президентизи дорт эфир үезинде чоннуң айтырыгларынга харыылаар

19.06.2019 Тывада доозукчу 9 биле 11 (12) класстарның байырлыг чыскаалдары июнь 19 база 20-де болуп эртер

18.06.2019 Тываның Баштыңы Москвада РФ-тиң регион хөгжүлдезиниң талазы-биле чазак комиссиязының хуралында киржип турар

18.06.2019 Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелдиң чаа киржикчилери малды хүлээп алырынга белен

17.06.2019 Тывада тарылга кампаниязы доозулган
Июнь 15-де Тываның шупту кожууннары тараа база мал культураларының тарылгазын дооскан.

17.06.2019 Тываның кожууннарында өзүлдениң точкаларын стратегтиг сессияларда тодарадыр

17.06.2019 Тывада 215 кижи профильдиг математика ЕГЭ-зин дужааган

14.06.2019 Тыва Арат Республиканың тургустунганының 100 чылын демдеглээр белеткел Тывада эгелээн

14.06.2019 Тываның Баштыңы Черби суурнуң чурттакчылары-биле ужурашкан

13.06.2019 Россия хүнүнде Тываның арга-арыг ажыл-агыйлары, театржылар УАЗ-390945 маркалыг чаа автомобильдер база «ПАЗ ВЕКТОР НЕКСТ» автобустарны алган

13.06.2019 Тываның Чазаа муниципалитеттерге стратегтиг сессияларны эрттирер

12.06.2019 Тываның Баштыңының Россия хүнү-биле байыр чедириишкини

11.06.2019 Тываның Баштыңы ПМЭФ-2019 үезинде «Московский комсомолец»-ке аалдап четкен

11.06.2019 2019 чылда кызыгаар зоназының чуруму чогумчалыг апаарынга Тываның эрге-чагыргазы бүзүрелдиг

10.06.2019 Кызылдың аэропорту 2019 чылда делегей чергелиг деп статусту алыр чадавас

10.06.2019 Тывада часкы хову ажылдары

10.06.2019 Шолбан Кара-оол Шериг-медицина академиязында эмнедип чыдар оолга ужурашкан

10.06.2019 Тывада 2019 чылдың январь-апрельде кем-херек үүлгедиишкини 19,6 хуу кызырылган

06.06.2019 Мал көвүдедип өстүрер төптүң тускай эртемниглери ажыл-агый аайы-биле Тывада келген

06.06.2019 Тываның Кадык камгалал яамызының кичээнгейинде - «Кадыкшыл маршруду” губернатор төлевилели

05.06.2019 Кызылда үлетпүр парыгын тудуп турар

05.06.2019 Тываның Баштыңы 2018 чылда Тыва Республиканың Чазааның ажыл-чорудулгазының дугайында Дээди Хуралдың депутаттарынга илеткээн

04.06.2019 Депутат Солангы Тамчай Тываның Чазак отчедунуң дугайында: 2018 чылдың чугула үре-түңнели - башкыларның шалыңын өстүргени деп демдеглээр мен

04.06.2019 Депутат Виталий Бартына-Сады: республикага Россия Чазааның төлээлериниң үнүүшкүннүг хуралы эрткенинге таарзындым

04.06.2019 Депутат Виктор Глухов ТР-ниң Чазак отчедунуң дугайында: Тываның Баштыңы шиитпирлээр ужурлуг чидиг айтырыгларны айыткан

03.06.2019 Алдын-кыс Конгар, Дээди Хуралдың комитет даргазы: Тываның Чазаа 2018 чылда эки ажылдаан

03.06.2019 Дээди Хуралдың даргазы Тываның Чазааның отчедунуң дугайында: республика хөгжүлдезиниң айтырыгларын кады ажылдап кылган бис

03.06.2019 Росавиация субсидия бээр даңзыже Кызыл-Москва-Кызыл рейсти киирген

31.05.2019 «Чаңгыс демниг Россия» баш бурунгаар бадылаашкынның түңнелдерин үндүрген

30.05.2019 Тываның Баштыңы РФ-тиң агаар-космиктиг күштериниң кол командалыкчызының оралакчызы-биле регион авиациязын хөгжүдер айтырыгларны сайгарып чугаалашкан

30.05.2019 Тывада малчыннарның Наадым байырлалының хүннерин тодараткан

29.05.2019 Тываның Баштыңы Кызыл кожуунга «муниципалдыг шакты» эрттирген

29.05.2019 Шолбан Кара-оол Тывага РФ-тиң Чазак делегацияның ажылының түңнелдерин «Интерфакска» интервьюзунда чугаалаан

28.05.2019 Тываның Баштыңы часкы хову ажылдарын дүргедедирин чер ажыл-агыйларындан негээн

28.05.2019 Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң комплекстиг планының ажылчын хевиринде 169 инвестиция төлевилелдери кирген

28.05.2019 Тывада хой ажыл-агыйларында мал оолдаашкынының түңнелдерин үндүрген
Тываның хой болгаш өшкү ажыл-агыйларында мартта эгелээн мал оолдаашкыны доозулган.

27.05.2019 Тываның Баштыңы Кызылдың президентиниң кадет училищезиниң хайгаарал чөвүлелиниң хуралын эрттирген

24.05.2019 Тываның Баштыңы Россияның саң-хөө сайыды Антон Силуановтуң хуралында киржип турар

24.05.2019 РФ-тиң Чурагайлыг хөгжүлде, харылзаа болгаш массалыг коммуникация яамызы харылзаа ачы-дузалары-биле Тываны хандырар

24.05.2019 Күрүне статистиказының федералдыг албаны Тываның хөгжүлдезиниң дугайында элээн хөй медээлерни чыгган

23.05.2019 РФ-тиң Чазак делегацияның ажыл-чорудулгазының түңнелдери саазын кырынга артпас
Экономиктиг хөгжүлде сайыды Максим Орешкин баштаан Россия Чазааның делегециязының республикага ажыл-албанының түңнелдери саазын кырынга артпас.

23.05.2019 Хөгжүлдениң комплекстиг тускайлаң планын тургускан бирги регион Тыва Республика болур

22.05.2019 Тываның биче бизнезинге чээли бээриниң тускай чурумун тургузарын Россияның банкыларынга сүмелээн

21.05.2019 РФ-тиң экономиктиг хөгжүлде яамызы Кызыл – Курагино демир-оруунуң эрттирилгезин ийи катап көвүдедирин саналдаан

20.05.2019 Май 20-де Тывада, РФ-тиң эконоктиг хөгжүлде сайыды Максим Орешкин баштаан чазак делегациязының киржилгези-биле үнүүшкүннүг хурал болуп турар

20.05.2019 Россияның экономиктиг хөгжүлде сайыды ажыл-албан аайы-биле Тывада келген

17.05.2019 Тывада бичии суур бодунуң гидроэлектростанциязын ажылдадырынга белеткенип турар

16.05.2019 Тыва парламентиниң вице-спикери РФ-тиң сайыды Максим Орешкинниң ажыл албан аайы-биле келириниң дугайында

15.05.2019 Дмитрий Патрушев биле Шолбан Кара-оол Тыва Республиканың көдээ ажыл-агый бүдүрүлгезиниң моон соңгааргы хөгжүлдезин чугаалашкан

15.05.2019 Тывада арга-арыг өрттери чок

15.05.2019 “Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук” национал төлевилел чорудуу-биле көдээ бизнести хөгжүдеринге Тыва 198,27 млн. рубльди алыр

14.05.2019 Тываның Баштыңы Бай-Тайга кожууннуң чурттакчылары-биле ужурашкан

14.05.2019 Тываның Баштыңы училище доозукчуларынга дээди өөредилге черлеринге профөөредилгезин уламчылаар аргаларны болгаш байдалды тургузарын негээн

14.05.2019 Тывада «Араттарны деткиир системаны тургузары болгаш көдээ кооперацияны хөгжүдери» федералдыг төлевилел боттанып эгелээн

14.05.2019 Чума талазы-биле эпидемиологтуг байдал дугайында

13.05.2019 Тывада часкы хову ажылдарының дугайында
Республиканың көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери дараазында организастыг база белеткел ажылдарын чоруткан:

13.05.2019 Тываның Чазаа узун дыштаныр хүннерниң түңнелин үндүрген

13.05.2019 Тывада арга-арыгже кирерин хораан өртке удур онза чурум уламчылавышаан
2019 чылдың май 1-ден 21-ге чедир Тыва Республиканың девискээринде арга-арыгже кирерин хораан өртке удур онза чурум чоруп турар.

09.05.2019 Тываның Баштыңының Улуг Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини

08.05.2019 Ада-чурттуң Улуг дайынында тиилээн шериглерниң Кызылда тураскаалынга боодал чечектерни салган

08.05.2019 Тывага эртер Тиилелге чыскаалын Интернетке дорт дамчыдар

08.05.2019 Тываның Баштыңы “Тиилелгениң диктантызы” акцияга киришкен

07.05.2019 Тывада эрге-хоойлу культуразын бедидер талазы-биле күрүне политиказының концепциязын ажылдап кылыр

01.05.2019 Тыва Республиканың Баштыңының Май 1 байырлалы-биле байыр чедириишкини
Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы-биле хүндүлүг, чаңгыс чер-чурттугларым!

30.04.2019 Тывада шупту удуртукчулар майның дыштаныр хонуктарында мөөңнежип ажылдаарын дааскан

30.04.2019 Тыва Республиканың девискээринде арга-арыг өрттери чок

30.04.2019 Тывада саргыга ызырткан кижилерниң саны көвүдээн

30.04.2019 Тываның Баштыңы Көдээ ажыл-агый яамызынга республиканың үрезин фондузун тургузар даалганы берген

30.04.2019 МАЙ 1 – Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалынга тураскааткан хемчеглер планы

29.04.2019 Тываның Баштыңы школалар директорларының чөвүлел хуралынга киришкен

29.04.2019 Тываның Баштыңы май байырлалдарын организастыг эрттирерин дааскан

29.04.2019 Кызылдың төп кудумчуларынга Ажыл-ишчи кижилерниң фоточуруктарын азар

26.04.2019 Тывада соңгулда системазының 25 чылын демдеглээн

26.04.2019 Кызылдың президентиниң кадет училищезинче чыылда эгелээн. Документилер дужаарының сөөлгү хүнү - май 31

25.04.2019 2019 чылда “Чуртталга болгаш хоорай хүрээлели” национал төлевилелдиң составынче таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээр мурнады боттандырар төлевилелди киирген

25.04.2019 Тывада өртке удур онза чурумну май 21-ге чедир узаткан

24.04.2019 Тывада бир бөрүнү узуткааны дээш аңчы кижиге дөрт муң рубльди бээр
Тываның Бойдус курлавырлары болгаш экология яамызы бир бөрүнү узуткааны дээш дөрт муң рубльди бээрин Контактыда албан езузунуң арынында дыңнаткан.

24.04.2019 Тываның Баштыңы майның дыштаныр хонуктарында чажыт арага садып турарлар-биле демиселди күштелдирерин негээн

23.04.2019 Тываның Бии-Хем кожууну республиканың аът чарыжынга тергиидээн

23.04.2019 Тываның Баштыңы республиканың чурттакчыларынга от-биле оваарымчалыг болурунче кыйгырган

23.04.2019 Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезин шапкынчыдар комплекстиг план-биле ажыл уламчылавышаан

22.04.2019 Тыва Республиканың Аныяктар Чазааның VI составын хевирлээри-биле конкурсту чарлаан

20.04.2019 Бо чылын Тываның Кадык камгалал яамызы 2500 хире уругну санаторлуг-курорт организацияларынга дыштандырар

20.04.2019 Тываның Тудуг яамызы аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны көжүрер программа чорудуунуң дугайында
2013-2017 чылдарда аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программа херек кырында, апрель 19-туң байдалы-биле, 50 хуу күүсеттинген.

19.04.2019 Тываның Баштыңы уруглар садтары биле школалар тудуун эң чугула киирер объектилер деп айыткан

19.04.2019 Тывада республика баштыңының чанында демография талазы-биле чөвүлел бодунуң ажылын эгелээн

18.04.2019 Тыва биле Моол Халхин-Гол тулчуушкунунга тиилелгениң 80 чылынга тураскааткан делгелгени кылыр

18.04.2019 Тываның биче комплектилиг школаларынга көжүп чоруур лабораторияларны ажыглаар

17.04.2019 Тывада чаа одалга сезонунга белеткел эгелээн

17.04.2019 Тыва чурагайлыг теледамчыдылгаже шилчииринге белеткенип турар

16.04.2019 Тываның Чазаанга часкы тарылга ажылдарын сайгарып чугаалашкан

16.04.2019 Тывада мал оолдаашкыны уламчылавышаан

16.04.2019 Тываның Баштыңы шөлдерге кургаг оът-сиген өрттеткен дээш харыысалга барын сагындырган

16.04.2019 Тывада девискээрлерни чаагайжыдар часкы субботниктер эгелээн

16.04.2019 Тываның Баштыңы регион чазааның кежигүннеринге РФ-тиң премьер-министриниң даалгаларынга хамаарыштыр ажылды шапкынчыдар даалганы берген

16.04.2019 "Енисей Сибири" деп 32 инвестиция төлевилелдериниң 10-у Тывага хамааржыр

15.04.2019 Республика чазааның даргазының оралакчызында Валентин Енданны томуйлаан
Валентин Ендан агроүлетпүр комплекизиниң хөгжүлдези дээш харыылаар. Тываның көдээ ажыл-агый сайыдынга ажылдап чораан, амгы үеде Кызыл кожууннуң удуртукчузу Валентин Ендан республика чазааның даргазының оралакчызынга томуйлаткан.

15.04.2019 Тыва Бүгү-российжи чон чизезинге белеткелди эгелээн

11.04.2019 Тыва Республиканың девискээринге өртке удур онза чурумну киирериниң дугайында

11.04.2019 Тывада май байырлалының бүдүүзүнде чорудар террорга удур айыыл чок чоруктуң немелде хемчеглерин чугаалашкан

10.04.2019 Виктор Глухов: Тываның Баштыңының демир-орук-биле холбашкан бүгү-ле күжениишкиннерин республиканың парламентизи деткиир

09.04.2019 Тываже демир-орукту тудар дугайында организастыг хурал Абаканга болуп эрткен

09.04.2019 Тываның мал ажыл-агыйларында мал оолдаашкыны кидин-түлүк

09.04.2019 Тыва чурагайлыг телерадиодамчыдылгаже шилчииринге белеткенип турар

08.04.2019 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Национал төлевилелдер – боттаныышкын чадазында» шуулганга киришкен

08.04.2019 Тываның Баштыңы РФ-тиң чырыдыышкын сайыды-биле республикага чаа школалар тудар айтырыгны чугаалашкан

05.04.2019 РФ-тиң Чазааның даргазы Дмитрий Медведевке эрткен хуралдың түңнелдеринге хамаарыштыр хөделиишкиннерни дүрген ажылдап кылыр даалганы Тываның Баштыңы чазакка берген

05.04.2019 Тываның Баштыңы СФУ-де Шериг өөредилге төвүнүң студентилери-биле ужурашкан

05.04.2019 Тываның эрге-чагырга органнарынга стажировкалаар эрге дээш аныяк специалистерге ээлчеглиг конкурсту эрттирген

04.04.2019 «БелАЗ» беларусь холдинг аар техника хандырар сервис төвүн Тывага ажыдар

03.04.2019 Кызыл - Курагино демир-оруун тудар төлевилел Тываның хөгжүлдезинде чаа үе-чада болур

02.04.2019 Красноярскиге Тываның Баштыңы «РИА Новости» информация агентилелинге интервьюну берген

01.04.2019 КЭФ-2019 авиация талазы-биле нацтөлевилелди тургузарын саналдаан

01.04.2019 "Сибирь дугуржулгазы" ассоциацияның дараазында хуралы Тывага болур

28.03.2019 Тываның социал-экономиктиг хөгжүлде айтырыгларының талазы-биле хуралда Д.Медведевтиң эге сөзү

28.03.2019 Россияның Чазаа республиканың социал-экономиктиг хөгжүлде талазы-биле Тываның Баштыңының саналдарын деткээн

27.03.2019 «Сибирь дугуржулгазы» хөмүр-даш хүлү-биле долган шыгжамырларны шиитпирлээрин саналдаан

27.03.2019 «Сибирь дугуржулгазы» биче авиацияга Сибирьниң маршрут четкизи төлевилелди таныштырар

26.03.2019 Тываның Дээди Хуралы республиканың садыг-үлетпүр палатазының дугайында хоойлу төлевилелиниң бирги номчулгазын хүлээп алган
Тыва Республиканың Баштыңының Айыткалын күүседири-биле, Тыва Республиканың Экономика яамызы документини киирген.

26.03.2019 Тывада хөй ажы-төлдүг хамаатыларга ажылчын олуттар тургусканы дээш субсидияларны бээр

26.03.2019 Тыва 2019 чылда уругларның организастыг дыштанылгазынче 2,8 хуу хөй кижини хаара тудар
Тывада 60 муң ажыг школачыларның 22 муң хирези чайгы лагерьлерге дыштаныр.

25.03.2019 Тыва «ITM Mongolia 2019» делегейниң ХХ туризм делгелгезинге киржир

22.03.2019 Тываның Баштыңы республиканың социал-экономиктиг хөгжүлде планының талазы-биле хуралдың белеткелинде

22.03.2019 Тывада балык курлавырларын тударынга хөй-ниити сайгарылгазы эгелээн

21.03.2019 Тываны хөгжүдер айтырыгларлыг хуралды Москвада белеткеп эгелээн

21.03.2019 Тываның Кадык камгалал яамызы: шупту поликлиникаларга хумагалыг чорукту чедип алыр

20.03.2019 Росөөредилге хайгааралы ЕГЭ (ЧКШ) эрттирериниң чаа технологиязын шенээр регионнар санында Тываны база киирген

20.03.2019 Тывада Каа-Хем суурнуң чырык хандырылгазын экижидер төлевилел күүселдези эгелээн

19.03.2019 Тывада тус чер бүдүрүкчүлериниң эттээн алгы-кежинден даараан национал хеп болгаш эдилелдерниң «Алдын дүк» мөөрейин чарлаан

19.03.2019 «Тыва Республикада кадык чемненилге» төлевилел боттаныышкыны-биле Кызыл хоорайга сүт кухнязын ажыдар

18.03.2019 Тываның эрге-чагыргазы корум-чурум үрээшкиннеринге удур организастыг ажылдарны көвүдедир

18.03.2019 Тываның девискээринде уругларның айыыл чок айын марттың 15-тен чарлаан

15.03.2019 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың судьялар коллегиязының хуралынга киришкен

15.03.2019 Тываның орук-транспорт сайыды Улуг-Хемни кежир улуг көвүрүгнү эде чаартыр ажылдарны хынаан

14.03.2019 2019 чылдың часкы база күскү үелеринде Тываның арга-арыгларынга бооп болур өрт айыылының баш бурунгаар медээзин берген

14.03.2019 Тывада социал угланыышкынныг КХО-ларны шимчевес өнчү-биле деткиир

13.03.2019 Тываның эрге-чагыргазы «Ажыл-агыйжы Россия»-биле кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салыр

13.03.2019 Тываның Чазаа төлевилел ажыл-чорудулгазын организастаарының дүрүмүн бадылаан

13.03.2019 РФ-тиң Чазааның даргазы Тываның хөгжүлдезиниң талазы-биле хурал эрттирер дээн Шолбан Кара-оолдуң саналын деткээн

13.03.2019 Тывада даргалар өрээлдеринге видеорегистраторларны салыр

12.03.2019 Тываның Баштыңы хөй-ниитиниң кичээнгейин наркобизнесче элээдилерни хаара туткан таварылгаларже углаан

12.03.2019 Тываның чедери берге черлеринде одаар бажыңнарда чурттап турар хамаатыларга кадыг одаар чүүл сөөртүп алганының чарыгдалдарын эгидер дугайында

12.03.2019 Тывада Алтайның Национал шии театрының артистери аалдап келген

12.03.2019 2019 чылда социал угланыышкынныг коммерцияга хамаарышпас организацияларга Тыва Республиканың республика бюджединден субсидия бээринге республика конкурузун эрттирер дугайында

11.03.2019 Тываның Баштыңы мал ажыл-агыйларын суг-биле хандырар даалганы берген

11.03.2019 Тываның Чазаа корум-чурум үрээшкиннеринге удур ажылды экижиткен муниципалитеттерге акша шаңналын бээр

11.03.2019 Тываның чазак-чагыргазы көдээ бизнеске техника садып алырынга чиигелделиг чээли бээр төлевилелди кады боттандырарын Россельхозбанкыга сүмелээн

10.03.2019 Тываның Баштыңы Бүгү-делегейниң херээженнер хүнүнде күрүне шаңналдарын тывыскан

07.03.2019 Тываның көдээ школаларынга чурагайлыг болгаш гуманитарлыг угланыышкынныг «Өзүлдениң точкалары» өөредилге төптерин ажыдар

07.03.2019 XXIX бүгү-делегей кышкы Универсиадазы-2019 (Красноярск) хемчеглеринге "Тува Джаз Бэнд" киржир

06.03.2019 Тывада авиация эскадрильязы марттың ортан үезинде баштайгы ужудуушкуннарын эгелээр

06.03.2019 Тываның Баштыңы биле Россияның спорт сайыды Каа-Хем суурда спортчу-культура төвүнүң тудуун доозарының ажылдарын дугурушкан

06.03.2019 Тывада бүрүткеттинген кем-херектерниң саны кызырылган

05.03.2019 Тываның Баштыңы дааранылга фабриказының коллективинге бүдүрүлгениң тургустунганындан бээр бир чылдааны-биле байырны чедирген

05.03.2019 Тываның ажыл-агыйларында хой база өшкү малдың баш саны чайга чедир чартык миллион башка көвүдээр
Тываның мал ажыл-агыйлары кышты хүр эртип, мал оолдаашкынынче кирген.

04.03.2019 2019 чылда XXIX бүгү-делегей кышкы универсиадазының байырлыг ажыдыышкыны Красноярскыда болуп эрткен

04.03.2019 Тываның Баштыңы: ТШО транспорт полугунуң Авиация эскадрильязын Кызылда ажытканы - күчүлүг күрүневисти тудуп турарының база бир таваа

01.03.2019 Парламентиниң вице-спикери Ирина Самойленко: Тываның Баштыңының ядыы-түреңги чорукту ажып эртер талазы-биле программаны тургузар дээн саналын бүрүнү-биле деткип тур мен

01.03.2019 Кара-Кыс Аракчаа Тывада ядыы чорукка этнопсихологтуг тайылбырны бээрин эртемденнерге сүмелээн

28.02.2019 Тывада ооң мурнунда олуруп чораан кижилерни амыдыралга ижиктиреринче хөй-ниитини хаара тудар

27.02.2019 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: кижилерниң шыдалын шын өөренип көөр

27.02.2019 Тывада өг-бүлелерни деткиир немелде хемчеглерни сайгарып чугаалашкан

26.02.2019 Тываның Баштыңы Россия Президентизиниң Айыткалынга хамаарыштыр дарый ажылдаар даалганы берген

26.02.2019 Тыва культураның төлээлери Бүгү-делегейниң кышкы универсиадазынга (Красноярск) киржир
Универсиаданың киржикчилери болгаш көрүкчүлери Тываның хөөмейжилерин дыңнап, тыва аъш-чемни амзап, улусчу ус-шеверлерниң чажыттарынга өөренир аргалыг.

25.02.2019 «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелин 2018 чылда күүсеткениниң баш бурунгаар түңнелдери

25.02.2019 РФ-тиң Президентизиниң Айыткалының түңнелдери-биле: Тываның Баштыңы регионнуң хөгжүлдезинге бүгү талалыг сайгарылганы Россияның Чазаанга кылырын саналдаан

23.02.2019 Тыва Республиканың Баштыңы Ш. Кара-оолдуң Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле байыр чедириишкини

22.02.2019 Тываның Баштыңы Ада-чурт камгалаар албан хүлээлгезинден аңгыда, хөй-ниити ажылынга идепкейлиг кижилерни онзалап демдеглээн

22.02.2019 Ш. Кара-оол: Төрээн дылывысты кадагалап арттырар дээш ажылдаар ужурлуг бис

21.02.2019 Тываның Баштыңы Россияның Президентизиниң Айыткалынга хамаарыштыр үзел-бодалын илереткен

20.02.2019 Республика Баштыңы: буддийжи хептерлиг тыва джазчылар Универсиада-2019 дош көргүзүүнге киржир

19.02.2019 Тыва Республикада туризмни хөгжүдер комплекстиг программаны 2018 чылда боттандырганының түңнелдери болгаш 2019 чылда планнары

19.02.2019 Тываның Баштыңы федералдыг төлевилелдерге база түреңги чорукту эвээжедир айтыкчыга шыңгыы хыналданы тургузарын негээн

19.02.2019 Тываның Баштыңы бо үеде оваарымчалыг болурун чагаан

18.02.2019 Тываның үш кожуунунда карантинни чарлаан

18.02.2019 Тывада губернатор төлевилелиниң чорудуу-биле алгы-кеш эттээр мастерскаяларны тургузуп эгелээн

15.02.2019 Тыва Республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировкалаар аныяк специалистерни шилиир конкурсту чарлаан

15.02.2019 Тывада 2018 чылдың социал-экономиктиг хөгжүлдезин түңнээн

14.02.2019 Тывада база бир улуг үндүрүг төлекчизи немешкен

14.02.2019 Боттаныышкында - «Чемгерикчи инек малым» төлевилел

14.02.2019 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң эгелээни «Социал хөмүр» төлевилелге киржирин «Межегей хөмүр» компанияның удуртулгазы шиитпирлээн

13.02.2019 Тывада чиигелде алыр 174 муң кижиниң социал төлевирлерин индексастаар

13.02.2019 Тываның Чазаанга онза байдалар болгаш өрт айыылының талазы-биле комиссияның хуралы болуп эрткен

12.02.2019 «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң боттаныышкыны уламчылавышаан
Бөгүнде «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелдиң шупту киржикчилеринде 62434 баш шээр база 1366 баш улуг бода мал бар.

12.02.2019 Тываның эрге-чагыргазы РФ-тиң чазаа-биле мурнады боттандырар 48 төлевилелдерни акшаландырар дугайында дугуржулганы чарар

12.02.2019 Тывада мал кыштаглаашкыны хүр-менди

11.02.2019 Шолбан Кара-оол: Тура-сорук, чүткүл, күзел-биле кылган ажыл хүндүткелге төлептиг

07.02.2019 Тываның Баштыңы РФ-тиң күрүне программаларында регион чагыгларын камгалаарын чазак кежигүннеринге дааскан

06.02.2019 Тыва Республиканың 2019 чылда киржир национал төлевилелдери

06.02.2019 Россия Федерациязының күрүне программаларынга Тыва Республиканың 2018 чылда киришкениниң түңнелдери

06.02.2019 Ийи-Тал суурда аграрлыг школа-интернат чоннуң Шагаазын байырлаан

04.02.2019 Тываның Баштыңының Шагаа байырлалы-биле байыр чедириишкини

02.02.2019 Тываның Баштыңы «Муниципалдыг тургузуглар чөвүлели» ассоциацияның съездизинге киришкен

02.02.2019 Тываның Баштыңы тудуг материалдарын бүдүрер индустрияны тургузарынче тудуг яамызын угландырган

02.02.2019 Тываның Кадык камгалал яамызы: эмчилер Шагаа байырлалының хүннеринде күштелдирген чурум-биле ажылдаар

01.02.2019 Тываның Баштыңы дилеглиг хамаатыларны хүлээп алган

31.01.2019 Тыва Республиканың найысылалында бомба салган дугайында телефон-биле меге медээ кирген соонда, 2100 ажыг кижини чайлаткан

31.01.2019 Тываның ажыл-чорудулганың чамдык хевирлеринге чөпшээрел бээр болгаш хайгаараар албан 2018 чылдың түңнелдерин үндүрген

30.01.2019 Тывада грипп талазы-биле эпидемиологтуг байдал ажырбас
ТР-ниң Кадык камгалал яамызының эпидбайдал талазы-биле мониторинг килдизиниң дыңнатканы-биле, грипптеп аарааш эмчи дузазын алган кижилерни саны 42,4 хуу өскен.

30.01.2019 Февраль 5-те, Кызылга, тус черниң бараан бүдүрүкчүлериниң делгелге-садыглаашкыны болуп эртер

29.01.2019 Тываның Бойдус кулавырлары болгаш экология яамызының 2019 чылда мурнады боттандырар угланыышкыннарын тодараткан

29.01.2019 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның кадык камгалал сайыды Вероника Скворцова-биле адырның инфраструктура хөгжүлдезин чугаалашкан

29.01.2019 Тываның Саң-хөө яамызының түңнел хуралында бюджет политиказының айтырыгларын көрген

29.01.2019 Тывада 2019 чылда 5,5 муң хире кижи күш-ажыл керээлерни чарган

28.01.2019 Тываның Баштыңы биле Красноярск крайның губернатору: Ярыгин маргылдаазының тулган мөгези – Начын Куулар

28.01.2019 Мөңгүн-Тайгадан өг-бүле Тываның эрге-чагыргазынга «Чемгерикчи инек малым» төлевилел дээш четтиргенин илереткен

25.01.2019 Тываның Баштыңы ыры болгаш самның «Саяннар» ансамблиниң хоочуннары-биле ужурашкан

25.01.2019 Россияның Күш-ажыл яамызы «Демография» национал төлевилелче Тывада инвалидтерге 2 бажың-интернат тудуун киирген

25.01.2019 Тываның Баштыңы энергетика адырынга бодунуң кадрларын белеткээри эң чугула деп айыткан

24.01.2019 Тываның Баштыңы Кызылдың чоогунга хөй каът бажыңнарлыг комплекстиг тудуг тудар участоктар даңзызын бадылаан

23.01.2019 Тывада чиигелде алыкчылары пенсияже үнген хуусаазындан хамаарылга чокка социал пособиелерни алыр

23.01.2019 Республиканың минералдыг-чиг-эт баазазын 2030 чылга чедир хөгжүдер база шиңгээдир дугайында стратегтиг документини Тываның Чазааның доктаалы-биле бадылаан

22.01.2019 Тывада биче суурларже көжеринге халас чер дугайында хоойлу күш кирген

22.01.2019 Тываның Баштыңы регионнуң кадык камгалалынга 2019 чылда онкология албанын эде чаартыр кол сорулганы айыткан

21.01.2019 Тываның Баштыңы «Фермер» УАЗ-тың дүлгүүрлерин мурнакчы кожууннарга тывыскан

21.01.2019 Тывада одалга сезону чогуур деңнелде эртип турар

18.01.2019 Шагаа-2019 байырлалынга тураскааткан хемчеглер планы

18.01.2019 Тывада үш томнуг Урянхай-Тыва энциклопедияны тургузуп турар

17.01.2019 Тываның Баштыңы республиканың сайгарлыкчыларынга Alibaba.com-га садыглаар аргалыг болзун дээш байдалдарны тургускан

17.01.2019 Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы алгы-кеш эттээр болгаш дүк болбаазырадыр биче цехтер тудар талазы-биле бизнес-төлевилелдерни марттың 1-ге чедир хүлээр

16.01.2019 Тываның Баштыңының саналдааны езугаар, кадык камгалал яамызы спортчуларга эмчи-биологтуг хандырылганы чедирерин хүлээнген

16.01.2019 Тываның Баштыңы Спорт яамызындан спортчу ажыл-агый удуртулгазының чаа технологияларын чедип алырын кыйгырган

15.01.2019 Tываның Баштыңы Конститусчу судту дүжүрер дугайында хоойлуга атты салган

15.01.2019 Тываның Баштыңы чылдың түңнелдерин үндүрерде хөй-ниити эксперттерин хаара тударын чазак-чагыргадан негээн

15.01.2019 Тываның Баштыңы тайга-таскыл черге айыыл чок чоруктуң база алдынарының талазы-биле тайылбыр ажылын күштелдирерин дааскан

14.01.2019 Тываның Баштыңы фермер ажыл-агыйлары-биле кады ярмаркаларны эрттирерин чазакка дааскан

11.01.2019 Тываның Баштыңының бирги оралакчыларында Александр Брокерт биле Шолбан Хопуяны томуйлаан

10.01.2019 Тываның Баштыңы өрт айыылындан когараан хөй ажы-төлдүг өг-бүлени деткиир болган

10.01.2019 Тыва күрүнениң болгаш хөй-ниитиниң билдингир ажылдакчызы Моңгуш Какыйлаевич Шыырапты сөөлгү орукче үдээн

09.01.2019 Тывада Күш-ажыл кижизиниң чылының түңнелдери-биле Тыва Республиканың Күш-ажылдың Маадырын илередир

09.01.2019 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол январь дыштаныр хонуктарының түңнелдерин үндүрген

07.01.2019 Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң 2018 чылдың түңнелдери-биле интервьюзу: Чаңгыс чер-чурттугларым-биле улуг ажыл-херектерге төлептиивисти бадыткап, күш-ажылывыс-биле хөйнү чедип алган бис

31.12.2018 Тываның Баштыңының Чаа чыл-биле байыр чедириишкини

29.12.2018 Тываның Баштыңы Москвага РФ-тиң күш-ажыл болгаш социал камгалал сайыды-биле ужурашкан

29.12.2018 Тываның Баштыңы Күрүне чөвүлелиниң хуралының түңнелдери-биле: Волентерлар институдун оон-даа улам хөгжүдүп, ону кол экономиктиг үндезинге алыр

29.12.2018 Тываның Баштыңы пассажирлерге авиабилеттер өртээ чедингирин арттырып алыры-биле, Чаа чыл бүдүүзүнде база январь хонуктарында, Кызыл-Москва-Кызыл дорт авиарейсти боттандырарынга кывар-чаар чүүлдү садып алырын акшаландырар айтыышкынны берген

29.12.2018 Тываның Баштыңы: Каа-Хем суурда чаа чылыг четкизи хөй каъттарлыг микрорайон тудуунуң эге чадазы болур
Кызылдың ЧЭТ биле Каа-Хем аразынга чаа чылыг четкизин тудар. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Сибирьниң генерация компаниязының» чиңгине директору Степан Солженицын-биле ужурашкан.

29.12.2018 ЧАА ЧЫЛДЫҢ БАЙЫРЛАЛ ХҮННЕРИНДЕ КУЛЬТУРА-МАССАЛЫГ ХЕМЧЕГЛЕР ПЛАНЫ

28.12.2018 Тыва: 2019 чылдың январь пенсияларын үлээриниң дугайында

28.12.2018 Тываның Саң-хөө яамызы: республиканың бюджет ажылдакчыларының декабрь шалыңын бүрүнү-биле акшаландырган

27.12.2018 Декабрь 27-де Тываның Баштыңы Күрүне Чөвүлелиниң хуралынга киржир

27.12.2018 Тыва Республиканың Баштыңының Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) 2019 чылда республикада ажыл-херектерниң дугайында «2019 чыл — национал сорулгаларны чедип алырының оруунга старт» деп АЙЫТКАЛЫ

30.11.2018 Тывада боттарының техниказын хандырар төптү тударын БелАЗ биле Гомсельмаш планнаан

29.11.2018 Тыва: «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилелиниң киржикчилерин шилиир чурумнуң дугайында

29.11.2018 Тываның Орук-транспорт яамызы пенсия хоойлужудулгазында өскерилгелерге хамаарышкан айтырыгларны орук-транспорт комплекизиниң кадрлар албанының ажылдакчылары-биле чугаалажып көрге

29.11.2018 Кремль елказынга Тывадан 16 уруг киржир

29.11.2018 Шолбан Кара-оол: бөгүн Тыва Республика сибирьжи бизнеске ажык-дузаны калбартыр ужурлуг

28.11.2018 Тыва таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээр программаны уламчылаарынга федералдыг бюджеттен 97 млн. рубльди 2019 чылда алыр

28.11.2018 Шолбан Кара-оол: Артас чедиишкиннерни бодунуң чүткүл-соруу, дери-биле чедип алган

28.11.2018 Тываның Баштыңы телефоннар база смартфоннар оорлаарының уржуктарын тайылбырлаар ажылды өөредилге яамызынга дааскан

27.11.2018 Республика Баштыңы Тываның күрүне филармониязының чаа оран-савазын тудар төлевилелди ажылдап кылыр даалганы берген

26.11.2018 Тываның Баштыңы «Московский комсомолец» солунга республикада инфраструктура төлевилелдериниң хөгжүлдезин чугаалаан

26.11.2018 Тываның Баштыңы «Московский комсомолец» солунга аалдап чораан

23.11.2018 Тывада аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программа күүселдезинге хыналда доозулган

23.11.2018 Шолбан Кара-оол: Тыва аварийлиг бажыңнардан өскээр көжүрер программа талазы-биле эки арга-дуржулганы чыып алган бис

23.11.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның транспорт сайыды Евгений Дитрих-биле чугаалашканының түңнели

22.11.2018 Тывага хөй залдыг бирги кинотеатр кинофикация федералдыг программа-биле ажыттынар

22.11.2018 Российжи армияже келир үеде кыйгыртыр оолдар белеткээр инфраструктураны тургузар дээш Тыва херии базымны кылыр

21.11.2018 Тываның делегациязы «Россияның транспорту» XII делегей шуулганында киржип турар

21.11.2018 Москвада сургакчылап турар Тываның Баштыңы Красноярскиниң экономиктиг шуулганы-2019-ту белеткеп, эрттирер оргкомитет хуралынга киришкен

21.11.2018 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы бүн чыл дургузунда сүт бүдүрер өг-бүле фермаларын тургузуп, хөгжүдер
Тывада бүдүн чыл дургузунда чалаң сүт бүдүрүп турар бирги сүт-бараан фермазы тургустунган.

20.11.2018 Тываның Баштыңы мал кыштаглаашкынын организастыг эрттирери-биле кожууннарга штабтарны тургузарын дааскан

20.11.2018 Тывада «Енисейская» куш фабриказы хүнде-ле 28000 чуурганы чыып турар

20.11.2018 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы: Тывада мал кыштаглаашкыны чогумчалыг эгелээн

19.11.2018 Тываның Баштыңы Кызылдың ЧЭТ удуртулгазы-биле хоорай четкизин моон соңгаар сайзырадыр айтырыгларны чугаалашкан

19.11.2018 Тываның Баштыңы хоойлуга чөрүштүр арага саарылгазынга удур кады демисежирин Хакасияның чаа удуртукчузунга саналдаан

16.11.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол муниципалдыг тургузуглар удуртукчуларындан чуртталга тудуун шапкынчыдарын негээн

16.11.2018 Тываның Баштыңы национал төлевилелдерге киржир чагыгларны тургузарын чазак кежигүннеринге дааскан

16.11.2018 Нотариустар шимчевес өнчүнү Росреестрже халас долдурар

16.11.2018 Тываның Баштыңы: чонга акша ажылдап алыр арганы тургузары – эрге-чагырганың ажылы

16.11.2018 2019 чылда Тывада 14,8 муң дөрбелчин метр шөлдүг аварийлиг бажыңнарны өскээр көжүрер

15.11.2018 Тываның Баштыңы биле «Енисей» орук эргелели ФКА-ның начальниги Р-257 оруктуң берге участоктарынга капитал септелгени кылырын дугурушкан
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Енисей» орук эргелели федералдыг казна албанының начальниги Сергей Аникин-биле ужурашкан.

15.11.2018 Тываның Баштыңы миграция-виза албанының чаа оран-савазын тудар планны чугаалаан

15.11.2018 Кызылда аварийлиг бажыңнардан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле хөй квартиралыг 3 бажыңны дужааган

14.11.2018 Тываның Баштыңы Кызылды хөөлүг ыштан уштур дизе, каът бажыңнар тударын саналдаан

14.11.2018 Тываның Баштыңы: төрээн чери ышкаш эргим чер чок деп, бодап чор

13.11.2018 Тываның Баштыңы чаа техниканың дүлгүүрлерин хүлээткен

13.11.2018 Тывада инвалидтерге тускай ажылчын олуттарны тускайлаарын ажыл берикчилеринге хүлээткен

12.11.2018 Тываның чаңгыс демнигжилери партийжи ажылды чаартыр санал-оналдарны киирген

12.11.2018 Тываның Баштыңы иштики херектер органнарының ажылдакчыларынга болгаш хоочуннарынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген

12.11.2018 Тываның Баштыңы хамаатыларның күш-ажылчы эргелерин камгалаар айтырыглар талазы-биле прокуратураның үшкү шуулганынга киришкен

09.11.2018 Тываның Баштыңы «Хандагайты» хыналда-эрттирилге пунктузунга делегей статузун чедип алыр дээш туржуп турар

08.11.2018 Тываның Баштыңы кем-херек үүлгедиишкини-биле демисел талазы-биле республиканы конференциязын белеткеп турар

08.11.2018 Тывада «Экономика неделязы» чоруп турар

07.11.2018 Тываның Баштыңы биле Сибирьниң генерация компаниязының чиңгине директору Кызылдың чаа тудугларын чылыг четкизинге кожар айтырыгны чугаалашкан

07.11.2018 Тываның экономиказы 2019 чылда 1,9 хуу өзер

07.11.2018 Күрүне шаңналдарын тыпсыр езулалдың киржикчилери Чоннуң чаңгыс демниң хүнү-биле Тываның чурттакчыларынга байыр чедирген

07.11.2018 Тывада пенсия реформазының чаартылгаларын тайылбырлаар тускай комиссияны тургускан

06.11.2018 Тывада Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүнде күрүне шаңналдарын тывыскан

03.11.2018 РФ-тиң чырыдыышкын сайыды биле Тываның Баштыңы өөредилге инфраструктуразын хөгжүдер айтырыгны чугаалашкан

03.11.2018 Дмитрий Патрушев регион баштыңы-биле Тываның агроүлетпүр комплекизиниң хөгжүлдезин сайгарган

02.11.2018 Тываның күрүне университединиң Кызылдың педагогика институдунга улустуң чогаалчызы Александр Даржайның адын тывыскан

02.11.2018 Москвага Тыва дылдың хүнүн демдеглээн

02.11.2018 Төрээн тыва дылывысты кадагалап арттырар дээш....

01.11.2018 Россияның ОБЯ сайыды айыыл чок чорукту хандырар айтырыгларга онза кичээнгейи дээш Тываның Баштыңынга четтиргенин илереткен

01.11.2018 Тываның 2019 чылда бюджет төлевилелин Дээди Хуралче чоруткан

31.10.2018 Тываның Баштыңы 2019 чылдың федералдыг бюджедин хевирлээр ажылда республиканың сонуургалын камгалап турар

31.10.2018 Тывада хөй ажы-төл азырап алган өг-бүлеге автомобильди берген

30.10.2018 Тываның Баштыңы ажыл аайы-биле Москваже ужупкан

30.10.2018 «Тыва дыл – чоннуң өнчүзү» республика шуулганынга белеткел адакталган

30.10.2018 Тываның Кадык камгалал яамызы уругларның санаторлуг-курорт эмнээшкинин организастаар ажылды уламчылавышаан

29.10.2018 Тывада республиканың дүжүт байырлалын демдеглээн

29.10.2018 Тываның Баштыңы: Назы четпээннер ортузунда кем-херек үүлгедиишкининге удур кады ажылды күштелдирер

26.10.2018 2018 чылдың 9 айында Тываның даштыкы садыг саарылгазы 7 катап өскен

26.10.2018 «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциация чөвүлели кызыгаарлар аразының оруун кедизинде тударын чугаалашкан

25.10.2018 «Сибирь дугуржулгазы» Кыдатче транспорт коридорун тургузарын саналдаан

25.10.2018 Президентиниң СФО-да бүрүн эргелиг төлээзи кем-херек үүлгедиишкиннерин эвээжедир дээн Тываның күжениишкиннерин демдеглээн

25.10.2018 Тываның найысылалының мэри - Карим Сагаан-оол

25.10.2018 Тыва регионнар аразының кады ажылдажылгазын быжыглаан

24.10.2018 Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүнге тураскааткан хемчеглер планы
Октябрь 23-31 хүннеринде 

24.10.2018 Тыва чылыг шынарынга хыналданың чаңгыс аай хүнүнде каттышкан

23.10.2018 Тывада бүрүткеткен кем-херек үүлгедиишкини кызырылган

23.10.2018 Тываның Баштыңы Москвага ажыл-албанының түңнелдерин парлалга конференциязында таныштырган

19.10.2018 Тывада 45 муң хире өреге огородту тарып турар

19.10.2018 Тывада тараа культуразының үрезин курлавырын тургускан

19.10.2018 Тываның девискээринде чыдыг чашпан узуткаар план 95 хуу күүсеттинген

19.10.2018 Россияның Бойдус яамызының удуртукчузу биле Тыва Республиканың Баштыңы чурттуң Президентизиниң Чарлыын боттандырар чугула айтырыгларны сайгарып чугаалашкан

18.10.2018 Тывада чурттакчы чонну гриппке удур тарыыры адакталган

18.10.2018 Тывада ведомстволар аразының комиссиязы хөмүр складтарын хынап эгелээн

17.10.2018 Шолбан Кара-оол: «Россияның лидерлеринче» Тыва он-он кордакчыны идип шыдаар

16.10.2018 Tываның Баштыңы ажыл-албан аайы-биле Москвада сургакчылаашкында

16.10.2018 Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агыйының эртем-шинчилел институдун арттырып алырын дугурушкан

15.10.2018 Тывада акваферма ажылдап эгелээр

15.10.2018 Тывада араттарның бизнезин болгаш көдээ ажыл-агый кооперативтерин хөгжүдер фонд тургустунар
Фонд ажылын көдээ ажыл-агый кооперативтерин болгаш ажыл-агыйның биче хевирлерин деткиир инфраструктураны тургузуп, хөгжүдер талазы-биле организастыг хемчеглерни боттандырарынче угландырар.

15.10.2018 «Тус чер бот-башкарылга органының шылгараңгай кадр ажылдакчызы» мөөрей түңнелдерин үндүрген

12.10.2018 Тывада пиво барларын суд шиитпири-биле хаап эгелээн

12.10.2018 Тывада, улуг черден аңгы суурже, Улуг-Хемни кежир чаа көвүрүгни ажыткан
Объекти тудуунга аңгы демир-орук бригадазы биле аңгы материал-техниктиг хандырылга бригадазының каттышкан кезектери ажылдаан.

11.10.2018 РФ-тиң камгалал сайыды Тываның чонунга, Россияның составынче республиканың киргенинден бээр 74 чыл болганы-биле байыр чедирген
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың чурттакчыларынга РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгуның «улуг байырын» дамчыткан.

11.10.2018 Шолбан Кара-оол ССРЭ биле Россияның совтавынче Тываның эки тура-биле каттыжып киргенинден бээр 74 чыл ою-биле байыр чедирген
Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттуглар! ССРЭ биле Россияның составынче Тываның эки тура-биле каттыжып кирген хүнү – онза төөгүлүг хүн-биле силер бүгүдеге байыр чедирип тур мен.

10.10.2018 Тывада муниципалдар аразының маршруттар четкизи калбарган

10.10.2018 Тываның Юстиция херектериниң талазы-биле яамы «Хоойлуну сагыыр салгал» төлевилелди боттандырып турар

10.10.2018 Тываның Баштыңы регионнуң Россия Президентизиниң национал төлевилелдеринге киржир чагыглары кайы хире камгалаттынып турарын чугаалашкан

10.10.2018 Тываның эрге-чагыргазы чурттакчы чонга хөмүр өртээн, ону сөөрткен чарыгдалга субсидия таварыштыр өйлээр

09.10.2018 Президент Владимир Путинниң «Российжи энергетика неделязында» чугаазынга хамаарыштыр Тываның Баштыңының бодалы

09.10.2018 Tываның Баштыңы мөчээн полицейжиниң өг-бүлези-биле ужуражыр
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, сургакчылаашкындан чанып келгеш, бодунуң бирги оралакчызы Органа Натсак биле Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының удуртулгазын шүгүмчүлээн.

08.10.2018 Тывада дүжүт ажаалдазы доозулган

08.10.2018 Тываның Баштыңы инвестицияларны хаара тударынга кайыын-даа, кандыг-даа арга-хевирлерни ажыглаарын коллегаларынга чагаан
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республикаже капиталды хаара тударының янзы-бүрү аргаларын дилеп тыварын айыткан. Чүгле күрүне болгаш российжи хуу инвестицияларны эвес, а даштыкыдан база.

08.10.2018 Тывада күрүне албан хаакчыларының доктааткан ажыл чурумун хынаар
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республика яамыларының ажылдакчыларының ажыл регламентизин хынарын дааскан.

05.10.2018 Тываның Баштыңы профессионал байырлалы-биле республика башкыларынга байыр чедирген

05.10.2018 Тывада биче суурларже көжер күзелдиг кижилерге черни халас бээр

04.10.2018 Тывада хереглекчилер кооперациязының системазын катап тургузар

04.10.2018 Башкы хүнүнге тураскаадып, Тывада «Өөредилге арга-курлавырлары-2018» шуулган эрткен

04.10.2018 Тываның Чазаанга аныяк 12 специалист стажировкалаар

04.10.2018 Тывада мал чеминиң белеткели доозулган

03.10.2018 Тываның Баштыңы моол суможулар-биле Токиога чедип, япон сумонуң өзүп орар сылдызы – 19 харлыг тыва оол-биле ужурашкан

03.10.2018 Тыва ажыт-чажыт күш-ажылды ажык болдурган регионнар рейтингизинде көргүзүүн экижиткен: бо чылдың тос айында 65-ки туруштан 43-те келген

02.10.2018 Тывада мал хөөрлериниң ончалалы эгелээн

02.10.2018 Тываның Экономика яамызының чанында Хөй-ниити чөвүлели 2019 чылда база 2024 чылга чедир планныг үеде ТР-ниң социал-экономиктиг хөгжүлдези

02.10.2018 Тываның девискээринде, октябрьның 1-ден, уругларның айыыл чок чоруунуң айы чарлаттынган

01.10.2018 Тывада бүгү-российжи хамааты камгалал белеткелиниң бирги чадазы эгелээн

01.10.2018 Тывада сес ай дургузунда 32 муң дөрбелчин метр шөлдүг чурттаар оран-саваны ажыглалче киирген

28.09.2018 Тываның Баштыңы Кызыл хоорайның чаа депутаттарындан өөреникчилер аргыштырылгазын чогумчударын дилээн

28.09.2018 2017-2018 өөредилге чылының түңнелдери-биле Тыва Республиканың Баштыңының стипендияларын тыпсыр конкурсту чарлаан

27.09.2018 РФ-тиң энергетика сайыды Александр Новак Тываның энергетика төлевилелдерин деткээн

27.09.2018 Эвээш санныг үндезин чоннарның төлээлери – тожу тывалары Тываның Баштыңынга чагааны бижээн

27.09.2018 Юридиктиг халас дузаның чаңгыс хүнү

27.09.2018 Тывада «Өг-бүле бүрүзүнге-ле дээди эртемниг уруг» губернатор төлевилелиниң күүселдезиниң ээлчеглиг түңнелин үндүрген

26.09.2018 Тываның Баштыңы хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге чиигелделиг хөмүр чедирилгезин онза хыналдага алырын негээн

26.09.2018 Сибирьде кадет өөредилгезиниң хөгжүлдезин Тывада сайгарып турар

26.09.2018 Күрүне ачы-дузаларының чаңгыс аай порталы таварыштыр эмчиже электроннуг бижидилге ачы-дузазын чедиишкинниг чорудуп турары-биле Тыва мурнуку черже үнген

26.09.2018 Сибирьниң өөредилге адырының удуртукчулар бөлүүн Кызылдың аэропортунга уткаан

25.09.2018 Тывада Сибирь федералдыг округда күрүнениң национал политиказын боттандырар айтырыгларны сайгарган

25.09.2018 Шупту бажыңнарже чылыгны төндүр кииргижеге, Кызылдың мэриязынга ЧЭН база БК-тан штабты тургузарын, Тываның Баштыңы негээн

24.09.2018 Тываның Баштыңы шериг чоруур назылыг аныяктар следунга киришкен

24.09.2018 Тываның Баштыңы көдээ котельнаяларның одалга сезонунга беленин хынаан

21.09.2018 Тываның Баштыңы биле «Межегейхөмүр» компанияның чаа удуртукчузу кады ажылдажылга айтырыгларын чугаалашкан

20.09.2018 «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциациязының чөвүлел хуралы болуп эртер

20.09.2018 Тываның Баштыңы дагын катап кем-херек үүлгедиишкиннеринге удур республика конференциязын эрттирерин саналдаан

20.09.2018 Тываның Баштыңы Мөңгүн-Тайга кожууннуң чаа соңгуткан депутаттары-биле ужурашкан
Сентябрь 19-та, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Мөңгүн-Тайга кожууннуң чаа соңгуткан депутаттары-биле ужурашкан.

19.09.2018 Тывада Улуг-Хемни кежир көвүрүг адааның хос черин эптеп чыыры эгелээн

19.09.2018 «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелдиң 2018 чылда боттанылгазының шынары дээш, кожуун чагырга даргалары боттары харыылаар

19.09.2018 Тываның Баштыңы Кызыл кожууннуң төп эмнелгезин хынаан

18.09.2018 Тываның билдингир эртемдени Монгуш Хүргүл-оолович Маңнай-оол чырык өртемчейден чарлып чоруткан

18.09.2018 Тывада тараа культураларының ортумак дүжүдү гектардан-на 15,6 центнер, азы 2017 чылга деңнээрге ийи катап хөй

17.09.2018 Тываның Баштыңы муниципалитеттер удуртукчуларынга ажыл хүнүн чылыг төптеринден эгелээрин сүмелээн

17.09.2018 Тываның Баштыңы Кызылдың мэрин соңгуурун организастыг эрттирерин чагаан

17.09.2018 Тывага коллекционерлерниң болгаш хол-биле кылган ажылдар мастерлериниң III делегей фестивалы болуп эрткен
Сентябрь 14-15 хүннеринде, Тывага, коллекционерлер болгаш хол-биле кылган ажылдар мастерлериниң үшкү делегей фестивалы болуп эрткен.

14.09.2018 Тывада одалга сезону Кызылда чылыг хандырылгазын кииргени-биле эгелээн

14.09.2018 Тываның хой болгаш өшкү ажыл-агыйлары бүдүрүкчү малды бөлүктеп тускайлааны дээш субсидияны алыр

13.09.2018 Тус чер бот-башкарылга органнары бажыңнар ээлеринге капитал септелге дугайында тодаргай тайылбырны бээрин хүлээндирген

13.09.2018 Тываның муниципалдыг тургузугларының бирги чартык чылда социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң кол көргүзүглеринге мониторингини түңнээн

12.09.2018 Тываның культура сайыдының оралакчыларын бадылаан

12.09.2018 Тывада чаартынган Кызыл дептер чырыкче үнген
Экологтар регионнуң Кызыл дептериниң ийиги томунуң чаа үндүрүлгезин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга таныштырган.

12.09.2018 Тываның Чазаа 2018 чылдың бирги чартыында каттышкан бюджет күүселдезиниң түңнелдерин сайгарган

11.09.2018 Тываның Чазаа тараачын амыдырал-чуртталганы таныштырган «Орус казанак» музейни тургузар дээн саналды деткээн

11.09.2018 Тываның Баштыңы мал чеминиң белеткелин шапкынчыдар даалганы салган

11.09.2018 Кызылда хоорайның чылыг четкилерин солуур план бүдүн чартык катап ажыр күүсеттинген

10.09.2018 Тывага соңгулдаларда «Чаңгыс демниг Россия» тергиидээн

07.09.2018 Тывада пенсия назынында регион чиигелделери хевээр артар

07.09.2018 Тываның Баштыңы: Төрээн черивистиң чечектелиишкини, чоннуң чедимчелиг чуртталгазы дээш демниг ажылдаар

06.09.2018 Тываның Баштыңы «социал» хөмүр сөөртүлгезин дүргедедирин негээн

06.09.2018 Тываның Баштыңы: Спорт – амыдырал-чуртталгада чедиишкинниң үндезини

05.09.2018 Тываның Чазаанга өөредилге адырында хуу секторну сайзырадыр айтырыгны чугаалашкан

04.09.2018 «Енисей» автооруктуң Тывада 24 километрин чыл төнчүзүнге чедир септээр

04.09.2018 Тываның Баштыңы: чаңгыс аай бадылаашкын хүнүн организастыг эрттирери – шупту деңнелде эрге-чагырганың айтырыы

04.09.2018 Тывада республиканың тараалаң кол шөлдерин катап тургузуп эгелээн

03.09.2018 Тывада аграр угланыышкынныг чаа школа-интернатты ажыткан

03.09.2018 Тывада мал чемин белеткээр кампания уламчылап турар

31.08.2018 Тывада аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программаның күүселдези уламчылавышаан

31.08.2018 Сергей Меняйло биле Шолбан Кара-оол МАСС ажылының сорулгаларын чугаалашкан

30.08.2018 Тываның Баштыңы Россия Президентизиниң пенсияда өскерлиишкиннер талазы-биле кыйгырыынга тайылбырны берген

29.08.2018 Тываның Баштыңы «Чурттап турар суурум» төлевилелдиң түңнелдерин үндүрген

29.08.2018 Тываның Баштыңы мөөгү болгаш кат чыыкчыларының айыыл чок чоруун хандырар хемчеглерни алырын айыткан

29.08.2018 Тываның Баштыңы «60 минута» программада: Путин ышкаш, кижи бүрүзү бедиктерни эртип шыдавас

29.08.2018 Тывага Путинниң дыштанган видеозун үндүрген

29.08.2018 Тываның Баштыңы Өөредилге яамызының башкыларга рейтинг тургузарын деткээн

28.08.2018 Тываның орук-транспорт яамызы муниципалдар аразынга халдыр маршруттарга конкурсту чарлаан

27.08.2018 Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге «Социал хөмүр-дашты» чедирип эгелээн

27.08.2018 Тываның Баштыңы шахтерларга күрүне шаңналдарын тывыскан

24.08.2018 Тываның Баштыңы: Бурунгаар чүткүлдүг, чуртунга бир-ле чаа чүүлдү кылыр сорулга салып алгаш, мында чыглып келген аныяктарны көөрге, дыңнаарга, эскерерге черле түрлүг-дүр

24.08.2018 Тываның Баштыңы дээди өөредилге черлериниң база училищелерниң тергиин доозукчулары-биле ужурашкан
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол өөредилгезин 2018 чылда тергиин демдектерлиг дооскан аныяк специалистер-биле чаңчылчаан ужуражылгазын эрттирген.

23.08.2018 Кызыгаар эргелелиниң хоочуну Александр Федосов: Тывада ышкаш ындыг бойдусту каяа-даа көрбээн мен

23.08.2018 Полицияның майору Дмитрий Рекида: Тывада шупту чүвеге таарзындым

23.08.2018 Константин Банников, Онза байдалдар яамызының кол эргелел начальнигиниң оралакчызы: Тывага ажылдаар дээрге, боданмайн-даа чөпшээрештим

22.08.2018 Tыва бодунуң авиабүдүрүлгезинге чаа Ми-8-ти садып алган

22.08.2018 Тывада Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнүнде чалыы хамаатыларга паспорттарны тывыскан

22.08.2018 Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң үшкү чадазының 105 киржикчилеринге малды дамчыткан

21.08.2018 Тыва чер участоктарын өнчүже долдурарын дүрген эгелээр

21.08.2018 Тывада «БТК Групп» дааранылга цеги бүдүрүлге хемчээлин улгаттырар планныг

21.08.2018 «Дугуй кырында МФЦ» Тываның кожууннарынче аъттаныпкан

21.08.2018 Тывага ушу школазын тудар, республикадан сес кижи КУР-нуң шыырак дээди өөредилге черлеринге өөренири-биле чоруур

21.08.2018 Тываның күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировкалаар аныяк специалистерни шилип алыр конкурс чарлаттынган

20.08.2018 Тыва «Социал хөмүр» губернатор төлевилелинче бюджет чарыгдалын улгаттырган

20.08.2018 Тываның Чазаа «Школаже белеткениринге дузалаш» акцияда идепкейлиг киржип турар

20.08.2018 Тывада мал чеминиң белеткелиниң дугайында

17.08.2018 Тыва ажык-кончаага үндүрүг киирилдезин өстүргени дээш РФ-тиң Чазаандан шаңнал акшаны алган

17.08.2018 Тываның Баштыңы совет үеден бо хонуктарга чедир регионну удуртуп чораан даргаларны чаңгыс черге чыгган

17.08.2018 Тываның улустуң башкызы, билдингир күрүне ажылдакчызы Петр Александрович Морозов мөчээн

16.08.2018 Агаар транспортунуң федералдыг агентилелиниң удуртукчузу Александр Нерадько ажыл-албан аайы-биле Тываның найысылалында келген

16.08.2018 Тываның найысылалында хөй квартиралыг базa бир бажың дужааттынган

16.08.2018 Тываның девискээринде чоокку бо ийи чылда боттаныр улуг энерготөлевилелди эгелээринге чедир санныг хонук арткан

16.08.2018 Чаа үениң езу-чаңчылы: Тывада Монгуш Буян-Бадыргының тураскаалынга боодал чечектерни салган

16.08.2018 Тываның Баштыңы республиканың ажыл-ишчилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан

14.08.2018 РФ-тиң Президентизиниң «чаа» май чарлыктарын боттандырар төлевилелдерни Тывада ажылдап эгелээн

13.08.2018 Тывада студент отрядтарның 176 дайынчызы түр үениң ажылчын олуттарын алган

10.08.2018 Күрүнениң культура организацияларынга база чамдык профессионал уран, чогаадыкчы коллективтерге «Национал» атты тыпсыр чурумну бадылаан

10.08.2018 Тываның Тожу кожуунда биче буурай үндезин чоннарның делегей хүнүнге тураскаткан хемчеглер эрттип турар

10.08.2018 Тываның Баштыңы республика девискээринге ярмарка ажылын идепкейжидип, ону чер-черлерге калбартырын дааскан

09.08.2018 Тывада ветеринария албанын эде тургускан

08.08.2018 Тыва Республика хүнүнге тураскааткан кол хемчеглер планы

08.08.2018 Тываның Чазаа арагага удур хоойлуже эдилгелерни киирген

07.08.2018 Тываның Баштыңы сиген кезилдезинче шалыпкын кирерин көдээ ишчилерге чагаан

07.08.2018 АрМИ-2018 «Шериг авточарыштың» делегей маргылдаазынга Россия тиилээн

07.08.2018 Күчүлүг Россияның база бистиң республиканың чаагай чоруун кады тургусчуп база хөгжүдээлиңер

06.08.2018 Шолбан Кара-оолдуң чалалгазы-биле келген сумога алдарлыг мөге Долгорсурэнгийн Дагвадорж тыва өөреникчилерни шилип алыр

06.08.2018 Кызыл, Ак-Довурак база Шагаан-Арыг хоорайларның чылыг хандырылгазының схемазын эде көөр ажылдар эгелээн

03.08.2018 Россия 2019 чылдың январьдан чурагайлыг дамчыдылгаже шилчиир

02.08.2018 Тываның Тожу кожуунга биче буурай үндезин чоннарның хүннери эртер

02.08.2018 ЕВРАЗ-тың Тывада шахтерлары боду чоруур крепьти Россияда бир дугаар ажыглалда киирген

01.08.2018 Тываның Баштыңы Иркутск хоорайда Көрей Республиканың Чиңгине консулу-биле ужурашкан

01.08.2018 2018 чылдың республиканың хүлээп алыышкын кампаниязында, чурттуң дээди өөредилге черлеринче, Тывадан абитуриентилерниң дужаап киргениниң баш бурунгаар түңнелдериниң дугайында медээ
Тыва Республикадан дашкаар хоорайларда 56 дээди өөредилге черлери (2017 чылда – 43) 731 (2017 чылда – 614) тускай сорулгалыг бюджет олуттарын 2018 чылда аңгылаан.

01.08.2018 Асашори Дагвадоржтуң алдарлыг сумо школазынче шилиишкинге киржир күзелдиг оолдарга медээ

01.08.2018 Тываның Баштыңы Көдээ ажыл-агый яамызы биле Росхереглелхайгааралының ТР-де эргелел удуртулгазының мурнунга элээн каш айтырыгларны тургускан

31.07.2018 Tываның Баштыңы суггур чаъстар уржуунуң дугайында: агаар-бойдустуң кандыг-даа байдалында ажылдап өөренири – кол кичээл

31.07.2018 Асaшори Дагвадоржтуң алдарлыг школазынче сумога эң салымныг тыва оолдарны шилиир

31.07.2018 Тывада сиген кезикчилериниң мөөрейинге Улуг-Хем кожууннуң төлээлери тиилээн

31.07.2018 зүлдениң чартык чылы. Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң чаа айтырыглары

30.07.2018 Тывада уруглар поликлиникаларының база салбырларының материал-техниктиг баазазын сайзырадыр

30.07.2018 «Чемгерикчи инек малым» социал төлевилел боттаныышкынының дугайында медээ

27.07.2018 Тываның Баштыңы хамаатылар хүлээп тургаш, элээн чугула каш айтырыгны чугаалашкан

27.07.2018 Тывага республиканың террорга удур комиссиязының хуралы болуп эрткен

26.07.2018 Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агыйын чаартыр болгаш техниктиг хандырылгазын быжыглаар курсту ам-даа уламчылаар

26.07.2018 Тывада күскү-кышкы одалга үезинге белеткел чоруп турар

25.07.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база Россияның Журналистер эвилелиниң даргазы Владимир Соловьев чугула айтырыгларны сайгарып чугаалашкан

25.07.2018 Тываның найысылалында республиканың бирги ужудукчузу Чооду Кидиспейге тураскаалды туткан

25.07.2018 Тываның Баштыңы телефон дамчыштыр Россияның хереглекчилер хайгааралының удуртукчузу-биле чугаалашкан

24.07.2018 Тываның аныяк малчыннарын деткиир «Экономиктиг десант» ажылдап эгелээн

24.07.2018 Тываның делгемнеринге «Шериг ралли» чарыжы болуп эртер

24.07.2018 Мал чемин белеткээр мөөрейже кыйгырган

23.07.2018 Тыва Республиканың онза байдалдарны болдурбас болгаш чайладыр девискээр системаның иштинде күштерге база эргелеп-башкарылга органнарынга «Кезээде белен» чурумга ажылдаарын Тыва Республиканың девискээринге киирер дугайында

23.07.2018 Барыын-Хемчик кожуунда ийи кижи сибирь язвазындан аараан дадагалзал уржуундан, хыналда-эрттирилге пунктузун тургузар даалганы Тываның Баштыңы берген

20.07.2018 Россияның Президентизи Владимир Путин база РФ-тиң Чазааның Даргазы Дмитрий Медведев Тываның Баштыңынга төрүттүнген хүнү-биле байырны чедиргеннер

19.07.2018 Тывада 70 өг-бүле өскээр көжүрер программа күүселдези-биле чаа бажыңнарны алган

19.07.2018 Тываның Баштыңы: Муниципалитеттер аразында чижилге – бурунгаар хөгжүүрүнүң барымдаазы

18.07.2018 РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга төрүттүнген хүнү-биле байырны чедирген

18.07.2018 Тываның Баштыңы хораннанган кижилерниң кадыының дугайында кадык камгалал сайыдының дыңнадыы-биле танышкан

18.07.2018 Дирижер Алим Шахмаметьев: Тываже чалаар деп бодаваан мен

14.06.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралдың сессия хуралында сөстү алган

14.06.2018 Тываның найысылалында аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программа-биле туттунган бажыңда чаа квартираларны 30 өг-бүле алган

14.06.2018 Тываның Баштыңы аныяк малчыннарның ажыл-агыйларынга доктаамал тайылбыр бээрин экономика сайыдынга дааскан

13.06.2018 Тыва эң-не турум 15 регион санында
«Петербургская политика» фондунуң майда чорутканы шинчилел түңнелдери-биле, социал-политиктиг эң-не турум регионнар бөлүүнде Тыва 7-ги черни ээлээн.

13.06.2018 Тываның Чазаанга, Россия хүнүнде, күрүне шаңналдарын тывыскан

09.06.2018 Тываның Баштыңы спортчуларга эмчи үделгезиниң системазын тургузарынче «Победа» хуу ачы-дуза фондузун хаара туткан

09.06.2018 2018 чылда Россия хүнүн демдеглеп эрттирер хемчеглер ПЛАНЫ

08.06.2018 Президент-биле дорт дамчыдылгадан Тываның Баштыңы көдээ эмнелгелер айтырыын бодунга демдеглеп алган

08.06.2018 Республикада часкы тарылга адакталган

07.06.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: ХКД чурттарының камгалал сайыттары тайбың дугайында

07.06.2018 Россияның камгалал сайыды ХКД чурттарының мурнунда ниити чөңгээлер болгаш кыжаныгларны айыткан

07.06.2018 Россияның болгаш Моолдуң камгалал сайыттары шериг болгаш шериг-техниктиг кады ажылдажылга айтырыгларын Кызылга чугаалашкан

06.06.2018 Тывада ХКД-ниң шериг ведомство баштыңнарының Чөвүлел хуралы болуп турар

06.06.2018 ХКД киржикчилери күрүнелерниң камгалал сайыттары Кызылда Тиилелге шөлүнде Мемориал комплекске боодал чечектерни салган

06.06.2018 Кызыл Армияның 100 чылынга турааскаткан делгелгеде Сергей Шойгунуң чогаадыкчы ажылдарын Тываның чурттакчылары болгаш аалчылары бир дугаарында көргеннер

06.06.2018 Тываның Баштыңы ПКУ-же оолдар шилилдезин организастаар айтырыгны бодунуң оралакчыларының бирээзинге быжыглаар даалганы өөредилге сайыдынга берген

05.06.2018 Тывада муниципалдар аразында пассажирлер аргыжылгазының шугумунда чаа автобустарны салган
Тываның Чазаа регионда пассажирлер аргыжылгазын чурумчудар дээш хемчеглерни ап турарын база катап бадыткаан.

05.06.2018 Тываның Баштыңы найысылалда автомобиль шимчээшкинин чурумчударын негээн

05.06.2018 Тывада «Шериг ралли» бүгү-армейжи конкурс эртип турар

05.06.2018 «Тыва Республикада өскүс болгаш ада-иезиниң хайгараалы чок арткан уругларны чурттаар чер-биле хандырар» айтырыг талазы-биле медээ

04.06.2018 2018 чылда Тывада регионнуң ие капиталынга 11 млн. ажыг рубльди тускайлаан

04.06.2018 Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге «Чемгерикчи инек малым» социал төлевилел боттанылгазының дугайында

04.06.2018 Тывадан уруглар Красноярск крайда «Тесь» санаторийниң «чайгы» бирги бөлүүнче аъттаныпкан

01.06.2018 "Азия төвүнүң уруглары": Тываның чогаадыкчы болгаш салым-чаяанныг уругларынга шөлчүгеш

01.06.2018 Тываның эрге-чагыргазының уруглар кадыкшылын хайгараар ажылының дугайында

01.06.2018 2018 чылда Тывада «Социал картофель» губернатор төлевилелинге хөй ажы-төлдүг 2 муң ажыг өг-бүле киржир

01.06.2018 Тываның эрге-чагыргазы ажы-төлдүг малчын өг-бүлелерни деткип турар

01.06.2018 Россияның Саң-хөө яамызы орулгалар өзүлдезин көвүдеткен мурнакчыларның санында Тываны демдеглээн

31.05.2018 Тываның Баштыңы чазак кежигүннеринге: бистиң уругларывыстың дээди өөредилге черлеринче дужаап кирип алырынга боттарыңар сонуургалдыг болур ужурлуг силер

31.05.2018 Тывада өскүс уругларга бажың үлээр комиссия составынче кижиниң (уругнуң) эргелерин камгалаар талазы-биле бүрүн эргелиг төлээни киирген

31.05.2018 Тывада «Энергострой» компания аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программа-биле 4 бажың тудуун доозуп турар

31.05.2018 Тывага арага аймаа садарынга чөпшээрел алыры нарыыдаар
Республиканың Чазаа спирт садыгжылары өзек капиталын эвээш дизе үш катап көвүдедирин хүлээндирген хоойлу төлевилелин Дээди Хуралче киирген.

30.05.2018 Июнь 1 - Тывага юридиктиг халас дуза чедирер хүн

30.05.2018 Делегейниң уруглар камгалалының хүнүн Тывага демдеглеп эрттирер хемчеглер ПЛАНЫ

30.05.2018 Тываның хамааты байдалдың актылар бижидилгези электроннуг хевирже шилчээн

30.05.2018 Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы 2018 чылда чайгы кадыкшылга дыштанылгазының дугайында

30.05.2018 Тывада «Шериг ралли» конкурстуң киржикчилери чедип келген

30.05.2018 Сайгарлыкчы чорук неделязында Тываның кожууннарынга тускай угланыышкынныг 70 ажыг хемчег эрткен

29.05.2018 Тываның Баштыңы РФ-тиң кызыгаар камгалаар албанның 100 чылы-биле байырны чедирип, шаңналдарны тывыскан

29.05.2018 «Тыва Республиканың күүсекчи эрге-чагырга органының шылгараңгай кадр ажылдакчызы» мөөрейни түңнээн

29.05.2018 Тыва 2 чыл дургузунда инвестклимат байдалының национал рейтингизинде 35 чадага көдүрүлген

28.05.2018 «Тыва Экспо-2018. Час» регионнар аразының делгелге-ярмаркада бараан саарылгазының ниити түңү 23,5 млн. рубль болган

28.05.2018 Тывага Моолдуң Убсанур аймааның хүннери: ийи тала турисчи агымны ийи катап көвүдедир

28.05.2018 Тываның найысылалынга «Чоннуң чемненилгезиниң чугула айтырыглары» деп регионнар аразының II эртем-практиктиг конференциязы болуп эрткен

26.05.2018 Тывада Моолдуң Увс аймааның хүннери: Тыва-Экспо делгелге чаа деңнелче үнген

26.05.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Моолдуң Убсанур аймааның губернатору чаа болгаш улуг оруктуң эгезинде

25.05.2018 "Енисей Сибири": Тывага Хакасияның өөредилге сайыды Лариса Гимазутина кээп чораан

25.05.2018 "Тува 24" телеканалдың студиязынга аварийлиг бажыңнардан өскээр көжүрер программаның боттанылгазын чугаалашкан

24.05.2018 Тыва даштыкы экономиктиг кады ажылдажылга делгемнерин калбарткан

24.05.2018 Тываның эрге-чагыргазы тус черниң авиашугумнар пассажирлеринге шупту чиигелделерни 2018 чылда арттырган

24.05.2018 Тывага эртер Моолдуң Убсанур аймааның хүннеринде тулган мөге дээш тыва хүреш маргылдаазын интернет ажыглакчылары дорт дамчыдылга-биле көрүп болур

24.05.2018 Тывада күш-ажылчы улдуңда ажылдаар 16 студент отрядтар тургустунган

23.05.2018 Тывага "Наадым-2018" малчыннар байырлалы июльдуң 14 база 15 хүннеринде болуп эртер

23.05.2018 Тываның Чазаанга «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелдиң күүселдезин сайгарып чугаалашкан

23.05.2018 Тывада чайгы дыштанылга лагерьлеринде улуг хыналда чоруп турар

23.05.2018 Тываның найысылалында аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программа-биле бажыңнар тудуу кидин-түлүк

22.05.2018 Тывада часкы хову ажылдарын эгелээринге белен

22.05.2018 Тыва Республикага Моолдуң Убсанур аймааның хүннерин эрттирериниң ПРОГРАММАЗЫ

21.05.2018 Тываның Баштыңы Улан-Баторга чораанының дугайында: кызыгаар регионнарны хөгжүдер дизе, кызыгаар кады ажылдажылгазынга хосталганы бээр

21.05.2018 Тываның Баштыңы: Сергей Шойгунуң кылган бүгү-ле ажылы бедик шынарлыг

18.05.2018 Тывада өнчү-хөреңги үндүрүглерин чыырының шалыпчы айын чарлаан

17.05.2018 Шолбан Кара-оол: Тыва биле Енисей Сибириниң инфраструктура төлевилелдери – Азия күрүнелериниң аразында кады ажылдажылганы калбартыр бааза

17.05.2018 Тывада ажык-кончаага үндүрүгден орулга 1,7 катап көвүдээн

16.05.2018 Тывага Сайгарлыкчы чорук неделязында ажык консультацияларны бээр

16.05.2018 Моолдуң камгалал сайыды Н. Энхболд: «Тыва – тоол-дур»

16.05.2018 Ийи-Тал суурда аграрлыг чаа школаның интернадынга өөренип чурттаар уругларны «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң ажы-төлүнден хүлээп эгелээн

15.05.2018 Тывадан албан езузунуң делегациязы Моолдуң Бойдус яамызы биле Энергетика яамызынга ужуражылгаларны эрттирген

15.05.2018 Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы малчыннар уругларын тургусканы дээш хуу уруглар садтарынга субсидияларны бээр

15.05.2018 Ажыл-агыйжы сургакчылаашкын: Тываның Баштыңы биле Моолдуң Президентизи Улан-Баторга ужурашкан

15.05.2018 Тывада аварийлиг байдалда азы улуг септелге негеттинип турар муниципалдыг культура албан черлериниң саны 2017 чылда кызырылган

14.05.2018 Тываның Баштыңы ажыл-албан аайы-биле Моолдуң найысылалында чеде берген

14.05.2018 Тывада чаа школа-интернатты ажыдарынга белен

11.05.2018 Тываның Баштыңы: «Республиканың уран чүүл школазы – чогаадылганың болгаш чедиишкинниң девискээри»

11.05.2018 Тывада сүткүр альпин өшкүлерни өстүрүп эгелээн

11.05.2018 Тывада ажыл чоруктуң ниити деңнели чыл дургузунда 34 хуу кызырылган

11.05.2018 Тывада хуу чуртталга тудуу шапкынчаан

10.05.2018 Тываның Баштыңы: мөгелер чараш адаан-мөөрейлиг хүрешти көргүзүп, арыг тиилелгелерни чедип алыңар

10.05.2018 Тываның Баштыңы дайын хоочуннары болгаш күш-ажылчы фронтунуң киржикчилери-биле ужурашкан

09.05.2018 Тываның Баштыңы: майның 9-зу ышкаш күчүлүг өске болуушкун төөгүвүсте чок

08.05.2018 РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйлонуң сибирьжилерге Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини

08.05.2018 1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынында Тиилелгениң 73 чылын Тыва Республикага байырлаар кол хемчеглер планы

08.05.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң Президентизиниң инагурациязында: Владимир Путин чүгле Россияны эвес, а делегей чурумун өскерткен

08.05.2018 Тываның Баштыңы Тиилелге чыскаалының кол белеткелиниң дугайында: мында келген кижилер чуртувус дээш чоргааландывыс

08.05.2018 Тывага Тиилелге хүнүнде шериг техника чыскаалы бир дугаар киржир

08.05.2018 Тываның Баштыңы Президент Владимир Путинниң эрге-чагыргаже киргениниң езулалында

06.05.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң республиканың Үндезин хоойлузунуң хүнү-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байыр чедириишкини

04.05.2018 «Кызыл хоорайда капитал тудуг объектилерин чылыг хандырылгазының системазынга алызында кожарының зоназы» картаны таныштырган

04.05.2018 Тываның Баштыңының культура болгаш уран чүүл адырында грантылар конкурузунче чагыгларны 2018 чылдың май 15-ке чедир хүлээп алыр

04.05.2018 Тываның Баштыңы хөмүр-даш уургайынга мөчээн дагжының дугайында дыңнаткан

03.05.2018 Тываның Баштыңы Кремльдиң губернаторлар рейтингизинде эки демдекти алган

03.05.2018 1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынында Тиилелгениң 73 чылынга тураскааткан кол хемчеглер планы

03.05.2018 Тываның Баштыңы Кемеровода Сибирь федералдыг округтуң губернаторлар чөвүлелиниң хуралында киржип турар

03.05.2018 Тываның найысылалынга мергежилиниң тергииннернин шаңнаан

03.05.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Дээди Хуралдың даргазы Каң-оол Даваа Улуг-Хем кожуунга чорааннар

01.05.2018 Тываның Баштыңының Майның 1-биле байыр чедириишкини
Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!  

28.04.2018 Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы – Майның 1-ге тураскааткан кол хемчеглер планы

27.04.2018 Тываның Баштыңы май байырлалының бүдүүзүнде күш-ажылдың кижилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан

27.04.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол террорга удур комиссия биле оперативтиг штабтың каттышкан хуралын эрттирген

27.04.2018 Тываның Баштыңы Соңгу Кавказче албан сургакчылаашкынынче полицияның каттышкан отрядын үдешкен

26.04.2018 Кызыл—Курагино оруунуң тудуу чүге херегил

25.04.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Сибирьниң автооруктар хайгаараар регионнар аразында эргелелдиң начальниги Федор Семенков-биле ужурашкан
Чугааның кол утказы – ылаңгыя пассажирлер аргажылгазында контроль-хайгаарал ажыл-чорудулгазын шыңгыырадырының айтырыы болган.

25.04.2018 Алтай Республикаже автоорукту угландырар дугайында айтырыгны Тываның Чазаанда сайгарып турар

24.04.2018 Тываның Баштыңы найысылалга автовокзал тудар саналдыг сайгарлыкчы-биле ужурашкаш, даалгаларны берген

24.04.2018 Тываның Баштыңы муниципалдыг тургузугларны сезоннуг ажылдарже угландырган

24.04.2018 Тываның Мөңгүн-Тайга кожууннуң Тоолайлыг суурга биче ГЭС-ти тудар

24.04.2018 Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агыйынга 2018 чылдың тарылга ажылдарын үе шаанда эгелээрин сагындырган

24.04.2018 Тываның Баштыңы арга-арыг өрттери-биле демиселде профилактика ажылдары болгаш белеткелди бирги ээлчегде салырын негээн

24.04.2018 Тус чер бот-башкарылга хүнүнде Тываның муниципалдыг тургузуглар чөвүлелиниң съездизи болуп эрткен

23.04.2018 Тываның Баштыңы 2017 чылда чазактың ажыл-чорудулгазының түңнелдерин ТР-ниң Дээди Хуралынга илеткээн

20.04.2018 Тываның Дээди Хуралының депутады Аяна Монгуш: Тываның Баштыңы республиканың туружун суларатпас

20.04.2018 Депутат Лидия Волошина Тыва Чазактың отчедунуң дугайында: бистиң республикавысты озалааш черде турар деп бодаар

20.04.2018 Тываның Дээди Хуралының депутады Иван Чучев: көдээниң айтырыы мени хөлзедип тур

20.04.2018 Тываның Дээди Хуралының депутады Солангы Тамчай: Тываның Чазааның отчедунда кошкак болгаш күштүг талаларны айытканынга таарзындым

20.04.2018 Депутат Виталий Бартына-Сады 2017 чылда Чазак отчедунуң дугайында: Тываның Баштыңы дыка хөй айтырыгларны тура-соруктуг шиитпирлээн

20.04.2018 Тываның Дээди Хуралының депутады Василий Оюн 2017 чылда Чазак отчедунуң дугайында: сорулгаларын күүсеткен

19.04.2018 Тывада беш сылдыстыг бирги аалчылар бажыңы бүрүткеттинген

19.04.2018 Тываның Баштыңы: Чазак Отчеду – удуртулганың шынарынга боттуг сайгарылга кылыр арга

19.04.2018 Тываның Баштыңы шефке алганы школа-интернатта оолдары-биле күш-дамыр белеткелин уламчылавышаан

19.04.2018 Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агый сайыдының чаа оралакчыларын чаартыкчы ажылдарже кыйгырган

18.04.2018 Тываның Баштыңы терапия корпузунда тудуг ажылдарын шапкынчыдарын негээн

18.04.2018 Апрель 25-те Тываның Албан медицина камгаладылгазының девискээр фондузу «Ажык эжиктер хүнүн» эрттирер

18.04.2018 Тывада оолдар этиленгликоль-биле хораннанганы тодараан

18.04.2018 Тываның Баштыңы хораннанган оолдарга чогуур эмчи дузазын көргүзерин дааскан. ОБ чылдагааннарының дугайында баштайгы медээ.

17.04.2018 Тываның Баштыңы айыыл чок чоруктуң шупту дүрүмнерин хандырарын аът чарыжының организаторларындан негээн

17.04.2018 Тываның Баштыңы КЭФ-2018-те: «Енисейниң Сибири» мегатөлевилел – кайы-даа талазы-биле онзагай

17.04.2018 Тыва Кышкы универсиада-2019-туң от эстафетазының белеткелинге киржир

16.04.2018 Тываның Баштыңы «Енисейниң Сибири» төлевилел офизин тургузарын дааскан

16.04.2018 Тыва совет үениң кобальт артынчыларын болбаазырадырынга идегеп турар

16.04.2018 Тываның Баштыңы: Азия чурттарынче ужудуушкунда Кызылдың аэропорту белдир апаар

16.04.2018 Тываның Баштыңы Кызылда көвүрүгнү чаартыр ажылдар 2019 чылда доостурун дыңнаткан

16.04.2018 Тыва биле Алтайның оруктарын каттыштырары - чаа рыноктарже дорт орукту Сибирьниң бизнезинге ажыдар

13.04.2018 Красноярскиниң экономиктиг форуму-2018-те Тываның эвээш чурттакчылыг болгаш ыраккы суурларын соталыг харылзаа-биле хандырар база ХВОШ тудар талазы-биле инвестиция төлевилелдерин чугаалашкан

13.04.2018 XV Красноярскиниң экономиктиг форуму ажылын эгелээн
«Салгал 2030» аныяктар шөлчүгежинден Красноярскиниң экономиктиг форуму-2018 бодунуң ажылын эгелээн.

13.04.2018 Тываның Баштыңы – бистиң регионнарның хөгжүлдезиниң шимчедикчи күжү «Енисейниң Сибири» төлевилел апаар

12.04.2018 Тываның Өөредилге яамызы профессионал башкылал мергежилиниң конкурс түңнелдерин үндүрген

11.04.2018 «Өг-бүле бүрүзүнге бирден эвээш эвес дээди эртемниг уруг» губернатор төлевилелиниң киржикчилерин дээди өөредилге черлеринче дужаап киреринге белеткеп турар

11.04.2018 Тываның эмчи колледжизиниң доозукчулары Сибирьниң медицина талазы-биле дээди өөредилге черлеринге өөредилгезин уламчылап болур

11.04.2018 Тываның Баштыңы Каа-Хем суурда чылдың-на сугга алзыр девискээрлерге хамаарыштыр шиитпирни бир ай иштинде алырын Кызыл кожуун чагыргазынга берген

09.04.2018 Өөредилге яамызы 2018 чылда тулган башкыларга Тываның Баштыңының премиязын тыпсырынга конкурс шилилгези эгелээнин чарлаан

09.04.2018 Тываның Баштыңы Күрүне Думазының дыңнаашкыннарында регионнарга «модельдиг бюджет» аргазын өскертирин саналдаан

06.04.2018 Ат-алдарлыг ус-шевер даш чонукчузу, Тыва АССР-ниң алдарлыг чурукчузу Сергей Кочаа чуртталгадан чарлып чоруткан

06.04.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: шынчы чижилгелиг өзүлде дээш ажылдап турарларга деткимчени ам-даа уламчылаар бис

05.04.2018 Тываның Баштыңы муниципалдыг эрге-чагыргаларга сезоннуг ажылдарның уг-шиин берген

05.04.2018 Тыва Кино фондузундан кинозалдар чаартынга күрүне деткимчезин алган

05.04.2018 Каа-Хемде Республиканың эки турачы штавы сугга алыскан черлерде когараан чонга дузазын көргүзүп турар

04.04.2018 Тывада өрт айыылының сезонунга белеткел эгелээн
Тывага бооп болур арга-арыг өрттерин өжүреринче 500 ажыг кижини хаара тудар.

04.04.2018 Тываның Каа-Хем суурда, сугга алыскан черлерде кижилерге, дуза көргүзер болгаш тайылбыр бээр республиканың эки турачылар штавын ажыткан

04.04.2018 Тывада часкы үер: амгы байдалы, чорудуп турар хемчеглер

03.04.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл кожуунда сугга алыскан девискээрлерде аварийлиг катап тургузуушкун ажылдарының талазы-биле дарый күүседир даалгалар даңзызын бадылаан

03.04.2018 Тывада тарылга үезин тодараткан

03.04.2018 Тываның Баштыңы Крсноярскиниң экономиктиг шуулганының бүдүүзүнде: регионнар аразында түңнел чок чижилгени «Енисей Сибири» төлевилел чайладыр»

03.04.2018 Тыва хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг төптүң ажылын эң бедик деңнелде организастаан РФ-тиң регионнарының санында

02.04.2018 Тываның муниципалитеттеринде бюджет адырының ажылдакчылары июнь 1-ге чедир «Мир» карталарын алыр

02.04.2018 Волонтерларның дузазын ажыглаар

30.03.2018 ТР-ниң Баштыңының Администрациязынга база ТР-ниң Чазак Аппарадынга стажировкалаар аныяк специалистерни шилиир конкурсче документилерни хүлээп эгелээн

30.03.2018 Март 29-та 18.00 шактыы-биле Тывада эрээн сугларда алыскан 60 бажың арткан

30.03.2018 Тываның Чонну ажылга хаара тудар төптери амгы үениң «Катарсис» программа комплекизинче шилчээн

30.03.2018 Тывада садыг төптеринде база хөй улус чыглыр объектилерде хыналдалар эгелээн

30.03.2018 Тывада 2000-2002 чылдарда төрүттүнген оолдар, уруглар аразынга хол бөмбүүнге бирги чер дээш маргылдаа чазактың деткимчези-биле эртип турар
2018 чылдың март 26-дан 30 хүннеринде Кызылда «Херел» спорт залы биле СК им. И.Ярыгин аттыг спортчу комплексте республиканың бирги чери дээш хол бөмбүүнүң маргылдаазы эртип турар.

29.03.2018 Тываның эрге-чагыргазы бюджет чарыгдалдарын эде үлээш, немелде федералдыг акшаландырыышкын киирилдезин хандырган

29.03.2018 Кызыл кожуун: оперативтиг медээ

29.03.2018 Тываның аңныыр ажыл-агый чөвүлели куштар база хүрең адыглар аңнаар хуусааны доктааткан

28.03.2018 «2018-2022 чылдарда амгы үениң хоорай хүрээлелин хевирлээри» Тыва Республиканың күрүне программазынче өскерилгелерни киирген

28.03.2018 Красноярск край, Хакасия база Тываның экономиктиг хөгжүлде сайыттары Красноярскиниң экономиктиг шуулганы – 2018-ке белеткелди чугаалашкан

28.03.2018 Республиканың чурттакчылары «Кемерово, Тыва сээң-биле кады» деп кажыыдал акциязынга киришкен

27.03.2018 Тывада уругларның чайгы дыштанылга лагерьлериниң санын көвүдедир

27.03.2018 Тывада часкы мал оолдаашкының үезинде хой малдың баш санын чартык саяга көвүдедир сорулганы салган

26.03.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың чурттакчы чонунуң өмүнээзинден Кемеровода айыыл-халап-биле холбаштыр кажыыдалын илереткен

23.03.2018 «Социал картофель» адрестиг төлевилелди 2018 чылда база уламчылаар

23.03.2018 Тываның Баштыңы часкы үениң бооп болур онза байдалдарын болдурбас база ооң-биле демисежир сорулганы салган

23.03.2018 Тываның Баштыңы кол яамыларның удуртукчу составын аныяктар-биле быжыглаан

23.03.2018 Тываның Баштыңы ТР-ниң Культура яамызынга башкарыкчы артистерниң халас гастрольдарын республикага организастаарын дааскан

22.03.2018 Чоннуң бедик көдүрлүүшкүннүг хей-адын тодаргай ажыл-херектер-биле быжыглаарын Тываның Баштыңы биле депутаттар дугурушкан

22.03.2018 Кызылдың президентиниң кадет училищезинче дужаап кирер кордакчыларның шилилгези эгелээн

21.03.2018 Хөй ажы-төлдүг ада-иелерни ажылга хаара тудар хемчеглер дугайында

21.03.2018 Тываның Баштыңы соңгулда мурнунуң кампаниязында көдүрүлген шупту чидиг айтырыгларны кичээнгейге алырын негээн

21.03.2018 Тывада Россия Федерациязының Президент соңгулдаларының түңнелдерин бадылаан

21.03.2018 Тываның Баштыңы Красноярскиниң экономиктиг шуулганынга белеткенирин чазактың экономика адырынга дааскан

20.03.2018 Тывада хөй-ниити шөлдериниң талазы-биле рейтингилиг бадылаашкынның тиилекчилери илерээн

20.03.2018 Тываның Баштыңы Көдээ ажыл-агый яамызындан күрүне деткимчезин алыр кижилерниң шилилдезин шынарлыг чорударын негээн

20.03.2018 Тывада Каа-Хем суурнуң энергия объектилерин эде чаартырынче 733 млн. рубльди тускайлаар
"Росчетки" ПАН-ның директорлар чөвүлели Тыва Республиканың Каа-Хем хоорай хевирлиг суурунда электри четкилерин тудуп база чаартыр талазы-биле инвестиция төлевилелин бадылаанын кампания дыңнаткан.

19.03.2018 Тывада Владимир Путинни деткээн көргүзүг Сибирьде эң-не эки

19.03.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның Президент соңгулдаларында чаңгыс чер-чурттугларының эң-не демниг чоруу дээш четтиргенин илереткен

19.03.2018 Владимир Путин дээш Тываның соңгукчулары 91,98 хуу бадылаан

19.03.2018 Март 18-те Кызылга «Крым чазы» деп митинг-концерт болуп эрткен

16.03.2018 Тываның Баштыңы өгбелер ханы хүндүткелде деп демдеглээн
Тываның Баштыңы «Эки турачы мөңгүн назын» деп волонтерлар клувунуң хоочуннары-биле ужурашкан.

16.03.2018 Тываның Баштыңы биле Сибирьниң генерация компаниязының чиңгине директору Кызылда чаа объектилерге чылыгны кожарын хандырар деп дугурушкан

16.03.2018 Тываның хөй-ниитичилерин президент грантыларынга чагыглар белеткээриниң нарын чүүлдеринге өөреткен

16.03.2018 Россияның Президентизиниң чарлааны Эки турачылар чылында Тывага волонтерлар шуулганы эрттер

16.03.2018 2030 чылга чедир Тываның стратегтиг хөгжүлде төлевилели Хамааты бот-идепкей чөвүлелиниң экспертизазын эрткен

15.03.2018 Тываның Баштыңы биле «Енисей» ФКА-ның начальниги Кызылдан Хандагайтыга чедир орукту федералдыг стандартка дүүштүр кылыр ажылдарны дугурушкан

15.03.2018 «Созидатели Советской Тувы. Чтобы помнили…» деп номнуң таныштырылгазы болуп эрткен

15.03.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол - «Рейтер» делегей агентилелиниң фотоочерк маадыры

14.03.2018 «Россети» 500 кВ күчүлүг Саян-Шушенская ГЭС–Тыва–Моол–Кыдат ЭДШ-ти тудар планныг

14.03.2018 Республика блогерлериниң баштайгы ужуражылгазы: #ПродвигайТуву

13.03.2018 Тываның Баштыңы соңгулда хүнүнүң бүдүүзү неделяда кол айтырыг – хөй-ниитиниң айыыл чок чоруун хандырары деп айыткан

13.03.2018 РФ-тиң Президент соңгулдаларында «угаанныг хааржактарны» ажыглаар

13.03.2018 Тываның Баштыңы Росгвардияның регионда килдизиниң удуртулгазы-биле соңгулдаларга белеткелди чугаалашкан

13.03.2018 Тываның Баштыңы ажыл-албан аайы-биле Барыын-Хемчик кожуун биле Ак-Довурак хоорайга четкен

12.03.2018 Бүгү-делегейниң Херээженнер хүнүнде күрүне шаңналдарын тывыскан

08.03.2018 Сергей Меняйлонуң Херээженнер хүнү-биле байыр чедириишкини

08.03.2018 Тываның Баштыңының Бүгү-делегейниң херээженнер хүнү-биле байыр чедириишкини

07.03.2018 Тываның Баштыңы президент айыткалын күүседирде республиканың бирги ээлчеглиг айтырыгларын тодараткан

06.03.2018 Сергей Белоусов, орукчу: федералдыг деңнелде деткиишкин-биле Тываның Баштыңын СДРА чөвүлелиниң даргазынга соңгаан деп бодаар мен

06.03.2018 Хөй-ниитилел: Тываның Баштыңы элээн каш чылдарда бүгү Сибирьге солун төлевилелдерни идип үндүрген

06.03.2018 Суд приставтарының ажылының чедиишкини – чон-биле ажылда

05.03.2018 Сибирьниң губернаторлары регионнар аразының «Сибирь дугуржулгазы» ассоциацияның Чөвүлел даргазынга Тываның Баштыңын соңгаан

05.03.2018 Бүгү-делегейниң Херээженнер хүнү - Марттың 8-зин байырлаар кол хемчеглерниң планы

02.03.2018 Тывада кожууннарның суг үеринге база өрт айыылынга удур беленин хынаан

02.03.2018 Тываның найысылалында уруглар поликлиникаларының расписаниези өскерилген

02.03.2018 Тываның Баштыңы Владимир Путинниң Айыткалының дугайында: Россияның Президентизиниң айыткалында шериг талазы-биле кезек бүгү делегейни аймаарадыпкан

02.03.2018 "Аныяк өг-бүлеге кыштаг" губернатор төлевилели чаа үе-чадаже кирген

02.03.2018 Тываның Баштыңы Күрүне Думазының удуртулгазы-биле бюджет айтырыын чугаалашкан

01.03.2018 Тываның Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилел уруглар лагерьлериниң 2018 чылда реестрин бадылаан

01.03.2018 Тываның Кадык камгалал яамызы уруглар участоктарының ажылының көргүзүүн үндүрген

28.02.2018 Тываның Баштыңы ажыл-албан аайы-биле Москвада

27.02.2018 РФ-тиң Президент соңгулдаларында Тывадан 5,5 муң соңгукчу хуусаадан эрте бадылап болур

27.02.2018 Тываның Баштыңы зооветеринарлыг норма езугаар малды хуусаазында оолдадырын Көдээ ажыл-агый яамызындан негээн

27.02.2018 Тывага «Шериг авточарыш» болуп эртер

27.02.2018 Тываның Баштыңы кобальт бүдүрүлгезиниң артынчыларын чок кылыр айтырыгны шиитпирлээринге Красноярскиден специалистерни хаара тудар

27.02.2018 Тываның уруглар поликлиникалары «Хумагалыг поликлиника» төлевилелге киржир

26.02.2018 Тываның Баштыңы: регионнуң күш-ажыл рыногу чурттакчы чон дээш ажылдаар
Тываның Чазаанга ажыл чоктарның санын кызырып, чурттакчы чоннуң боттуг орулгаларын көвүдедир айтырыгларны сайгарып чугаалашкан.

23.02.2018 Тываның Баштыңы: Ада-чурттуң камгалакчызы дээрге-ле чүгле боо-чепсектиг кижи эвес. Эр кижи бүрүзүнүң хүлээлгези – боттарының төрел болгаш чоок кижилеринге чөленгииш болуру

22.02.2018 Тываның бодунуң орулгаларында улуг компанияларның үлүү 9 хуу четкен

22.02.2018 Тываның Күш-ажыл яамызы чоннуң күш-ажылчы хамаарылгаларын ажык болдуруп, орулгаларын көвүдедир ажылды уламчылавышаан

21.02.2018 Март 1-де Росреестрниң Тыва Республикада эргелели Тайылбыр бээр чаңгыс аай хүннү эрттирер

20.02.2018 Тывада ажыл чок хамаатыларның саны кызырылган

20.02.2018 Чылыг хандырылгазының шынарынга хыналданың чаңгыс аай хүнүнде СГК-ниң энергетиктери кызылчыларның айтырыгларынга харыылаар
Сибирьниң генерация компаниязы боттарының киржилгези-биле февраль 27-де шупту хоорайларга «Хыналданың чаңгыс аай хүнүн» эрттирер.

20.02.2018 Күрүне ачы-дузаларын көргүзеринге Тыва беш мурнакчының санынче кирген

20.02.2018 РФ-тиң камгалал сайыдының сургакчылаашкынының түңнели-биле Тываның Баштыңы республика чазаанга сорулганы салган

20.02.2018 «Натура Сиберика» компания Тыва дугайында номну Алла Пугачеваның допчу-намдарының авторунга чагаан

19.02.2018 Тываның Баштыңы Россияның камгалал сайыдының ажыл-албанының дугайында: Сергей Кужугетович Шойгунуң бистиң республикавыска келгени — биче төрээн чуртунга улуг хүндүткел

16.02.2018 Тываның Баштыңы: чонуңарның бүзүрелин шынзытканыңар эр-хей-дир

15.02.2018 Тываның Баштыңы күш-ажылдың хоочуннарынга база мурнакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

14.02.2018 Тывада мал кыштаглаашкыны ниитизи-биле эки

14.02.2018 Шагаа-2018 национал байырлалдың хемчеглер планы

14.02.2018 Тыва: Кызыл аэропортунуң чаартырган ужудуп-хондурар шөлү бирги бортту хүлээп алган

13.02.2018 Тываның Баштыңы: төөгүлүг хүнде өөрүшкүңерни үлежип тур мен

13.02.2018 Тываның Шолбан Кара-оол Кызыл кожууннуң Баян-Кол суурга чораан

13.02.2018 Тываның Баштыңы муниципалдарның кичээнгейин чоннуң байырлалдарын шынарлыг белеткеп, эрттиреринче угландырган

12.02.2018 Тываның Баштыңы республиканың келир үези кады ажылдажылгада

09.02.2018 Тываның Баштыңы эртемденнерге күрүне шаңналдарын тывыскан

09.02.2018 Тываның Баштыңы: бичии суурларывыстың келир үези силерниң холуңарда

08.02.2018 Торгу оруунуң тыва адыры

08.02.2018 Бурятия хой эъдин сөөртүрүн Тыва-биле дугурушкан

07.02.2018 Сүткүр малдың продукциязын көвүдедиринче угланган субсидияларны бээринге билдириишкиннерни хүлээп эгелээнин чарлаан

07.02.2018 Тываның Баштыңының оралакчызы «Московский комсомолецке»: чурттаар чер негеп турар өскүстер – организастаан кеди чок күткүүшкүн

07.02.2018 Тываның эмчилери МФЦ-ге келген кижилерге консультацияларны бээр

06.02.2018 Тываның Баштыңының деткимчези-биле хоорайның автопарыгында чаа 20 "ПАЗ" автобустар немешкен

06.02.2018 2017 чылда Тываның чурттакчы чонунуң чайгаар өзүлдези 4228 кижи болган

05.02.2018 Тываның эрге-чагыргазы өскүс уругларга бажың тудуу биле үлелгезинге хөй-ниити контролюн тургускан

05.02.2018 Тывада 11 класстың 290 доозукчузу орус дылга чаңгыс аай күрүне шылгалдазын шенеп дужааган

02.02.2018 Тываның девискээринде одалга сезону чурум езугаар эртип турар

02.02.2018 Тывада «Өг-бүлеге дээди эртемниг бирден эвээш эвес уруг» губернатор төлевилели эки күүсеттинип турар

02.02.2018 Тывада мал бажын көвүдедир талазы-биле көргүзүг эки деңнелде хевээр

01.02.2018 Тываның Өөредилге яамызы «Артек» уруглар төвүнүң ийиги сменазынче чоруур школачылар делегациязын чыып эгелээн

01.02.2018 Өг-бүле болгаш уруглар херээниң талазы-биле агентилел: Тывада губернатор төлевилелдерин боттандырганындан эвээш орулгалыг өг-бүлелерниң саны эвээжээн

31.01.2018 2018 чылда бирги уруг төрүттүнгенде ай санының төлевирин алырын база ие капиталының чаа аргаларын ажыглаарын "Тува 24" телеканалдың студиязынга чугаалашкан

31.01.2018 Тывада "Социал хөмүр" губернатор төлевилел уламчылап, оон-даа хөй киржикчилерни хаара туткан

30.01.2018 Күрүне Думазының депутады Мерген Ооржак ээлчеглиг ажыл-албаны-биле Тывада келген

30.01.2018 «Гран при Иван Ярыгин» делегей маргылдаазының хүндүлүг аалчылары Тываның Баштыңы Ш. Кара-оол биле Моолдуң алдар аттыг сумо мөгези Д.Дагвадорж болган

30.01.2018 Тыва-биле Красноярск крайның аразында культура адырында кады ажылдажылганы шапкынчыларын Шолбан Кара-оол биле Александр Усс дугурушкан

30.01.2018 Тываның найысылалынга «Арыг соңгулдалар дээш» деп конференция эрткен

30.01.2018 2017 чылда республиканың хереглелдиг хамаатыларынга адрестиг социал дуза көргүзеринге 15,6 млн. рубльди тускайлаан

30.01.2018 Красноярскиниң чурттакчызы кырган-ачазының дайындан эккелгени өг-бүлениң хоочун эдин Тываның Баштыңынга дамчыткан

29.01.2018 Тываның Күш-ажыл яамызы: шалың төлевири өзүлделиг

29.01.2018 Тываның Өөредилге яамызында Өөредилге, лизенция болгаш күрүне аккредитациязы адырда контроль болгаш хайгаарал эргелелин тургускан

29.01.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Шагаа бүдүүзүнде СФУ-нуң Шериг-инженер институдунуң курсантылары чаңгыс чер-чурттуглары-биле ужурашкан

26.01.2018 2018 чылда Тывага федералдыг субсидияларның хемчээли эрткен чылга деңнээрге 586 млн. рубль хөй

26.01.2018 Тываның Баштыңы дун уруг төрүттүнгенде төлевирни үе шаанда долдурарын социал албан черлеринден негээн

26.01.2018 2017 чылда Тываның арга-арыын катап тургузар планны 1420 гектар улугга кылган

25.01.2018 Tываның хамааты камгалал база онза байдалдар албанының 2018 чылда ажылында туристерниң айыыл чок чоруун хандырары кол черни ээлээр

25.01.2018 Сөөлгү чылдарның статистиктиг көргүзүглери-биле алырга, Тывада чаш уругларның өлүп-хораар чоруу эвээжээн

24.01.2018 Tываның Баштыңы ИХЯ коллегиязының калбак хуралынга киришкен

23.01.2018 Тываның Баштыңы бодунуң оралакчыларынга биче суурларны болгаш ивижи өг-бүлелерни деткиир төлевилелдерни шынарлыг кылдыр ажылдап кылырын айыткан

23.01.2018 Бурятия биле Пермь крайның школаларында онза болуушкун соонда Тывада социал албан черлеринде таңныыл-хайгаараашкынны шыңгыыраткан

23.01.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ИХЯ-биле кады шиитпирлээр айтырыгларны демнежирин иштики херектер сайыды Александр Щурга сүмелээн

23.01.2018 Тываның Баштыңы агаарның температуразын болгаш кичээлдерден хостаанының дугайында школачыларга үе-шаанда дыңнадып турарын негээн

22.01.2018 Тываның Баштыңы барыын Моолдуң губернаторлары-биле кады боттандырар инфраструктура төлевилелдерин шимчедирин чугаалашкан

22.01.2018 Тывада Аныяктарның бот-идепкейиниң чылы Эки-турачы болгаш волонтержу чылынче эстафетазын дамчыткан

19.01.2018 Тываның Баштыңы: Azimut Hotel Kyzyl хостуг үени чөптүг ажыглаарының чаа культуразын тургузар ужурлуг

18.01.2018 ЧКА эде тургузарын деткиир фонду Тывада аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программаның күүселдезин хынаан

18.01.2018 Тываның эмнелге албан черлери электроннуг эмнелге хуудустарын бижээниниң саны-биле РФ-те 36-гы черде

18.01.2018 Тываның Кадык камгалал яамызы гриппке база ОРВИ-ге удур профилактиктиг хемчеглерни күштелдирерин негээн

17.01.2018 Росчеткиниң чаа баштыңы Тываны таварты Азия чурттарынче транзиттиг электри энергиязын үндүр садар шугумну тудар планга чөпшээрешкен

17.01.2018 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызының мурнунда сорулга – малдың кыштаглаашкынын онча-менди эрттирер

17.01.2018 Тывада май чарлыктарынче кирбейн барган бюджет ажылдакчыларының шалыңнарын 2018 чылда эде санаар

16.01.2018 Тывада чарлаан Биче суурларны хөгжүдер чылга хамааржыр чоннуң эгелекчи санал-оналын сайгарары чоруп турар

16.01.2018 Тываның Баштыңы Гайдаровчу шуулганда киржип турар

16.01.2018 Тываның Баштыңынга 55-ки мотоадыгжы (дагжы) бригаданың чаа командирин таныштырган

15.01.2018 Тываның Баштыңы РФ-тиң иштики херектер сайыдының бирги оралакчызы-биле көдээ полицияны быжыглаар ажыл-чорудулганың чурумун дугурушкан

11.01.2018 Тываның Баштыңы чуртталга-коммунал ажыл-агыйының сайыды-биле ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирген

11.01.2018 Тыва политиктиг турум байдалы-биле шүглүкчүлер санында

11.01.2018 Тываның Чазаанга Россия Президентизиниң соңгулдаларынга белеткелди чугаалашкан

11.01.2018 Тывада мал кыштаглаашкыны хүр-менди

10.01.2018 Тываның Баштыңы кадрлар шимчээшкинин кылырын муниципалдыг чагыргаларга айыткан

10.01.2018 Тываның Баштыңы байырлал хүннеринде ийи өлүрүүшкүн болган Улуг-Хем кожууннуң эрге-чагыргазынга кадрлар айтырыын шиитпирлээрин айыткан

10.01.2018 Тываның Кадык камгалал яамызы дыштаныр хонуктарның ажылын сайгарган

09.01.2018 695 уруг Чаа чылдың байырлал хүннеринде хүндүскү лагерьлерге дыштанган

09.01.2018 Тываның Чазааның кежигүннери Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында аныяк малчыннарга четкеннер

09.01.2018 Тывада ЧЭК объектилери байырлал хүннеринде үзүктел чок ажылдаан

30.12.2017 Тываның Баштыңының Чаа чыл-биле байыр чедириишкини: Дамырактар, хемнер каттышкаш, күчүлүг улуг Эне-Сай бооп агып чыдары дег, бичии чедиишкиннер каттышкаш, улуг чедиишкиннерге эккээр!

29.12.2017 Тываның Каа-Хем кожуунунуң Сарыг-Сеп суурда Культура сайзыралының төвү ажыттынган

29.12.2017 Тываның культура болгаш уран чүүл ажылдакчыларының съездизи болуп эрткен

27.12.2017 Тываның Баштыңы Россия Федерациязының Күрүне чөвүлелиниң түңнел хуралында киржип турар

27.12.2017 Тываның Баштыңы аңныыр курлавырларын камгалаар болгаш ону калбартыр хемчеглерни алыр айтырыгны тургускан

27.12.2017 Шолбан Кара-оол: Красноярск биле Тываның чаарттынган аэропорттары – «Енисейниң меридианы» төлевилелдиң төлептиг эгези

27.12.2017 Чижилгени хөгжүдеринге деткимче көргүзер талазы-биле чөвүлелдиң ийиги хуралы Чазакка болуп эрткен

26.12.2017 Тываның чаартынган аэропорту кайы-даа угланыышкыннарже ужудуушкуннар санын көвүдедип, улуг самолеттарны хостуг хүлээп алыр аргалыг

26.12.2017 Тываның Баштыңынга политиктиг эки турум байдалды федералдыг деткимче болгаш улуг төлевилелдер хандырып турар

26.12.2017 Хамаатыларны өскээр көжүрер программа күүселдези-биле Тывада 70 өг-бүле бажыңнарны алган

25.12.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2017 чылдың кол түңнелдерин үндүрген

22.12.2017 Тыва эмчи дузазының шынарын бедиткен эки регионнар санынче кирген

22.12.2017 Тываның Чазаа үндүрүг болгаш үндүрүгге хамаарышпас орулгалар күүселдезин сайгарып чугаалашкан

21.12.2017 Тываның Баштыңы Россияның улус ажыл-агыйы база күрүне албанының академиязының Сибирьде эргелеп-башкарылга институду-биле кады ажылдаарын дугурушкан

21.12.2017 Тываның Баштыңы: Школавыс эрткен оруу – улуг төөгү

20.12.2017 Чаартыкчы үзел-бодалдыг кижилерни депшидери – Тываны чедиишкинниг дүрген хөгжүдеринге шиитпирлиг базымнарның бирээзи

19.12.2017 Тывада «Спортчу элита – 2017» байырлалы эрткен

18.12.2017 Тываның Баштыңы Улуг-Хем кожууннуң чедери берге суурунга чораан

18.12.2017 Тываның Баштыңы ТР-ниң Хөй-ниити палатазының чаа составының организастыг хуралынга киришкен

15.12.2017 Шолбан Кара-оол Тываның билдингир чогаалчылары-биле ужурашкан

15.12.2017 Тываның Баштыңы Айыткалында бурунгаар сайзырап-хөгжүүрүнүң оруктарын айыткан

15.12.2017 Политконсультант Константин Бакшеев: «Тываның Баштыңының төлевилелдери бөдүүн кижилерниң дилеглеринге көскүзү-биле харыылап турар»

14.12.2017 Улуг транспорт төлевилелдеринде Тыва бодунуң туружун быжыглаанын аналитиктер демдеглээн

14.12.2017 Эксперт: Шолбан Кара-оол Айыткалында Тывада байдал чогумчалыын көргүскен

13.12.2017 Депутат: Тываның Баштыңы пассажирлер аргыштырылгазының айтырыынга чиге болгаш тодаргай доктааган
Декабрь 12-де, Улусчу чогаадылга бажыңынга, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2018 чылда республикада ажыл-херектерниң байдалы база иштики политика дугайында Айыткалын Дээди Хуралдың депутаттарынга таныштырган. Хемчегниң киржикчилери боттарының үзел-бодалдары-биле үлешкен.

13.12.2017 Республиканың билдингир ажылдакчылары Тываның Баштыңының Айыткалынга хамаарыштыр

13.12.2017 Тыва Республиканың Баштыңының Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) 2018 чылда республикага ажыл-херектерниң байдалының болгаш иштики политика дугайында «2018 чыл – девискээрниң сайзыралының стратегиязының старты. Тыва-2030» деп АЙЫТКАЛЫ

12.12.2017 Россияның Конституция хүнү-биле республиканың чурттакчыларынга болгаш аалчыларынга Тываның Баштыңының байыр чедириишкини

11.12.2017 Тывада социал адырның 35 албан чери чаа автотранспорттарны алган

11.12.2017 Декабрь 12-де Тываның Баштыңының Айыткалын интернет четкизинге, ооң иштинде Telegram - https://t.me/karaool/ онлайн-дамчыдылгага дамчыдар

11.12.2017 Тываның Баштыңы ТШО чаа командылакчызы-биле кады ажылдаар чурумну дугурушкан

08.12.2017 Тываның «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилели – Бүгү-Россияның хөгжүлдениң тулган ажыл-херектери конкурстуң тиилекчилериниң кордакчылар санынче кирген

07.12.2017 Шолбан Кара-оол: бистиң камгалал сайыдывыстың командазы -армейжи чемпионнарының бүдүн десантызы Тывада

07.12.2017 Шолбан Кара-оол В.В. Путинниң Президент соңгулдарынче идип үндүргениниң дугайында: чүгле ооң-биле тыва чон камгалалдыг

07.12.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ээлчеглиг хүлээп алыышкынны эрттирген

06.12.2017 Тываның Баштыңы хоочун өгбе Көгел Мижитеевич Саая-биле ужурашкан

05.12.2017 Тываның Казначействозу: амгы үеге чедир хөгжүлдези

05.12.2017 Тываның Баштыңы Сүт-Хөлдүң малчыннарынга кудук казарынга деткимчени көргүзүп база чаа көдээ клубту ажыткан

04.12.2017 Эксперттер: Тываның Баштыңы орус дылдың камгалакчызы болгаш тыва культураның нептередикчизи болуп хөй саннарны алган. Ол хөйнү чугаалап турар

01.12.2017 Тываның Баштыңы республиканы хөгжүдеринче угланган эртем ажылдарын деткиир

01.12.2017 Тыва Республиканың 2018 чылда база планныг 2019, 2020 чылдарда республика бюджедин Дээди Хурал бадылаан

01.12.2017 Тываның Баштыңы аныяк специалистерге республика эргелеп-башкарылгазынче орукту ажыткан

30.11.2017 Тываның Баштыңы хөй-ниитичилер болгаш хоочуннар-биле Ангара бульварында чаа оруктуң шынарын хынаан

29.11.2017 Улуг-Хем кожууннуң Ийи-Тал суурда 1941 чылдагы эрги школаның орнунда чаа школаны тудуп турар

29.11.2017 Тывадан 16 оолдар, уруглар Кремль елказынче аъттаныптар

29.11.2017 Тываның Баштыңы мөлчүкчү чажыт оюннар-биле демиселди күштелдирерин негээн

28.11.2017 Тываның Баштыңы губернаторларның Кремль рейтингизинде эки турушта

28.11.2017 Тываның Баштыңы кыштаглаашкынны чидириг чок ажар болгаш малдың чаш төлүн онча-менди камгалап алыр сорулганы салган

27.11.2017 Тываның Баштыңы чедиишкинниг херээженнерни регион төлевилелдеринче хаара тудар

27.11.2017 ываның Баштыңы: Тывалар өскүс уругларны кажанда-даа кагбас чораан

24.11.2017 Тываның Баштыңы 2018 чылда регион төлевилелдерин деткиир айтырыгларны Күрүне Думазының удуртукчулары-биле чугаалашкан

23.11.2017 Тывада полицияның тулган дээн бүрүн эргелиг төлээзи, Ак-Довурактан Сылдыс Донгакка аътты берген

23.11.2017 Тываның Баштыңы тыва бизнести сонуургадыры-биле Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук корпорациязының удуртулгазы-биле ужурашкан

23.11.2017 Тываның үш улуг объектизи туризмни хөгжүдер федералдыг программаже кирер кордакчылар санында

22.11.2017 Тываның Баштыңы ажыл-албан аайы-биле Москва хоорайда сургакчылаашкында

22.11.2017 «Кадыкшылдың оруу» губернатор төлевилелиниң 10 айларда ажылы

22.11.2017 Тываның ЧЭК бүдүрүлгелериниң ажыл-чорудулгазының кол көргүзүглери эрткен чылдың деңнелинден ашкан

22.11.2017 Чазак комиссиязының төлээлери Тывада корум-үрээшкиннеринге удур профилактика ажылдарын өөренип көөр

21.11.2017 Чаа-Суурнуң чурттакчылары Тываның Баштыңындан «Кыштаг» төлевилелдиң киржикчилеринге хар-назы кызыгаарын ап кааптарын дилээн

21.11.2017 Тывада адалар шимчээшкининиң ажыл-чорудулгазының түңнелдерин «Мээң ачамның алдар-ады» республика шуулганынга түңнээн

20.11.2017 Тываның найысылалында стратегтиг объект – Коммунал көвүрүгде тудуг ажылдары эгелээн

20.11.2017 Тываның Баштыңы алдын чемпионнар-биле ужурашкан

18.11.2017 Тываның Баштыңы дарга эрге-дужаалдыг кижилерниң күш-ажыл чурумун IT-технологияларның дузазы-биле быжыглаарын саналдаан
Күрүне албанында башкарыкчыларның ажылчын хүнү кайы хире дээштиг чоруп турарын контрольдаар, ол ышкаш ажылчын кабинеттеринден үнмейн-даа, чазактың хуралдарының киржикчизи болуп, кожууннар аразының кады ажылдажылгазының айтырыгларын сайгарып, чугаалажып болур тускай видеохарылзаа системазы-биле республика болгаш кожууннар деңнелдиг удуртукчуларның кабинеттерин дериир.

17.11.2017 Республикада тыва уксаалыг аъттар санаашкыны чоруп турар

17.11.2017 Өөредилге болгаш эртем сайыды Татьяна Санчаа Успенка суурда эвээш комплектилиг школага чораан

16.11.2017 Тыва орус дыл шылгалдазын аас-биле дужаарын шенээр
 РФ-тиң Өөредилге яамызының орус дыл шылгалдазын аас-биле дужаар дээн шенелдезинге Тыва база киржир.

16.11.2017 Тываның төлээлери Россияның Тудуг яамызының өөредиглиг семинарынга киришкен

16.11.2017 Тываның Баштыңының грантызын алгаш, Татьяна Брюханова башкы Хайыракан суурда чедип келген

15.11.2017 Тываның Кадык камгалал яамызының удуртулгазы Улуг-Хемде кожууннар аразының медицина төвүнге четкен

15.11.2017 Федералдыг каайлы албанынданТыва ыяшты үндүр садар декларацияга чөпшээрелди алган

15.11.2017 Тываның школалары Россияның регионнары-биле «найыралдың көвүрүүн» калбарткан

15.11.2017 ИШКИН ОГЛУ: Тываның Баштыңының чедиишкинниг төлевилелдеринге «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» база «Социал хөмүр» хамааржыр

14.11.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Бии-Хем кожууннуң чурттакчылары-биле ужурашкан

14.11.2017 Аркадий Ротенберг, ДДФ президентизи: Тыва спортчу башкарыкчы күштүг командалыг регион апарган

13.11.2017 Тываның Баштыңы республика чазааның чаа сайыттарын томуйлаан

13.11.2017 Тывада «Туран» сыын ажыл-агыйында турисчи баазаже орукту ажыглалче киирген

05.10.2017 Улустуң башкызы Петр Морозов: Тывада губернатор төлевилелдери бар, хөгжүлде-сайзырал бурунгаар базымнарлыг

05.10.2017 Чөптүг российжи Василий Оюн: Тываның Баштыңының Моол биле Кыдаттың төлээлери-биле ужуражылгазын чүүлдүгзүндүм

05.10.2017 Депутат Алдын-Кыс Конгар: Тываның Баштыңы – шудургу ажылдыг шыырак политик

05.10.2017 Депутат Иван Чучев: Тывада эргижирээн оран-савадан өскээр көжүрерде бергедээшкиннер бар-даа болза, бажыңнарны дужаап турары – улуг кадар

04.10.2017 Тывада Садыглажылга киржикчилериниң школазын ажыткан
ТР-ниң Чазааның төлевилел удуртулгазын боттандырары-биле садыглажылга киржикчилеринге школаны организастаан.

04.10.2017 Тываның ыраккы чурттакчылыг черлери «Тыва» КТРК-ның дамчыдылгаларын көрүп эгелээн

04.10.2017 Тываның Чазааның үш төлевилел офизи «Төлевилел Олимпизи» федералдыг конкурстуң финалынче кирген

03.10.2017 Тываның бурунгаарлаашкынныг хөгжүлдезин 2017 чылдың сес айларының түңнелдери херечилээн

03.10.2017 Тывада 5 болгаш оон хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге социал хөмүр чедирилгези уламчылавышаан

03.10.2017 Тываның Сүт-Хөл кожууннуң Ак-Даш суурда чоннуң үрде манааны культура бажыңын тудуп турар
Сүт-Хөл кожууннуң Ак-Даш суурнуң чурттакчылары удавас онзагай болуушкунну демдеглээр – 80 олуттуг чаа культура бажыңын ажыдар.

02.10.2017 Дагестан: Тывадан кысты бодунуң амы-тыны-биле камгалаан Рашид Салахбековтуң ада-иезинге Тыва Республика Орденин тыпсып берген

29.09.2017 Тываның Баштыңы: ырак черлерде малчын турлаглар – бистиң даяныр черлеривис-тир

29.09.2017 Күрүне Думазының «чазак шагында» Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң школаларже эр башкыларны хаара туткан үлегерин чугаалашкан

29.09.2017 Тывада тус чер бот-башкарылга органнарының чугула айтырыгларының талазы-биле өөредилге семинары эрткен

28.09.2017 Тываның Чазааның бойдус камгалаар адырының амгы ажылын парлалга-конференциязында чугаалашкан

28.09.2017 Тывада чурттакчы чоннуң чээлилерге төлеттинмээн өрезин эвээжедири-биле шалыпчы айны чарлаан

28.09.2017 Шолбан Кара-оол: Тывада туризмни көдүреринге дузалаар бис, а туризм хөгжүлдеге идигни бээр

27.09.2017 Политолог Дмитрий Орлов: даштыкы-биле харылзаа шөлүнге губернаторлар бүрүн эргелерни алыры ховар

27.09.2017 «Хоорай хүрээлели» партийжи төлевилел-биле Тываның найысылалында бажыңнар чанының сес девискээрин чаагайжыдар

27.09.2017 Тывада информацияның айыыл чок чоруунуң айтырыгларын эртем-практиктиг конференцияда сайгарган

26.09.2017 Сентябрь 26-да Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң регион хөгжүлдезиниң талазы-биле чазак комиссиязының хуралынга киржир

26.09.2017 Тываның Баштыңы бүгү республикада объектилерже чылыгны бээрин негээн

26.09.2017 Александр Куулар: Москвада тыва студентилер Тываның Баштыңындан харыыларны дорт алган

25.09.2017 Тывада «Енисей хүнү» экологтуг байырлал эгелээн

25.09.2017 Тываның Баштыңы губернатор-блогерлер рейтингизинде баштайгы 10-нуң санында

25.09.2017 Неделяның беш хонуунда: Кызыл-Новосибирск угланыышкынныг чаа авиарасписаниени тургускан

25.09.2017 Калининград область биле Тыва Республиканы «Найыралдың көвүрүглери» харылзаштырган

22.09.2017 Дмитрий Орлов: "Тыва Республикага аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программаның негелдезин өскертири чугула»
Россияда 2013 чылда эгелээн аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программа 2017 чылда доостур.

22.09.2017 Турисчи Тыва: президент биле бөдүүн чоннуң шилилгези

21.09.2017 Күш-ажыл яамызы – Тывада амыдыраарының кудуку хемчээлинден эвээш орулгалыг чурттакчы чоннуң саны эвээжээн

21.09.2017 Тывага сентябрь 24-те «Нацияның чарыжы-2017» болуп эртер

21.09.2017 Тываның Күш-ажыл яамызынга парлалга-конференциязында социал угланыышкынныг губернатор төлевилелдериниң күүселдезин чугаалашкан

20.09.2017 Тываның бюджет акша-хөреңгизи-биле хөй ажы-төлдүг 700 ажыг өг-бүлеге кыжын одаар хөмүр болгаш ыяшты дүжүрер

20.09.2017 Тываның Баштыңының кады ажылдажылга айтырыгларының талазы-биле российжи-кыдат-моол ажылчын бөлүктү тургузар дугайында саналын КУР-нуң хөгжүлде болгаш реформа күркомитеди деткээн

19.09.2017 Тывада улуг спортчу-культура төвүнүң тудуун уламчылаар

19.09.2017 Тывада мал чеми белеткээр кампания сентябрь төнчүзүнде доостур

18.09.2017 Тываның Баштыңы Росчеткилерниң регион политиказында шупту керээлерни күүседири чугула деп демдеглээн

18.09.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол инфраструктура хөгжүлдезиниң айтырыгларын сайгарып чугаалажыры-биле КУР-да чеде берген

16.09.2017 Тываның Баштыңы: Чаартынган Тываны кады тургусчур бис

14.09.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол барыын Тываның чурттакчыларынга Алтай болгаш Новосибирск облазынче эң кыска транспорт оруун дилеп, тып турар

13.09.2017 Шолбан Кара-оол: Тыва таварыштыр демир-орукту тудары күрүнелер аразында деңнелдиг айтырыг апарган

13.09.2017 Россияның Социал палатазы-биле Тываның Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы керээге атты салган

12.09.2017 Тыва 22 школа автобузун база 10 дүрген дуза машиназын алыр

11.09.2017 Тываның Баштыңының Кубогун моол мөге чаалап алган

11.09.2017 Тывада тус чер төлээлекчилер депутадының соңгулдаларынга «Чаңгыс демниг Россиядан» кандидат тиилээн

08.09.2017 «Россияның демир-оруктары» төлевилелге киржиринге беленин бадыткаан

08.09.2017 Регионнуң Баштыңы: Моолче электри энергиязын киирери Тывага чырык өртээн чиигедир

08.09.2017 Тыва 2018 чылда Моолче авиарейстерни ажыдар

07.09.2017 ТАСС: Тыва туризмниң улуг сезонун ажыдарынга белеткенип турар

07.09.2017 Тыва Республика Стратегтиг эгелээшкиннер агентилели-биле чөпшээрежилгени чарган

06.09.2017 «Хевел» компания бөлүү Тывага 1600 киловатт күчүлүг хүн электростанциязын тудар

06.09.2017 Тываның Баштыңы Моолдуң Президентизи-биле кады хөгжүлдениң оруктарын сайгарып чугаалашкан

05.09.2017 Армейжи төп спортчу клубтуң чаа начальниги Артем Громов Тывага кээп чораан

05.09.2017 Тываның бүдүрүлгелери болгаш тараачын-арат ажыл-агыйлары чаа көдээ ажыл-агый техникаларын алган

05.09.2017 РФ-тиң Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйло: Меңээ Тывага эки-дир

04.09.2017 Тываның Баштыңы, Ак-Довуракка март айда, чон чыыжынга берген сөзүн ээлээн

04.09.2017 Кызылдың Президентиниң кадет училищези – оолдар, уруглар кады өөренип турар Камгалал яамызында чүгле чаңгыс өөредилге чери

01.09.2017 Шолбан Кара-оол: Тывада Билиглер хүнү федералдыг эрге-чагырга талазындан деткимчелиг онза кичээнгейде эрткен

01.09.2017 Россияның өөредилге болгаш эртем сайыды Ольга Васильева биле Президентиниң бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйло бөгүн Тывага ажыл-албан аайы-биле келир

01.09.2017 Тыва Республиканың Баштыңы Ш. В. Кара-оолдуң Билиглер хүнү-биле байыр чедириишкини

31.08.2017 2017 чылдың январь-июньда Тыва Республиканың чурттакчы чонунуң амыдырал деңнелин бадыткаан чамдык көргүзүглер дугайында

30.08.2017 Тываның найысылалында база бир бажың аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле дужааттынган

30.08.2017 Террор-биле демиселде демнежилге хүнүнде Тывага класс шактары болгаш лекциялар эртер

30.08.2017 Тываның Баштыңы хамаатыларны хүлээп алган

29.08.2017 Регионнуң ие (өг-бүле) капиталының акша-хөреңгизин Тывада 507 өг-бүле ажыглаан

29.08.2017 Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизиниң СФО-да бүрүн эргелиг төлээзинге республиканың школалары чаа өөредилге чылынга беленин илеткээн

29.08.2017 Тываның Баштыңы "Мир" шахтага айыыл-халап-биле кажыыдалын илереткен

28.08.2017 Тывада Шахтер хүнү: күрүне шаңналдарын тывысканы, "Голос" шоунуң тиилекчилериниң концерти

25.08.2017 Кызылда "Тыва Экспо-2017. Күc" регионнар аразының делгелгези ажыттынган

25.08.2017 Таңдыда читкен оолдар боттары чанып келген

25.08.2017 Тываның Баштыңы өөредилге болгаш эртем сайыды-биле ажылчын ужуражылганы эрттирген

25.08.2017 Ш.Кара-оол: чогаадыкчы тура-соруун суларатпайн ажылдаар

24.08.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: бодуңарның күш-ажылыңар-биле бөгүн республиканың келир үедеги овурун хевирлеп турар силер

24.08.2017 Тыва: бизнези болгаш турисчи курлавыры

23.08.2017 Август 25-27 хүннеринде, Кызыл хоорайда И.Ярыгин аттыг спорт комплекске, «Тыва-Экспо-2017. Күс» регионнар аразының XVIII универсалдыг делгелге-ярмарказы болуп эртер

23.08.2017 Тываның найысылалында "Южная" белдир подстанцияны чаартып эгелээн

23.08.2017 Тывада башкыларның август хуралы эгелээн

23.08.2017 Виталий Горичев: Тываны кырлап чондурар алмаз дээр мен

22.08.2017 "Школаже чыгдынарынга дузалаш" ачы-буян акциязы бүгү Тывадан 1700 ажыг уругга дузаны көргүзер

22.08.2017 Тываның Баштыңы: Россияның тугу – бистиң чүректеривиске эң-не эргим күрүне демдектериниң бирээзи!

22.08.2017 Бойдус халавындан когараан Россияның тос регионунуң көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери компенсацияны алыр

21.08.2017 Тыва биле Моолдуң кызыгаар чоогунга август 23-25 хүннеринде ярмарка болуп эртер

21.08.2017 Тывада "Школаже белеткениринге дузалаш" деп ачы-буян акциязы чоруп турар

21.08.2017 РФ-тиң Тугунуң хүнүнге тураскааткан литературлуг номчулгаларны Интернет четкизиниң ажыглакчылары онлайн дамчыдылга-биле көрүп болур

18.08.2017 Тываның Чазаанга республиканың террорга удур комиссиязының калбак хуралы болган

18.08.2017 Тываның Баштыңы регионга албан хүлээлге эрттирер дээш келген доозукчу офицерлер-биле ужурашкан

17.08.2017 Россияның Националдар херектериниң талазы-биле федералдыг агентилелдиң удуртукчузунуң оралакчызы Андрей Меженько Тыва дугайында

17.08.2017 Тыва: Россияның почтазы «Азия төвүнде хөөмей» фестивальга тураскаадып эң ховар почта таңмазын белеткээн

16.08.2017 Шолбан Кара-оол: Тыва – хөгжүлделерниң белдири болгаш чоннар аразында найыралдың көвүрүү

16.08.2017 «Чаңгыс демниг России» биле РФКП-тиң удуртукчулары Республика хүнү-биле Тываның чурттакчыларынга байырны чедирген

15.08.2017 Көрүкчүлерниң сонуургалын хаара туткан байырлалдар

14.08.2017 Наадым – өгбелерден дамчып келген чаңчылдарлыг чараш байырлал

14.08.2017 Тыва Республиканың Баштыңы Ш. Кара-оолдуң Республика хүнү болгаш Наадым байырлалы-биле байыр чедириишкини

11.08.2017 «Тываның кадет корпузу» республиканың школа-интернады» КБӨА 5-ки классче оолдарны хүлээп алырын уламчылавышаан

11.08.2017 Тывада "Школаже белеткениринге дузалаш!" деп республика чергелиг ачы-дуза акциязы эгелээн

11.08.2017 Наадым биле Тыва Республика хүнүнүң хемчеглерин онлайн-дамчыдылга-биле көргүзер

11.08.2017 2017 чылдың август 13-15 хүннеринде малчыннарның «Наадым» база Тыва Республика хүнүнге тураскааткан кол хемчеглерниң ПЛАНЫ

10.08.2017 Кызылда улуг көвүрүгнү эде-чаартыр төлевилел күрүне экспертизазын эртип турар

10.08.2017 Тываның Баштыңы кижиниң эргелерин камгалаар омбудсменниң удуртулгазы-биле ажылчын бөлүктү Еланьның шериг гарнизонунче чоруткан

09.08.2017 Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы «Өг-бүле бүрүзүнге 1-ден эвээш эвес дээди эртемниг уруг» губернатор төлевилели-биле РФ-тиң дээди өөредилге черлеринче дужаап киргеннерниң дугайында илеткээн

09.08.2017 Россияның ДОСААФ-ының 90 чылынга алдар болдурган авточарыш Тывада чоруп турар

09.08.2017 Тываның найысылалынга «Күрүне ачы-дуза чедирилгезиниң десантызы» акция эртер

08.08.2017 Сибирь федералдыг округда шериг үрер хөгжүм оркестрлериниң регионнар аразының I фестивалы Тывага эртер

08.08.2017 Тываның Күш-ажыл яамызы: Малчыннарның Наадым-2017 байырлалында ажыл чок хамаатылар боттарының кылган продукциязын делгеп садар

07.08.2017 Тываның бюджет ажылдакчыларын «Мир» национал төлевир системазының картазынче шилчидер

07.08.2017 Август 7-9 хүннеринде Тывага агаар-бойдус чүдереп, күштүг хат, чаъс, долу дүжерин дыңнадып тур

07.08.2017 Россияның Президентизи Владимир Путин база катап Тывага дыштанган

18.07.2017 Моолдуң Даштыкы херектер яамызының күрүне секретары Улан-Баторже Тываның Баштыңын чалаан

18.07.2017 Тываның Баштыңы Россияда Индияның төлээ чериниң төлээзи-биле ужурашкан

17.07.2017 Тываның Баштыңы: Өгбелерден дамчып келген чаагай чаңчылдарлыг байырлалдар

17.07.2017 Тывага электроннуг чазак неделязы болуп эрткен

14.07.2017 Тываның Культура яамызы «10 культура бажыңы» төлевилел күүселдезин дыңнаткан

14.07.2017 Тывада республиканың арга-арыгларында регион чергелиг онза байдал чурумун соксаткан

13.07.2017 Кызыл хоорайның Спутник микрорайонунда чаа школаның тудуг-монтаж ажылдары 84 хуу кылдынган

13.07.2017 Тыва Республиканың Баштыңының стипендиязын тыпсырының конкурузунга киржир документилерни Өөредилге яамызы хүлээп эгелээн

13.07.2017 Тываның Экономика яамызы чаа бүдүрүлгеже даараныкчылар, быжыкчылар болгаш чурукчуларны чыып турар

12.07.2017 Красноярск-Кызыл-Красноярск авиарейс июль 17-тен катап ужуп эгелээр

12.07.2017 Тываның каттышкан бюджединиң бирги чартык чылда күүселдезиниң баш бурунгаар түңнелдери

12.07.2017 Тывадан 140 математика башкызы Алтай крайның институдунуң организастааны билиг-мергежил бедидер курстарга өөренген

11.07.2017 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы тарылга шөлдеринде долудан каражаны санап эгелээн

11.07.2017 Тываның Баштыңы социал объектилер тудуунуң талазы-биле оперативтиг хуралды эрттирген

10.07.2017 Июль 14-те Тываның найысылалынга Сибирь-Азийжи стоматология шуулганы болуп эртер

07.07.2017 Москвада тыва чаңгыс чер-чурттуглар ниитилежилгези Тываның Баштыңынга студентилер дугайында сагыш човаашкыны дээш өөрүп четтиргенин илереткен

07.07.2017 Тываның Чазаа инвалидтер интернадының чемненир чериниң капиталдыг септелгезинче 1,7 млн. рубльди тускайлаар

07.07.2017 Тывадан сенатор Оксана Белоконь - республиканың чурттакчыларынга иштики авиааргыжылга өртээн өстүрбес

06.07.2017 Тываның эрге-чагыргазы мал чеми белеткээр кампанияның регион штавының ажылын эгелээн

06.07.2017 2017 чылда Тываның кадык камгалал шугумунга 300 ажыг аныяк эмчилер немежир

05.07.2017 Тывада уругларның айыыл чок чоруунуң айын чарлаан

04.07.2017 КУР-нуң Иштики Моол автономнуг можудан делегация Тывада келген

04.07.2017 Аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле Тываның найысылалында хөй квартиралыг чаа бажыңнарны тудары уламчылавышаан

04.07.2017 Тываның Баштыңы оруктарда байдалдарны хынаарын дааскан

03.07.2017 Россияның 43 дээди өөредилге черлери Тываның абитурентилеринге тускай сорулгалыг 500 ажыг олуттарны аңгылаан

14.06.2017 ФСК ЕЭС Тыва Республиканың өзек ЭДШ чаа участогун тудуп, чаартыр

14.06.2017 Тывада «Аныяк өг-бүлеге - кыштаг» төлевилел күүселдези-биле хойнуң баш саны 14 муң ажыгга көвүдээн

14.06.2017 Тыва Россияның Коммуникация болгаш харылзаа яамызының «Айыыл чок оруктар» деп медээлер төлевилелинче кирген

14.06.2017 Тывада фрилансерлерниң 8 бөлүүн үндүрүглерден хостаар

13.06.2017 Тывага Россия хүнүнүң байырлалы күрүне тугун көдүрүп, көдээ ишчилерни шаңнап-мактаарындан эгелээн

13.06.2017 Чурттуң удуртукчулары Россия хүнү-биле Тываның Баштыңынга болгаш республиканың чурттакчыларынга байырны чедирген

12.06.2017 Тываның Баштыңының Россия хүнү-биле байыр чедириишкини
Эргим чаңгыс чер-чурттугларым! 

09.06.2017 Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилели угланыышкынын калбарткан

09.06.2017 Тывада тудуп турар терапия корпузунуң дериг-херекселдерин салып эгелээр

09.06.2017 СВА-2017 лидерлерниң аныяктар шуулганынга Тыва киржир

09.06.2017 Россия Федерациязының Камгалал яамызы «Тыва – эрес-дидим чоруктуң девискээри» губернатор төлевилелин деткээн

08.06.2017 Тываның Баштыңы школа-интернаттың кадет доозукчуларынга дээди өөредилге черинче дужаап кирер планны тургузар даалганы берген

08.06.2017 Тывага Чиик үлетпүр ажылдакчыларының хүнүн ярмаркалар болгаш дааранырынга мастер-класстар-биле демдеглээр

07.06.2017 Тываның Баштыңы долгандыр хүрээлел талазы-биле экологтуг мониторинг четкизин калбартыры чугула деп демдеглээн

07.06.2017 Тыва социал-политиктиг эң бедик турум 20 регион санынче кирген

06.06.2017 ТР-ниң Бизнес-инкубатору «Сайгарлыкчының азбуказы» тренингиже чалап тур

06.06.2017 Тываның башкылары орус дыл башкылаар методика талазы-биле мергежилин бедиткен

06.06.2017 Россия Федерациязының субъектилеринде инвестиция байдалының национал рейтингизинде Тыва туружун экижиткен

05.06.2017 Тыва аратка берген грант акшазы сүт ажыл-агыйын шуудадырынга дузалаан

05.06.2017 Тывада үлетпүр бүдүрүлгезиниң индекизи ниити-российжини ашкан

05.06.2017 2016 чылда Тыва Республиканың республика бюджединиң күүселдезиниң дугайында чыл отчедунга ажык дыңнаашкыннар июнь 8-те болур

05.06.2017 РФ биле Моол электри энергиязын дамчыдар дугайында дугуржулганы белеткеп турар
Россия биле Моол ЭДШ азы ГЭС дузазы-биле Моолче электри энергиязын хандырар дугайында айтырыгны көдүрген чазактар аразының дугуржулгазын чарарынга белеткеп турар.

02.06.2017 Тывада уругларның чайгы кадыкшылга кампаниязы эгелээн

02.06.2017 Кызылга Бүгү-делегейниң уруглар камгалалының хүнүн байырлаарының кол черлериниң бирээзи Тываның Национал музейинге болган

02.06.2017 Тывада оолдар аразында национал тыва хүреш эң нептереңгей

02.06.2017 Тываның талантылыг уруглар, оолдарынга премиялар болгаш грантыларны тывыскан

01.06.2017 Тываның Баштыңы 55-ки мотоадыгжы бригаданың шериглеринге чайгы өөредилге эгелээни-биле байырны чедирген

01.06.2017 Федералдыг трассадан Сукпак суурже кирер орукта капиталдыг септелгени кылып турар

01.06.2017 Федералдыг трассадан Сукпак суурже кирер орукта капиталдыг септелгени кылып турар 2017 чылда муниципалдыг тургузугларда планнаан Тываның орук четкизиниң хөгжүлде программазында кол объектилерге өскерилгелер хамаарышпас. Республиканың Баштыңы Шолбан Ка

31.05.2017 Тывадан пенсионер Бүгү-россияның компьютерге хөй талалыг маргылдаага тиилээн

31.05.2017 Тываның иштики херекер сайыды Александр Лобанов республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолга Найырал орденин тывысканы-биле байыр чедирген

30.05.2017 Тывада санитарлыг авиация вертоледу ужуп эгелээн

30.05.2017 «Россеть» ПАН-ның чиңгине директору Олег Бударгин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга Найырал ордени-биле шаңнатканы дээш байыр чедирген

30.05.2017 Тываның ногаажыдылга талазы-биле муниципалдыг тургузуглар ортузунда рейтингизи

30.05.2017 Тываның Бойдус яамызы «Россияның уруглары бойдус камгалалы дээш» уругларның экологтуг фестивалынче июнь 1-де чалап тур

30.05.2017 ГТО — күш-культуржу кижизидилгениң үндезини

29.05.2017 «ТЫВА ЭКСПО-2017. ЧАС» делгелгениң организаторлары болгаш садып алыкчылар Тывага бүдүрген продукцияның шынары болгаш дизайны экижээнин демдеглээн

29.05.2017 «Тыва-Экспо-2017. ЧАС» регионнар аразының делгелге-ярмарказы тыва барааннарны нептередиринге улуг идиглиг

27.05.2017 Тывада часкы тарылга ажылдары кидин-түлүк

26.05.2017 Тыва биле Г.В.Плеханов аттыг Россияның Экономиктиг университеди кады ажылдажылга дугуржулгазын чарган

26.05.2017 Республиканың чурттакчызынга Украинадан Россияже чанарынга Тыва дузалажыр

26.05.2017 Тывада «Үстүү-Хүрээ-2017» хөгжүм болгаш чүдүлгениң XVIII бүгү-делегей фестивалының хүннери тодараттынган

26.05.2017 Тывада «ТЫВА ЭКСПО-2017. ЧАС» делгелге-ярмарка ажыттынган

25.05.2017 Майның 26-дан 28 хүннеринде, Кызылга, сайгарлыкчы ажыл-чорудулга айтырыгларының талазы-биле консультацияларны бээр

25.05.2017 Республика чазааның кежигүннери «Сөөлгү коңга» байырлалдарынга киришкен

25.05.2017 Тывада күштүг хат болурун сагындырган

25.05.2017 Россияның Президентизи Владимир Путин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга Найырал ордени – бедик күрүне шаңналын тывыскан

25.05.2017 РФ-тиң Хөй-ниити палатазы Тываның арагага удур хоойлулары дыка чымчак деп үнелээн

24.05.2017 Тываның Баштыңы чаңгыс чер-чурттугларын өрт айыылының үезин cеремчилелдиг эрттиреринче кыйгырган

24.05.2017 Тываның Баштыңы Моолдуң девискээринге орук озал-ондаанга таварышкан херээжен кижиниң кадыкшыл байдалын хыналдага алырын дааскан

24.05.2017 Тывада чаңгыс аай күрүне шылгалдаларының бүдүүзүнде ABBYY программа дузазы-биле доозукчуларга хыналда ажылдарны кылдырткан

23.05.2017 Май 26-да Тываның найысылалынга хостуг хүрешке бүгү-российжи «Азия төвү» маргылдаа эгелээр

23.05.2017 Тывада Сайгарлыкчы чоруктуң неделязы эгелээн

23.05.2017 Тываның школаларында шахтер класстар көвүдээн

23.05.2017 Тываның найысылалы Кызылда аварийлиг бажыңнардан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле ээлчеглиг бажыңны дужааган
<div style="text-align: justify;"><b> Бузар ужурлуг Паротурбинная 19 биле 19/1, Комсомольская 107, Заводская 24а база Ленин 8 адрестерде чурттап турар 32 өг-бүлеге Убсу-Нурская 12-де чаа квартираларның дүлгүүрлерин үлээн.</b></div>

22.05.2017 «Бүзүрелдиг шиитпирлер садыының» беш төлевилелин Тывага ажыглаар

22.05.2017 Тывада хөй квартиралыг бажыңнарның капитал септелгезин кылырынга оочурну тодарадыр арганы тургускан

22.05.2017 Тывада эжиндириишкин сезонунга белеткел эгелээн

19.05.2017 Тываның Кадык камгалал яамызы: республиканың 1 дугаар эмнелгезинде ниити аарыглар курстары доозулган

19.05.2017 Тываның Баштыңы тыва журналистиканың хоочуну Владимир Федорович Чадамбаның мөчээни-биле кажыыдалын илереткен

18.05.2017 Май 21-де Тыва Республиканың инженер-технологтуг («шахтер») класстарның II cледу болуп эртер

18.05.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: чаа уруглар садтарын ам-даа тудар

17.05.2017 Тываның сайгарлыкчылары бизнести эгелээриниң байдалдары экижээнин демдеглээн

17.05.2017 Тывада кижилерден өнчү-хөреңги үндүрүглерин чыырының шалыпчы айы эгелээн

17.05.2017 Тыва МФЦ четкилерин тургузар база хөгжүдер ажыл-чорудулганы бедик деңнелге организастаан регионнар санында кирген

17.05.2017 «Ачам, авам, мен – бизнес өг-бүле бис» конкурс

16.05.2017 Тывада өртке удур онза байдал чурумун июнь 4-ке чедир узаткан

16.05.2017 Тывада бюджет адырының ажылдакчыларын «Мир» картаже июль 1-ден шилчидип эгелээр

16.05.2017 Тываның Баштыңы "Огненный таран" чоннар аразының моточарыжынга стартты берген

16.05.2017 Тывада аныяк өг-бүлелерге чуртталга байдалын экижидер херечилелдерни тывыскан

16.05.2017 Тывада сөөлгү коңга хүнүнде арага садарын хораан

15.05.2017 Тываның найысылалынга «Муниципалдыг тургузуглар чөвүлели» ассоциацияның (АСМО) ээлчеглиг хуралы болган

15.05.2017 Тываның Баштыңы бүгү-делегейниң эмчи сестраларының хүнүнде ТР-ниң Перинаталдыг төвүнге байыр чедирип четкен

12.05.2017 Тывада мал-маган тарып боозадыр пунктуларны тургузуп эгелээн

12.05.2017 «Аныяк өг-бүлеге – кыштаг» төлевилелге эрге-чагыргага чоок кижилерниң киржирин хораанын Тываның Баштыңы база катап сагындырган

12.05.2017 ЦСКА-ның сылдыстары Тывага чорааш, бичии спортчулар-биле ужурашкан

11.05.2017 Валентин Георгиевич Тока мөчээн

11.05.2017 Тывада 2017 чылда эжиндириишкинниң хуусаазын тургускан

11.05.2017 Тываның Баштыңы: Майның 9-ун ЦСКА-ның шыырак спортчулары-биле уткууру чаагай чаңчыл апарган

09.05.2017 Тываның Баштыңының Тииилелге хүнү-биле байыр чедириишкини

06.05.2017 Республика Баштыңы Тыва Республиканың Үндезин Хоойлузунуң хүнү — күрүне байырлалы-биле чаңгыс чер-чурттугларынга болгаш республиканың аалчыларынга байырны чедирген

05.05.2017 Тываның Баштыңы РФ-тиң Күрүне чөвүлелиниң хуралынга киришкен

05.05.2017 Тываның Баштыңы араттарга күрүне деткимчезиниң акша-хөреңгизи четкенин база ону шын ажыглаанын хынаарын ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызынга дааскан

05.05.2017 Тывада онза байдалдар чурумун киирген

04.05.2017 Тыва Республиканың Баштыңының КВН кубогу Кемеровоже чорупкан

04.05.2017 Тус черниң бараан бүдүрүкчүлерин деткээн чаа хевир Тываның биче бизнезинге күрүне чагыының акша-хөреңгизин шиңгээдир арганы берген

04.05.2017 Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 72 чыл оюнга тураскааткан кол-кол хемчеглер ПЛАНЫ

03.05.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: чаңгыс аай күрүне шылгалдалары – республика эрге-чагыргазының шупту органнарынга шылгалда-дыр

03.05.2017 2017 чылда Тываның найысылалында кол көвүрүгнү эде тудар

03.05.2017 Өскээр көжүрер программа-биле Кызылда 32 квартиралыг база бир бажыңны туткан

03.05.2017 Тываның пенсионерлери Бүгү-россияның компьютерге хөй талалыг VII маргылдаазынга киржир

02.05.2017 Тываның Баштыңы өртке удур онза чурум үезинде арга-арыг постуларының ажылын күштелдирерин негээн

02.05.2017 Кыдат делегация Тываның инвестиция төлевилелдериниң курлавырын бедии-биле үнелээн

02.05.2017 Тывада шалыпчы айда 2 муң ажыг ыяш өзүмнерин олуртур

02.05.2017 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ ШОЛБАН КАРА-ООЛ 2016 ЧЫЛДА ЧАЗАКТЫҢ АЖЫЛ-ЧОРУДУЛГАЗЫНЫҢ ДУГАЙЫНДА ОТЧЕТТУ ДЭЭДИ ХУРАЛДЫҢ МУРНУНГА КЫЛГАН

01.05.2017 Тыва Республиканың Баштыңы республиканың чурттакчыларынга Частың болгаш күш-ажылдың байырлалы-биле байырны чедирген

29.04.2017 Тываның Баштыңы эмчилерни ам-даа деткиирин аазаан

28.04.2017 Тываның найысылалында Тиилелгениң терээн олурткан

28.04.2017 Тываның Баштыңы Террорга удур комиссияның хуралын эрттирген

27.04.2017 Тыва Улуг Тиилелгениң 72 чыл оюн демдеглээринге белеткенип турар

27.04.2017 Георгий Полтавченко: чаңгыс дем-биле террорну чок кылыр

27.04.2017 Тываның Баштыңы: ажылдың шын уун тодарадып алыр

26.04.2017 Тываның Баштыңы 2016 чылда Чазактың ажылының түңнелдерин Кызылдың чурттакчыларынга таныштырган

26.04.2017 Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалынга тураскааткан ХЕМЧЕГЛЕРНИҢ ПЛАНЫ

26.04.2017 Тываның эрге-чагыргазы эвээш орулгалыг болгаш хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге үлээр картофель үрезинин садып алган

25.04.2017 Тываның Чазаа аныяк специалистерден стажировка эрттирер документилерни хүлээп эгелээн

25.04.2017 Президентиниң кадет училищезинче оолдарның дужаап кирерин белеткээри-биле Тываның школаларынга кадет класстарын ажыдар

25.04.2017 КЭФ-2017: 2025 чылга чедир российжи экономика база Сибирьниң ролю

24.04.2017 Тоора-Хем суурда дизельдиг электри станциязын септээш, чырыкты катап берген

24.04.2017 Республиканың Чазаа 2016 чылда ажыл-чорудулгазының түңнелдерин чонга илеткээр

21.04.2017 Шолбан Кара-оол Тывага хөй талалыг эмнелгени күрүне-хуу кады ажылдажылга-биле тудар дугайында протоколда атты салган

21.04.2017 Тываның Баштыңының Тус чер бот-башкарылгазының хүнү-биле муниципалитеттер ажылдакчыларынга байыр чедириишкини

20.04.2017 Тываның Баштыңы XIV Красноярскиниң экономиктиг шуулганында киржип турар

20.04.2017 Шолбан Кара-оол республиканың чаа прокурорунга Тываның эрге-чагырга органнары-биле кады дээштиг ажылдаарын күзээн

20.04.2017 Тываның Баштыңы: үрезин ажыл-агыйын хөгжүдеринге кластер аргазын ажыглаар

19.04.2017 Тываның Баштыңы республика прокурорунуң албан-дужаалынга ажылдаар кандидат-биле ужурашкан

19.04.2017 Тываның Баштыңынга эвээш санныг үндезин чоннарының шуулганын эрттиреринге деткимчези дээш Ямалдың губернатору өөрүп четтиргенин илереткен

18.04.2017 Тываның 5 кожууну суг үериниң ийиги чадазынга удур белен

18.04.2017 Россияның хостуг хүреш маргылдаазынга Тывадан Алдынай Даржаа 43 кил деңзиге чемпионнаан

18.04.2017 Тываның Баштыңы Аныяктар ордузунуң тудуун дооозарынга инвестиция киирер кылдыр бизнести чалаан

18.04.2017 Тывада Культура болгаш дыштанылганың национал парыгын чаагайжыдар төлевилди хөй-ниити сайгарылгазынче киирген

17.04.2017 Тыва регионнар-биле кады спирт холумактыг продукцияны хоойлуга чөрүштүр садып-саарары-биле демисежир

17.04.2017 «Туваасбест» комбинады бүдүрүлгени катап эгелээн

14.04.2017 Шолбан Кара-оол Россияның Чазааның даргазының оралакчызы Дмитрий Козак-биле ужурашкан

13.04.2017 Тываның Шериг комиссариады 100 чылдаан юбилейиниң бүдүүзүнде аныяктар ортузунга шериг-патриотчу ажылды күштелдирер

13.04.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажыл-агый аайы-биле Москвада

13.04.2017 Ат-сураглыг боксер Юрий Арбачаковтуң Тывада мастер-класстары эртип турар

12.04.2017 Тываның Баштыңы: «адрестер»-биле демиселче ниитилелди мөөңнээрин деткиир херек

12.04.2017 Тываның Баштыңы: Аныяктар сесерлиин эде чаартыр

12.04.2017 Апрель 15-тен Тывада хоорай, суурлар ногаажыдылгазының шалыпчы айы чарлаттынган

11.04.2017 Тываның Баштыңы Кремль рейтингиде бодунуң туружун экижиткен

11.04.2017 Тывада "Чылдың башкызы-2017" мөөрейге Тайгана Сандак тиилээн

11.04.2017 Кызыгаар эргелели биле Росгвардияның килдизи российжи-моол кызыгаарның тыва участогунга кады рейдилээн

11.04.2017 Тываның Чазаа дөрт школа тудуунуң төлевилелин бадылаан

10.04.2017 Тываның улустуң чогаалчызы Монгуш Кенин-Лопсан «Хамның салым-чолу» деп чаа номун номчукчуларга таныштырган

10.04.2017 Тываның бойдус курлавырларын комплекстиг шиңгээдир институтка геология сайзыралының айтырыгларын чугаалашкан

10.04.2017 Моол чаартынган «Хандагайты-Боршоо» хыналда-эрттирилге пунктузун улгаттырар планныг

08.04.2017 Тываның үлетпүр бүдүрүлгези 2016 чылда ортумак российжи көргүзүгнү ашкан

07.04.2017 Тываның чыынды командазы Чечняга 7 медальды чаалап алган

07.04.2017 Бии-Хемден аныяк «кыштагжылар» Рафаэль биле Чодураа Саая баштайгы олчаларын алган

06.04.2017 Тываның Баштыңы - эң нептереңгей 5 блогер-губернаторларның бирээзи

06.04.2017 Тыва – Россияның чогумчалыг беш регионунуң санында

06.04.2017 Тываның Баштыңы Кыдат тываларынга национал хепти белекке сөңнээн

05.04.2017 Тываның спортчузу Кежик Монгуш Россияның кикбоксинг чемпионадынга 54 килге "алдынны" чаалап алган

05.04.2017 Тываның Баштыңынга Тываның күрүне университединиң шериг кафедразының начальнигин таныштырган

05.04.2017 Тываның Баштыңы: чазактың социал адырын күштелдирер херек

05.04.2017 Шолбан Кара-оол: «Эрес-дидим чоруктуң девискээри» төлевилелди боттандырарда, патриотчу кижизидилгениң инфраструктура хөгжүлдезин тургузар
 Тываның Чазаа «Тыва – эрес-дидим чоруктуң девискээри» шериг-патриотчу төлевилелдиң хемчеглер планын сайгарып көрген.

04.04.2017 Тываның Баштыңы: муниципалитеттер болгаш оперативтиг албаннар республикада суг үериниң байдалын контрольга тутсун

04.04.2017 «ИрАэро» компания Кызыл биле Иркутск аразында авиарейстерниң санын көвүдеткен

03.04.2017 Тывада даг-адыгжы бригаданың баазазында мобилизация курлавырын тургускан

03.04.2017 Тываның Баштыңы кадрларны томуйлаан

03.04.2017 Тываның Баштыңы Сибирьниң бирги чери дээш бокс маргылдаазынга тиилээн Ай-Демир Уржанайга байырны чедирген

31.03.2017 Шолбан Кара-оол хууда айтырыгларлыг хамаатыларны хүлээп алган

31.03.2017 Тываның Баштыңы республиканың тудуг яамызының удуртулгазы-биле ужурашкан

30.03.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Саглананың авазының байдалын хыналдага алган

30.03.2017 Тываның бюджет албан черлериниң удуртукчуларының шалыңын ажылдакчыларының шалыңынче «чоокшулаштырган»

30.03.2017 Шолбан Кара-оол тыва кикбоксерларга Чечняга чедиишкинни күзээн

29.03.2017 Тываның Баштыңы терроризмге удур комиссияның хуралын эрттирген

29.03.2017 Тывада Россияның элээдилер ортузунга бокс маргылдаазынга киржир спортчулар илереттинер

29.03.2017 Стратегтиг инициативалар агентилелиниң хөй-ниити төлээзи албан-дужаалче Тывадан кандидаттар шилилгези эгелээн

28.03.2017 Тываның Баштыңы: Суг үериниң база өрт айыылының дүшкүүрлүг үези мурнувуста, бүгү күштерни болгаш курлавырларны мөөңнээр

28.03.2017 Тывада аныяктар эгелээшкининиң шуулганы болуп эртер

27.03.2017 Тываның Баштыңы "Сибмост" АН-ның чаа удуртукчузу-биле ужурашкан

27.03.2017 Тываның Баштыңы эрээн хар суу-биле демиселге улуг техниканы ажыглаарын негээн

24.03.2017 Тываның Баштыңы бизнести деткиир айтырыглар талазы-биле хуралга киржир дээш Екатеринбургда чеде берген

23.03.2017 Тываның Баштыңы РФ-тиң көдээ ажыл-агый сайыды-биле ужурашкан

23.03.2017 Бай-Тайгада хар көшкеге бастырган малдарның мөчүлерин узуткаан

23.03.2017 Тывада шалың төлевиринге өре 4,9 катап эвээжээн

22.03.2017 Тыва Россияда ИАЧС-те бүрүткеттингеннер-биле бирги черде

22.03.2017 Тывада часкы хову ажылдарынга белеткел эгелээн

22.03.2017 2017 чылда уругларның кадыкшылга кампаниязының түңнели-биле Тывада дыштанылганың тулган албан черин тодарадыр

21.03.2017 2017 чылда «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилелинге 250 өг-бүле киржир

21.03.2017 Тывада өрт айыылынга удур шалыпчы айга белеткел эгелээн

21.03.2017 Март 23-те чаңгыс аай күрүне шылгалдаларын хуусаадан эрте дужаар чадазы эгелээр

20.03.2017 Тыва федералдыг эрге-чагырганың мурнунга ССРЭ үезинден бээр артып каан артынчыларны узуткаар дугайында айтырыгны тургузар

20.03.2017 «Улуг гастрольдар»-биле Россияның аныяктарның академиктиг театры Тывага ийи шиини көргүзер

20.03.2017 Тываның Баштыңы найысылалда Аныяктар ордузунуң тудуун доозарын негээн

17.03.2017 Тываның Баштыңы аварийлиг чуртталга фондузундан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле хөй квартиралыг бажыңнар тудуунуң дугайында хуралды эрттирген

17.03.2017 Тываның Баштыңы хар көшкеден малы когараан малчынның байдалын хынаарын дааскан

17.03.2017 Крым чонунуң Россияга каттыжар дээш бадылаанының үш чылы

16.03.2017 Тывада «Эрес-дидим чорук школазы» төлевилел эгелээн

16.03.2017 "Социал картофель" губернатор төлевилелин ам-даа боттандырар

15.03.2017 Кызылда "Кежик" чаа уруглар сады ажыттынган

15.03.2017 Тывада хуу уруглар садтарынга субсидияларны бээр

15.03.2017 Тывада хоорайлар аразынга пассажирлер аргыштырылгазын чурумчудар

14.03.2017 Тывада эът бүдүрер база бир комплекс ажылдап эгелээн

14.03.2017 Тывада чайгы турисчи сезонга белеткел эгелээн

14.03.2017 Тываның Баштыңы мал оолдаашкынының үезинде аныяк малчыннарга дузалажырын чагаан

13.03.2017 Аъш-чем аймааның Европада улуг садыг шөлүнге чаа шөлдү ажыдарын Тывага саналдаан

13.03.2017 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ: Ак-Довуракта арага садып турар «адрестерни» хаап кааптарын чедип алыр мен

11.03.2017 Тываның Баштыңы Москвага ээлчеглиг сургакчылаашкынының түңнелдерин Редакторлар клувунга чугаалаан

10.03.2017 ТКУ-нуң ректору: Медведевтиң айтыышкыны болгаш Шолбан Кара-оолдуң деткээни-биле шериг кафедразын ажыдып, ажылдаттывыс

10.03.2017 «Тыва» КТРК-ның директору Андрей Чымба: Тывада социал четкилерде хажыдыышкыннарга хыналданы күштелдирер херек

10.03.2017 Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлеринге дузалаар акша-хөреңгини чазак ам-даа тыварын чугаалаан

09.03.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол НХФА-ның удуртукчузу Игорь Баринов-биле кады ажылдажылганы дугурушкан

08.03.2017 Тываның Баштыңының херээженнерге частың башкы болгаш эң чылыг-чымчак байырлалы – Март 8-биле байыр чедириишкини

07.03.2017 Тываның Баштыңы волейбол, баскетбол маргылдааларынга тиилээн 11 москвачы студентини Кызылче чанар авиабилеттер-биле хандырар

07.03.2017 МИЧ: Тывада Шолбан Кара-оол «бедик» политиктиг турум байдалда

06.03.2017 Тываның Каа-Хем кожуунунда уруглар садтары губернатор төлевилелдеринче каттышкан

06.03.2017 Тыва хой эъдин садар черлерни делгемчидер

03.03.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң Президент Администрациязының удуртукчузунуң бирги оралакчызы Сергей Кириенко-биле ужурашкан

03.03.2017 Сарыг-Сеп суурда «Аныяк өг-бүлеге - кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилерин бадылаан

03.03.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол тус черниң бараан бүдүрүкчүлеринге эптиг онлайн-садыглаашкынны тургузарын негээн

02.03.2017 «2020 чылга чедир Тыва Республикага хөй-ниитиниң корум-чурумун хандырары болгаш кем-херек үүлгедиишкиннеринге удур демисел» күрүне программазын хүлээп алган

02.03.2017 Шолбан Кара-оол: Россияда Регионнарның турисчи ассоциациязын тургусканы – Тывага чогуур үезинде болуушкун

02.03.2017 «Тува 24» телеканал «21-ги кнопканы» алган

01.03.2017 Тывада 2017 чылдың суг үеринге удур белеткел эгелээн

01.03.2017 Марттың 2-ге чедир Тес-Хем кожуунда команда-штаб өөредилгелери эртип турар

28.02.2017 Кур-Чер суурнуң чоогунда Маргарита Ооржактың аалынга ол чоок кавының малчыннары Шагааны байырлаан

28.02.2017 Уругларның катап эмнээшкин болгаш реабилитация төвү эрткен чылда ажылын түңнээн

26.02.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Шагаа-биле республиканың чонунга байыр чедириишкини

25.02.2017 Тываның Баштыңы Шагааның бүдүү айының бүдүү хүнүнде эрткен чылды канчаар эрткенин түңнээн

23.02.2017 Тываның Баштыңының Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле байыр чедириишкини

23.02.2017 Владимир Путин биле Дмитрий Медведев Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле Тываның Баштыңынга болгаш республиканың чонунга байырны чедирген

22.02.2017 Тывага Шагаа дүнезинде, февраль 26-дан февраль 27-же 22:00 шактан 05:00 шакка чедир, буддийжи мөргүл номнарын интернетке дорт дамчыдар

22.02.2017 Россияның кызыгаар тудуу «Хандагайты (Россия) – Боршоо (Моол)» эрттирилге пунктузун эде чаартып эгелээр

22.02.2017 Төөгү башкызы Николай Качурин күрүне шаңналының дугайында: Оон-даа эки ажылдаарынга чаа идиг-дир

21.02.2017 Тываның Баштыңы Москваже сооткан хой эъдин чорудуп турарын барып көрген

21.02.2017 Тывада "Биржа шөлчүгежи" электроннуг курлавырны ажылдаткан

21.02.2017 55-ки адыгжы бригаданың девискээринге соталыг харылзаа тургузарының дугайында Тываның Баштыңының саналын Мегафон деткээн

20.02.2017 Тываның Баштыңы Одалга яамызын ведомствога хамааржыр бүдүрүлгелерниң шалың төлевирин саададып турары дээш шүгүмчүлээн

20.02.2017 Россияның Садыг-үлетпүр палатазының вице-президентизи М.А. Фатеевтиң Тывага чорааны

20.02.2017 Тываның найысылалынга российжи политиканың патриаргы Евгений Примаковтуң чыынды номнарын таныштырган

17.02.2017 «Росчетки» Тыва таварыштыр электри энергиязын даштыкыже үндүр садар арганы көрүп турар

17.02.2017 Тываның Баштыңы Каа-Хем суурда четкилерге коштунмаан чуртталга кварталдарынче чырыкты киирерин дугурушкан

17.02.2017 Росчеткилерниң баштыңы Олег Бударгин ажыл-агый аайы-биле Тывада келген

16.02.2017 «Енисейская» куш фабриказы чуурга бүдүрүлгезин катап эгелээн

16.02.2017 Тывада чер участоктарын белеткеп кылырының хуусаазы кызырылган

16.02.2017 Москваның рыногунче Тыва бодунуң хоюнуң баштайгы эъдин чоруткан

15.02.2017 «Регионнарга — турум сайзырал» инвестиция конкурузунга Тываны Мөңгүн-Тайгадан «Малчын» ажыл-агыйы төлээлээр

15.02.2017 Тывада интернационалчы дайынчыларны сактып, мөгейген

15.02.2017 Тываның Баштыңы: Афганистандан шериглерни үндүрген хүн – чанып келгенинге өөрүшкүнүң база чидириг дээш кударалдың хүнү
 Февраль 15-те Россияда Афганистандан совет шериглерни үндүргениниң чылын демдеглеп эрттирип турар.

14.02.2017 Тывага республиканың кол архитектору турар

14.02.2017 «Кадыкшылдың оруу» губернатор төлевилели-биле «Инек — чемгерикчи малым» төлевилелдиң киржикчилери болур 315 өг-бүлени шинчээн

14.02.2017 «ШАГАА-2017» БАЙЫРЛАЛЫНЫҢ ХЕМЧЕГЛЕРИ

13.02.2017 Тываның Баштыңы Улуг-Хем кожуунда «Кыштаг» төлевилелдиң киржикчизиниң аалынга чеде бээрге, баштайгы олчазын алган болган

13.02.2017 Тываның Баштыңы эргижирээн оран-савада өөренип турар Ийи-Тал суурнуң ажы-төлүнге чаа школаны тударын айыткан

13.02.2017 Тывага 23 хар чедир аныяктар аразынга дзюдога Сибирь федералдыг округтуң маргылдаазы чедиишкинниг эрткен

10.02.2017 2017 чылда «Аныяк өг-бүлеге - кыштаг» губернатор төлевилели-биле чаа киржикчилерни шилиир

10.02.2017 Тываның көдээ кооперациязынга 2016 чылда күрүне деткимчезиниң хемчээли 45,2 млн. рубль болган
 2016 чылда Тывада көдээ ажыл-агый кооперациязының хөгжүлдезинче ниитизи-биле 45 млн. 279 муң рубльди угландырган. ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызы көдээ хереглекчилер кооперативтеринге күрүне деткимчезиниң тускай сорулгалыг программазының күүселдезиниң түңнелдерин үндүрген. Ол программа-биле конкурс шилилдезин эрткен тос кооперативке база бир хереглекчилер ниитилелинге саң-хөө дузазын көргүзер.

10.02.2017 Сибирьде часкы үер медээзи

09.02.2017 Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң адынга «Найырал ордени» күрүне шаңналын тывысканы-биле байыр чедириишкиннери ам-даа кээп турар

09.02.2017 Тывада Россияның эртем хүнүнде эртемденнерни шаңнаан

08.02.2017 Тываның көдээ школаларынга ажылдаар күзелдиг орус дылдыг башкыларга ээлчеглиг конкурсту чарлаан

08.02.2017 Тыва Баштыңы республиканың эртем ниитилежилгезинге профессионал байырлалы-биле байырны чедирген

08.02.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Бурятияның Баштыңының хүлээлгезин түр када күүседир Алексей Цыденовка чедиишкиннерни күзээн

08.02.2017 Тыва бодунуң даг инженерлерин белеткеп эгелээн

07.02.2017 Тываның Баштыңы үстүкү черлерге Тываның чугула төлевилелдерин уламчылаарының айтырыын сайгарып чугаалашкан

07.02.2017 Тываның Экономика яамызы кожууннарже бизнес-десантыларны чорудар

07.02.2017 Тываның Күш-ажыл яамызы үндүрүг албаны-биле кады күш-ажылчы хамаарылгаларны хоойлу езугаар ажык болдурар талазы-биле семинарларны эрттирип турар

07.02.2017 Тываның Баштыңы ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле Москва хоорайда

06.02.2017 Тывада школа назы четпээн уругларны «социал чада» программада киириштирген

06.02.2017 Тывада «Туран» сыын ажыл-агыйының чанында чаа дыштанылга баазазы аалчыларын хүлээп эгелээн

06.02.2017 Тывада өрт айыылынга база үер-чайыкка удур белеткел ажылдары эгелээн

04.02.2017 Тывада М-54 федералдыг автоорук уун дургаар орук кыдыының сервизин хөгжүдер дөзевилелди ажылдап турар

03.02.2017 Тывада «Кадыкшылдың маршруду» губернатор төлевилели уламчылавышаан

03.02.2017 Тываның Баштыңы Кызылдың президентиниң кадет училищезинче дужаап киреринге белеткээри-биле регион иштинден оолдар-уругларны шилиир онаалданы берген

03.02.2017 Тывага хоорай парктарын чаагайжыдар субсидияны аңгылаан

03.02.2017 Чингиз Алиев биле Тамара Наводкина: Найырал ордени – бүгү Тывавыска шаңнал-дыр

03.02.2017 РФ-тиң Президентизиниң СФО-да бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйло Тываның Баштыңынга байырны чедирген

02.02.2017 2017 чылда биче болгаш ортумак бизнести хөгжүдеринге Тыва федералдыг субсидия кылдыр 23 млн. 433,3 муң рубльди алыр

02.02.2017 Тываның найысылалында дүрген дуза станциязы биле регионнуң медицинаның айыыл-халаптар төвүн каттыштырган

02.02.2017 Тывада пенсионерлерниң чамдык категорияларынга капитал септелге дадывырын эгидер

01.02.2017 Улустуң хөөмейжизи Мөңгүн-оол Ондар биле депутат Алдын-Кыс Конгар Тываның Баштыңынга байырны чедирген

01.02.2017 Альберт Кувезин Тываның Баштыңының шаңналының дугайында: ындыг аныяк назыда Найырал орденин алыры – ам-даа улуг чедиишкиннерге магадылал-дыр

01.02.2017 Генерал-полковник В. Зарудницкий Тываның Баштыңынга: Россияның Президентизи Силерге хүндүткелди көргүскен

01.02.2017 Тываның Баштыңынга бедик шаңнал – Найырал орденин тывысканы дээш Улустуң эмчизи Виктор Шлеменко байырны чедирген

31.01.2017 Россияның Президентизи Владимир Путин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолду Найырал ордени-биле шаңнаан

31.01.2017 Тываның Чазаа санавиацияны катап тургузар айтырыгны сайгарып турар

30.01.2017 Тываның Баштыңының негелдезиниң соонда, энергетиктер Элдиг-Хем суурда чырык хандырылгазын катап киирген

30.01.2017 Тываның Баштыңы хуу айтырыгларлыг хамаатыларны хүлээген

28.01.2017 Тываның Баштыңы школа назыны четпээн уруглар өөредилгезинде чугула чидиг айтырыгларны уруглар садтарының эргелекчилери-биле сайгарган

27.01.2017 Тывада дача суурунуң девискээринде чаа уруглар садын ажыглалче киирген

27.01.2017 2016 чылда Тыва көдээ ажыл-агый ярмаркаларының санын ийи катап көвүдеткен

27.01.2017 Тыва «чедимче чок» школаларда өөредилге чорудуун экижидеринге субсидия алыр 45 регионнуң санынче кирген

26.01.2017 Тывага «Эрге-хоойлу бижик-билииниң 5 кичээли» шалыпчы айны эрттирер

26.01.2017 2016 чылда Тываның муң хире чурттакчылары бедик технологиялыг эмчи дузазын халаска алган

26.01.2017 Тываның Баштыңы республиканың ведомстволарынга часка белеткенирин чагаан

25.01.2017 2017 чылдың февраль 1-ден ай санының акша төлевиринге индексацияның дугайында

24.01.2017 РФ-тиң Чазаа «2014-2017 чылдарда база 2020 чылга чедир көдээ девискээрлерниң турум хөгжүлдези» программа-биле 2017 чылда Тывага бээр субсидияның хемчээлин бадылаан

24.01.2017 Тыва федералдыг бюджеттен «Аныяк өг-бүлелерни чурттаар чер-биле хандырары» иштики программаны акшаландырар чагыглар шилилгезин чедиишкинниг эрткен
 2017 чылда республика күрүнениң бо социал хүлээлгезинден дуза кылдыр 51 млн. 434 муң рубльди алыр. РФ-тиң Чазаа январь 19-та иштики программаның акша-хөреңгизиниң үлелгезин бадылаан.

24.01.2017 Республиканың эрге-чагыргазы Тывада мал кыштаглаашкынын хайгаарап турар

23.01.2017 «Чаңгыс демниг Россия» партияның Дээди чөвүлелиниң чаа составынче Тываның баштыңы кирген

23.01.2017 Тываның бюджединиң орулгазы ажык-кончаа үндүрүүнден 139 хуу көвүдээн

23.01.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң патриотчу күштерниң республика шуулганын эрттирер дугайында саналын хөй-ниити деткээн

22.01.2017 ТР-ниң одалга болгаш энергетика сайыды Роман Кажин-оол журналистерниң айтырыгларынга харыылаан

20.01.2017 Тываның Баштыңы «Чаңгыс демниг Россия» партияның XVI отчет-соңгулдалыг съездизинге киржир

20.01.2017 Тывада чажыт арага садыглаашкынынга удур рейдилер уламчылап турар

20.01.2017 Тываның Баштыңы күрүне чагыы дээш чижилгеде тус чер бүдүрүкчүлериниң чедиишкинниг киржилгезин нормативтиг актылар-биле быжыглаар бодалдыг

20.01.2017 Тыва республиканың чедери берге кожууннарынче авиааргыжылга дээш субсидияны бээрин уламчылаар

19.01.2017 Тывада «Таарымчалыг хоорай хүрээлелин тургузары» төлевилел офизин ажылдадып эгелээн

19.01.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Воскресенскиниң кафедралдыг хүрээзинге Владыка Феофанга төрүттүнген хүнү-биле байыр чедирген

18.01.2017 Тываның Баштыңы: Тус черниң бараан бүдүрүкчүлеринге күрүне чагыы база ажылдаар ужурлуг

18.01.2017 Тывада февраль 1-ден школаже уруглар бижидилгези эгелээн

18.01.2017 Тываның поликлиникаларында соңгаарладып болбас албан ажылының чурумун күштелдирген

17.01.2017 Тываның Баштыңы үнелиг кадрларны деткиир материалдыг деткимче системазын тургузарын негээн

16.01.2017 Федералдыг М-54 автооруктуң Тывада оруун чаартып кылырының мөөрейин Росавтоорук чарлаан

16.01.2017 Таңды кожуунда бир тараачын-фермер ажыл-агыйы тараа ажаар чаа комбайнныг апаар

13.01.2017 Тываның аңчылары малчыннарның бөрүден когаралын эвээжеткен

13.01.2017 Тываның Баштыңының январь 13 — Россияның парлалга хүнү-биле байыр чедириишкини

12.01.2017 Тываның Баштыңы Россияның көдээ ажыл-агыйының хайгаарлал албанының Тывада эргелелиниң республиканың көдээ ажыл-агый яамызы-биле кады ажылдаарын деткээн

12.01.2017 Тываның журналистер эвилелиниң беш кежигүнүнге «Кызыл хоорайның сайзыралынга киирген үлүг-хуузу дээш» медальдарны тывыскан

11.01.2017 Шолбан Кара-оол Тываның омбудсмени Ольга Россова-биле кижиниң болгаш чаштарның эргелерин камгалаар адырда айтырыгларны сайгарып чугаалашкан

11.01.2017 Россияның социал-политиктиг турум регионнар рейтингизинде Тыва бедик туружун арттырган

11.01.2017 Биче болгаш ортумак бизнести деткиир чарыгдалдарга кады акшаландырыышкының чиигелделиг деңнели-биле РФ-тиң 9 регионунуң санында Тыва кирген

10.01.2017 «Енисейская» куш фабриказы планнатынган хемчегни ап эгелээн

10.01.2017 Пенсия фондузу: январьда хары угда 5 000 рубль акшаны үлээр хуусааның дугайында

10.01.2017 Тываның Кадык камгалал яамызынга медицина ДӨЧ-терниң доозукчулары-биле ужуражылга эрткен

10.01.2017 Тываның Баштыңы Кижиниң болгаш уруглар эргелериниң талазы-биле бүрүн эргелиг төлээге ЭУСШ-га школачы оолдуң чок болганының чылдагаанын сайгарарын дааскан

10.01.2017 Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында Тывада садыг черлеринге 1127 хыналданы чоруткан

09.01.2017 2017 чылда Тывага тыва уксаалыг аъттарны өстүрүп көвүдедир талазы-биле уксаажыдылга репродукторун ажыдар

09.01.2017 Тываның Баштыңы Татарстан Республиканың Чазааның даргазы-биле ужурашкан

09.01.2017 Тываның Баштыңының Валерий Халиловка хамаарыштыр кичээнгейи дээш өөрүп четтириишкинни Санкт-Петербургдан скрипач биле Казаньның чурттакчызы илереткеннер

31.12.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Чаа чыл-биле байыр чедириишкини

30.12.2016 Тывада төлевилел удуртулгазының талазы-биле нормативтиг баазаны белеткээн

29.12.2016 Башкыларга чурттаар оран-саваның чедингирин тодараткан федералдыг рейтингиде 30 дээрелерниң санында Тыва кирген

29.12.2016 Тыва хөгжүлдениң девискээр зоназы эрге-байдалды алган

29.12.2016 2017 чылда Тывада эмчилер «Көдээ суурнуң эмчизи» программа-биле 15 млн. рубльди алыр

28.12.2016 Тываның Баштыңы Россияның экологтуг хөгжүлдезиниң дугайында Күрүне чөвүлелиниң темазын чугула деп демдеглээн

27.12.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол губернаторларның Национал рейтингизинде туружун быжыглаан

27.12.2016 Тываның Баштыңы Москвада Күрүне чөвүлелиниң хуралында киржип турар

27.12.2016 Ту-154 айыыл-халавынга мөчээн Халиловтуң адын Тываның филармониязынга тыпсыр чадавас

26.12.2016 Тываның Баштыңы спирт холумактыг хандылар садырынга немелде кызыгаарлаашкынны киирер

26.12.2016 Тываның Баштыңы: Ту-154 самолеттуң аңдарылганы – улуг хай-халап

26.12.2016 Тываның Баштыңының Елказында тергиин дээн 10 өөреникчиге планшеттерни белекке берген

25.12.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: «Россияны тамыже киир октаптарын Путин болдурбас»

23.12.2016 Тываның коммерцияга хамаарышпас организацияларын регион субсидиялары-биле деткээн

22.12.2016 Тываның Баштыңы 55-ки аңгы мото-адыгжы (даг) бригадазынга республиканың мурнундан шилиттинген 55 аътты белекке берген

22.12.2016 Регионнуң удуртукчузунуң негелдези-биле Тывада садыг точкаларында «Боярышник» садып турар барымдааларны илередип эгелээн

21.12.2016 Александр Карелин: Тывада транспорт инфраструктуразын хөгжүдери республикага-даа, чуртка-даа ажыктыг

21.12.2016 РФ-тиң Чазаа Тывага халас эм-таң хандырылгазынга саң-хөө дузазының хемчээлин улгаттырган

20.12.2016 Тывага уругларга Кванториум аттыг бирги технопаркты ажыдар

20.12.2016 Каа-Хем кожууннуң школалары «Просвещение» ном үндүрер черден өөредилге номнарын алган

20.12.2016 Бюджетти деңнештиреринге Тыва дотация кылдыр 88,6 млн. рубльди алыр

19.12.2016 Тываның Баштыңы Чаа чыл байырлалдарында дежурство дээш харыысалгалыг кижилерни айыткан

19.12.2016 РФ-тиң Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзи Тываның Баштыңының Кызылдың аэропортунга делегей чергелиг секторну ажыдар дээн айтырыын деткээн

19.12.2016 Тывада Чаа чыл байырлалдарында айыыл чок чорукту хандырарының айтырыгларын чугаалашкан

16.12.2016 Тываның Баштыңы улуг харлыг кожууннарда черлик дириг амытаннарны аңнаарын хораан

16.12.2016 Тываның Баштыңының Айыткалы: хөй-ниитиниң үзел-бодалы

16.12.2016 Тыва федералдыг бюджеттен орук хөгжүлдезинге немелде 6,5 млн. рубльди алыр

16.12.2016 Тываның Баштыңы Новосибирскиде ажыл-агыйжы сургакчылаашкында

15.12.2016 Республиканың Баштыңы Тывада 2017 чылды - Аныяктарның бот-идепкейиниң чылы кылдыр чарлаан

15.12.2016 Тываның Баштыңы республикада чуртталга бажыңы тудуп алырынга чиигелделиг хамаатыларының санын көвүдедирин саналдаан

15.12.2016 Тываның Баштыңы ниити тудуг кадрларын өөредип база эде белеткээриниң чаңгыс аай программазын тургузар даалганы берген

15.12.2016 Тываның эрге-чагыргазының мурнады боттандырар угланыышкыны – аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрерин доозар

15.12.2016 ТӨРЭЭН ТЫВАВЫСКА — ТҮҢНЕЛДИГ АЖЫЛ-ИШТИ БОЛГАШ АНЫЯКТАРГА КҮЧҮ-КҮШТҮ!

14.12.2016 Республиканың кол саң-хөө хоойлузун бирги номчулгада хүлээп алган

13.12.2016 Тывада Кыдыкы Соңгу чүкке деңнештирген 7 суур немешкен

13.12.2016 Тываның эрге-чагыргазы хамаатыларның күш-ажылчы эргелерин хажыдып турар ажыл берикчилери-биле демиселди күштелдирер

12.12.2016 Декабрь 12-де Тываның шупту яамылары болгаш ведомстволары хамаатыларны хүлээп алыр

12.12.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң РФ-тиң Конституция хүнү-биле байыр чедириишкини

12.12.2016 Тываның Баштыңы политиктиг туружунуң талазы-биле Сибирь губернаторларының аразында мурнуку черде

09.12.2016 Тываның Баштыңы Россияның Маадыры Сергей Шойгуга каң дег кадыкшылды күзээн

09.12.2016 Тывада республиканың инвестиция климадын экижидер төлевилел офизи ажылдап эгелээн

09.12.2016 Студентилер болгаш волонтерлар орус-тыва сөстүктү электроннуг хевирже шилчидип эгелээн

09.12.2016 Тывада «Шиви-2016» операция эгелээн

08.12.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ ШОЛБАН КАРА-ООЛ РОССИЯНЫҢ ӨӨРЕДИЛГЕ БОЛГАШ ЭРТЕМ САЙЫДЫ ОЛЬГА ВАСИЛЬЕВА-БИЛЕ УЖУРАШКАН

08.12.2016 ТЫВАДА СОҢГУЛДА КОМИССИЯЗЫНЫҢ ЧАА СОСТАВЫ АЖЫЛЫН ЭГЕЛЭЭН

07.12.2016 ТЫВАДА АРЖААННАРНЫҢ ЭМНЭЭР ШЫНАРЛАРЫН ЭРТЕМ-БИЛЕ БАДЫТКААН

07.12.2016 ТЫВАДА РОСКОСМОСТУҢ ТӨЛЭЭЛЕРИ АЖЫЛДАП ТУРАР

07.12.2016 СПОРТ ЯАМЫЗЫ «ТЫВАНЫҢ ЭҢ-НЕ СПОРТЧУ СУУРУ» МӨӨРЕЙНИ ЧАРЛААН

07.12.2016 Хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг четкилерни хөгжүдер талазы-биле Тыва тергиин «чээрбиниң» санында

06.12.2016 Кызылдың аэропортунда ужудуп-хондурар шөлдү эде чаартыр ажылдар уламчылавышаан

06.12.2016 Тыва – социал-политиктиг турум байдалдың ноябрь рейтингизинде, Сибирьде мурнукуларның одуруунда

06.12.2016 Тывада ажыл чок кижилерниң саны 2016 чылдың төнчүзүнге деңнээрге 3,4 муң кижиге эвээжээн

06.12.2016 Тываның улуг бизнези бичезинге дузалажыр

05.12.2016 Тывада дүшкен космиктиг корабльдиң бузундуларын хынаарга, айыылдыг бүдүмелдер чок болган

03.12.2016 Тываның Баштыңы: Россияның Көдээ ажыл-агый яамызы улуг хардан когараан малчыннарга дузалаар

02.12.2016 Тываның Баштыңы: Президент чурттуң угланыышкынын тодаргай айыткан

02.12.2016 Баш бурунгаар дыңнадыглар-биле алырга, Тываның территориязында дүшкен космиктиг корабльдиң бузундуларындан когарааннар чок

01.12.2016 Тываның Чазааның чаа составында удуртукчу албан-дужаалдарда томуйлаашкыннар адакталган

01.12.2016 Шериг хоорайжыгажында 55-ки аңгы мото-адыгжы (даг) бригадазының чаа өөредилгези эгелээн

30.11.2016 Дээди Хуралдың депутаттары Тыва Республиканың Баштыңының оралакчызы албан-дужаалдарже кандитаттарны деткээн

30.11.2016 Тываның Баштыңы «Чаңгыс демниг Россияның» хөй-ниити хүлээп алыышкын черинге айтырыгларлыг хамаатылар-биле ужурашкан

29.11.2016 Тываның социал төлевилелдеринге «Межегейхөмүр» киржир

29.11.2016 Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол: Бүрүн эргелиг төлээ Сергей Меняйлонуң деткиишкининде Тыва «100 көдээ клубтар» программаже кирген

29.11.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ СГК-НИҢ ДИРЕКТОРУ-БИЛЕ РЕСПУБЛИКАНЫҢ ЧЫЛЫГ ХАНДЫРЫЛГАЗЫНЫҢ АЙТЫРЫГЛАРЫН ЧУГААЛАШКАН

28.11.2016 КЫЗЫЛДА ТЫВА ДЫЛ ХҮНҮНГЕ ТУРАСКААТКАН ШҮЛҮКТЕР МӨӨРЕЙИНИҢ ТҮҢНЕЛДЕРИН ҮНДҮРГЕН

28.11.2016 БАЙ-ТАЙГАНЫҢ МАЛЧЫННАРЫНГА ГУМАНИТАРЛЫГ АЧЫ-ДУЗАНЫҢ БАШТАЙГЫ КЕЗЭЭН ЧОРУТКАН

28.11.2016 БАЙ-ТАЙГА КОЖУУНДА ТЭЭЛИ-КЫЗЫЛ-ДАГ АВТООРУУНДА ЧАА КӨВҮРҮГНҮ ТУТКАН

25.11.2016 55-КИ АҢГЫ МОТО-АДЫГЖЫ ШЕРИГ БРИГАДАЗЫНЫҢ ШЕРИГ ТЕХНИКАЗЫ ДОКТААМАЛ ТУРАР ЧЕРИ – КЫЗЫЛДА КЭЭП ЭГЕЛЭЭН

25.11.2016 ТЫВАНЫҢ НАЙЫСЫЛАЛЫНДА ХӨЙ КВАРТИРАЛЫГ ЧАА БАЖЫҢНЫ АЖЫГЛАЛЧЕ КИИРГЕН

25.11.2016 СЕРГЕЙ СТЕПАШИН ТЫВАГА АЖЫЛ-АЛБАНЫНЫҢ ТҮҢНЕЛДЕРИНИҢ ДУГАЙЫНДА: РЕСПУБЛИКАНЫҢ УДУРТУКЧУЗУНУҢ ТУРА-СОРУУН БОЛГАШ АЖЫЛДАП ШЫДААР ТУДУГЖУЛАРНЫ КӨРДҮМ

24.11.2016 ТЫВАНЫҢ ЧАЗААНЫҢ КЕЖИГҮННЕРИ, КҮРҮНЕ ДУМАЗЫНЫҢ БАЗА ДЭЭДИ ХУРАЛДЫҢ ДЕПУТАТТАРЫ БЮДЖЕТ ЧОРУДУУН САЙГАРГАН

24.11.2016 Ыраккы Кунгуртугда дизельдиг чаа электростанцияны ажылдаткан

24.11.2016 Тывада 55-ки аңгы мото-адыгжы (даг) бригадазының бирги эшалону чедип келген

23.11.2016 Лариса Шойгуну «Шылгараңгай күш-ажылы дээш» Тыва Республиканың медалы-биле шаңнаан

23.11.2016 Тыва Республиканың Инвестиция порталының интерфейзи чаартынган

23.11.2016 85 российжи регионнуң аразынга элээр чорук рейтингизинде Тыва 35-ки черни ээлээн

23.11.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ КҮРҮНЕ ДУМАЗЫНЫҢ ДЕПУТАТТАРЫНГА РЕГИОН БЮДЖЕДИН КАМГАЛААРЫН ЧАГААН

23.11.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ КАРА-ХӨЛДҮҢ МАЛЧЫН ААЛДАР ЧООГУНГА ШТАБТЫ ТУРГУЗАРЫН АЙЫТКАН

22.11.2016 КҮРҮНЕ ДУМАЗЫНЫҢ ДЕПУТАДЫ ЛАРИСА ШОЙГУНУҢ СТИПЕНДИЯЛАРЫН ТЫВА СТУДЕНТИЛЕРГЕ ТЫВЫСКАН

22.11.2016 КЫЗЫЛДА УРУГЛАРНЫҢ НЕВРОЛОГИЯ САЛБЫРЫ АЖЫТТЫНГАН

22.11.2016 ШОЛБАН КАРА-ООЛ: Сорулга – «Тывага бүдүрген» садыг демдээ тергиин шынарга чүс хуу болгаш доктаамал магадылалды бээрин чедип алыр

21.11.2016 «ЧАҢГЫС СУУР – ЧАҢГЫС БҮДҮРҮЛГЕ. ТҮҢНЕЛДЕР-2016» РЕСПУБЛИКА ДЕЛГЕЛГЕ-ЯРМАРКАЗЫНЫҢ ТҮҢНЕЛДЕРИ

21.11.2016 ТЫВАНЫҢ БАРЫЫН-ХЕМЧИК КОЖУУНДА БЕШ БОЛГАШ ООН ХӨЙ АЖЫ-ТӨЛДҮГ 48 ӨГ-БҮЛЕ СОЦИАЛ ХӨМҮРНҮ АЛГАН

18.11.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ МООЛДУҢ ҮШ КЫЗЫГААР АЙМААНЫҢ ГУБЕРНАТОРЛАРЫ-БИЛЕ КАДЫ АЖЫЛДАЖЫЛГА ДУГАЙЫНДА ДУГУРЖУЛГАДА АТТЫ САЛГАН

18.11.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ КАДЫ АЖЫЛДАЖЫЛГАНЫҢ КОЛ УГЛАНЫЫШКЫННАРЫН ОБЯ-НЫҢ СИБИРЬНИҢ РЕГИОН ТӨВҮНҮҢ НАЧАЛЬНИГИ-БИЛЕ ЧУГААЛАШКАН

18.11.2016 ТЫВАНЫҢ ЭРГЕ-ЧАГЫРГАЗЫ ЭРГИЖИРЭЭН ЧУРТТАЛГА БАЖЫҢНАРЫНДАН ХАМААТЫЛАРНЫ ӨСКЭЭР КӨЖҮРЕР ПРОГРАММАНЫ БОТТАНДЫРАРЫНЫҢ ОРУКТАРЫН ЧКА-НЫ ЭДЕ ЧААРТЫРЫНГА ДЕТКИМЧЕ ФОНДУЗУ-БИЛЕ ТОДАРАТКАН

17.11.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ ПОЛИЦИЯ УЧАСТОГУНУҢ ТУЛГАН ДЭЭН ТӨЛЭЭЗИНГЕ АЪТТЫ БЭЭР

17.11.2016 ПРЕЗИДЕНТИНИҢ КАДЕТ УЧИЛИЩЕЗИНИҢ БААЗАЗЫНДА КЫС УРУГЛАРГА ПАНСИОН ТУДУУ АДАКТАЛГАН

16.11.2016 НОЯБРЬ ТӨНЧҮЗҮНДЕ КЫЗЫЛДА ШЕРИГ ХООРАЙЖЫГАЖЫН АЖЫГЛАЛГА ДУЖААРЫ ПЛАННАТТЫНГАН

16.11.2016 БУСКАН БАЖЫҢНАР ТУРГАН ЧЕР УЧАСТОКТАРЫН ҮЛЭЭРИН ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ ХОРААН

16.11.2016 БАЙ-ТАЙГА КОЖУУНЧЕ РЕСПУБЛИКАНЫҢ КҮШ-АЖЫЛ ЯАМЫЗЫНЫҢ АЖЫЛДАКЧЫЛАРЫНЫҢ ҮНҮҮШКҮНҮ

15.11.2016 ЧАЗАКТЫҢ БОЛГАШ ДЭЭДИ ХУРАЛДЫҢ ЧӨВҮЛЕЛ ХУРАЛЫНГА КЕЛИР ЧЫЛДЫҢ БЮДЖЕТ ПОЛИТИКАЗЫН САЙГАРЫП ЧУГААЛАШКАН

15.11.2016 ЯАМЫЛАР БОЛГАШ ВЕДОМСТВОЛАРНЫҢ КУРЛАВЫРЛАРЫН ТЫВАНЫҢ БАРЫЫН КОЖУУННАРЫНДА ЧАГГАН ХАРНЫҢ УРЖУКТАРЫН ЧАЙЛАДЫР АЖЫЛДАРЖЕ ХААРА ТУТКАН

15.11.2016 ТЫВАНЫҢ НАЙЫСЫЛАЛЫНДА НИИТИ ААРЫГЛАР ЭМНЕЛГЕЗИНИҢ ТУДУУН КАТАП ЭГЕЛЭЭН

14.11.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ: МОСКВАГА АЖЫЛ-АГЫЙЖЫ СУРГАКЧЫЛААШКЫН ҮРЕ-ТҮҢНЕЛДИГ БОЛГАН

14.11.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ УЛУГ ХАРГА АЛЫСКАН КАРА-ХӨЛ СУУРЖЕ НЕМЕЛДЕ ТУСКАЙ ТЕХНИКАНЫ ЧОРУТКАН

14.11.2016 ТЫВАДА МАЛЧЫННАРГА ДЭЭШ АЪШ-ЧЕМ БОЛГАШ ЧЫЛЫГ ИДИК-ХЕП АЙМАА ХҮЛЭЭП АЛЫР ПУНКТУЛАРНЫ АЖЫТКАН

13.11.2016 ТЫВА РЕСПУБЛИКАДА КОЖУУННАР АРАЗЫНДА ОНЗА БАЙДАЛДЫҢ ЧУРУМУН ЧАРЛААН

05.08.2016 Тывада Кызыл кожууннуң Кара-Хаак суурда күрүне деткимчезиниң ачызында хуу эгелээшкин-биле ногаа ажыл-агыйы катап тургустунган

03.08.2016 Шолбан Кара-оол соңгулда комиссиязынче документилерин дужааган

02.08.2016 Тываның Баштыңы чырык хандырылгазы доктаамал өжүп-ле турар Тожу кожуунга чурттаарын Одаар чүүл яамызының удуртукчуларынга сүмелээн

02.08.2016 Тываның Баштыңы регионга уруглар пособиезин төлээриниң чаңгыс аай үезин тургузарын негээн

29.07.2016 Кызыл-Арыг суурнуң чурттакчызы Светлана Шаравии: Сүттү дужаагаш, орулганы киирип алыр апарган-дыр

28.07.2016 Тывада Эрзин кожууннуң «Бай-Хөл» уксаажыдылга ажыл-агыйы мал чеминиң белеткелинче кирген, садар дүктү белеткеп эгелээн

28.07.2016 Мазуревский: «Россияда, Тывада ышкаш, аңгы-аңгы культуралар кады хөгжээн регионну тывары берге»

27.07.2016 «Тываның амданныг картазы» төлевилелче он муниципалитет боттарының аъш-чемин сүмелээн

27.07.2016 Тывага Наадым-2016 байырлалы август 14-те болур

27.07.2016 Тываның суурларында, совет үеде ышкаш, машина-трактор станцияларын катап тургузуп эгелээн

27.07.2016 Тываның Чазаанга ээлчеглиг одалга сезонунга белеткел айтырыгларын чугаалашкан

27.07.2016 Күрүне Думазының депутадының мандады дээш Тывада юрист, албан хаакчы, пенсионерлер, ажыл чок, сенатор, спортчу база чолаачы демисежир

26.07.2016 Шолбан Кара-оол: Тывага орус культураның регионнар аразының фестивалын чыл санында эрттирер

26.07.2016 Тываның Баштыңы Федералдыг казначействонуң удуртукчузу-биле ужурашкан

25.07.2016 Тываның суурларында амгы үениң футбол шөлдерин ажыглалда киирип турар

25.07.2016 Шолбан Кара-оол чонунга улам чоок болу берген

22.07.2016 Бай-Тайга кожууннуң хоочун чурттакчыларынга шапкын хемни кежир көвүрүгнү туттурар дээн сөзүн Тываның Баштыңы ээлээн

22.07.2016 Тываның суурунда совет үениң сүт-бараан фермазын катап эде тудуп эгелээн

22.07.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол найысылалда ээлчеглиг уруглар садының тудуун хынаан

22.07.2016 Ыраккы Кара-Хөлде «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелге киржир күзелдиг аныяктар дыка хөй

21.07.2016 Тывада чаштарның өлүп-хораар чоруу кызырылган

21.07.2016 Тываның 10 кожуунунда арага-арыгже кирерин хораан

21.07.2016 2016 чылдың июль 23-24-те, Биче Енисейге болуп эртер, орус культураның регионнар аразының I фестивалының программазы

21.07.2016 Күрүне Думазының депутады Лариса Шойгу биле сенатор Мерген Ооржак тураскаал тудуунга дузаламчы акшаны киириштирген

21.07.2016 Шолбан Кара-оол Тываның мурнакчы мал ажыл-агыйлыг кожууннарының бирээзи – Чөөн-Хемчикке элээн каш ажыл-агыйжы ужуражылгаларны эрттирген

20.07.2016 Татарстан биле Тываның кады боттандырар төлевилелдерин Москвада сайгарган

20.07.2016 Тываның Бии-Хем кожуунда «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилелиниң дугайында

20.07.2016 Тываның сайыттарынга хөй-ниити-биле кады сырый ажылдаарын хүлээндирген

20.07.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база ооң губернатор коллегалары боттуг херектер база бүдүрүлгелер кылырынга эп-найыралын ажыглаарлар

19.07.2016 Патриарх Кирилл юбилейи-биле Шолбан Кара-оолга байырны чедирген

19.07.2016 Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оолдуң адрезинге юбилейи-биле хөй санныг байыр чедириишкиннери келген

18.07.2016 Шолбан Кара-оолдуң муниципалдыг тургузугларда «Чаңгыс демниг Россия» партияның депутаттарынга кыйгырыы

18.07.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгунуң база бир сонуургалының дугайын таныштырган

18.07.2016 РФ-тиң Чазаа бюджеттиң дең чоруун чедип алыры-биле Тывага дузалаар

18.07.2016 Россияның Президентизи Владимир Путин телефон дамчыштыр Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга төрүттүнген хүнү-биле байыр чедирген

18.07.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга төрүттүнген хүнү-биле байыр чедириишкини

18.07.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адында төрүттүнген хүнү-биле байыр чедириишкини

18.07.2016 Тываның баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адында төрүттүнген хүнү-биле байыр чедириишкиннери келгилээн

16.07.2016 Тывада чаа школа тудуунга федералдыг бюджеттен немелде акша-хөреңгини тускайлаан

15.07.2016 Шолбан Кара-оол: технологтуг чаартылгаларны киирип, ажыл-агыйны ам-даа сайзырадыр

15.07.2016 Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелдиң киржикчилеринге 200 баш хойну дамчыдып эгелээн

14.07.2016 Михаил Хабаров, ОСТУ-нуң директору: Тываның Чазаа республиканың автооруктарын эде чаартыр талазы-биле тускай угланыышкынныг политиканы чорудуп турар

13.07.2016 Шолбан Кара-оол: Тывага уруглар садтарының тудуун ам-даа уламчылаар

12.07.2016 Тоора-Хем суурда дизелдьдиг генераторларны ажыглалда киирген

12.07.2016 Орлан Монгуш: ботка бажың, малга кажаа-хораа тудуп алырынга чаңгыс эвес чыл херек, а Тываның эрге-чагыргазы чүгле чай дургузунда ону биске халас кылып берип турар-дыр

12.07.2016 Тываның эрге-чагыргазы республиканың турисчи сорунзазының дугайында кыска хемчээлдиг кино тургузукчуларын грант-биле деткиир

11.07.2016 Шолбан Кара-оол көдээ суурларда башкыларга база хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге хөмүр, ыяш база чырык энергиязының чарыгдалын эгидерин айыткан

11.07.2016 Тываның Чазааның Үрер хөгжүм оркестри Лобез хоорайга (Польша) үрер хөгжүм оркестрлери база биг-бэндлерниң ХХ бүгү-делегей фестивалынга тиилээн

08.07.2016 Тываның Чөөн-Хемчик кожууннуң Хайыракан суурда ногаа шыгжаар тускай черни удавас ажыдар

08.07.2016 Шолбан Кара-оол Президентиниң кадет училищезинче дужаап кирер оолдарже сагышты салыр

07.07.2016 Тывада 3,5 муң өг-бүлеге картофель болгаш ногаа үрезиннерин үлээн

07.07.2016 Тываның Саң-хөө яамызы республиканың каттышкан бюджединиң үндүрүг болгаш үндүрүгден эвес орулгалар планының күүселдезиниң түңнелин үндүрген

07.07.2016 Тывада Республиканың хүлээп алыышкын комиссиязы ажылын уламчылавышаан

06.07.2016 Тывада арга-арыг өрттери болбайн турар, ындыг болзажок өрт айыылы улуг бооп артпышаан

06.07.2016 Тывада, совет үе соонда, аныяктарның чуртталга кооперативи бир дугаар бүрүткеттинген

05.07.2016 Тываның Аныяктар яамызы Дүрген-2016 өөредилге шуулганынче киржикчилер шилилдезин чарлаан

05.07.2016 Шолбан Кара-оол Ураза-байрамны демдеглеп турар российжи регионнарның губернаторларынче байырлыг телеграммаларны чоруткан

04.07.2016 Тываның Баштыңының соңгулдаларынче Шолбан Кара-оолду кандидат кылдыр «Чаңгыс демниг Россияның» конференциязында 117 делегаттың 113-ү бадылаан

04.07.2016 «Кадыкшылдың маршруду»: эмчилер Таңды кожууннуң чурттакчыларын шинчээн

04.07.2016 Тываның өөредилге болгаш эртем сайыдының оралакчызы: шупту башкыларга шөлээ акшазын озал чокка шилчиткен, консультация шактары дээш төлеп турар

01.07.2016 Минниханов биле Кара-оол: Өгбе салгалывыс база көшкүн культуравыс дөмей чон бис

01.07.2016 Тыва биле Татарстан кады ажылдажылга дугайында дугуржулгада аттарны салган

01.07.2016 Тыва Татарстанның президентизи Рустам Миннихановту кайгаткан

01.07.2016 Татарстандан аалчылар Тываның Национал музейинде скиф алдынын кайгап ханмаан

30.06.2016 Тыва биле Калмыкияның баштыңнары Москваның мэри-биле российжи найысылалга буддийжи хүрээ тудуунуң айтырыын шиитпирлээр

30.06.2016 Ак-Довурактан аарыг уругга Шолбан Кара-оол дузалажыр

30.06.2016 Июнь 30-ден июль 5-ке чедир Тывага өрт айыылы улуг хүннер дээрзин сагындырып тур

28.06.2016 Сергей Неверов: Шолбан Кара-оол дыка хөй бурунгаар базымнарны кылган деп бодаар мен

28.06.2016 Шолбан Кара-оол: Күрүне Думазынга Тывадан үш депутаттыг болур арга бисте бар

27.06.2016 Шолбан Кара-оол: «Чаңгыс демниг Россия» - чөлеңгиижим болгаш улуг деткикчим

27.06.2016 Шолбан Кара-оол «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның XV бүгү-российжи съездиниң ийиги чадазында киржип турар

27.06.2016 Вячеслав Никонов: Тывада ышкаш, регион билдингир губераторлуг болза, «Чаңгыс демниг Россия» партияга эки

25.06.2016 Тывада «Полицияның участок төлээзинге бажың» губернатор төлевилели боттаныышкында

25.06.2016 Шолбан Кара-оолдуң доктаамал сагыш човаашкынында оолдары: Тываның Баштыңынга деңнежир бис!

24.06.2016 Тываның школаларын алдын медаль-биле 75 кижи дооскан

23.06.2016 Тывадан 89 өг-бүле «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилели-биле инектерни алган

23.06.2016 Тываның Чазаа Кызыл-Мажалыкта чаа үениң школа тудуун уламчылаар акшаны аңгылаан

23.06.2016 Аныяктар хүнүнге хемчеглер планы

22.06.2016 Тываның чазаа муниципалдыг дөрт котельнаяның капиталдыг септелгезин акшаландырган

22.06.2016 Өөредилге болгаш эртем сайыды Татьяна Санчааның Москвага сургакчылаашкынының түңнелдери

21.06.2016 Тываның эрге-чагыргазы инвалидтер интернадында чурттап турарларының байдалын экижидеринче 11 млн. рубльди тускайлаан

21.06.2016 Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле Президентиниң кадет училищезинче дужаап кирер уругларны белеткээр чайгы лагерь ажыттынган

21.06.2016 ШОЛБАН КАРА-ООЛ – КРЕМЛЬ РЕЙТИНГИЗИНДЕ ДЭЭРЕЛЕРНИҢ БИРЭЭЗИ

20.06.2016 Тываның бюджединиң күсели-биле Мөңгүн-Тайганың электри хандырылгазын күштелдирер деп Шолбан Кара-оол айыткан

20.06.2016 Шолбан Кара-оол Карелияның Баштыңы биле Москваның мэринге Сямозеро хөлге чаштарның айыыл-халапка таварышкаш мөчээни-биле кажыыдалын илереткен

16.06.2016 Шолбан Кара-оол эмчилерге күрүне шаңналдарын тыпсып, Тываның эмчилер ниитилежилгезин аарыг кижилерже кичээнгейни углаарын кыйгырган

16.06.2016 Тываның найысылалынга бир поликлиниканы немей тудар

16.06.2016 Шолбан Кара-оол: "Мээң командам - кандыг-даа үзел-бодалдыг кижилерлиг бүгү Тыва-дыр"

15.06.2016 Тыва аныяк өг-бүлелерге чаа бажың тудуп алырынга акшаландырыышкынның хемчээлин улгаттырган

15.06.2016 Тываның Баштыңы Президентиниң кадет училищезинче дужаап кирер салым-чаяанныг өскүстерни тыпкан башкыларны деткиир

15.06.2016 Сибирьниң база Тываның дээди өөредилге черлеринге шериг факультеди биле кафедраны тургузар

14.06.2016 Азияның төвүнде Улуг-Хемниң эриинге, Россия хүнүнде, күрүне шаңналдарын байырлыг байдалга тывыскан

14.06.2016 Шолбан Кара-оол назы четпээннер херектериниң талазы-биле комиссияның ажылын шүгүмчүлээн

12.06.2016 Шолбан Кара-оол Тываның аалчыларынга база чаңгыс чер чурттугларынга база байыр чедирген!

10.06.2016 Россия хүнүнге тураскааткан хемчеглерниң ПЛАНЫ

10.06.2016 Новосибирскиге Шолбан Кара-оол Үлетпүр хөгжүлдезиниң фондузу-биле кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салган

10.06.2016 РФ-тиң 85 регионунуң аразындан Тыва социал-политиктиг турум байдалы-биле 12-ги черде

09.06.2016 Тываның найысылалының солагай талакы дачалар районунда уруглар садының тудуу кидин-түлүк

09.06.2016 РФ-тиң Күш-ажыл яамызы Тывада албан езузу-биле ажыл чок чоруктуң саны кызырылганын демдеглээн

09.06.2016 Шолбан Кара-оол «Технопром-2016» технологтуг хөгжүлдениң делегей форумунга киржир

09.06.2016 Тыва: «Чаңгыс демниг Россия» партиязындан губернаторнуң баш удур бадылаашкынында Шолбан Кара-оол мурнап турар

08.06.2016 Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оол социал ажылдакчыларга күрүне шаңналдарын тывыскан

08.06.2016 Барыын-Хемчик кожуун чагыргазын Альберт Сарыглар баштай берген

07.06.2016 Тыва кризис үезинде үлетпүр бүдүрүлгезиниң көргүзүүн улгаттырган

07.06.2016 Тывада арга-арыг өрттерин өжүрүп тургаш мөчээн арга-арыг даамылдарынга база авиа-арга-арыг камгалалының дайынчыларынга сактыышкын езулалын эрттирген

06.06.2016 Неделяның медээлери: Тыва - чүнүң-биле чурттап, чоргаарланып турарыл

03.06.2016 Өг-бүлениң чаагай чоруунуң деңнели-биле 85 регионнуң аразындан Тыва 37-ги черни ээлээнин российжи эксперттер түңнээн

03.06.2016 Тывада үерлээшкинден эрик камгалаар тудуг ажылдарын уламчылаар

03.06.2016 Тываның Баштыңы Биче болгаш ортумак бизнести хөгжүдер федералдыг корпорация-биле дугуржулгага атты салган

03.06.2016 Тывада сыын мыйызын кезип эгелээн

02.06.2016 Тываның Баштыңы хүрешке тиилээн бичии мөгелерни шаңнап, школа-интернаттың элээди футболчуларынга бөмбүктерни белекке берген

02.06.2016 Шолбан Кара-оол Тываның Баштыңы албан-дужаалче «Чаңгыс демниг Россия» партияның иштинге баш бурунгаар бадылаашкынга киржир

01.06.2016 Геше Джампа Тинлей чырыдыышкын ажылын чорудары-биле база катап Тывага кээп чораан

01.06.2016 Тывада Президентиниң кадет училищези кыс уругларны хүлээп алырын чарлаан

01.06.2016 Тывада майның кол медээзи – республика баштыңының хуусаадан эрте соңгулдазын сайгарары уламчылавышаан

01.06.2016 Шолбан Кара-оол тыва суурдан сес харлыг оолду ажылгыр-кежээзи дээш өөрткен

01.06.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аэропорттуң ужуп-хондурар шөлүнүң чаартылга ажылдарын хынаан

31.05.2016 Шолбан Кара-оол Тывада мөөңнеп эът болбаазырадырының бирги кол бүдүрүлгезин ажыткан
Тываның найысылАлындан 26 км-де чыдар Сукпак суурда 10 муң хире баш бода, 30 муң баш шээр малды баш бурунгаар тударынга таарыштырган эът комбинады ажыттынган.

31.05.2016 «ТЫВАЭКСПО-2016. ЧАС» ярмаркага Россияның 12 регионундан сайгарлыкчылар киришкен

30.05.2016 Каш-ла ай дургузунда «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилели чоннуу болу берген

27.05.2016 Тимур Дулуш: Тываның Баштыңы Шолбан Валерьевич берге үеде республиканы удуртуп шыдаарын көргүскен удуртукчу деп санаар мен

27.05.2016 Шолбан Кара-оол чадаг-терге тургузар тускай черлерни кылырын сүмелээн

27.05.2016 Шолбан Кара-оол айтырыгларлыг инвалид уругларны хүлээп алган

26.05.2016 Шолбан Кара-оол парлалга конференциязында РФ-тиң Президентизи-биле ужуражылганың түңнелин чугаалаан

26.05.2016 Тываның Чазааның Үрер хөгжүм оркестри Польшаже гастрольдаары-биле аъттаныр

26.05.2016 Андрей Монгуш: Тываның Баштыңының хей-аъды бедик. Шупту харыысалганы бодунга хүлээнип алыр соруктуг кижи

26.05.2016 Шолбан Кара-оол москвачы 16 студентиге дыштаныры-биле Тываже ужуп келиринге дузалажыр

26.05.2016 ТывКУ-нуң ректору Ольга Хомушку: Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол кижилерниң чаагай чоруу дээш ажылдап турар

25.05.2016 Тываның Баштыңының хуусаадан эрте халажылгазының дугайында политолог Сергей Комарицын: ажыы-биле чугаалаарга, Кара-оол байдалды шыдажып эрте бээр

25.05.2016 Депутат Иван Чучев: Тываның чону Шолбан Валерьевич Кара-оолду деткиир деп билир мен

25.05.2016 Шолбан Кара-оол Тываның Каа-Хем кожуунунуң Бүрен-Хем суурда участок шагдаазынга бажыңны ажыткан

25.05.2016 Шолбан Кара-оол алдын медальдыг доосканы школазының доозукчуларынга сөөлгү коңга-биле байыр чедирген

24.05.2016 Фермер Виктор Пирогов: Владимир Владимирович Путинни ышкаш, Шолбан Валерьевичиге альтернатива ам чок

24.05.2016 Күрүне Думазының депутады Лариса Шойгу: Бистиң регионда - Тывада амгы байдалды Россияның президентизи эки деп үнелээн

24.05.2016 Президент В. Путин Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолга: Силерниң удуртулгаңар-биле республика хөгжүп, сайзырап турар

23.05.2016 Лариса Шойгу деткимчеге 78 хуу үннү Тывада алган

23.05.2016 «Чаңгыс демниг Россия» партияның баш бурунгаар бадылаашкыны Тывага чедиишкинниг эрткен

23.05.2016 Тывада часкы хову ажылдары уламчылавышаан

23.05.2016 Тываның шупту кожууннарында мал оолдаашкыны доозулган

23.05.2016 Тываның ажыл-агыйларында өшкү кыргылдазы адакталган

20.05.2016 Республиканың шажын ажылдакчыларынга база чонга ыдык езулалдарда идепкейлиг киришкени дээш Тываның Баштыңы өөрүп четтиргенин илереткен

20.05.2016 Тыва Республикада инженер-технологтуг («шахтер») класстарның I следу Кызылга болуп эртер

20.05.2016 Майның 21-де 12 шакта Кызылдың Арат шөлүнге Будданың төрүттүнген хүнүн байырлаар

19.05.2016 РФ-тиң Экономиктиг хөгжүлде яамызы Ак-Довурак биле Шагаан-Арыгда котельнаяларны акшаландырар талазы-биле Тываның чагыын деткээн

19.05.2016 Майның 23-29 хүннеринде Тывага Сайгарлыкчы чорук неделязы эртер

19.05.2016 Шолбан Кара-оол Тываның чедери берге Тожу кожуунунче волокно-оптиктиг харылзаа шугумун шөерин Николай Никифоровка саналдаан

19.05.2016 Май 22-де, Тывага, Күрүне Думазының депутадынче кандидатты илереткен «Чаңгыс демниг Россия» партияның баш бурунгаар бадылаашкыны эртер

18.05.2016 РФ-тиң Президентизиниң ажыглаары албан нормаларны хоойлужудуп тургузар дээн негелдезин Тываның Баштыңы деткээн

18.05.2016 Елена Каратаева: Тывада «Российжилер» орус дылдыг хамаатыларның эвилели бар деп дыңнаваан мен

18.05.2016 Тывада өскүс уругларны чаа бажыңнар-биле хандырары уламчылавышаан

17.05.2016 Май 17-де, РФ-тиң Президентизи В.Путинниң удуртканы тудуг комплекизиниң хөгжүлдезин сайгарган Күрүне чөвүлелиниң хуралынга Тываның Баштыңы киржир

17.05.2016 Тываның кожууннары часкы хову ажылдарынче кирген

17.05.2016 Тываның Баштыңы көдээге башкылаар орус дыл башкыларынга бирээзи-ле 1 млн. рубль түңнүг 10 грантыны тускайлаан

17.05.2016 ЧКА фондузу озал-ондактыг бажыңнардан өскээр көжүреринге 427 млн. рубльди бээр

17.05.2016 Чиик үлетпүр ажылдакчыларының хүнүнүң бүдүүзүнде «Арт-стиль» республика конкурузунуң I чадазын эрттирер

16.05.2016 Ольга Гришина: Хову-Аксы – бөмбүрзекте эң-не ынак булуңум. Мен – төрээн черим патриоду мен

16.05.2016 Тывада орус дылдыг чурттакчы чонну кызагдап турар деп буруудаашкынга орус удуртукчулар болгаш башкылар чөпшээрешпейн турар

13.05.2016 Тываның Баштыңы: Турум чорук – бурунгаар сайзыралдың кол үндезини

13.05.2016 Шолбан Кара-оол: Тываның чонунуң сонуургалдары меңээ дорт хамаарылгалыг

12.05.2016 Тываның аныяк депутаттары регион хөгжүлдезиниң айтырыгларын идепкейлиг шиитпирлежир дээш чөвүлелди тургускан

11.05.2016 Тывада аныяк депутаттарның I съездизи эртип турар

11.05.2016 Төп армейжи спортчу клубтуң төлээлери майның 8-9-та Тывага кээп чораан

10.05.2016 Эргижирээн оран-савадан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле Каа-Хем суурда 24 квартиралыг бажыңны ажыглалда киирген

10.05.2016 Мөчээн дайынчыларның Кызылда тураскаалынга мөгейигниң боодал чечектерин салган

09.05.2016 Улуг Тиилелгениң 71 чылы-биле байыр чедириишкини

08.05.2016 Тываның Баштыңы республиканың инженерлер ассоциациязының төлевилели-биле биче электростанцияны шенээн

07.05.2016 Каа-Хем суурда чаа тудуглар чанын чаагайжыдарынга Тываның Баштыңы киришкен

05.05.2016 Тываның Баштыңы Хову-Аксы суурда өрттенген чуртталга бажыңын катап тударынга тодаргай саналдарны киирерин негээн

05.05.2016 1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынында Тиилелгениң 71 чылынга тураскааткан кол байырлал хемчеглериниң планы

05.05.2016 Тываның Баштыңы спорт яамызынга профессионал спортчуларга шынарлыг эмчи хандырылгазының системазын тургузарын онааган

04.05.2016 Тываның суурларында спорт залдарын септеп чаартыр

04.05.2016 2016 чылда инвалидтерниң профессионал өөредилгезин деткииринге 8,3 млн. рубль түңнүг федералдыг субсидияны Тыва камгалап алган

04.05.2016 Тыва ниити өөредилгеге үнелел системазын хөгжүдеринге 5 млн. рубльди алыр

03.05.2016 РФ-тиң Камгалал яамызының кол курортологу ажыл-агый аайы-биле Тывага кээп чораан

02.05.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол күш-ажылдың шылгараңгай кижилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан

01.05.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Күрүне Думазының депутады Лариса Шойгу Май бирниң чыскаалынга киржип, хоочуннарга байыр чедирген

30.04.2016 Тываның найысылалында - Пасха ярмарказы

29.04.2016 Чимит-Доржу Ондар: Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол сорулгазын чедип алыр дээнде туруштуг кижи

29.04.2016 Кызылда төп буддийжи комплекстиң тудуунче шупту күштерни мөөңнээр

28.04.2016 Май 1 – Частың болгаш Күш-ажылдың байырлал хемчеглери

28.04.2016 Россияның өске регионнарынга көөрде, Тыва майда бир хонук хөй дыштаныр

27.04.2016 «Кызыл» аэропорту федералдыг аэропорттар даңзызынче кирген

27.04.2016 Тываның Баштыңы улуг шажын организацияларының ыдык башкылары-биле ужурашкан

26.04.2016 2016 чылда Тывада терапия эмнелгезин тудуп доозар

25.04.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ МАЙНЫҢ ДЫШТАНЫР ХҮННЕРИНДЕ АРГА-АРЫГ ӨРТТЕРИНГЕ УДУР ТАЙЫЛБЫР АЖЫЛЫН КҮШТЕЛДИРЕРИН НЕГЭЭН

25.04.2016 Тываның Чазаанда тожу тываларының төлээлериниң чөвүлели тургустунган

22.04.2016 Ээзиниң адын сиилбээн стипендияларны Тывада салым-чаяанныг 17 уругга бээр

22.04.2016 Тыва 2016 чылга деңнээрге, тарылга шөлүн 20 хуу улгаттырар

22.04.2016 Григорий Ширшин: Хөй чылдарда удуртукчулаан кижи мону чугаалаксадым – ажылдаарынга бодаарга, шүгүмчүлээри белен

21.04.2016 Муңчу малчын Орлан Монгуш: Тываның Чазаа Барыын-Хемчик кожууннуң хөгжүлдезинге хөйнү кылган

21.04.2016 2016 чылда Тываның найысылалынга чаа школаны тудар

20.04.2016 Сүт-Хөлдүң өскүстери чаа бажыңнарны алган

20.04.2016 Тываның Баштыңы РФ-тиң бойдус курлавырлары болгаш экология сайыдынга өрт айыылының сезонунга белеткелдерниң эки болгаш четпес талаларын илеткээн

19.04.2016 Тываның чону республика чазааның ажылын «эки» деп үнелээн

19.04.2016 Тываның Баштыңы кады ажылдап турары эштеринге сула салдынмазын сүмелээн

18.04.2016 Шын болгаш боттуг күрүне деткимчезин алырын бодаваан мен деп, көдээ сайгарлыкчы Тываның Баштыңынга чугаалаан

18.04.2016 Шолбан Кара-оол: Сентябрь 2-де тыва эки турачыларга алдар болдуруп тыва аъттарның республика чарыжын эрттирер

15.04.2016 Татьяна Верещагина: Орус культураны камгалап арттырар фондуну тургузуп турары – кончуг үезинде кылган базым-дыр

15.04.2016 ТР-ниң Чазааның чурагайның дең эвес чоруун чок кылыр талазы-биле ажылын Росреестрниң Тывада эргелелелиниң удуртукчузу Светлана Тулуш «эки» деп үнелээн

15.04.2016 Тываның Баштыңы: РФ-тиң Президентизи В.В. Путинге российжилер эң-не чидиг айтырыгларны салган

15.04.2016 Кызылга Тываның Баштыңы Чазактың отчеду дээш «беш» демдекти алган

14.04.2016 Соңгулда комиссиязының даргазы чораан Николай Ондар: «Бир суур – бир бүдүрүлге» төлевилел – Тываның көдээ ажыл-агыйында тодаргай чедиишкин-дир

14.04.2016 Тываның Чаа-Хөл кожуунунуң чурттакчылары республика чазааның ажылын бешке үнелээн

13.04.2016 Тываның Баштыңы «Орус культураны болгаш езу-чаңчылдарны кадагалап, ону сайзырадыр фондуну» тургузарын деткээн

13.04.2016 Политиктиг партияларның үзел-бодалдары аңгы-даа болза, регионну сайзырадыр дээш демнежир дээрзинге Тываның Баштыңы бүзүрелдиг

13.04.2016 Шолбан Кара-оол аныяк профессионалга байыр чедирген!

12.04.2016 Суур чурттакчызы Семен Бочкарев: «Тываның Чазааның ажыл-угланыышкыны – эң-не шын»

12.04.2016 Эрзинге кылымал сигенниг футбол шөлүн тударынга Тыва 11,3 млн. рубльди камгалап алган

12.04.2016 Тываның эрге-чагыргазы 2015 чылда ажыл-чорудалгазының түңнелдери-биле республиканың чурттакчыларын таныштырып турар

11.04.2016 Тывада бир дугаар – көжүп чоруур дельфинарий. Элээди хоккейжилер чаа тускай хептерлиг. КВН – ол кайгамчык. 91 харлаза-даа, ажылын уламчылавышаан

11.04.2016 Тыва чогаалдың классиги база российжи хамнаашкын шинчилелиниң баштыңы Монгуш Борахович Кенин-Лопсан төрүттүнген хүнү-биле байыр чедириишкиннерин алган

11.04.2016 ТР-ниң Кадык камгалал яамызы: Чадаанада билдинмес бүдүмелден хораннанган уругларны үндүр бижииринге белеткеп турар

08.04.2016 Тываның Баштыңы кызыгаар черде Эрзин кожууннуң малчыннарынга моральдыг болгаш материалдыг деткимчени көргүскен

07.04.2016 Тывада инвалидтерге таарымчалыг хүрээлелди тургузарынга 21,8 млн. рубльди аңгылаан

07.04.2016 Тыва «112» системаны тургузарынга 18 млн. рубльди алыр

06.04.2016 Тываның Чазааның 2015 чылда ажыл-чорудулгазының түңнелдериниң база 2016 чылда мурнады хөгжүдер угланыышкыннарының дугайында отчетту сайгарган

05.04.2016 Тываның Баштыңы бедик ачы-дузалыг аалчылар бажыңының тудуун хынаан

05.04.2016 Тывада аныяктарның бизнес-төлевилелдерин деткиир грантыже конкурс эгелээн

05.04.2016 Тывада мал оолдаашкыны уламчылавышаан. Малдың чаш төлүн камгалап алыры – кол сорулга

04.04.2016 Экономика яамызы: Майның 28-29 хүннеринде кызыгаар чоогунга «Боршоо-2016» ярмарка болур

04.04.2016 Күш-ажыл сайыды Людмила Тас-оол «Чемгерикчи инек малым» төлевилелдиң Өвүр кожуунда киржикчилери-биле ужурашкан

01.04.2016 Тывада инженер-техниктиг дээди өөредилге черлеринче дужаап кирер күзелдиг аныяктарның саны көвүдээн

01.04.2016 Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы-биле Тываның Баштыңы биле Дээди Хурал даргазының байыр чедириишкини

31.03.2016 Тывада эът болбаазырадыр комплекс ажылын бо чылын эгелээр

31.03.2016 Федерация чөвүлелиниң «чазак шагында» «Чурагайның дең эвес чоруун чок кылыры» программаны Тывада чедиишкинниг боттандырганын демдеглээн

30.03.2016 2016 чылда Бүгү-Россияның көдээ ажыл-агый чизезинге белеткелдиң кол чадазы эгелээн

30.03.2016 Кызылда шериг хоорайжыгажының беш объектизин ажыглалче дужаарынга белеткеп турар

29.03.2016 Тываның Баштыңы дээди күрүне шаңналы – Тыва Респубиканың Орденин Виктор Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга тывыскан

29.03.2016 Тывада мал кыштаглаашкыны, мал оолдаашкыны база малчын турлагларны үер-чайыктан камгалаары онза контрольда

28.03.2016 Тываның Баштыңы журналистиканың хоочуну Дайынчы Тюлюшевич Дамба-Хуурактың мөчээни-биле төрел болгаш чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен

28.03.2016 Ак-Довуракка чазак кежигүннери биле Дээди хуралдың депутаттары үнүүшкүннүг хуралды эрттирген

28.03.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажылдакчыларының күш-ажылчы эргелери сагыттынып турарын «Лунсин» компаниядан айтырган

28.03.2016 Тываның Баштыңы Национал театрның 80 чыл ою-биле артистерге Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тывыскан

25.03.2016 Кызылдың солагай талакы дачалар территориязынга уруглар садтарын ажыдарын Тываның Баштыңы деткээн

25.03.2016 Тываның Баштыңы дээди өөредилге чериниң бирги курсчузунга амгы үениң смартфонун белекке берген

24.03.2016 Тываның чурттакчылары тус чер бот-башкарылга органнарының база өске-даа муниципалдыг албан черлериниң удуртукчуларының ажыл-чорудулгазының шынарынга үнелелди берип болур

24.03.2016 Тываның Баштыңы бедик рейтингилиг губернаторлар бөлүүнде туружун ээлевишаан

24.03.2016 Тываның Баштыңы эргижирээн оран-савадан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле туттунуп турар объектилерни хынаан

23.03.2016 Тываның Баштыңы Россияның саң-хөө сайыды-биле ужуражылга түңнелинге даянгаш, регионнуң ведомстволар удуртукчуларынга даалгаларны берген

23.03.2016 Тывада сыын ажыл-агыйының девискээринде тудуг ажылдары шапкынчаан

23.03.2016 Тывада хоойлуга чөрүштүр арага садары-биле демисел чорударынга Интернетти кошкан

22.03.2016 Тывада ЕГЭ-ни хуусаадан эрте дужаап эгелээн

22.03.2016 Ыраажы Сайлык Оммунга «ТР-ниң алдарлыг артизи» атты Тываның Баштыңының чарлыы-биле тывыскан

22.03.2016 Тываның Баштыңы дүрген хөделир албаннарга онза байдалдар үезинде белеткелдиг болурун негээн

21.03.2016 Тываның чыынды командазы ММА-га СФО-нуң маргылдаазынга бирги черни ээлээн

21.03.2016 «Кадыкшылдың маршруду» төлевилел-биле Тываның ыраккы Тожу кожуунунуң чурттакчы чонунуң кадыкшылын шинчээн

21.03.2016 Билдингир саксофончу Игорь Бутман Кызылга концертин тыва композиция-биле ажыткан

19.03.2016 Россияга Крым биле Севастопольдуң каттышканының ийи чылын Тывада демдеглээн

19.03.2016 Тываның Баштыңы Ростов областың чурттакчыларынга ханы кажыыдалын илереткен

18.03.2016 Тывада төтчеглекчи чоруу дээш 500 ажыг кижини эрткен чылын кеземчеге онааган

18.03.2016 Өөредилге болгаш эртем яамызы часкы дыштанылга хүннеринде уругларның хостуг үезин чөптүг ажыглаарын хандырар сорулганы салган

17.03.2016 Тываның орук-транспорт адырын хөгжүдер айтырыглар талазы-биле ажылчын хурал Россияның Транспорт яамызынга эрткен

17.03.2016 Тывада малды ажаап-карактаарының чурумун бадылаан

16.03.2016 Тываның Баштыңы аэропорттуң ужудуп-хондурар шөлүнүң тудуун контрольга алган

16.03.2016 Тываның Баштыңы социал адыр талазы-биле оралакчызынга база өөредилге сайыдынга башкылар ниитилежилгези-биле дорт чугааны чорударын дааскан

15.03.2016 Россияның Президентизи-биле ужуражылганың түңнелдериниң дугайында Тываның Баштыңының интервьюзу

14.03.2016 2016 чылда Тываның найысылалынга баштайгы үлетпүр парыгы ажыттынар

14.03.2016 Тываның Баштыңы республиканың күрүне чөвүлелиниң президиумунуң Хову-Аксынга бирги үнүүшкүннүг хуралынга биче бизнести сайзырадырының айтырыгларын сайгарып чугаалашкан

11.03.2016 Россияның Президентизи-биле ужуражылганың түңнелдериниң дугайында Тываның Баштыңы КТРК «Тыва» телеканалга интервьюну бээр

11.03.2016 Тываның чурттакчыларынга эмчиже электроннуг бижидилге-биле кирериниң аргазы

11.03.2016 Тывада школачы чаңгыс аай хептиң эки хевири дээш конкурс чарлаттынган

11.03.2016 Тыва федералдыг программа-биле биче бизнести деткиир акша-хөреңгини камгалап алган

11.03.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол кызыгаар кожууннарда малды демдектеп таңмалаарын негээн
 Күрүне кызыгаарының тыва участогунда байдал турум дээрзи демдеглеттинген. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң удуртулгазы-биле эрткен Мөңгүн-Тайга, Өвүр, Тес-Хем, Эрзин кожууннар-биле видеоконференция үезинде Кызыгаар комиссиязы ындыг түңнелге келген.

10.03.2016 Тываның найысылалында база бир чаа уруглар сады ажыттынган

10.03.2016 Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизиниң даалгаларын күүседир талазы-биле ажылчын бөлүктү тургускан

10.03.2016 Тыва көдээ ажыл-агый кооперативтерин деткииринге Тыва 40 ажыг млн. рубльди алыр

09.03.2016 Тываның Баштыңы Байырмаа Ижигинни агаар-бойдустуң нарын байдалдарында кижилерни камгалаарынга маадырлыг чоруу дээш шаңнаан

09.03.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың ат-сураглыг херээженнеринге күрүне шаңналдарын тывыскан

08.03.2016 ЧАСТЫҢ КАЙГАМЧЫК БАЙЫРЛАЛЫ-БИЛЕ!

05.03.2016 ДЕЛЕГЕЙНИҢ ХЕРЭЭЖЕННЕР ХҮНҮ МАРТ БАЙЫРЛАЛЫНЫҢ ПЛАНЫ
КУЛЬТУРА-МАССАЛЫГ ХЕМЧЕГЛЕР 

05.03.2016 Лариса Шойгу: Владимир Владимирович Путин бистиң республикада байдал-биле танышкан

05.03.2016 Дээди Хуралдың даргазының оралакчызы Ирина Самойленко: Россияның Президентизиниң деткимчезин эскерип турар бис

05.03.2016 Дээди Хуралдың депутаттары: Бергедээшкиннер турза-даа, Тыва амыдырап, ажылдап турар

04.03.2016 Тываның Улустуң хөөмейжизи Игорь Көшкендей: Тываның Чазааның күжениишкинин Россияның Президентизи деткип турары илдең-дир

04.03.2016 Наталья Беспалова: Тываның Баштыңы Президентиге чүгле чедиишкиннеривистиң дугайында чугаалаан эвес, бо хүнде тургустунган айтырыглраны база дыңнаткан

04.03.2016 Белек Дугур: Эмчи эш-өөрүмнүң мурнундан Шолбан Валерьевичиге Тываның чаагай чоруу дээш ажыл-ижинге оон-даа улуг чедиишкиннерни күзедим

04.03.2016 РФ-тиң Хөй-ниити палатазының кежигүнү Эльвира Лифанова: Тываның Баштыңы сорулгазын кезээде чедип алыр
 Эльвира Лифанова, Россияның Хөй-ниити палатазының кежигүнү, Журналистер эвилелиниң регион салбырының даргазы: 

04.03.2016 Аяс Монге: Тываның Баштыңы-биле Владимир Путинниң ужуражылгазы – Президентиден улуг бүзүрел-дир

03.03.2016 2016 чылда көдээ территорияларны хөгжүдер дээш Тыва 81,8 млн. рубльди алыр

03.03.2016 Кызыл хоорайның мэри чораан Дмитрий Донгак: Тываның удуртулгазы федералдыг эрге-чагырганың мурнунга айтырыгларны идепкейлиг тургузуп турары илдең

03.03.2016 Тываның Баштыңы регионда социал-экономиктиг байдал дугайында Президентиге илеткээн

03.03.2016 Тываның Чазаанга террорга удур комиссияның хуралын чыгган

03.03.2016 Күрүне Думазының депутады Лариса Шойгу журналистерниң айтырыгларынга харыылаан

02.03.2016 Информастыг ниитилелди тургузарынче угланган төлевилелдерни акшаландырар конкурс шилилгезин Тыва эрткен

02.03.2016 2016 чылда Тываның эрге-чагыргазы эгелеп чоруур 47 араттарны деткиир

01.03.2016 ТЫВА — СИБИРЬ РЕГИОНУНДА 2015 ЧЫЛДА МАЛ БАЖЫН КУДУЛАТПААН РЕГИОН

01.03.2016 Тываның Баштыңы: Байлак - тыва чоннуң хей-адын көдүрген хөгжүмчү кыс

29.02.2016 Тываның биче суурларында бажыңнар ажыл-агыйының чанынга эмнелге постуларын тургузар

29.02.2016 Тывада «Чылдың башкызы-2016» мөөрейниң муниципалдыг үе-чадазы эгелээн

29.02.2016 Тываның Баштыңы: Сирияда отту соксадырының чурумунуң талазы-биле дугуржулга — ол дээрге бистиң Президентивис В.В. Путинниң мерген угаанныг чоруу

26.02.2016 Тываның сыын ажыл-агыйы - уксаажыдылга ажыл-агыйы эрге-байдалды алган

26.02.2016 Моол-биле дипломатчы харылзааларның 95 чылынга тураскаадып Кызыл – Улан-Батор авточарышты Тыва организастаар

26.02.2016 2016 чылда Тыва аныяк өг-бүлелерни чурттаар бажың-биле хандырарынга 43 млн. рубль ажыг түңнүг федералдыг субсидияны алыр

25.02.2016 Өскүс уругларның хөй-ниити организациязы бирги конференциязын эрттирген

25.02.2016 Людмила Эрдыниева: Тываның күрүне университединге медицина факультедин ажыдары чугула

24.02.2016 Тывада муниципалитеттер удуртукчуларынга нотариат ажыл-чорудулгазының талазы-биле кичээлди эрттирген

24.02.2016 Тываның Чазаанга ногаа, картофель база сад ажыл-агыйын хөгжүдериниң айтырыгларын чугаалашкан

24.02.2016 Тывада Улуг-Хем кожуундан арат «Чылдың директору - херээжен» мөөрейниң тиилекчизи

24.02.2016 Көдээ ажыл-агый яамызы: Тыва Республиканың агроүлетпүр комплекизиниң Хөй-ниити чөвүлелиниң чаа даргазын соңгаан

23.02.2016 Тывага Төп шериг округунуң Офицерлер бажыңының ансамбли оюн-көргүзүүн бараалгаткан

22.02.2016 Москвага Тываның Баштыңы чаңгыс чер чурттуглары, Күрдумазының депутады чораан Галина Салчак база артист Надежда Наксыл-биле ужурашкан

20.02.2016 Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң байыр чедириишкини

20.02.2016 Галина Балакина: Тываның социал-экономиктиг туружунда эки чүүлдер бар-дыр

20.02.2016 Көдээ ажыл-агыйының сайыды чораан Виктор Лавриненко: Тывада амыдыралга чугула херек губернатор төлевилелдериниң боттанылгазы эгелээн-дир

19.02.2016 Тываның Баштыңы Кызылдың мэринден дачалар микрорайонунда чырык өжүрүүшкүнүн сайгарарын негээн

19.02.2016 Ада-чурт камгалакчызының хүнүнге тураскааткан хемчеглерниң планы Февраль 19-та

19.02.2016 Президентиниң кадет училищезинче дужаар күзелдиг оолдар-биле школаларда белеткел ажылдары уламчылавышаан
 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң негелдези езугаар, Кызылдың президентиниң кадет училищезинче дужаап киреринге белеткел ажылдарын көдээ черлерде, өскүстер база хөй ажы-төлдүг болгаш кошкак хандырылгалыг өг-бүлелерниң ажы-төлдериниң ортузунда чорудуп эгелээн.

18.02.2016 Аныяк арат Чойган Сундуй: Көдээ ажыл-агыйы-биле холбажып, мал өстүрерин күзеп чораан мен

18.02.2016 Тываның Баштыңы Хүндүлээчел чоруктуң чылында элээн каш инвестиция төлевилелдерин, ооң аразында Кызылда аалчылар бажыңының тудуун дүргедедир бодалдыг

18.02.2016 Кызыл хоорайның аэропортунуң ужудуп-хондурар шөлүн эде чаартып эгелээрин Тываның Орук-транспорт яамызы дыңнаткан

18.02.2016 Кызыл хоорайда Улуг-Хемниң унун дургаар камгалал чалдар тудуунуң 4-кү ээлчээн уламчылаарын Тываның Баштыңы дыңнаткан

17.02.2016 Тываның Баштыңының даалгазы-биле яамылар ажылдакчылары малчын турлагларны кезип турар

17.02.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң ОБЯ-ның бүгү-российжи чыыжында киржип турар

16.02.2016 Тываның Баштыңы малдың кыштаглаашкынын болгаш мал оолдаашкынын хайгааралга алырын көдээ ажыл-агый яамызынга дааскан

16.02.2016 Тывада "Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилели шапкынчаан

15.02.2016 Тываның суурларында Шагаа-биле холбашкан арыглаашкын езулалдары болгаш чоннуң оюну уламчылавышаан

15.02.2016 Тыва Республиканың Баштыңы, Тыва Республиканың Чазаа көскү күрүне ажылдакчызы Владимир Ефимович Серяковтуң мөчээниниң дугайында ханы кажыыдал-биле дыңнадып тур

15.02.2016 Тываның Баштыңы: кижизиг болурунуң шажынчы дүрүмнерин чонга тайылбырлаар

12.02.2016 Тываның Баштыңы «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелди Тожу кожууннуң чурттакчыларынга таарыштырарын сүмелээн

11.02.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: «Тыва дээрге Россияның Азияже үнер белдирлериниң бирээзи-дир»

10.02.2016 Тыва РФ-тиң социал-политиктиг турум чоруу бедик регионнарының санында

10.02.2016 РОССИЯНЫҢ КАМГАЛАЛ САЙЫДЫ СЕРГЕЙ ШОЙГУ ТЫВАГА КЭЭП ЧОРААН

10.02.2016 РФ-тиң Президентизи Владимир Путин Россияның буддистеринге ай календары езугаар Чаа чыл-биле байыр чедирген

09.02.2016 Надежда Яговдик: Кол чүүл – өөреникчилерниң тодаргай эртемнерге сонуургалын оттурар

09.02.2016 Тываның Баштыңы чаңгыс чер чурттуглары-биле Чаа чылдың баштайгы хүн херелин уткуп, чурттуң болгаш республиканың чаагай чоруу дээш чалбарган

08.02.2016 ТЫВА РЕСПУБЛИКАНЫҢ БАШТЫҢЫ ШОЛБАН ВАЛЕРЬЕВИЧ КАРА-ООЛДУҢ ШАГАА-БИЛЕ БАЙЫР ЧЕДИРИИШКИНИ

08.02.2016 Чадаана хоорайда аныяк эмчилерге Шагаа белээ

08.02.2016 Каа-Хем суурнуң чагыргазы боттарының акша-хөреңгизи-биле «Чемгерикчи инек малым» төлевилелдиң киржикчилериниң санын көвүдедир сорулгалыг

05.02.2016 Тывада кыштаглаашкын хүр бе?

05.02.2016 Тываның Баштыңы Шагаа-биле малчыннарже үнүүшкүннерни байырлал шинчилиг эвес, а ажыктыг чорударын сүмелээн

04.02.2016 Российжи эксперттер: Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажыл-чорудулгазының түңнелдери-биле Россияда эң-не эки губернаторларның бирээзи

04.02.2016 Тываның Баштыңы «Россеть»-тиң чиңгине директору-биле регионга чырык хандырылгазының чаа дөстерин тударының аргазын чугаалашкан

03.02.2016 Тываның Баштыңы «Россети»-ниң чиңгине директору-биле ужурашканының түңнелинде «Тываэнерго»-нуң салым-хуузу үзе шиитпирлеттинген

03.02.2016 Тыва чоннуң «Шагаа-2016» байырлалының программазы
 Тыва чоннуң «Шагаа-2016» байырлалын февраль 8-тен 9-че демдеглээр. ТР-ниң Дээди Хуралының доктаатканы-биле ол хүн бүгү чон дыштаныр. Байырлалдың программазында шажынчы, культура-массалыг, спортчу хемчеглер хөйү-биле кирген.

02.02.2016 Тываэнерго: Кызылда аварийлиг байдал соонда катап тургузуушкун ажылдары уламчылавышаан

02.02.2016 Чазак даргазының оралакчызы Владимир Фалалеевтиң удуртулгазы-биле ОБК-ның хуралы эрткен

02.02.2016 Тывада «Субедей» спорт комплекизи чаартынар

01.02.2016 Тываның Баштыңы Роскызыгаар-биле «Хандагайты — Боршоо» кызыгаар эрттирилге пунктузун чаартып кылыр дугайында дугурушкан

01.02.2016 Республика девискээринде сооктуң күштелип турары-биле чергелештир ЧЭК-тиң болгаш ЧКА-ның бүдүрүлгелери онза контрольда алдынган

29.01.2016 Тываның Баштыңы: көдээ культура одагларының ажылын идепкейжидер

29.01.2016 Тываның Баштыңы ФСП талазы-биле акшаландырыышкынны дээштиг камгалаарын дааскан

29.01.2016 Көскү хөй-ниити ажылдакчы, ИХЯ-ның хоочуну, иштики албанның полковниги Куулар Дугаржапович ДАРЖАА мөчээн

28.01.2016 Энергетиктер «Кызыл» подстанциязын чаа дериг-херексел-биле быжыглаар

28.01.2016 Тываның информхарылзаа яамызы Ростелеком-биле ыраккы суурларның чурттакчыларын Интернет четкизинге кожар

28.01.2016 Февраль 9 – Шагаа байырлалының хүнү – Тывада дыштаныр хүн

27.01.2016 Январь 28-те 10-дан 16 шакка чедир Кызылдың ХБАБ-ка Ажык эжиктер хүнү эртер

27.01.2016 Тываның Баштыңы көдээ черниң котельная ажылчыннарынга хүндүлел бижиктерни болгаш акша шаңналдарын тывыскан

26.01.2016 Тываның Баштыңы: хоорай эрге-чагыргазы хөй-ниити транспортунуң ажылының шынарын экижидер ужурлуг

26.01.2016 Тываның Баштыңы өскүстерге бажыңнар үлелгезин ажык чорударын негээн

25.01.2016 Тываның Баштыңы Чаа-Хөлдүң ажыл-ишчилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан

25.01.2016 Чаа-Хөлде 30 чыл манааны тудуг – чаа культура-спорт комплекизи ажыттынган

23.01.2016 Тываның Баштыңы Николай Якимов-биле ужурашкан

23.01.2016 Россияның Күш-ажыл яамызы Тываның даштыкы ажылчын күштерге хереглелин бадылаан

22.01.2016 Мира Баву-Сюрюн: Тываның Баштыңының Тыва дыл хүнүн тургусканы – келир үеже көрүш-түр

21.01.2016 Тываның Чазаанга Өвүр кожууннуң чидиг айтырыгларын болгаш келир үеде хөгжүлдезиниң дугайында сайгарып чугаалашкан

20.01.2016 Сураглыг российжи чурукчу-скульптор тыва эки турачыларга тураскаалды сиилбип кылыр

20.01.2016 Тыва «Пор-Бажын» шивээзин Россияның культура өнчү-салгалының онза үнелиг объектилериниң даңзызынче киирерин саналдап турар

19.01.2016 Тываның найысылалында хоккейжилерге чаа шөлчүгешти кылган

19.01.2016 Тываның Баштыңы албан-дужаал ээлээннерниң кем-херек үүлгедир чоруктары-биле, коррупциялыг үүлгедиишкиннер-биле демиселге истелге эргелелиниң ролюн демдеглээн

19.01.2016 Тыва журналистиканың хоочуннарынга күрүне шаңналдарын тывыскан

18.01.2016 Тываның аныяктары «Чемгерикчи инек малывыс» губернатор төлевилелиниң киржикчилеринге кажаалар тударынга дузалажыр

18.01.2016 Тыва 2016 чылда турисчи орук айтыкчызын үндүрер

18.01.2016 Тываның Баштыңы Кызыл хоорайда, хоруттунган үеде, арага садып турар садыгларны онза хыналдага алырын негээн

18.01.2016 Тыва дыл хүнүнүң дугайында Тыва Республиканың Баштыңының Чарлыы

15.01.2016 Тываның Баштыңы сагындырыг чокка хоорай поликлиниказын база катап хынап чораан

15.01.2016 Тываның Баштыңы школа-интернаттың башкыларын өскүстерге багай чүүлдер чугаалаарының орнунга, үлегерлиг эки чижектерге өөредирин кыйгырган

14.01.2016 Тываның Баштыңы: экономиктиг чаа байдалдарда коррупцияны илередириниң болгаш болдурбазының дээштиг хевирлери херек

14.01.2016 Тываның Баштыңы 40 градус сооп турары-биле холбаштыр автооруктарның эң ыракта участоктарынга чыннып алыр пунктуларны тургузарын дааскан

14.01.2016 ИНВЕСТОРЛАР ТЫВА ДҮКТҮ СОНУУРГАЙ БЕРГЕН

14.01.2016 Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелин боттандырып эгелээн

13.01.2016 Тываның Чазаа 369 өг-бүлеге боос инектерни дамчыдар

13.01.2016 Тываның Баштыңы республиканың журналистеринге болгаш ном үндүрүкчүлеринге Российжи парлалга хүнү-биле байырны чедирген

13.01.2016 Тыва Республиканың ИХЯ-зынга шынчы, шылгараңгай болгаш эрес-дидим чоруктуң сүлде демдээ болур чаа тукту дамчыдарының езулалы болган

12.01.2016 Мал кыштаглаашкыны Тываның Көдээ ажыл-агый яамызының хайгааралында

12.01.2016 Тываның чазааның кежигүннери чаа 2016 чылды чон-биле ужуражылгалардан эгелээр ужурлуг

12.01.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Прокуратура ажылдакчызының хүнү-биле байыр чедириишкини

11.01.2016 Россияның «соңгу» регионнарының чижээнге Тывада иви ажыл-агыйының хөгжүлдезиниң айтырыгларын Тожу кожуунга сайгарып чугаалашкан

11.01.2016 Тывада Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннарынга белектерни тывыскан

10.01.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ: ТӨЛЕПТИГЛЕРНИ ШАҢНААРЫ – ОНЗАГАЙ ЕЗУЛАЛ

09.01.2016 АРАПТАННАРНЫҢ ӨГ-БҮЛЕЗИНИҢ ИЙИСТЕРНИ - ЧЫЛДЫҢ БАШТАЙГЫЛАРЫ

07.01.2016 Россияның Президентизи Владимир Путин Чаа чыл болгаш Рождество-биле Тываның Баштыңынга болгаш республиканың чурттакчыларынга байырны чедирген!

06.01.2016 Кара-Кыс Аракчаа: 2015 чылдың болуушкуннары Тываның культурлуг болгаш экономиктиг хөгжүлдезиниң угланыышкыннарын тодараткан

05.01.2016 Людмила Балзанай: Тываның чонунуң хей-адын көдүреринге Улусчу чаңчылдар болгаш Хүндүлээчел чоруктуң чылдарын чарлааны дыка шын

04.01.2016 «Чылдың башкызы -2015» Оксана Кравченко: ам оолдарны аңгылаары шын эвес

04.01.2016 Эрзин кожуундан аныяк башкы, депутат: Хуралга ажыл-чорудулга чаа аргаларны бээр

31.12.2015 Тываның Баштыңының Чаа чыл-биле республиканың чурттакчыларынга байыр чедириишкини

31.12.2015 Тывада салым-чаяанныг уруглар болгаш оолдарга байырны чедирген

30.12.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Моолдуң Кызыл хоорайда чиңгине консулу-биле ужурашкан

29.12.2015 Тываның Баштыңы: совет үеден бээр шиитпирлеттинмээн чидиг айтырыгларны 2015 чылда боттуг ажыл-херектерже шилчиткен бис

29.12.2015 Россияда информатизация талазы-биле Тыва 19-ку база күрүне ачы-дуза төптериниң чедингири-биле бирги черде

29.12.2015 Тывада малчын коданнарже оруктарның харын тускай техника-биле аштап турар

28.12.2015 2015 чылдың түңнелдери-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Губернаторларның национал рейтинг бөлүүнде ийиги черже үнген

25.12.2015 Тываның бир суурунда колбаса цеги бүдүрүлгезиниң хемчээлин улгаттырган

24.12.2015 Ш. Кара-оол: РФ-тиң Күрчөвүлелиниң түңнелдери – Тываның чазаанга болгаш бүгү-ле башкылаашкын каттыжылгаларынга угланыышкыннарны берген

23.12.2015 Информастыг ажык чорук рейтингизинде Тываның Чазаа 29-ку черде

23.12.2015 Тыва көдээ черде сыдым байырлалын республика деңнелинче көдүрер

23.12.2015 «Тыва Республиканың инженерлер ассоциациязы» регионнуң хөй-ниити организациязы тургустунган

23.12.2015 Тываның Чазааның Даргазының оралакчызы төлевилел эргелелиниң айтырыгларын кураторларлаар

22.12.2015 Тываның Баштыңы: Президентиниң кадет училищезиниң шөлүнге бүгү булуңнардан школачылар чыглыр ужурлуг

22.12.2015 Тывадан 17 оолдар, уруглар Москвада Кремль елказынга киржир

22.12.2015 Тываның Кол елказы декабрь 25-те Национал театрга болур

22.12.2015 Тываның Баштыңы спортчу элитаның тергииннерин демдеглээн

22.12.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол хостуг хүреш мөгези Начын Кууларга чурттаар оран-сава сертификадын тывыскан

21.12.2015 Тываның Баштыңы хайгаарал тургузугларының удуртукчуларын бизнеске хосталганы берип, торгаалдар онаарының орнунга сагындырыг бээринче кыйгырган

18.12.2015 Тываның Баштыңы: Эптиг-демниг ак-эрикчилерден өөренип алыр онзагай солун чүүлдер хөй-дүр!

16.12.2015 Сергей Диденко: Тываның удуртулгазы чурттакчы чоннуң комплекстиг айыыл чок чоруунуң айтырыгларын ханы билирин көрдүм

16.12.2015 ТР-ниң Дээди Хуралының даргазы Кан-оол Даваа: Тываның Баштыңының Айыткалында чурттакчы чоннуң адрестиг социал камгалалынче онза кичээнгейни углаан

16.12.2015 Тыва бодунуң продукциязынга ылгавыр демдекти ажылдап кылган

16.12.2015 Тывада хайгаарал органнарынга хамаарыштыр чажыт хомудал дептерин сайгарлыкчыларга ажыткан

15.12.2015 Феликс Хаджиев, ФМА-ның Тывада эргелелиниң удуртукчузу: Тываның Баштыңының Айыткалында комплекстиг туружу меңээ таарышты

15.12.2015 Василий Оюн: Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Айыткалы ниитилелдиң негелдезинге дүгжүп турар

15.12.2015 Россияның Хөй-ниити палатазының кежигүнү: Тываның Баштыңының Айыткалы дыка дээштиг-дир

14.12.2015 Тываның Камбы-Ламазы биле Кызылдың болгаш Тываның Епискову Феофан республика Баштыңының Айыткалын тайылбырлаан

14.12.2015 Тыва чүгле өзүп-төрүттүнерин көвүдеткени-биле эвес, а өлүп-хораар чорукту эвээжеткени-биле Россияда мурнуку одуругже үнген

13.12.2015 Тываның Баштыңы 2016 чылды Тывага аалчылар чылы кылдыр чарлаан

13.12.2015 2015 чыл – Тываның экономиктиг хөгжүлдезинге онзагай чыл болган

13.12.2015 Тываның Баштыңы «Улусчу фронтунуң» төлээлеринден күрүне садып алыышкыннарын тускай контрольга тударын дилээн

13.12.2015 Тывага «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» деп аттыг кризиске удур төлевилел эгелээр

13.12.2015 Тываның Баштыңы: Акша-хөреңги камналгазы—хөгжүлдениң курлавырларының бирээзи

13.12.2015 Тывага ДПС-тиң стационар постуларын катап тургузары - үениң негелдези

13.12.2015 Тывада «Инээм — чемгерикчи малым» деп чаа социал төлевилел эгелээр

13.12.2015 Тываның Баштыңы: Терапия корпузунуң тудуун доозарын 2016 чылда федералдыг бюджетче киирген

13.12.2015 Тываның Баштыңы : Уруглар садтарын тудары, оочурну чок кылыры - муниципалдыг тургузугнуң удуртукчуларының хүлээлгези-дир

12.12.2015 Тываның Баштыңы Өөредилге яамызынга «уруглар сады + школа» көдээ комплекстиң дөзевилээн төлевилелин ажылдап кылырын дааскан

11.12.2015 Ольга Голодец: Тывага уруглар садтарынга немелде олуттарны тургузар программаны аңгы ажылдаар

11.12.2015 Владимир Путин Тывадан экскаватор машинизи Хапыр-оол Ооржакты Хүндүлел ордени-биле шаңнаан

11.12.2015 «Кремль» рейтингизинде Тываның Баштыңы 85 губернаторларның аразындан 37-ги черни быжыы-биле ээлээн

10.12.2015 Декабрь 11-де Тываның Баштыңының ТР-ниң Дээди Хуралынга Айыткалын интернет четкизинге дорт дамчыдар

10.12.2015 Дмитрий Медведев: Россияда кризиске удур план ажылдаан

09.12.2015 Тывада көдээ сайгарлыкчыга бүдүн ажыл-агыйны тургузарынга «Бир суур – бир бүдүрүлге» төлевилел деткимче болган

09.12.2015 Шолбан Кара-оол: Тываның бир эмнелге албан черинге бюджет акша-хөреңгизин оорлаан чорук – бужар үүлгедиг-дир

09.12.2015 Тывада дружинниктерни 200 муң рубльге камгаладыр

09.12.2015 Тываның Баштыңы Кызыл хоорайның дүрген эмчи дузазының станциязын деткиир

09.12.2015 Шолбан Кара-оол: Тывага бердинген аян-чорукчуларны хоорулчак байдалдар болгаш далайже көрүнген кайгамчык аалчылар бажыңнарының чогу-даа коргутпас

09.12.2015 Тываның Баштыңы РФ-тиң Спорт яамызының ГТО-нуң элчини болур саналын хүлээп алган

09.12.2015 Кадык камгалал яамызы: Тывада кол эмчилерниң шалыңы акшазы айда 60 муң бичии-ле ажыг рубль

08.12.2015 Тываның Баштыңы Көдээ ажыл-агый яамызының удуртулгазынга Мөңгүн-Тайга кожуунда мал кыштаглаашкынын контрольга алырын онааган

08.12.2015 Россияның Президентизиниң Федералдыг Хуралга Айыткалынга даянгаш, Тываның Баштыңы даалгаларны берген

08.12.2015 Тывада «Азия төвүнде дош тоол» фестивальдың мастер-класстары эгелээн

07.12.2015 Тываның Баштыңы Енисейниң бажынга национал парк эрге-байдалды тыпсыр дугайында экологтарның саналын деткээн

07.12.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол күрүне эргелеп-башкарылга органнарынга ажылдаар кадрларны шилип турар үеде тодаргай регламентини болгаш бүгү ажыл-херектерниң ажык-чарлыын хандырарын негээн

04.12.2015 ТЫВАДА «ОРУС ДЫЛ ХҮНҮ» ТӨЛЕВИЛЕЛ ЭГЕЛЭЭН

04.12.2015 Тываның Баштыңы Айыткалга хамаарыштыр: Россияның Президентизинге бүрүнү-биле катчып тур мен

03.12.2015 Тываның Баштыңы профессионал байырлалы-биле юристер каттыжылгазынга байырны чедирген

03.12.2015 Кадык камгалал сайыды Орлан Донгак Мөңгүн-Тайга кожуунга ажыл-агый аайы-биле чораан

03.12.2015 Тываның Баштыңы көдээ черлерде, ылаңгыя малчын турлагларже баар оруктарны хүннүң-не хынаар даалганы берген

03.12.2015 Шолбан Кара-оол: Билдинмес солдаттың хүнү - фронтуга мөчээннерге мөгейиг-дир

02.12.2015 Чазак Даргазы Шолбан Кара-оол Кызыл хоорайның 12 дугаар школазындан аныяк штангист Максим Шныровту деткиир

02.12.2015 Чаңгыс аай хүлээп алыышкын хүнүнде Тываның Баштыңы хамаатыларны хүлээп алган

01.12.2015 2016 чылдың бюджет төлевилелиниң ажык дыңнаашкыннары Тывада эгелээн

01.12.2015 Тываның эрге-чагыргазы ажыглаан курлавырлары дээш өрелерни тырттар талазы-биле энергетиктерге дузалажыр

01.12.2015 «ӨГ-БҮЛЕ БҮРҮЗҮНГЕ – ЧАҢГЫСТАН ЭВЭЭШ ЭВЕС ДЭЭДИ ЭРТЕМНИГ УРУГ» ГУБЕРНАТОР ТӨЛЕВИЛЕЛИНИҢ КИРЖИКЧИЛЕРИ ДООЗАРЫНЫҢ ШЫЛГАЛДАЛАРЫН ШИЛИП ТУРАР

30.11.2015 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ КАДЕТ ШКОЛА-ИНТЕРНАДЫН ШЕФКЕ АЛГАН

30.11.2015 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ АК-ДОВУРАК ХООРАЙДА ЧЫЛЫГ ХАНДЫРЫЛГАЗЫН КОНТРОЛЬГА АЛЫРЫН НЕГЭЭН

30.11.2015 Альберт Кувезинге «Тыва Республиканың Улустуң артизи» атты тывыскан
 Алдар-аттыг рок-хөгжүмчү, «Ят-Ха» бөлүктүң лидери, Radio-3 BBC билдингир делегей премиязының Россияда чүгле чаңгыс эдилекчизи Альберт Кувезинге «Тыва Республиканың Улустуң артизи» атты хүндүлүг атты тыпсырын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң чарлыы-биле чарлаан. Республиканың Баштыңы ол шиитпирни хөгжүмчүнүң 50 харлаан юбилейинге тураскааткан концертте дыңнаткан.

30.11.2015 Тываның Баштыңы оруктарда харларны болгаш бажыңнар тудуун хынаан

30.11.2015 Тываның Баштыңы Россияның Уруглар фондузунуң регион салбырын катап тургузар дээн иелерниң саналын деткээн

29.11.2015 ТЫВАДА РЕСПУБЛИКАНЫҢ ХӨЙ АЖЫ-ТӨЛДҮГ ИЕЛЕРИН АЛДАРЖЫТКАН

29.11.2015 Тываның Баштыңы интернационалчы-дайынчы Андрей Белевскийниң иези-биле ужурашкан

27.11.2015 РФ-тиң губернаторларының политиктиг турум чоруунуң рейтингизинде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң туружу быжыг болуп артпышаан

27.11.2015 Тываның Баштыңынга Insta-авалар боттарының сонуургалдарын орулганың үндезини кылганын сонуургаткан
 Иелер хүнүнүң бүдүүзүнде, ноябрь 26-да, ужуражылга үезинде регионнуң удуртукчузу Шолбан Кара-оол интернет-бизнести хөгжүдүп болурун, социал четкилер дамчыштыр боттарының сонуургалдарындан орулганы ажылдап ап турар аныяк авалардан, сонуургап дыңнаан.

27.11.2015 Шолбан Кара-оол биле Виктор Озеров ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирген

27.11.2015 Красноярск крайда авиакатастрофадан кижилерниң мөчээни-биле холбаштыр Тываның Баштыңы кажыыдалын илереткен

26.11.2015 Тываның Баштыңы: чаа коммуникациялар эвээш чурттакчылыг суурларга сайзыраар арганы бээр

25.11.2015 Хатааты камгалал болгаш онза байдалдар агентилелиниң автопарыгы КамАЗ баазазында дизельдиг электростанциялыг автомастерская-биле четчелеттинген

25.11.2015 Тывада «бөдүүнчүткен үндүрүг төлевири-биле» ажылдап турар сайгарлыкчыларның үндүрүүн эвээжеткен

25.11.2015 Тывада тудуг сметазында күш-ажылдың болгаш материалдарның өртээн улгаттырганынга хамаарыштыр хыналдалар эгелээр

25.11.2015 КУР-нуң Синьцзян-Уйгур автономнуг можудан делегация албан езузу-биле Тывага келген
 Синьцзян-Уйгур автономнуг можунуң Улусчу чазааның даргазының оралакчызы, дээрги Ши Даган баштаан делегация Тывага ноябрь 21-23 хүннерде кээп чораан.

24.11.2015 Регион удуртукчузунуң киржилгезиниң соонда Кызылда хуу секторда кудукту септээн

24.11.2015 Шолбан Кара-оол хоорай оолдарынга малчын аалга аът баглаажын тургузарын өөреткен

24.11.2015 Тывада тудуг төлевилелдеринге күрүне экспертизазының хуусаазын эвээжеткен

23.11.2015 «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге-2015» губернатор төлевилелиниң тиилекчилерин илереткен
Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы С. К. Ондар баштаан чазак кежигүннери «Чангыс суур – чаңгыс бүдүрүлге-2015» төлевилелиниң делгелгезинге идепкейлиг киржип, чаа солун эгелээшкиннериниң түңнелдерин база катап эккеп делгээни дээш, кожуун чагыргаларынга өөрүп четттириишкинниң бижиктерин байырлыг байдалга тыпсып, тиилекчилерни хүндүлел бижиктер-биле демдеглеп шаңнаан.

23.11.2015 Губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң санал-оналы, үнелели

23.11.2015 Тываның Баштыңы эр чонну сайгарлыкчы ажылче кыйгырган

23.11.2015 Тываның Баштыңы сайгарлыкчылар-биле ажык чугаалашкан

23.11.2015 Тываның Баштыңының шиитпири-биле С. Бочкаревка улуг деткимче көргүскен

23.11.2015 «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилели ам-даа уламчылаар

21.11.2015 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ ШОЛБАН КАРА-ООЛ ИНВЕСТИЦИЯ АЙЫТКАЛЫН КЫЛГАН

20.11.2015 Тываның Баштыңы Адалар хүнү-биле эр кижилерге төрел чонунга төлептиг бараан болурун күзээн

20.11.2015 Улустуң чогаалчызы Александр Даржайның Тыва дылдың хүнүн тургузар дээн саналын Тываның Баштыңы деткээн

19.11.2015 Сергей Астахов: Тываның Баштыңының үймээнчилер-биле демиселде дээштиг звено – орук-патруль албанының стационар постулары болур дээнинге чөпшээрежир мен

19.11.2015 Дмитрий Чугунов: Орук-патруль албанының постуларынга кижилер камгалал хемчеглерин алыр аргалыг дээрзин Шолбан Кара-оол дыка эки билип турар. Ынчангаш ону 200 хуу деткидим

19.11.2015 Экономика адырында президентиниң "май чарлыктарын" күүседир талазы-биле Тыва эки регионнарның санында

19.11.2015 Тываның Баштыңының инвестицияга хамаарышкан айыткалының кол чүүлү - инвесторларга таарымчалыг байдалдарны тургузары

18.11.2015 Тываның Баштыңы шынар чок пандустарлыг объектилерни хүлээп албазын негээн

18.11.2015 «Натура Сиберика» компания Тыва Республикадан сарлык сүдүн садып алыр

18.11.2015 Ноябрь 18-те Тываның Баштыңы 2016 чылда инвестицияга хамарыштыр айыткалын таныштырар

18.11.2015 Тываның чурттакчылары ХБАБ-тың ачы-дузаларын электроннуг хевир-биле ап болур

18.11.2015 Тываның Баштыңы террорисчи кыжаныгларга удур немелде хемчеглерни алырын дааскан

18.11.2015 Тываның Баштыңы республиканың үндүрүг албанының 25 чылдааны-биле ажылдакчыларынга байырны чедирген

17.11.2015 Тываның Баштыңы Хөй-ниити айыыл чок чорук чөвүлелиниң хуралын кыйгырткан

17.11.2015 Тываның Баштыңы полицияның тулган дээн бүрүн эргелиг участок төлээзи-биле кем-херек үүлгедиишкиннеринге удур дээштиг хемчеглер дугайын сайгарган

17.11.2015 Шолбан Кара-оол тыва оолдарның керээ езугаар албан-хүлээлге эрттирип турары Нижнеудинскиже байдалды тодарадыры-биле оралакчызын чоруткан

16.11.2015 Келир чылын оруктар болгаш көвүрүглер тудуу кол сорулга болуп арттарын Тываның Баштыңы медеглээн

15.11.2015 Тываның Баштыңы хамаатылар хүлээп алыышкынының соонда, муниципалдарга дарый даалгаларны бергеш, боду хынаарын айыткан

14.11.2015 Тываның муниципалдары чер-черлерге дээштиг ажылдаар дээш мергежилин бедиткен

14.11.2015 Тываның Баштыңы: Террордан кол чепсек – күрүнелерниң демнежилгези, чурт иштинде, булуң бүрүзүнде чоннуң бир демнии болур

13.11.2015 2016 чылдың январь 1-де Тываның медицина албан черлери күш-ажыл төлевириниң чаа системазынче шилчиир

13.11.2015 Тывага даштыкы хамаатыларның түр када чурттаар квотазын 16,8 хуу кызырган

12.11.2015 Авиакатастрофага мөчээн ужудукчулар болгаш авиатехниктер-биле Тыва байырлажып турар

12.11.2015 Тываның Баштыңы: көдээ ажыл-агыйны деткиири чүгле экономиктиг ажыктың эвес, а кадагалап арттырарының айтырыы-дыр

11.11.2015 Тываның Экономика яамызы республиканың чурттакчыларын биче хемчээлдиг саң-хөө организацияларындан дүрген чээли алырда кичээнгейлиг болурун сагындырып тур

11.11.2015 Тывада культура өнчү салгалының онза үнелиг объектилериниң регион даңзызын тургузуп турар

11.11.2015 Тыва Республикада кажыыдал хүнүн чарлаарының дугайында чарлык

10.11.2015 Тывада «Амык» КБК тускайлаттынган эъткир мал ажыл-агыйын хөгжүдериниң кол үндезини апаар

10.11.2015 РФ-тиң Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзиниң удуртканы көдээ ажыл-агый айтырыгларының талазы-биле хуралга Тываның Баштыңы киржир

10.11.2015 Тываның Баштыңы чурттакчы чонга тайга тооруу чыырынга дуза чогу дээш муниципалдарны чемелээн

10.11.2015 Тываның Баштыңы терроризмге удур хемчеглерни албан күүседирин негээн

09.11.2015 Ноябрь 20-де делгелге-ярмаркада 2015 чылда Тывада «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилелдиң боттаныышкынының түңнелдерин үндүрер

09.11.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ыраккы коданнарда малчын турлагларны соталыг харылзаа-биле хандырарын негээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол понедельникте, эртенги шакта селектор хуралында, иштики херектер сайыды Александр Лобановтуң дыңнадыын дыңнаан. Сайыт регионда мал оорунуң саны көвүдээнин дыңнаткан. 

 «Амга чедир малды имнеп демдектээр ажылдар ам-даа чоруттунмаан. Ону өнчү ээлери-биле та каш катап сайгарып чугаалашкан чүве» - деп, республиканың баштыңы айыткан.

09.11.2015 Тыва аныяктарның аразынга улусчу ужур-чаңчылдарның видео-таныштырылгазының конкурузун эрттирген

09.11.2015 Тываның Баштыңы оруктарга оваарымчалыг болурунче чолаачыларны кыйгырган

09.11.2015 Республиканың Чазааның хуралдарынга Тываның хамаатылары олуржуп болур

09.11.2015 Российжи туристер Египеттен Россияже дедир чанарының чурумунуң дугайында медээни ОБЯ-ның «изиг шугумундан» билип ап болур

08.11.2015 Ада-чурттуң мурнунга ачы-хавыяазы дээш шаңнатканы-биле Тываның Баштыңынга депутаттар, хөй-ниити ажылдакчылары болгаш шажын-чүдүлгениң төлээлери байырны чедиргеннер

07.11.2015 Тываның Баштыңы муниципалдар дугайында: Бистиң кады ажылдажылгавыс бот-боттарывыска хууда бүзүрелдиң айтырыы эвес-тир. Ол мээң биле силерниң, ийи дакпыр харыысалганың айтырыы-дыр

06.11.2015 «Кадыкшылдың маршруду» губернатор төлевилели-биле бо чылдың эгезинден бээр ыраккы кожууннарда 499 малчынны шинчээн

06.11.2015 Тываның Экономика яамызы коррупцияга удур чырыдыышкын айтырыгларының талазы-биле «дорт шугумну» ажыткан

05.11.2015 «Россияның келир үеде интеллектуалдыг лидерлери» бүгү-российжи шуулганга Тывадан ийи школачы киришкен
Ярославль хоорайга «Россияның келир үеде интеллектуалдыг лидерлери» бүгү-Россияның III шуулганга Тываны Каа-Хем кожуундан Байлак Монгуш биле Кызыл хоорайдан Субудай Монгуш төлээлээн. Шуулганга ниитизи-биле Россияның 196 хоорай, суурларындан 500 ажыг талантылыг школачылар киришкен.

05.11.2015 Сангаджи Тарбаев: Тываның Баштыңынга шаңнал алганы-биле сеткилимден байыр чедирдим

05.11.2015 Россияның Президентизи Владимир Путин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга күрүне шаңналын тывыскан

03.11.2015 Тывада чылда 2 муң тонна эът болбаазырадыр эът комбинадының тудуу эгелээн

03.11.2015 Якоб Нанеташвили: Тываның Баштыңының чуртта чүнүң-даа үндезини – чоннуң чаңгыс деминде дээнинге чөпшээрежир мен

03.11.2015 Чеди-Хөл кожуунда тараачын-фермер ажыл-агыйының удуртукчузу Чечена Оюнга «ТР-ниң көдээ ажыл-агыйының алдарлыг ажылдакчызы» атты тывыскан

03.11.2015 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ: «БАЗА КАТАП КҮШТҮГ БОЛУР АРГАНЫ БИР ДЕМНИИВИС БЕРИП ТУРАР»

02.11.2015 Тывада база бир уруглар садын ажыглалда киирген

02.11.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Египетке авиакатастрофага мөчээннерниң төрээннеринге болгаш чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен

30.10.2015 ЧОННУҢ ЧАҢГЫС ДЕМИНИҢ ХYНYНГЕ ТУРАСКААТКАН ХЕМЧЕГЛЕР ПЛАНЫ

30.10.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның ОБЯ-зының Сибирьниң регион төвүнүң чаа начальниги Сергей Диденко-биле кады демниг ажылдаарын дугурушкан

29.10.2015 Тывада Республика хөгжүлдезиниң фондузу тургустунган

29.10.2015 Тывада школалар удуртулгазында эр башкыларның саны көвүдээн

29.10.2015 Чоннарның чаңгыс деминиң хүнүнге уткуштур бүгү чуртта «#мындаэки» бүгү-российжи акция эгелээн

29.10.2015 Чуртталга-коммунал ажыл-агыйының айтырыгларының талазы-биле парлалга конференциязы

28.10.2015 Тывада «соңгу чүк» хөмүрүн чедирери адакталган

28.10.2015 Тыва чуртталга тудуун киирери-биле Сибирьде үшкү черде

28.10.2015 Президентиниң кадет училищезиниң сургуулдарынга Севастопольга аян-чорукту организастааны дээш, Тываның Баштыңы Сергей Шойгуга өөрүп четтиргенин илереткен

27.10.2015 Тывада сарлык сүдүнден болгаш эъдинден продукция бүдүрер цехти ажыткан

27.10.2015 Сарыг-Септе cпортчу төптүң тудуу график езугаар чоруп турар

27.10.2015 Тыва Республиканың Баштыңы математикага салым-чаяанныг уругларны шилиириниң системазын тургузуп турар

27.10.2015 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ Ш. КАРА-ООЛ: «Республиканың хөгжүлдезинге географтыг байдалывысты ажыглаар ужурлуг бис»

26.10.2015 Аныяк арат Улар-оол Ооржак: «Тываның эрге-чагыргазының ындыг деткимчези турда, кыш коргунчуг эвес»

26.10.2015 Тывага чаа ЧЭС-тиң төлевилелинга ажыл-агый эштежилгезин тургускан

26.10.2015 Тыва ноябрь 1-де бирги бүгү-российжи география диктантызынга киржир

24.10.2015 ОРУУҢАР АК БОЛЗУН!

23.10.2015 Тыва «Камналганың чеди хонуу» бүгү-российжи акцияга каттышкан

21.10.2015 Тывада мал чеминиң курлавырын белеткээри уламчылавышаан

21.10.2015 Октябрь 21-де «Комсомольская правда» радионуң «Эртенги шоу» программазы дыңнакчылар аразынга Тываның Баштыңының шаңналын ойнадыр

20.10.2015 Тываның чурттакчылары «Россияда ажыл» хостуг ажылчын олуттарның чаңгыс аай баазазының дузазы-биле ажылды дилеп болур

20.10.2015 Тес-Хем кожууннуң чурттакчызы Тываның Баштыңының грантызы-биле амгы үениң фитнес төвүн ажыткан

20.10.2015 Чурттуң чыынды командаларында бодунуң төлээлерин Тыва көвүдеткен

20.10.2015 Тываның чедери берге Тере-Хөл кожууннуң чурттакчыларын «Кадыкшыл маршруду» төлевилели-биле шинчээн
 Тускай мергежилдиг эмчилерниң бригадазы үнүүшкүннүг маршрут-биле ыраккы болгаш чедери берге Тере-Хөл кожуунну эргээн. Кунгуртуг суурнуң чурттакчылары кардиолог, эндоскопист, офтальмолог, отоларинголог, онколог, эндокринолог, невролог, гинеколог, терапевт база УЗИ эмчизинге шинчиткеннер.

19.10.2015 Тыва бодунуң фермерлериниң ачызында аъш-чем продуктуларынга негелдени хандырып эгелээн

19.10.2015 РФ-тиң рыногун ада-чурттуң шынарлыг балык продукциязы-биле хандырарын сайгарган күрүне чөвүлелиниң Президиум хуралынга Тываның Баштыңы киржир

19.10.2015 Бизнеске эптиг болдурары-биле нормативтиг эрге-хоойлу актыларын үнелээр кылдыр Тываның сайгарлыкчыларын чалаан

19.10.2015 Тываның Чазаа суурларда болгаш малчын турлагларда кудук каскан тудуг ажылдарының чарыгдалының чартыынга компенсацияны бээр

18.10.2015 Октябрь 18 - Орук ажыл-агый ажылдакчыларының хүнү-биле байыр чедириишкини

16.10.2015 Тываның Баштыңы тудуг адырының хоочуну Иван Александрович Остапецтиң мөчээни-биле ханы кажыыдалын илереткен

16.10.2015 Шолбан Кара-оол: «Чаңгыс демниг» Россияның чаа төлевилелдери-биле холбашкан чаа аргалар Тывада ажыттынган

16.10.2015 Тывада көдээ ажыл-агый ярмаркалары садыг четкилери-биле чижилгени тургускан

16.10.2015 Тываның сыын ажыл-агыйында малдарга чем курлавырын белеткээри уламчылавышаан

15.10.2015 Тываның чурттакчы чонунуң ортумак назы аныяксаан болгаш уруглар төрүттүнери көвүдээн

15.10.2015 «Тыва даг-дүгү» комбинат чаа инвесторлуг болур чадавас

14.10.2015 Тываның Баштыңы ТР-ниң Контитуция Судунуң даргазы-биле ужурашкан

14.10.2015 Тываның Баштыңы Кызылдың чылыдылга-энергетика төвүнүң кышка белеткелин хынаан

13.10.2015 Тываның ийи школазы Россияның 500 тергиин школаларының санынче кирген

13.10.2015 Тывада көдээ ажыл-агый культураларының дүжүдүнүң түңнелдерин үндүрген

12.10.2015 Тывада малчыннарга эптиг болур кылдыр ийи көвүрүгнү шапкын суглуг Алашты кежир туткан

12.10.2015 Тываның Баштыңы каңнаашкындан элээн бергедээн малчыннарны деткиир

12.10.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол сөзүн ээлээн: Шекпээр сумунуң аныяк малчыннарының ажы-төлүнге уруглар сады туттунган

12.10.2015 Тываның 19 фермерлери «Беларус» тракторларны алган

12.10.2015 «Алдын күс-2015» делгелге-ярмаркага Тываның 120 ажыг көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери киришкен

09.10.2015 Тываның Баштыңы Көдээ ажыл-агый болгаш болбаазырадылга үлетпүрүнүң ажылдакчызының хүнү-биле байырны чедирген

08.10.2015 «Өг-бүле бүрүзүнге чаңгыстан эвээш эвес дээди эртемниг уруг» губернатор төлевилели – социал чада-дыр

08.10.2015 Тывада тургустунуп турар Инженерлер ассоциациязынга кирери-биле 200 ажыг кижи билдириишкинни киирген

08.10.2015 Чепсектиг күштерниң хоочуннары Каа-Хем суурда футбол шөлүн бедии-биле үнелээн

07.10.2015 Социал-политиктиг турум чоруу-биле Тыва бедик деңнелде артпышаан

07.10.2015 Тываның Баштыңы: Президент Владимир Путинниң удуртулгазы тургузуушкунче угланган

07.10.2015 Тывада орук-патруль албанының стационар постуларын эгидип эгелээн

07.10.2015 «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелиниң чорудуу-биле «Алдын күс-2015» республика чергелиг көдээ ажыл-агый ярмарказы Кызылга эртер

06.10.2015 Республиканың наркология диспансериниң эмчилер бригадазы Тываның кожууннарын эргип турар

06.10.2015 Октябрь 6-да РФ-тиң Айыыл чок чорук чөвүлелиниң секретарының үнүүшкүннүг хуралынга Тываның Баштыңы киржир

06.10.2015 Сочиге Тываның Баштыңы Дмитрий Медведевке ужурашкаш, регионнуң хөгжүлдезиниң талазы-биле хемчеглерниң боттанылгазын дыңнадып, деткимче дээш өөрүп четтиргенин илереткен

06.10.2015 Тываның эрге-чагыргазы кааңнаашкындан когараан ажыл-агыйларга регионнуң курлавыр фондузундан дузалаар

05.10.2015 Тывада чиик үлетпүрнүң айтырыгларын сайгарган

05.10.2015 Петр МОРОЗОВ: «Тыва Республиканың Улустуң башкызы — меңээ эң эргим шаңнал-дыр»

05.10.2015 Дмитрий МЕДВЕДЕВ: «Регионнарга дузаны федералдыг бюджет ам-даа көргүзер»

05.10.2015 Профессионал байырлалыңар-биле!

05.10.2015 Тыва чаңгыс чылдың бюджет планнаашкынынче катап кирер

03.10.2015 Россияның үлетпүр болгаш садыг сайыды Денис Мантуров-биле Тываның Баштыңы регионнуң хөгжүлдезин чугаалашкан

"Сочи-2015" бүгү-делегей инвестиция форумунуң ажылы-биле, Россия Федерациязының үлетпүр болгаш садыг яамызы биле Тыва Республиканың Чазаа аразында, үлетпүр политиказының адырында болгаш садыглаашкын адырының политиказында кады ажыл-чорудулга дугайында керээни чарганнар.

02.10.2015 «Сочи-2015» инвестиция форумунда Тываның Баштыңы РФ-тиң үлетпүр болгаш садыг сайыды-биле кады ажылдажылга дугайында керээге атты салыр

01.10.2015 Тываның Баштыңы озал-ондактыг чуртталга фондузундан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле туттунуп турар бажыңнарны хынаан

01.10.2015 Тываның Баштыңы Россияның саң-хөө яамызының удуртулгазы-биле ужуражыр дээш Москваже ужупкан

01.10.2015 Тываның Баштыңы улуг салгалга хүндүткел кылдыр чазактың хоочуннарынга белектерни тыпсырын чагаан

30.09.2015 Вероника Крашенинникова: делегей чергелиг шөлчүгештерни Тывага ам тургузуп эгелээр херек

30.09.2015 Ак-Довурак хоорайның чагыргазы Тываның Баштыңынга шүгүмчүлеткеш, одалга сезонун эгелээрин шиитпирлээн

29.09.2015 Транспорт үндүрүүн чоорту улгаттырганы-биле Тываның орук фондузу долдуртунар

29.09.2015 Тываның Баштыңы: Президент Владимир Путин КНО-га чиге, тодаргай, быжыг туружун көргүскен

29.09.2015 «Өг-бүлеге – дээди эртемниг чаңгыстан эвээш эвес уруг» губернатор төлевилели: боттаныышкын чорудуу

29.09.2015 Тываның Баштыңы чазактың даргаларын Ак-Довуракта чылыг чок бажыңнарга чурттаарын саналдаан

29.09.2015 Тыва Республика бюджедин башкарар талазы-биле шынары экижээнин Россияның саң-хөө яамызы бадыткаан

28.09.2015 Москвага РФ-тиң Чазааның даргазының оралакчызы Александр Хлопонин-биле Тываның Баштыңы ужурашкан

28.09.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Ялтага саналын Россияның Президентизи Владимир Путин деткээн болгаш Кызыл хоорайда аэропорттуң чаартып кылыышкынының акшаландырыышкынын контрольга алырын дааскан

28.09.2015 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ РЕГИОНГА ЧАА ШКОЛАЛАР ТУДУУ БОЛГАШ НАЗЫ ЧЕТПЭЭН ӨӨРЕДИЛГЕ АЛБАН ЧЕРЛЕРИНИҢ ЧЕДИНГИРИНИҢ АЙТЫРЫГЛАРЫН РОССИЯНЫҢ ӨӨРЕДИЛГЕ ЯАМЫЗЫНГА КӨДҮРГЕН

28.09.2015 Кызылда Уругларның болгаш элээдилерниң психологтуг кадыкшыл төвү ажыттынган

27.09.2015 Тываның Баштыңы назы четпээн өөредилге ажылдакчыларының профессионал байырлалы-биле байырны чедирген

26.09.2015 РФ-тиң субъектилеринге хөй-ниитиниң айыыл чок чоруун хандырарының айтырыын Тывага чугаалашкан

25.09.2015 М-54 федералдыг трассаның чаа угланыышкыны Россияның кызыгаар территорияларының экономиктиг хөгжүлдезинге күштүг идиг-дир

25.09.2015 Тываның Баштыңы: «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» - территориялар аразында эп-найыралдың болгаш экономиктиг харылзааларның үндезини

24.09.2015 ТЫВАДА ОРУЛГАЗЫ ЭВЭЭШ ӨГ-БҮЛЕЛЕРГЕ НОГАА АЙМААН КУРЛАВЫРЛААРЫ-БИЛЕ ДУЗАЛААН

24.09.2015 Тываның депутаттары республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң регион оруунга федералдыг эрге-байдалды бээр талазы-биле айтырыын улуг чедиишкин деп санаан

23.09.2015 Тываның Баштыңы республиканың шылгараңгай кезер эмчизи Виктор Верещагинниң мөчээни-биле ооң төрел болгаш чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен

23.09.2015 Константин Попов: Хөөмей болгаш даглар – Тывада мени кайгаткан чүүлдер ол-дур

23.09.2015 Константин Курченков: «Ногаан Россия» бүгү чуртка Тываны алдаржыдарынга белен

22.09.2015 Тываның найысылалында 280 олуттуг уруглар сады ажыттынган

22.09.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, РФ-тиң Хөй-ниити палатазының кежигүнү Вероника Крашенинникова, Росаныяктар төлээзи Артем Давыдов-биле парлалга-конференциязы

22.09.2015 Тываның Баштыңы Alibaba Group бизнес школазынга өөренир республикадан салым-чаяанныг 10 аныяк кижини тывар

22.09.2015 Наталья Соловьева: ОГН-ниң бедик үнелелин «Кызыл-Курагино» археологтуг-географтыг төлевилел алган

22.09.2015 Тываның Улуг-Хем кожууну мал чемин белеткээр планын ажыр күүсеткен

21.09.2015 Тываның Баштыңы биле Россияның тускай тудуунуң директору РФ-тиң Камгалал яамызының тудугларын хынаан

21.09.2015 Аныяктар шуулганы: сайгарлыкчы чорук талазы-биле эксперттер төлевилелдер камгалалының үезинде тиилекчилерни тодараткан

21.09.2015 Олег Ястребов: Тываның кол ылгавыр демдээ – экологиязы. Ындыг бойдус чурумал-биле бир дугаар таварыштым

21.09.2015 Олимпий чемпиону Татьяна Лебедева: Тыва делегейде херек кырында кым мен дээрзин боданырынче албадаптар

20.09.2015 Тываның найысылалында ОГН-ниң «Кызыл-Курагино» археологтуг-географтыг экспедициязы: скифтерниң чажыды болгаш эртинези» делгелге ажыттынган

20.09.2015 «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» аныяктар шуулганының ыдык ыры шуулганчыларны шуптузун бут кырынга тургускан!

19.09.2015 Делегей аныяктарының «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» I шуулганның кол эксперттери Тывада чедип келген

19.09.2015 Роман Гордеев: «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулган – культурлуг шок-тур!

19.09.2015 РФ-тиң Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзи Николай Рогожкин: шуулган инновация шиитпирлерин хүлээринге идиг болурун күзээр-дир мен!

18.09.2015 «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганның чорудуу-биле билдингир индий чурукчу Беной Бехлдиң делгелгези Тывада ажыттынган

18.09.2015 Аныяктарның «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганының бирги хүнүнүң түңнелдерин экологтар үндүрген

18.09.2015 Вячеслав Ганиев: «Тыва дээрге меңээ бир дугаарында Сергей Шойгу-дур»

18.09.2015 Игорь Новиков: «Евразийжи аренага Тываны чедиишкинниг бараалгадыр чүүл - хөөмейниң кайгамчыы болур ужурлуг»

18.09.2015 Юлия Верещак: «Евразияның интеллектулдыг алдыны» шуулганның ажылының кол түңнели – чаа бодалдарга орукту бээри

17.09.2015 Тываның Баштыңы Кызыл-Шагаан-Арыг-Чадаана-Хандагайты-Боршоо автоорукту федералдыг деңнелче шилчидерин чедип алган

17.09.2015 ТывКУ-нуң проректору: «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганга киржилге аныяк салгалга күштүг тура-сорукту бээр

16.09.2015 Семен Бочкаревтуң ыяш болбаазырадыр бизнес-төлевилели «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилели-биле күрүне деткимчезин алыр

16.09.2015 Тывада «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганның чорудуу-биле «Сибирьниң үндезин чоннарының дылдары» регионнар аразының студентилер олимпиадазы болур

16.09.2015 Тываның Баштыңы Россияның ИХЯ-зының кол инспектору-биле республиканың оруктарынга айыыл чок чорукту хандырарының айтырыгларын сайгарган

16.09.2015 Тываның соңгулда комиссиязы чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнүң түңнелдерин үндүрген

16.09.2015 Делегейниң «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганынга киржири-биле РФ-тиң Хөй-ниити палатазының кежигүнү Вероника Крашенинникова Тывага келир

15.09.2015 Тываның Чазааның көдээ ажыл-агый адырында мал чиир тарааны садып алырын дүргедедир даалганы берген

15.09.2015 Тываның Чазаа чаа кышкы одалга сезонунга белеткелди сайгарган

15.09.2015 Тываның Баштыңы: «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» - келир үеже баскан улуг болгаш чүткүлдүг төлевилел

15.09.2015 Сергей Шойгу: «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганның кол сорулгазы – делегей кады ажылдажылгазынче аныяктарны хаара тудары

14.09.2015 Олимпийжи чемпионнар биле Тываның чазаа баскетболга шыны-биле ойнаан

14.09.2015 ЦСКА-ТЫВА СДЮСШОР баазазынга Виктор Анның дүүштүрүлгези-биле шорт-трек школазы ажыттынар

14.09.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол и Росөөредилге хайгааралының удуртукчузу Сергей Кравцов чазакка калбак хуралды эрттирген

12.09.2015 Виктор Ан: Тывага дыка таарзындым – оожум, чылыг, харын-даа изиг, чараш-дыр

12.09.2015 Шолбан Кара-оол: Тываның 200 аныяк чурттакчылары олимпийжи чемпионнарның дарганнаашкыны – ЦСКА-ның чалгынының адаанда хүлээп алдынган

11.09.2015 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызынга «ажылды чогумчуткан соонда», федералдыг программалар талазы-биле конкурсту катап эрттирип, чаа грантылар алыкчыларын катап тодараткан

10.09.2015 Шолбан Кара-оол и Барри Керзин Тываның найысылалында хүрээ тудуунга барганнар

10.09.2015 Тываның Баштыңы Кызыл хоорайга ЧЭТ-2 тудуунуң инвестиция төлевилелин боттандырар айтырыглар талазы-биле хуралды эрттирген

10.09.2015 2015 чылдың сентябрь 18-21-де Тывага делегейниң аныяктарының «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» I шуулганы болур

09.09.2015 «СОЮЗ» ЭТК» АН Шагаан-Арыгга чаа котельнаяны туткаш, ону ажыглалга киирер

09.09.2015 Тываның Баштыңы Барри Керзинниң лекцияларынга киришкен

09.09.2015 Тывада саң-хөө талазы-биле быжыг билиглерниң эртем-практиктиг конференциязы бир дугаар эрткен

08.09.2015 Тываның эрге-чагыргазы малчыннарның сонуургалдары-биле ангордан дүк болбаазырадыр бүдүрүлгени ажыдарын деткиир планныг

08.09.2015 Тывада РФ-тиң Күрдумазының депутады Лариса Шойгу ээлчеглиг ажыл-агыйы-биле келген

08.09.2015 Тывада арагалаашкын-биле демиселдиң айы эгелээн

08.09.2015 «Сайзырал» рыногу көдээден сайгарлыкчыларга садыгланыр черни халас берип турар

07.09.2015 Тыва суурда бассейнниг чаа күш-культура-кадыкшылга төвү ажыттынган

07.09.2015 Тываның энергетиктери республиканың кожууннарынче болгаш Кызыл хоорайның чамдыызынче чырык хандырылгазын катап тургускан

07.09.2015 Шолбан Кара-оол Тываның көдээ черлеринде бүдүрүлгелерни кезип турар

06.09.2015 Тываның Баштыңы Улуг-Хемниң шөлдеринге сиген кезилдезин баштаан, белеткээн мал чемин мөңгүн-тайгажыларны деткиири-биле чорудар

04.09.2015 Тываның Баштыңы Улуг-Хем кожуунда социал албан черлерин болгаш мал чеминиң белеткелин хынаан

04.09.2015 Тываның Баштыңы республиканың малчыннарынга агрокластерлерни тургузуп эгелээн

04.09.2015 Тывада орус дыл талазы-биле күрүне инспекторунга Елена Хардикованы томуйлаан

03.09.2015 Тываның Баштыңы кызыл дипломнуг доозукчулар-биле чаңчыл езугаар ужурашкан

03.09.2015 Тывада чедери берге черлерде өрттер хыппышаан

03.09.2015 Сентябрь 13-те эртер муниципалдыг соңгулдаларның бүгү округтарынче кандидаттарны «Чаңгыс демниг Россия» депшиткен

02.09.2015 Фашистер-биле тулчушкан тыва эки турачыларга тураскаалдың турар черинге маны дашты Тывада салган

02.09.2015 Тываның Баштыңы Күрүне лицейиниң удуртулгазы-биле республиканың өөредилге албан черлериниң тускай угланыышкын айтырыгларын чугаалашкан

01.09.2015 Тываның Баштыңы күрүне университединиң студентилеринге чаа өөредилге чылының эгелээни-биле байырны чедирген

01.09.2015 Чаа сайыт Юрий Тыт-оол: Тываның көдээ ажыл-агый яамызы көдээ чурттакчыларга болгаш муниципалдыг эрге-чагыргага чоок болур

01.09.2015 Кызылдың Президентиниң кадет училищезиниң сургуулдары маадыр хоорай Севастопольже аъттаныпкан!

01.09.2015 Тывада база бир чаа футбол шөлүн ажыткан

01.09.2015 Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агый сайыды Сергей Огневтуң халажырын хүлээп алган

01.09.2015 Тываның Баштыңы ИХЯ-ның удуртулгазынга орук шимчээшкининге хыналданы күштелдирерин сүмелээн

31.08.2015 «Фабрика» бөлүктүң ыраажылары: Тыва - чурумалдыг дагларның база культураларның кайгамчык белдири-дир

31.08.2015 Шахтер хүнүнге тураскааткан хуралга республика школаларының «шахтер» класстарының өөреникчилери бир дугаар киришкен

31.08.2015 Тываның Баштыңының «Шын» солуннуң 90 чыл ою-биле байыр чедириишкини

30.08.2015 Шолбан Кара-оол биле Аман Тулеев Шахтер хүнү-биле дагжыларга байыр чедирген!

29.08.2015 Тывада Кызылдан үнген микроавтобустуң киржилгези-биле Красноярск чоогунга болган орук озал-ондаанга холбаштыр изиг шугумну ажыткан

28.08.2015 Тываның Барыын-Хемчик кожуунда асфальт-бетон биче заводун ажыдарынга белеткенип турар

28.08.2015 Тываның Баштыңы: республиканың школа бүрүзү тодаргай угланыыышкынныг болур ужурлуг

27.08.2015 Тыва республиканың авиапарыгын үш чыл дургузунда 100 олуттуг «Сухой Суперджет-100» самолеттар-биле четчелээр

27.08.2015 Тыва Арат Республиканың эки турачыларынга төөгүлүг сактыышкынның болгаш алдар адының хүнүн Тывага бир дугаар демдеглээр

26.08.2015 Кызылдың аэропорт комплекизин 1 млрд. рубльге эде кылыр конкурсту чарлаан

26.08.2015 Тываның Баштыңы август 26-да МАКС-2015 Бүгү-делегейниң авиация-космиктиг салонунга баар

26.08.2015 Тываның Баштыңы РФ-тиң көдээ ажыл-агый сайыдындан кааңнаашкындан когараан ХДА-ларны акшаландырар айтырыгны деткиир аазаашкынны алган

25.08.2015 Тыва Республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызының эгелээшкини-биле бүгү Тывага чоруткан «Тайбыңның көге-бугазы» деп эстафетазы ырак Германияда чеде берген

25.08.2015 Тывада Регионнуң хан-дамыр төвүнде бедик технологиялыг медицина ачы-дузазының чаа арга-хевирин киирген

25.08.2015 Тываның девискээринде 15 арга-арыг өрттери хып турар

25.08.2015 Тываның Чазаа аңдарылган Ми-8 вертолеттуң будундуларын көдүртүр ажылдарны акшаландырган

24.08.2015 Тывада мал чеминиң белеткел кампаниязы уламчылавышаан

24.08.2015 «Тыва Экспо-2015» делгелге-ярмарканың чылда бараан эргилдези 40, 7 млн. рубль четкен

24.08.2015 Тывада өртке удур онза чурумну узаткан

23.08.2015 Тывада Россияның Күрүне тугунуң хүнүн улусчу байырлал-биле демдеглээн!

22.08.2015 КYРYНЕ ТУГУНУҢ ХYНY-БИЛЕ!

22.08.2015 Тываның Баштыңы: РФ-тиң Тугунуң хүнүнде күрүне сүлде демдектери чаа бедиктерни алыр

21.08.2015 «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилелиниң киржикчилери «Тыва Экспо-2015» делгелгеде идепкейлиг ажылдап турар

21.08.2015 ТР-ниң аныяктар херээ болгаш спорт сайыды Ак-Довурак хоорайда бассейн тудуун хынап көрген

21.08.2015 Тывага Россияның Күрүне тугунуң хүнүнде ыдыктыг Дөгээ даанга 7 метр российжи триколорну киискидер

21.08.2015 Совет Эвилелинде эң-не улуг археологтуг экспедицияга тураскааткан делгелге Тывада ажыттынган

21.08.2015 Таңдының Бай-Хаак суурда спортчу төптү октябрьда ажыдар

20.08.2015 Тываның Баштыңы Россияның Көдээ ажыл-агый яамызының удуртулгазы-биле ужуражыр

20.08.2015 «Аныяктарның бизнес-төлевилелдери 2015» республика конкурузунуң тиилекчилери 100 муң рубль акшаларны алган

20.08.2015 «МегаФон» Тываның ыраккы кожууннарында 3G четкиде дүргенин 4-5 катап улгаттырган

20.08.2015 "Кызыл – Курагино» археология-географтыг экспедицияга делегейниң 50 чуртундан 2,5 муң ажыг аныяк волентер-шинчилекчилер киришкен

ОГН-ниң 170 чылынга тураскааткан байырлыг хүлээп алыышкында Орус Географтыг ниитилелдиң президентизи Сергей Шойгу ону дыңнаткан. 

"ОГН улуг дээн төлевилелдериниң бирээзи – «Кызыл – Курагино» делегей чергелиг археология-географтыг экспедицияның дугайында чугаалаар апаар. 2012 чылдан бээр аңаа делегейниң 50 чуртундан 2,5 муң ажыг волентер-шинчилекчилер киришкен» - деп С.Шойгу айыткан.

19.08.2015 Аңдарылган соонда 10 ай эрткенде тывылган МИ-8 вертолеттуң артынчыларын чазарынга агаар суднозун хаара тудар

19.08.2015 Сентябрь 1-ге чедир өөредилге организацияларын хүлээп алыры Тывада эгелээн

19.08.2015 Тыва чурттакчы чоннуң өлүп-хораарын эвээжеткен Россияның он регионунуң санынче кирген

18.08.2015 Тывада үлетпүр-болбаазырадылга адырында сайгарлыкчыларга индустрия парыгын тургузар

18.08.2015 Төп шериг округунуң Тывада дагжы мото-адыгжы бригадазы тускай хүлээлгелиг модернизастаттынган 30 куяк-автомобильди алган

18.08.2015 РФ-тиң Күрүне Чөвүлелиниң Президиум хуралынга Тываның Баштыңы Тыва Республикага туризмни сайзырадырын аңгы өөренип көөрүн сүмелээн

18.08.2015 Владимир Путин туризм агентилелдериниң чаңгыс аай реестрин тургузарын сүмелээн

17.08.2015 Тываның алдарлыг артизи Игорь Көшкендей: Хөөмей хүнү – делегей хемчээлдиг хүн!

17.08.2015 Август 17-де Күрүне Чөвүлелиниң президиумунуң туризмни хөгжүдер талазы-биле хуралынга Тываның Баштыңы киржир

15.08.2015 Хөөмейниң I бүгү-делегей фестивалының Дээди үнелелин болгаш Тываның Баштыңының 500 муң рубль шаңналын Ай-Хаан Ооржак чаалап алган

15.08.2015 Тывада бурун чоннарның культуразының чаңчылчаан хөөмейи кадагалаттынып арткан

15.08.2015 Тывада Хөөмей фестивалының үшкү хүнү: аншлаг, аншлаг!

15.08.2015 РЕСПУБЛИКА ХYНY-БИЛЕ ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫНЫҢ БАЙЫР ЧЕДИРИИШКИНИ

14.08.2015 «Хөөмей - Азия төвүнде» I бүгү-делегей чергелиг фестиваль-мөөрейниң хаашкынын дорт эфирге дамчыдар. Эгелээри 17.00 шакта

14.08.2015 Республика хүнүнге тураскааткан байырлыг хемчеглерниң ПЛАНЫ

13.08.2015 Тываның Баштыңы психоневрологтуг интернаттарны хынаан

13.08.2015 Сарыг-Сеп суурда спортчу төптүң тудуун айыттынган хуусаазында доозар

13.08.2015 Ийиги хүн. Хөөмей мөөрейи: манавааны онзагай көргүзүглерден сеткил ханган

12.08.2015 Тываның Баштыңы эвээш хандырылгалыг өг-бүлелерниң уругларын өөредилге номнары-биле хандырарын негээн

12.08.2015 Тываның Чазаа Ми-8 вертолеттуң экипаж кежигүннериниң өг-бүлелеринге материалдыг дузаны аңгылаар
 2014 чылдың октябрьда Тожу болгаш Кызыл кожууннарның девискээринге аңдарылган Ми-8 деп вертолеттуң экипажының амы-тынындан чарылган кежигүннериниң өг-бүлелеринге материалдыг дузаны курлавыр фондузундан чедирериниң дугайында айтыышкынны Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол үндүрген.

12.08.2015 Тывада каңнадаашкынныг-даа болза, мал чеминиң белеткели кидин-түлүк

11.08.2015 Тываның Баштыңы Алтай Республиканың Эл-Курултай күрүне чыыжының даргазы-биле ужурашкан

11.08.2015 Бирги хүн: хөөмей кайгаткан...

11.08.2015 Тывада «Хөөмей - Азия төвүнде» бүгү-делегей чергелиг фестиваль эгелээн

11.08.2015 Тываның Баштыңы Кызыл хоорай биле Кызыл кожууннуң эрге-чагыргаларын автооруктарда орук-транспорт озал-ондактары дээш чемелээн

11.08.2015 Уруглар ойнаар шөлге автомашинага үстүрткен бир харлыг уругнуң байдалын Кадык камгалал яамызы хайгааралда алган

11.08.2015 Тываның Баштыңы Ми-8-тиң дугайында: эң кол чүүл – истекчилерге ажылдаар арганы бээри

10.08.2015 Августуң 10-14 хүннеринде эртер Тыва Республиканың Баштыңының шаңналы дээш «Азия төвүнде хөөмей» I бүгү чоннар фестивалының ПРОГРАММАЗЫ

10.08.2015 Тываның Баштыңы арга-арыг өрттериниң үезинде серемчилелдиг болурун кыйгырган

10.08.2015 Тывада августуң 15, 16 и 17 хүннерин байырлалдың дыштаныр хүннери кылдыр чарлаан

10.08.2015 Ми-8 вертолеттуң аңдарылган черинге Тываның Баштыңы ужуп четкен

09.08.2015 Тываның Баштыңы тудуг комплекизиниң ажылчыннарынга болгаш хоочуннарынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген

09.08.2015 Тывада сүт болбаазырадыр модульдуг база бир цех ажыттынган

08.08.2015 Кур-Чер суурда өскүстерге бажыңнарны туткан

08.08.2015 Тывада ийи өг-бүле эзиртир суксун чок куда найырын эрттирген

07.08.2015 Тывада келир үениң демир-орук шугумунда археологтуг казыышкыннардан чаа чүүлдер тыптып турар

06.08.2015 Фредерик Паулсен: аяннашкак чурттаарының харыызын Тывадан тып ап болур

06.08.2015 РФ-те социал-политиктиг турум чоруу бедик регионнар бөлүүнче Тыва кирген

06.08.2015 Массалыг информация болгаш массалыг коммуникация чепсектериниң адырында Тыва Республиканың Баштыңының грантызын тыпсыр конкурстуң түңнелдерин үндүрген
 Тыва Республиканың Баштыңының 2015 чылдың апрель 9-та № 56 «2015 чылда массалыг информация болгаш массалыг коммуникация чепсектериниң адырында ТР-ниң Баштыңының грантыларының дугайында» чарлыын күүседири-биле, конкурс комиссиязы түңнелдерни үндүрген. Конкурсче чээрби, оларның 16-зы массалыг информация чепсектеринден, ооң 12-зи парлалга база 4-ү электроннуг МИЧ, хамаарышпас блогерлерден болгаш социал ужур-дузалыг сайтылар администраторларындан 4 чагыг кирген.

05.08.2015 Alibaba Group азийжи күчүлүг IT-индустрия компанияның баштыңы болгаш үндезилекчизи Джек Ма Тывага кээп чораан

05.08.2015 Тываның эрге-чагыргазы республиканың аалчыларынга болгаш чурттакчыларынга регионнар аразының авиаужудуушкунунуң таарымчалыг графигин хандырган

05.08.2015 Тывада кадыкшылга лагерьлериниң фестивалы эгелээр

05.08.2015 Мурнакчы арат: Чүгле карак кызыл күш-ажыл болгаш түңнелдерни чедип алыр дээн сорулга чедиишкиннерни эккээр!

04.08.2015 РФ-тиң Чазааның даргазы кааңнаашкындан когараан көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлеринге дузалаар аргаларны тыварын дааскан

04.08.2015 Тывада кышка белеткенип, коммунал төлевирлер дээш өрелер чыырының хемчеглери алдынып турар

Тывада чылыг-энергетика комплекизиниң, чуртталга-коммунал ажыл-агыйының база социал объектилерниң кышка белеткели 61,2 хуу. ТР-ниң ЧКА талазы-биле агентилелдиң дыңнадыы-биле, 665 хөй квартиралыг бажыңнарның 434-үнде агар септелгени кылган, 315 котельнаяның 204-үн септээн. Чылыдылга четкилериниң 64,7 хуузу, суг дамчыдылгазының 70,8 хуузу белен. ЧКА объектилеринде 2 котельнаяны, 840 метр чылыг, 720 метр суг дамчыдар четкилерниң капитал септелгезин чоруткан.

04.08.2015 Тыва арат Николай Норбу күрүне деткимчезиниң ачызында хоюнуң баш санын 200-ден 600 чедир өстүрген!

03.08.2015 Тываның Баштыңы регионга албан хүлээлгезин эрттирери-биле келген шериг-өөредилге албан черлериниң доозукчулары-биле ужурашкан

03.08.2015 Тываның тос кожуунунда мал чеминиң белеткели эгелээн

03.08.2015 Лозаннада Россияның Хүндүлүг консулу Фредерик Паулсен Тывада келген

03.08.2015 Тываның Баштыңы: Агаар-десант шериглери – эрес-дидим болгаш профессионал чоруктуң демдээ

03.08.2015 Агаар-десант шерииниң хүнүнде Тываның оолдарынга чадаг шериглерниң дайынчы машиназын тураскаал кылдыр ажыткан

30.07.2015 РФ-тиң Энергетика яамызының ажылчын бөлүү Тываның энергетиказын хөгжүдер таарымчалыг арганы дилеп турар

30.07.2015 Владимир Кравченко: Кызылдың ЧЭТ-инге чаартылга негеттинип турар

29.07.2015 Берге байдалдыг өг-бүлелерде уругларны камгалаарының онза хемчеглер комплекизин Тываның эрге-чагыргазы бадылаан

29.07.2015 Тывада өскүс уругларга чурттаар бажыңнар база спортчу тудуглар туттунуп турар

29.07.2015 Тывада Туризм департаментизи «Бистиң артывыста Москва!» турже школачыларны чалап тур

29.07.2015 Шолбан Кара-оол: «Үстүү-Хүрээ» фестивалы демократчы чоруу-биле сонуурганчыг

29.07.2015 Тывада хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг төптерде ном үндүрер черниң чаа номнарын садып, номчуп болур

28.07.2015 «Азияның төвүнде хөөмей» бүгү чоннар мөөрейинге 200 ажыг хөөмейжи киржир

28.07.2015 Тываның Бии-Хем кожуунга үрезин ажыл-агыйын тургузар
 Мал чеминиң болгаш тараа культураларын бүдүреринге мал ажыл-агыйлыг республикага 4 муң ажыг тонна үрезин херек. Ооң 700 тонназы кызыл-тас, 450 тонназы арбай, 2800 тонназы сула. Көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлеринде эрткен чылдан 500-700 тонна үрезин курлавырда арткан, ол малга чедишпес.

28.07.2015 Россияның Энергетика яамызындан ажылчын бөлүк Тывага кээр

28.07.2015 Тываның корум-чурум тудукчулары байырлал хүннеринде кем-херек үүлгедиишкинерин болдурбаан
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң удуртулгазы-биле селектор хуралга «Наадым-2015» малчыннарның, Даа кожууннуң 250 чылының база «Үстүү-Хүрээ» дириг хөгжүм болгаш чүдүлге фестивалы байырлалдарның эрткениниң түңнелин чугаалашкан.

28.07.2015 Тываның Чазаа чаңгыс аай күрүне шылгалдаларының (ЕГЭ) белеткелиниң шынарын бедидер талазы-биле программаны хүлээп алган

28.07.2015 "Орленок" уругларның дыштанылга лагери ийиги сезонну ажыткан

27.07.2015 Тываның Баштыңы кааңнаашкындан когараан ажыл-агыйларга дузалаарының айтырыгларын сайгарган
 Понедельникте, июль 27-де, Тываның Чазаанга эрткен селектор хуралга республиканың территориязында арга-арыг өрттериниң байдалының база хөрзүнге кааңнаашкын үезинде мал чемин белеткээр кампанияның дугайында чугааны чоруткан. 

27.07.2015 Тывага келир үениң спортчу элитазын кижизидер Армияның төп спортчу клувунуң бирги школазы ажыттынар

27.07.2015 Тываның аалчылары: «Үстүү-Хүрээ» соонда чуртталга эки талазынче өскерлир дээр

26.07.2015 Тываның Баштыңы: малчыннарның бодалы-биле агроүлетпүр хөгжүлдезиниң эң кол айтырыглары

25.07.2015 Тываның Баштыңынга «Даа кожууннуң 250 чылы» юбилейлиг медальды тыпсып, алдын сүлде демдектиг бөрттү белекке берген

25.07.2015 Тыва күрүнениң үндезилекчизинге ийиги тураскаалды Тывада тургускан

25.07.2015 Тыва чазактың кежигүннери, муниципалдар база Чөөн-Хемчиктиң аныяктары баскетболга ойнааннар

25.07.2015 Тыва хүрешке шүүлген Айдемир Монгушка «Арзылаң мөге» атты тывыскан

24.07.2015 Байырлал дугайында санал-оналдар, үнелелдер

24.07.2015 Тываның Баштыңы өскелерге үлегер-чижектиг ажылдакчыларга күрүне шаңналдарын тывыскан

24.07.2015 Шолбан Кара-оол: Россияның чалгынының адаа-биле Тываның хөгжүүрүнүң арга-хевири Даа кожуунга хевирлеттинген

24.07.2015 Тывада аът чарыжының тиилекчилеринге автомашиналарны, өглерни болгаш акша шаңналдарын тывыскан

23.07.2015 Тывада Даа кожууннуң 250 чылы биле малчыннарга алдар болдурган байырлал эгелээн

23.07.2015 Тывада Чөөн-Хемчик кожууннуң Чадаана хоорайда 6 муң олуттуг чаа стадионну байырлыг езу-биле ажыткан

23.07.2015 Тываның Баштыңының Наадым-биле республиканың чурттакчыларынга байыр чедириишкини

23.07.2015 Моолдуң Увс аймаа тургустунгандан бээр 90 чылын демдеглээн

23.07.2015 Республика Баштыңының стипендиязын тыпсырынга конкурс Тывада эгелээн

23.07.2015 Тывада муниципалитеттерниң өртчү дружиналарын тускай дериг-херекселдер-биле четчелээн

23.07.2015 Тываның Баштыңы «Үстүү-Хүрээ» фестивалының майгыннар хоорайжыгажынга четкен

22.07.2015 Тывада Наадым хүннеринде Интернет четкизинге дорт дамчыдылганы организастаар

22.07.2015 Тываның Экономика яамызы Наадым-2015 хүннеринде сайгарлыкчыларга ажык эжиктер хүннерин эрттирер

22.07.2015 Тывада Наадым үезинде Кызылдан болгаш алды кожуундан эмчилерниң тускай командазы ажылдаар

22.07.2015 «Дүрген-2015» аныяктар шуулганынга Тываның бүгү кожууннарындан 400 ажыг аныяктар киришкен

22.07.2015 Тываның Баштыңы арга-арыг өрттери хыпкан девискээрлерни кырындан хынап турар

21.07.2015 Тыва Республиканың чоннуң байырлалы «НААДЫМ-2015», Чөөн-Хемчик (Даа) кожуунну үндезилээн хүнүнден бээр 250 чылының база дириг хөгжүмнүң болгаш чүдүлгениң «Үстүү-Хүрээ» фестивалының программазы

21.07.2015 Тываның Баштыңы кожууннар удуртукчулары киришкен селектор хуралда өрттер болгаш кааңнаашкын-биле демиселче күштерни мөөңнээрин негээн

21.07.2015 Тывада кааңнаашкындан көдээ ажыл-агыйында когаралды санап эгелээн

20.07.2015 Тываның Чазааның Даргазының агроүлетпүр талазы-биле оралакчызынга Сергей Ондарны, юстиция херектериниң талазы-биле сайыдынга Анна Абрамованы томуйлаан

20.07.2015 Тываның найысылалында ушу гимнастиказының мөгейикчилери көвүдээн

20.07.2015 Россияның Спортчу хүреш федерациязының президентизи спортчуларның белеткелин хандырарынга үлүг-хуузу дээш Тывага өөрүп четтиргенин илереткен

20.07.2015 Тываның Чазаа дээди эртем чок ажы-төлдүг өг-бүлелерде доозукчуларга адрестиг дузаны көргүзүп турар

20.07.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызылда чаа чадаг-терге оруунуң ажыдыышкынынга киришкен

19.07.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адынга төрүттүнген хүнү-биле келген байыр чедириишкиннери

19.07.2015 Россияның Президентизи Владимир Путин Тываның Баштыңынга төрүттүнген хүнү-биле байырны чедирген

18.07.2015 Тываның Баштыңы Суг курлавырларының федералдыг агентилелинге республиканың чурттакчылыг пунктуларынга камгалал тудуглар айтырыын сайгарган

18.07.2015 Росстаттың баштыңы Тывада бүгү-российжи көдээ ажыл-агый чизезинге белеткелдиң деңнели бедик деп үнелээн

17.07.2015 Тываның биче бизнезинге ыяш белеткели таарымчалыг апаар

17.07.2015 Тываның Баштыңы чаңгыс чер чурттугларын болгаш республиканың аалчыларын чадаг-терге чоруур чаа орукту идепкейлиг ажыглаарынче кыйгырган

17.07.2015 Ыяап-ла медицина камгаладылгазының федералдыг фондузунуң даргазы-биле Тываның Баштыңы ужурашкан

16.07.2015 Тывада РФ-тиң Федералдыг статистика албанының удуртукчузу Александр Суринов ажыл-агый aайы-биле келген

16.07.2015 Тываның эрге-чагыргазы өрттерниң буруулугларынга административтиг кеземчени шыңгыырадырын сүмелээн

16.07.2015 Тывада хуу эмчи дузазынга база тус черниң чиг эдинден тудуг материалдарының бүдүрүкчүлеринге үндүрүг чиигелделерин киирер

16.07.2015 Тываның Баштыңы: Күш-ажылдың кижилери кымдан-даа хамаарылга чок болгаш, бодап турар чүүлдерин чугаалаар

16.07.2015 Тываның Баштыңы республиканың өрт камгалалының тургустунганындан бээр 89 чылы-биле байырны чедирген

16.07.2015 Тываның Баштыңы: РФ-тиң Күрүне чөвүлелиниң президиуму чидиг айтырыгларны шиитпирлээриниң чөптүг хевирлерин дилээринге белени болгаш ажык дискуссияны чорудуп турары-биле ылгалдыг

16.07.2015 Тываның Баштыңы Россияның балык ажыл-агый комплекизин хөгжүдер талазы-биле күрүне чөвүлелиниң президиумунуң ажылчын бөлүүнүң хуралынга киришкен
Президентиниң дузалакчызы, Күрүне чөвүлелиниң секретары Игорь Левитинниң эрттиргени «Россияның балык ажыл-агый комплекизин хөгжүдериниң дугайында» айтырыг талазы-биле Күрүне чөвүлелиниң ажылчын бөлүүнүң ийиги хуралынга Тываның Баштыңы киришкен. 

15.07.2015 Тываның Баштыңы чазактың көдээ ажыл-агый блогунга өскерлиишкиннерни кылыр

15.07.2015 РФ-тиң Чазааның Даргазының оралакчызы Александр Хлопонинниң удуртулгазы-биле эрткен арга-арыг өрттериниң талазы-биле селектор хуралга Тываның баштыңы берге айтырыгларны айыткан

14.07.2015 «Дүрген-2015» аныяктар шуулганы июль 18-21 хүннеринде болур

14.07.2015 Балыкчының хүнүн Тывада республика маргылдаазы-биле демдеглээн

14.07.2015 Ценгел тываларының наадымынга киржири-биле Моолче тыва делегация аъттаныпкан

14.07.2015 Тываның Баштыңы 2016 чылдың көдээ ажыл-агый чизезинге ыяк белеткенирин дааскан

14.07.2015 Тывада чаңчылчаан бойдус ажыглалының девискээрлерин тургузар ажылдар эгелээн

14.07.2015 Тываның Баштыңы күрүне деткимчезиниң үлелгезин ажык-чарлыг чорударын Көдээ ажыл-агый яамызындан негээн

13.07.2015 Тывада коммунал ачы-дуза дээш төлевирлер чыыр шалыпчы айны чарлаан

13.07.2015 Тывада Стратегиктиг инициативалар агентилелиниң (СИА) киржилгези-биле инвестиция климадын экижидеринге кады ажылдажылга айтырыгларын сайгарып чугаалашкан

13.07.2015 Тыва: «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» бүгү делегейниң аныяктар шуулганы чагыгларны хүлээп эгелээн

10.07.2015 Тыва бедик социал-политиктиг турум регион кылдыр арткан

10.07.2015 Ростуризм Тывага турисчи кластерлер тургузарынга акшандырыышкынны бээрин уламчылаар

10.07.2015 Тываның Баштыңы: «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилели күш-ажылдың кижизинге санаттынган

10.07.2015 Ада-чурттуң Улуг дайынының тыва эки-турачыларынга сактыышкын хүнүнге белеткелдер Тывада эгелээн

09.07.2015 Бүгү Россияның социал ажылдакчылар шуулганының шиитпирлеринге даянып, Тывага боттандырар бирги хемчеглерни хүлээп алган
Бүгү Россияның социал ажылдакчылар шуулганының резолюцияларын күүседириниң хемчеглер планын Тываның Чазаа бадылаан. Шуулган социал ачы-дузаларның шынарын болгаш чедингирин бедидеринче, социал хандырылга системазын модернизастаарынче угланган элээн каш шиитпирлерни хүлээп алганын сагындыраал.

09.07.2015 Тываның Аныяктар яамызы аныяктарның бизнес-төлевилелдериниң регион конкурузунуң түнңел чадазынче кирген кижилерни тодараткан

09.07.2015 Тывада хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг төптерниң (МФЦ) чаа брендбугун болгаш ылгавыр демдээн киирип турар
Республикада амгы үеде «чаңгыс соңга» тургузуу-биле күрүне болгаш муниципалдыг ачы-дуза чедирилгезин көргүзүп турар хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг 15 төп база тускайлаан 3 ажылчы олут бар.

09.07.2015 Тывада үлегерлиг өг-бүлелерге «Ынакшыл болгаш шынчы чорук дээш» медальдарны тывыскан
Кызылга Өг-бүле, ынакшыл болгаш шынчы чорук хүнүнде республиканың кожууннарындан үлегерлиг өг-бүлелерни шаңнап-мактаан. Чазак даргазының оралакчызы Органа Натсак 25 чылдан хөй чылдарда ниитилелде аас-кежиктиг болгаш төлептиг чурттап чоруур өг-бүлелерге бүгү-российжи байырлал-биле байырны чедирген.

09.07.2015 Инновацияның федералдыг конкурузунга Тывага хөмүр брикеттээр завод тудуунуң төлевилели тиилээн
Республика эрге-чагыргазының деткимчези-биле «Хайдып девелопмент» тыва тудуг компаниязы «Регионнар – турум хөгжүлдеже» конкурстуң хөй-ниити премиязын чаалап алган.

08.07.2015 Тываның Чазаа биче болгаш ортумак бизнести хөгжүдериниң «улусчу орук картазын» бадылаан

02.07.2015 Тываның кол капиталында инвестиция хемчээли 2014 чылда 10,8 хуу өскен

ТР-ниң Экономика яамызының дыңнадыы-биле, капитал салыышкынының кол үлүү тывыш адырында – инвестицияның ниити хемчээлиниң 58 хуузу, азы 8 млрд. 992,8 млн. рубль болган. Кызыл-Таштыгның полиметалл чыдынында даг-болбаазырадылга комбинадынга немей, хөмүр-даш чыдынының Межегей участогунда бедик технологиялыг шахтаны чыл дургузунда тутканы база «Бенконс» даштыкы компанияның тууйбу биле бетон заводунуң тудуунуң эгелээни инвестицияның хемчээлин көвүдеткен.

02.07.2015 Тываның Баштыңы уруглар садтарының тудуунче күрүне-хуу эштежилгени киириштирериниң аргаларын көөрүн дааскан

02.07.2015 Күрүне программаларын акшаландырарынга Тыва бодунуң үлүүн 5,6 катап көвүдеткен

01.07.2015 Тываның Баштыңы чер курлавырларын шиңгээдип турар хуу инвесторлар-биле социал эштежилге дугайында дугуржулгаларның боттанылгазынга мониторинг чорударын негээн

01.07.2015 Тываның Баштыңы республиканың чурттакчыларын онза байдал чурумун хажыт чок сагыырынче кыйгырган

Бо ийи-үш хүнде Тывада өөскээн арга-арыг өрттериниң саны 5 катап өскен. Өрттүң ындыг дүрген нептерээринге кургаг болгаш изиг агаар салдарны чедирген деп, специалистер санап турар. Өрт айыылының хенертен нарыыдааны-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол өрттүң айыыл чок чоруунуң дүрүмнерин сагыырынга харыысалганы улгаттырып, берге байдалды нарыыдатпайн, айыыл-халапка эккелбези-биле серемчени кошкатпазын кыйгырган:

- Хүндүлүг чаңгыс чер чурттуглар!

Канчаар-даа аажок изиг агаар тургустунган. Өрт айыылы бооп болурунуң эң бедик, онза байдал чадазы демдеглеттинген. Эрткен каш хонуктарда арга-арыгга 11 өрт хып, оларның саны ниитизи-биле 32 четкен. Неделя дургузунда 1 муң гектар черни өрт таварып эрткен болза, бо хүнде 5 муң 562 гектарда чалбыыштыг от киискээн.

30.06.2015 Тываның Баштыңы Тываже синтетиктиг наркотиктерни киир сөөртүрүн болдурбас хемчеглерни алырын негээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даргалаашкыны-биле Наркотиктерге удур комиссияның хуралынга Тываның девискээринге психотроптуг бүдүмелдерниң чаа хевирлерин нептередиринге удур ажыл-чорудулганың хемчеглерин сайгарып чугаалашкан.

29.06.2015 Павел Астахов-биле парлалга конференциязы

Республиканың массалыг информация чепсектериниң журналистери-биле парлалга конференциязының үезинде Президентиниң чанында Уругларның эргелерин камгалаар бүрүн эргелиг төлээ Павел Астахов, 2011 чылдың хыналдазының соонда Тывада уругларның эргелерин камгалаар адырда кол туруштар эки талаже өскерилгенин хыналданың түңнелдери көргүскенин дыңнаткан.

29.06.2015 Тываның Баштыңының чаа школалар тудар талазы-биле бүгү-российжи программаже республиканы киирер дугайында дилээн Павел Астахов деткээн

РФ-тиң Президентиниң чанында уругларның эргелерин камгалаар бүрүн эргелиг төлээ Павел Астаховтуң киржилгези-биле эрткен хуралда Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республика чаштарның өзүп-төрүттүнери-биле чуртта бирги одуругда, а өлүп-хораар чоруу кызырылган дээрзин илеткээн. Ие-чаштарны камгалаары-биле республиканың эрге-чагыргазы инфраструктура базымнарын: Перинаталдыг, Уругларга катапэмнээшкин болгаш реабилитация төптерин ажыглалче киирген, Кызылдың уруглар поликлиниказының капиталдыг септелгезин чоруткан. Бо чайын 5 уруглар садын ажыглалга киирер. 2008 чылдан бээр 1107 өскүстер бажыңнарны алган болза, чоокку үеде 274 кижиге чурттаар оран-саваның дүлгүүрлерин тыпсыр.

29.06.2015 РФ-тиң Президентиниң чанында уругларның эргелерин камгалаар бүрүн эргелиг төлээ Павел Астахов Тывада эки талаже өскерлиишкиннерни демдеглээн

Июнь 26-да РФ-тиң Президентиниң чанында уругларның эргелерин камгалаар бүрүн эргелиг төлээ Павел Астахов ажыл-ажыйжы сургачылаашкын-биле Тывага келген. Ооң келириниң мурнуу чарыында дузалакчылары республикада уруглар камгалалының талазы-биле байдалды хынап көрген. Тываның Чазаанга эрткен хурал үезинде Павел Астахов өскерлиишкиннерни демдеглээн:

26.06.2015 Тывада улуг даг-тывыш комбинадын бир дугаар туткан

Июнь 25-те Кызыл-Таштыгның полиметалл чыдынында даг-болбаазырадылга комбинадын албан езузу-биле ажыткан. Тывада совет үе соонда хуу инвесторларның салыышкыны-биле куруг черден тудуп үндүрген бирги улуг бүдүрүлге ол болур. Шолбан Кара-оолдуң чазакка ажылдап келбээн үезинде, 2006 чылда Чер иштиниң казымалдарын ажыглаар талазы-биле федералдыг агентилелдиң организастааны конкурс-биле тывышты шиңгээдиринге чөпшээрелди алган «Лунсин» даг-тывыш компаниязы - ооң ээзи. Комбинаттың төлевилелде көрдүнген күчү-күжү - 1 млн. руда, оон чес, свинец болгаш цинк концентраттарын алыр. Специалистерниң санап турары-биле, даг-болбаазырадылга комбинады бүгү күчү-күжү-биле ажылдап эгелээр болза, Тываның бюджединче үндүрүг болгаш чыылда кылдыр 400 млн.рубльдиң орулгазын киирер.

24.06.2015 Тыва Республиканың девискээринде онза байдал чурумун киирген

Россия Федерациязының 2007 чылдың май 21-те «Бойдус болгаш техногенниг характерлиг онза байдалдарбөлүктериниң дугайында» доктаалынга база Тыва Республиканың Чазааның онза байдалдарны болдурбас болгаш ону чок кылыр база өрттүң айыыл чок чоруун хандырар талазы-биле комиссияның 2015 чылдың июнь 23-те № 13 шиитпири-биле:

1. 2015 чылдың июнь 23-тен эгелеп Тыва Республиканың девискээринде онза байдал чурумун киирип, ону чайладырының регион деңнелин тургузар.

2. Муниципалдыг тургузугларның девискээринде: Өвүр кожуун, Мөнгүн-Тайга кожуун, Каа-Хем кожуун, Кызыл кожууннуң кызыгаарында, республика ужур-дузалыг «Абакан-Абаза» А-161 автооруктуң 240-255 км-де участогунда онза байдал зоназын тодарадыр.

24.06.2015 Чайгы дыштанылга лагеринге хораннанган уругларның байдалының дугайында билип алыры-биле республиканың халдавырлыг аарыглар эмнелгезинде «изиг харылзаа» шугумун ажыткан

Уругларның канчап хораннанганын тодарадыры-биле ТР-ниң Чазааның Даргазының социал айтырыглар талазы-биле оралакчызы Органа Натсак дүүн Таңды кожууннуң девискээринде «Орленок» уруглар лагеринге четкен.

Ооң чугаазы-биле алырга, лагерьде дыштанып турар 179 уругнуң 28-зи аараан. «Ижинниң халдавыры» диагнозтуг ортумак берге байдалдыг 20 уругну Бай-Хаак суурда база республиканың халдавырлыг аарыглар эмнелгелеринде чыттырган. Чүгээр байдалдыг 8 уругну ада-иелер боттарының хайгааралынче алган. Республиканың халдавырлыг аарыглар эмнелгезинде 8(39422) 6-40-60; 6-38-47 дугаарлыг телефоннарлыг «изиг шугум» ажыттынган.

24.06.2015 Июнь 27-де Тываның школаларынга доозукчулар кежээлери эртер

Тываның Чазааның айтыышкыны-биле доозукчулар кежээлерин организастыг эрттирер дээш Тываның шупту өөредилге албан черлеринге хайгаарал-хыналданы тудар кылдыр республиканың эрге-чагырга органнарыныңудуртукчуларын болгаш Өөредилге яамызының специалистерин быжыглаан.

Ол кежээ муниципалдыг тургузугларның болгаш хоорай округтарының ажылдакчылары байырлалды эки деңнелге эрттирери-биле тус чер чагыргаларының специалистериниң, башкылар болгаш ада-иелерниң талазындан корум-чурумну хандырып, чурум үрээшкиннерин болдурбазы-биле дежурныйлаашкынны организастаар.

23.06.2015 Будда Шакьямуни ыдык айның түңнелдерин Тываның Камбы-ламазы Лопсан Чамзы таныштырган

Будда Шакьямуниниң чуртталгазында үш кол болуушкун: Төрүттүнген, Чырык угаан четкен болгаш Паринирванаже чорутканы-биле холбашкан Сака Дава ыдык айны бистиң республикага бир дугаар езулап эрттирген. Ыдыктыг ол айда Тываның чурттакчылары «Ом мани падме хум» мантраны 1287000 катап номчаан.

23.06.2015 Тываның Баштыңы чайгы үеде уругларның амы-тынын болгаш кадыкшылын камгалаар хемчеглерни алырын тус чер чагыргаларындан негээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол кожууннар чагыргаларының даргаларындан чайгы үеде уругларның айыыл чок чоруун, амы-тынын болгаш кадыкшылын камгалаарының талазы-биле калбак тайылбыр ажылдарын чорударын негээн.

«Июнь айда үш бичии чаштар сугга дүшкен. Өг-бүлелерге канчаар-даа аажок улуг кажыыдал-дыр. Оваарымчалыг болуруңарны дилеп тур мен! Боттарыңарны болгаш ажы-төлүңерни камнаңар. Оларны хайгаарал чокка артырбаңар, айыыл чок чоруктуң дүрүмнеринге өөредиңер» - деп, Шолбан Кара-оол соцчетки дамчыштыр республиканың чурттакчыларын чагаан.

23.06.2015 Июнь 25-28 хүннеринде Москваның Кызыл шөлге «Россияның номнары» бүгү-российжи фестивальга Тываның үндүрүлгелерин база делгээр

Чылдың-на эртип турар «Россияның номнары» фестиваль бо чылын Кызыл шөлде аңгылаан 23 муң дөрбелчин метр шөлде чеди интерактивтиг черлерге делгелге-ярмарказын чорудар. Россияда Литература чылынга тураскааткан хемчег бо удаада 300 хире ном үндүрүкчүлерин каттыштырып, солун чүүлдерни аазап турар.

23.06.2015 Тываның Баштыңы РФ-тиң өөредилге болгаш эртем сайыды Дмитрий Ливанов-биле ужурашкан

Июнь 22-де Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң өөредилге болгаш эртем сайыды Дмитрий Ливанов-биле ужурашкаш, регионнуң элээн каш чидиг айтырыгларын сайгарып чугаалашкан. Ниити өөредилге системазын чаартыры-биле Тываның өөредилге адырын хөгжүдүп, ниити өөредилге организацияларының материал-техниктиг баазазын чаартырынга, оларның капитал септелгезин чорударынга улуг деткимче дузаны чедирип турары дээш республиканың удуртукчузу Россияның өөредилге болгаш эртем яамызынга четтиргенин илереткен.  

22.06.2015 Тываның Баштыңы Санкт-Петербургтуң студентилери-биле ужурашкан

22.06.2015 Тываның Баштыңы: «Али-Баба» компанияның үндезилекчизи Джек Ма чурттуң кол партнеру апаары чадавас

Президент экономиктиг шуулган соонда инвесторлар-биле ажылды күштелдирип, чөөн чүк-биле кады ажылдажылгаже кичээнгейни угландырарын айыткан.

«Али-Баба» компанияның үндезилекчизи Джек Ма чурттуң кол партнеру апаар чадавас – деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ПДЭШ-2015-тиң соонда демдеглээн. – Ооң бизнезиниң чылда саарылгазы 500 млрд. доллар деп даап бодаары безин берге. Ол бизнезиниң технологиязын биче бизнестиң санын көвүдеткени-биле (Кыдатта ол схема-биле 14 млн. кижи ажылга тургустунган) чедип алганы база солун. Ийи хүн иштинде ооң-биле ужуражып чугаалашкаш, ооң хей-аъдын, тура-соруун кайгап ханмадым. Бизнес дугайында ооң бодалдарын боттарыңар сайгарып көрүңер даан:

• Чамдыктарда эки аргаларны тодаргай тайылбырлаары бо-ла болдунмайн баар. А эки болгаш белен кылдыр тайылбырлаары, эки арга эвес-тир.

19.06.2015 Тываның найысылалын «Айыыл чок» хоорай АПК-ны тургузарынга шенелде шөл кылдыр алган

Тываның эрге-чагыргазы «Айыыл чок» хоорай аппарат-программа комплекизиниң чаңгыс аай программазын республиканың девискээринге ажыглап, хөгжүдер талазы-биле төлевилелди боттандырып эгелээн. Тываның найысылалы Кызыл хоорай төлелилелдиң шенелде шөлү болур. Ооң сорулгазы – айыыл чок чорукка, корум-чурум хандырылгазынга, транспортка, долгандыр бойдус хүрээлелинге болгаш өске-даа техниктиг курлавырларга контрольду чаңгыс видеосистемага мөөңнеп катттыштырары болур. Ол арга-хевир көскү амыдыралдың база ажыл-чорудулганың аңгы-аңгы адырларында байдалды үезинде хайгаараарынга, штатка хамаарышпас байдалдарда, чижээ, хамаатыларга удур корум-чурум үрээшкиннери азы техногенниг база өске-даа хевирниң ОБ айыылы тургустунуп кээрге ону чайладырынга улуг дөгүм.

19.06.2015 Уругларның «Байлак» кадыкшылга лагери дыштанылга сезонун июнь 23-те ажыдар

Чагытай хөлден ырак эвес черде «Байлак» лагери июнь 23-тен эгелеп республиканың кожууннарындан уругларны хүлээп эгелээр. Бо чайгы үш сезонда 630 уругнуң кадыкшылын быжыглаары планнаттынган.

19.06.2015 ПДЭШ-2015 үезинде Тываның Баштыңы РФ-тиң Харылзаа болгаш массалыг коммуникация яамызы база «Ростелеком» ААН-биле дугуржулгага атты салганнар

Дүн Петербургда эртип турар делегейниң экономиктиг шуулганының үезинде Россия Федерациязының Харылзаа болгаш массалыг коммуникация яамызы биле Тыва Республиканың Чазаа база «Ростелеком» КХН Тыва Республиканың девискээринге инвестиция төлевилелдерин боттандырар адырда кады ажыл-чорудулганың дугайында дугуржулгага атты салганнар.

Бо дугуржулга «Чурагайның дең эвес чоруун чайладыры» федералдыг төлевилелдиң регионга боттанылгазы-биле 250-ден 500 хире чурттакчылыг Тываның көдээ суурларын интернет четкизинче кожарын хандырар.

18.06.2015 Тыва чоннуң чайгаар өзүлдези-биле 2014 чылда Россияда мурнуку черде

РФ-тиң Кадык камгалал яамызының «2014 чылда кадыкшылды камгалап-хайгаарар адырда күрүне политиказының боттанылгазының дугайында» күрүне илеткелинде шак ындыг дыңнадыг кирген. Кадык камгалал сайыды Вероника Скворцова ниитизи-биле чуртта чурттакчы чоннуң санының өзүлдези демдеглеттингенин, тодаргайлаарга 43 регионда 1000 кижиге онааштыр өзүп-төрүттүнери ортумак российжи көргүзүг – 13,3-ден хөй болганын илеткээн. А Тыва бо удаада база-ла шупту регионнарны мурнаан, муң чурттакчыга онааштыр 25,3 чаш төрүттүнген, Россияда көргүзүгге деңнээрге 1,9 катай хөй.

18.06.2015 өг-бүле фермаларын болгаш эгелеп чоруур фермерлерни деткиири-биле Тыва федералдыг субсидияның хемчээлин 9-тан 29 млн. рубль чедир көвүдеткен

2015 чылда өг-бүлениң мал ажыл-агыйлыг фермаларынга грант кылдыр федералдыг субсидияны Тыва камгалап алган. Россияның Чазаа ол күрүне деткимчезин барык 3 катап көвүдеткен. Март айда бадылаттынганы езугаар республикага 9 млн. 799 муң рубльди тускайлаан турган болза, РФ-тиң Чазааның Даргазы Дмитрий Медведевтиң июнь 16-да ат салганы чаа айтыышкынында көдээ ажыл-агыйның өг-бүле фермаларынга ол дузаламчының түңү 29 млн. 199 муң рубль чедир өскен.

18.06.2015 Тываның Баштыңы РФ-тиң иштики херектер сайыды В. Колокольцев-биле республиканың кол автооруктарынга ОПА-ның стационар постуларын эгидерин дугурушкан

Средада Тываның Баштыңы Ш.Кара-оол РФ-тиң иштики херектер сайыды В. Колокольцев-биле ужурашкан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың социал-экономиктиг, географтыг байдалдарын өөренип көрүп тургаш, Тываның кол автомобиль оруктарының участоктарынга орук-патроль албанының стационарлыг постулар ажылын катап тургузарының айтырыын шиитпирлээринге деткимчени көргүзерин РФ-тиң ИХЯ-ның баштыңы Владимир Колокольцевтан дилээн. 

18.06.2015 Тываның Баштыңы Күрүне Совединиң президиумнуң хуралынга киришкен

Тываның Баштыңы Москвага сургакчылашкын үезинде Россияның Президентизи Владимир Путинниң даргалаашкыны-биле эртип турар Россияның Күрүне Совединиң президиумунуң хуралынга киришкен. Бо удаада «РФ-те наркотиктерге удур политиканың боттаныышкынының дугайында» деп айтырыгны сайгарып чугаалашкан.

17.06.2015 Тывада эм шынарлыг Дус-Хөл биле Хадың хөлдерге чедир орук чок черде шывыглыг орукту чаткан

17.06.2015 РФ-тиң Спорт яамызынга Тыва эштир бассейн биле спортчу төп тудуун доозарының субсидия акшазын камгалап алган

16.06.2015 Тывада социал угланыышкынныг коммерцияга хамаарышпас организацияларга бюджеттен деткимчени көргүзер

Социал угланыышкынныг коммерцияга хамаарышпас организацияларга республика бюджединден субсидияны бээриниң дугайында дүрүмнү Тываның Чазаа бадылаан. Коммерцияга хамаарышпас организацияларның төлевилелдерин шилиир талазы-биле конкурс комиссиязының шиитпиринге даянгаш, субсидияны бээриниң чурумун, байдалын, критерийлерин ол документ тодарадып турар.

16.06.2015 Доозукчулар кежээлерин организастыг эрттирери-биле Тываның школаларынга чазак даргазының оралакчыларын, сайыттарны, ведомстволарның удуртукчуларын быжыглаан

Тываның Чазааның айтыышкыны езугаар доозукчулар кежээлерин организастыг эрттирери-биле Тываның школаларынга хайгаарал-хыналданы тудар кылдыр чазак даргазының оралакчыларын, сайыттарны, ведомстволарның удуртукчуларын быжыглаан. Июнь 27-де, доозукчулар кежээзиниң хүнүнде, тус чер чагыргаларының ажылдакчылары, башкылар болгаш ада-иелер-биле олар хондур хайгааралды чорударлар. Оон аңгыда ол хүнде арага аймаан садарын кызыгаарлаан, хемнерниң деңнелиниң көдүрлүп, арга-арыг өрттери болуп турарындан база саргы көвүдээнинден бойдусче агаарлап үнерин база хораан.  

16.06.2015 «Атлас Джет» ХАН-ның чиңгине директору: Тывада авиашугумнарның хөгжүлдези дээрге, ол айтырыг дээш Шолбан Кара-оолдуң сыныш чок ачы-хавыяазы-дыр

"Атлас Джет" российжи хуу компания Sukhoi Superjet 100 (SSJ 100) самолеттарны ужудуп эгелээнден бээр бир чыл болганда боттарының агаар судноларының чажыдын ажыдар деп шиитпирлээн. "Атлас Джет" ХАН-ның чиңгине директору Дмитрий Хлопитько ATO.ru-га берген бирги интервьюзунга "Центр-Юг", "Рособоронэкспортом" авиакомпаниялар-биле кады ажылдажылгазының болгаш SSJ 100флотту хөй дакпыр көвүдедириниң дугайында планнарын чугаалаан.

Тыва арга-дуржулга

АТО: Дмитрий Олегович, март 27-де Кызылче SSJ 100 самолет-биле пассажирлер аргыжылгазын бир дугаар чоруткан болгай силер? Тываже ындыг экзотиктиг рейсти чүге кылыр бодай берген силер?

16.06.2015 Тывада «Кадыкшылдың маршруду» төлевилелдиң боттаныышкыны уламчылавышаан

Кардиолог, офтальмолог, эндокринолог, невролог, УЗД талазы-биле эмчи база рентгенлаборант дээш тускай эртемниг эмчилерден тургустунган Кызылдан көжүп чоруур бригада бо удаада +вүр кожууннуң чурттакчыларын ийи хүннүң дургузунда хүлээп ап, ханы шинчилгени эрттирген. Найысылал Кызылче чоруп турбайн, төптен келген эмчилерге амгы үениң бедик технологтуг дериг-херекселинге шинчидип алыр арганы кожууннуң 614 чурттакчылары алган.

16.06.2015 Тываның ажыл-агыйлары уксаалыг өшкүлери-биле Сибирь-Ыраккы чүктүң VII делгелгезинге үш тиилекчиниң санынче кирген

Чылдың-на Чита хоорайда эртип турар уксаалыг малдарның делгелгезинге Тываның ажыл-агыйлары чедиишкинниг киржип турар. Бо удаада Сибирь болгаш Ыраккы чөөн чүк федералдыг округда өшкү ажыл-агыйларының аразынга Тываның «Биче-Тей» биле «Ооруг» көдээ ажыл-агый кооперативтери тиилекчилерниң санынче кирген.

Конкурска уксаалыг хойлар азырап турар 50 хире ажыл-агый киришкен. Бо удаада Тываның хойжулары хажыызынга арткан. Мурнуку одуругже Забайкальениң, Алтай Республиканың, Бурятияның, Алтай крайның болгаш Хакасияның уксаажыдылга заводтары үнген.

15.06.2015 Ыдыктыг Хайыракан дааның кырынче «Хааннар шынаазы» археологтуг лагерьниң кежигүннери база үнгеннер

11.06.2015 Сайгарлыкчы чоруктуң "улусчу картазын" Тываның баштыңы деткээн

Сайгарлыкчыларның боттарының ажылдап кылганы болгаш Тываның Чазаанга кииргени сайгарлыкчы чорукту деткиириниң болгаш сайзырадырының талазы-биле хемчеглерниң планын Тываның Баштыңы бодунуң айтыышкыны-биле бадылаан.

Ооң дугайында республиканың Садыг-үлетпүр палатазында кирип турар бизнесменнерге ол дыңнаткан. Регионнуң удуртукчузу тывага сайгарлыкчы чоруктуң төөгүзүнге тураскааткан делгелгени барып көрген болгаш Садыг-үлетпүр палатазының активи-биле ужурашкан.Оларның тургусканы «чоннуң картазында» бо хүнде биче болгаш орутмак бизнестиң ажыл-чорудулгазында таваржып турары чидиг айтырыгларны киирген. Бизнести эгелеп база чорудуп турар үеде тыптып келир дыка хөй административтиг шаптараазыннарны бөдүүнчүдериниң талазы-биле тодаргай аргаларны ол документиде киирген.

11.06.2015 Тываның Баштыңы кылымал арага садыгжылары-биле демиселди күштелдирерин негээн

Хоралыг кылымал спирт аймаан республикаже киир сөөртүп турарлар-биле шыңгыы демиселди чорударын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол негээн.

Ол чугаа видеоконференция хевирлиг муниципалдыг удуртукчулар-биле  эрттирген аппарат хуралынга болган, аңаа Тываның ИХЯ-зының ажылдакчылары база киришкен. Сөөлгү үеде республиканың магазиннеринге зиртир суксуннарны садарын дыка кызыгаарлаан. Ону ажыглап эзиртир суксун садар чажыт черлер көвүдеп келген, ол көдээде база нептереңгей апарган. «Бир эвес дүвүрээзинниг 90 чылдарже эглир болзувусса, чонну ат кылыр бис. Ону болдурбас херек. Республиканың чүгле албан черлериниң киржилгези-биле эвес, муниципалдыг тургузугларның удуртукчуларын, хөй-ниити организацияларының төлээлерин киириштирип тургаш улуг хемчээлдиг ажылды чорудар херек»--деп, Шолбан Кара-оол медеглээн. 

11.06.2015 РФ-тиң Камгалал яамызының медицина албанының удуртукчузу Тываның курорттар болгаш аржааннарының талазы-биле конференцияга киржир

Тываның аржааннарының эм шынарларын тодарадырының талазы-биле ийи чыл дургузунда үргүлчүлээн шинчилелдиң түңнелин үндүрер.

Бойдустуң аржааннарының эм шынарын албан езузу-биле хүлээп көөрүнүң талазы-биле Тываның Баштыңының 2013 чылда саналдааны төлевилиниң күүселдезиниң түңнелин үндүрер үе чоокшулаан. Февраль 6-да Кызыл хоорайга регионнар аразының «Тываның аржааннары болгаш ооң эм шынарлары: шинчилелдиң түңнелдери, чугула айтырыглар болгаш перспективалар» деп эртем-практиктиг конференция болур. Ол шинчилелдерниң түңнелдери Тываның аржаааннарынга санаторий-курорт комплекизин тударының эргежок чугулазын бадыткаарынга болгаш ону регионну сайзырадырының күрүне программазынга кииреринге дуза болур деп санап турар.

11.06.2015 «Туранда» мыйыс кезиишкини эгелээн

Сыын ажыл-агыйының ажылдакчыларында чугула кампания эгелээн:  олар август айга чедир 125 сыынның мыйызын кезер ужурлуг, оларның чүгле 65 бажы үш хар четкен.

 Бүдүн-чартык чыл бурунгаар тургустунган ажыл-агыйга мы     йыс кезериниң талазы-биле эң баштайгы компанияны бо чылдың       июнь 6-да эгелээр деп доктааткан Сыын ажыл-агыйын регионга сайзырадырының талазы-биле эгелекчи саналды үндүрген Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ол бүдүрүлге чорудулгазы-биле таныжар дээш четкен.

Продукциязын алыр 5 сыынны аңгылап, кажаалааш, оларның баштайгызын мыйыс кезер тускай дериг-херекселге эккелген, ол дээрге сыынның ийи талазындан кыскаш, ооң бажын так тудуп алыр херексел-дир. Сыын ажыл-агыйында бригадир Андрей Бочкарев ол амытанга элээн аарышкылыг болур үүлениң чамдык нарын талаларын тайылбырлааш, бо чугула кампанияның эгелээнииң демдээ кылдыр республика Баштыңынга баштайгы мыйысты кезерин саналдаан. Дуржулгалыг специалистиң арга-сүмезин ажыглап тургаш Чазак Даргазы  сорулгазын эки күүсеткен, үш харлыг сыынның тергиин эки мыйызын чыылганнарга бараалгаткан.

11.03.2015 Эртемденнерниң ээлчеглиг үнүүшкүнү
Россияның Эртем хүнүн уткуштур Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң бөлүк эртемденнери Ч.М. Доржу, А.С. Донгак, Б. Баярсайхан, Л.К. Хертек, Ч.С. Чондан, У.О. Монгуш олар Тес-Хем кожууннуң Самагалдай, Чыргаланды, Берт-Даг сумуларының школаларынга аалдап чедип, башкылар, өөреникчилер - биле солун ужуражылгаларны эрттиргеннер.  Институттуң моол шинчилелдер секторунуң башкарыкчы эртем ажылдакчызы, филология эртемнериниң кандидады Чүргүй-оол Доржу тыва дылдың төөгүзүн, амгы үеде ооң байдалын, өске түрк дылдар-биле аразында төрелдешкээн, өске дылдардан ылгалып турар тускай онзагайларын база тыва чоннуң аңгы-аңгы үе-чадаларда ажыглап чораан үжүк-бижиин солун чижектер-биле деңнеп, дыңнакчыларның сонуургалын хаара тудуптар чугааны эрттирген. Оон аңгыда төрээн дылын билириниң чугулазын база амгы үеде орус дылды билириниң ажыктыын айтып чугаалаан. 

24.02.2015 Тайбың дээш, аяс дээр дээш...

Ада-чурттуң Улуг дайы­нының дайынчы болуушкуннары кижи бүрүзүнүң сагыжынга таңмаланып арткан.  Бо дайынның соонда эвээш эвес чылдар шуужуп эрткен, ынчалза-даа эрес-дидим маадырларывыс кажан-даа уттундурбас. Оларның дугайында Ада-чурт камгалакчызының хүнү — февраль 23-те, онзалап чугаа­лаары улуг ужур-уткалыг. 

ТР-ниң информатизация бол­­гаш харылзаа сайыды Аяна Шойгу, «Мегафон» ААН-ниң Тывада салбырының удуртукчузу Экер Хертек, «ВымпелКом» («Билайн» садыг марказы) ААН-ниң Тывада салбырының удуртукчузу Наталья Пуркина олар Бии-Хем кожууннуң төвү Туранда чурттап турар Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннарынга дүрген дуза дилээриниң сээнниг мобиль телефоннарын тыпсыры-биле четкен.

24.02.2015 Февраль 23-түң байырлалы кажан тывылганыл?

1919 чылдың январь 10-да Ажылчын-тараачын Кызыл Ар­мия­ның (РККА-ның) Дээди шериг инспекциязының даргазы Николай Подвойский Бүгү-эвилелдиң Төп Күүсекчи комитединче ча­гаа чоруткан. Ол «Улус Комиссарлар чөвүлелиниң Ажылчын-тараачын Кызыл Армияны тургузарының дугайында шиит­­­пири январь 28-те бир чыл болур. Кызыл Армияның тургустунган хүнүн январь 28 деп санап, демдеглезе эки боор» деп саналды киирген.

Ооң саналы озалдап келген болгаш ону чүгле январь 23-те сайгарып чугаалашкан. Саналдың озалдап келгени-биле ол дилегни хандырбас деп шиит­пирни Төп Күүсекчи комитет үндүрген. Ындыг турбуже январь 24-те Москва Совединиң президиуму «Кызыл Армияның тургус­тунган хүнүнге алдар кылдыр байырлалды тургузарының дугайында» шиитпирни үндүрген болгаш ону Кызыл белек хүнү—февраль 17-биле капсырлаштырган. Бир-тээ февраль 17 понедельник хүнү болганда, ажыл хүнүнде байырлал эрттирбезин барымдаалааш, чоокку дыштаныр хүн февраль 23-тү шилип алган.

21.02.2015 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Дөгээ дааның кырынга "Саң салыр " ёзулалга салган йөрээлдери

Тыва Республиканың Баштыңының йөрээл-чалбарыы:

Бойдузу Ыяш  Көксүмээр Хой  чылы,

Моорлазын, чаларазын! Курай – курай!

Чонум, чуртум, оран – таңдым,

Оожургалдыг болзун,өршээ! Курай – курай!

Эл чонумга экини хайырлаар,

Эки сеткилдиг чыл болзун!Курай – курай!

     Улус – чонум аас – кежиктиг,

       Уруг – дарыг өөрүшкүлүг,

Эки сеткилдиг, элбек дүжүткүр,

 Эвилең ээлдек болуп  көр! 

  

21.02.2015 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң малчын араттарга Шагаа-биле йөрээлдери

Хүндүткелдиг малын-малдап, ада-угувустуң ызыгуурун уламчылап чоруур арат-малчыннарывыс!

 

ШАГ ЧААГАЙ, ШАГАА ЧААГАЙ!

 

- Амыргын - на, амыргын!

- Сол - менди - ле бе?!

 - Ыт  - куш, дымаа - халаа сол - дур бе?!

 - Шагаа - найыр чиик - чаагай эртип тур бе?!

Аал-ораныңар амыр - тайбың - на турар болзун!

Азыраан малыңар арбын өзер - ле  болзунам!

Ажы-төлүңер, чоок кижилериңер каң кадык болзун!

Ажыл-ижиңер бүдүргүр -  туттунгур - ла болзунам!

21.02.2015 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Шагаа бүдүүзүнде байыр чедириишкини

Амыргын – на, амыргын, хүндүлүг чонум!

Шагааны уткуп,  ак сүдүн чажып, чалбарыырынга белеткенип алган,

чүдүлге - сүзүктүг, сүлдези бедик чаңгыс чер - чурттугларым!

           Шагның аазы чаларап, Ыяш олуттуг, дөрт ногаан меңгилиг, көк Аът чылын үдеп, 3 көк меңгилиг, Ыяш олуттуг көксүмээр Хой чылын уткуп алырынга шупту белен бис. Бурун шагдан тура салгал дамчып келген чараш чаңчылды чыл санында сагып, ада-өгбелеривистиң арттырып кааны ыдыктыг черлеринге саң салып, чаа үнүп келген чылга чалбарыгны кылыр бис. Аът чылы бистерге алдарлыг чыл болду. Россия биле Тываның демнежип эгелээнинден бээр 100 чыл болган оюнга тураскааткан улуг хемчеглерни бедик деңнелге эрттирдивис. Ол бистиң кады кылып каанывыс төөгүвүс-түр. Россияның Президентизи Тываның чонунга улуг хүндүткелин көргүзүп, кады байырлап келди.Владимир Владимирович Путинниң:Тыва-кайгамчык, чараш бойдустуг, онзагай оран.Тываларда чоргаарланыр чүүлдер хөй, ол дээрге чүс-чүс чылдарда культуразын кагбаан чон-дур - дээни бистерге дыка улуг үнелел - дир.

21.02.2015 Шыңгыы белеткел —эки түңнел

Шагаа бүдүүзүнде Бүгү-россия олимпиада­зының регионалдыг чадазының тиилекчилерин байырлыг байдалга шаңнаан. ТР-ниң өөредилге болгаш эртем сайыды К.А.Бичелдей 29 тиилекчилерге база 99 тус-тус шаңналдар алган өөреникчилерге дипломнарны тывыскан.

Эң-не хөй шаңналдыг черлерже Тыва Республи­каның лицей-интернадының, №15 лицейниң, №5 гимназиязының, күрүне лицейиниң база аграр лицейниң өөреникчилери тергиидеп үнген. Тере-Хөл, Тожу база Мөңгүн-Тайга кожууннардан чаңгыс-даа өөреникчи шаңнал албаан. Бай-Тайга, Каа-Хем база Эрзин кожууннардан бир-бир өөреникчилер шаңналдыг черлерже кирген. Бо чылгы олимпиа­дага хөй кезиинде ан­гли дылга (27 кижи), тыва дылга (20 кижи), төрээн чогаалга (19 кижи), технологияга (17 кижи), ОБЖ (10 кижи), күш-культурага (9 кижи), орус дылга (9 кижи), экологияга (5 кижи), ниити билигге (5 кижи) өөреникчиниң баллдары хөй болган.

21.02.2015 Алдар-аттыг мөге болзун!

Тываның күрүне универ­ситединиң күш-культура фа­культединиң 3-кү курузунуң сту­­дентизи, оожум-топтуг аажы-чаңныг, чараш, чаптанчыг мөзү-бүдүштүг, кижизиг, чор­гаар дурт-сынныг спортчу Айдың Монгуштуң 2014 чылда улай-улай чедип алган чайынналчак чедиишкиннеринге өөрүп, ооң дугайында сонуургааш, боду-биле ужуражып четтим.

Айдың бодун таныштырарда «Улуг-Хемниң Торгалыг суурга ада-иемниң беш дугаар хеймер оглу болуп төрүттүнген мен» деп, хүлүмзүрүй аарак, хөөреп олурду. Ооң чугаазындан ол эш-өөрзүрек, улугну улуг, бичии­ни бичии деп хүндүлеп, үнелеп билир кылдыр кижизиттинген дээрзи илдең. Айдыңның ук-төөгүзүнде даайлары хүрежип чораан, ам-даа шыырак диртип, хүрежип турар.

21.02.2015 Кыдат тываларында Шагаа ёзулалдары

Кыдаттың тус-тус черлеринде амыдырап-чурттап чоруур төрел-бөлүк чонувустуң ёзу-чаңчылдарын шинчилээр эртем ажылын 2010 чылдан тура чорудуп эгелээн мен. Үнүүшкүннерим үезинде кыдат тываларының Чаа чыл байырлаашкыннарынга таваржып, харын-даа ол чараш, ыдыктыг байырлалдарның белеткелинге болгаш чорудуунга амы-хууда киржир аас-кежиктиг болгуладым. Ынчангаш аңаа даянып, Чөөн чүк улузунуң Чаа чылы – Шагаа­ны Кыдатта чурттап чоруур төрел бөлүүвүс канчаар ёзулап эрттирерин көрген-билген барымдааларымга док­таап тургаш, номчукчу-биле үлежикседим. Кыдатта Чаа чыл байырлалын албан-ёзу байдалы-биле ийи катап демдеглээр. Григо­риан хүн дизии-биле январь 1-де уткуур-даа болза, Чөөн чүктүң ай санаашкыны-биле Чаа чылды эң-не бедик ёзу-чурумнуг, утка-шынарлыг кылдыр эрттирер. 

21.02.2015 Онзагай Бүрен-Хем

Депутаттың ажыл-албаны

Тываның соңгу-чөөн талазында Каа-Хем – хөй чурттакчылыг улуг кожууннарның бирээзи. Он дөрт сумуларында 12 муң бир чүс ажыг орус, тыва, кыргыс, хакас, узбек дээш, оон-даа өске нация чоннар чурттап турар. Көдээ ажыл-агый талазы-биле чылдан чылче мал бажының саны өзүп турар. Мурнакчы чылгычылар, муңчу малчыннар, араттар болгаш өске-даа мергежилдиң кижилери Каа-Хемде хөй. Кожууннуң социал-экономиктиг хөгжүлдезинге ТР-ниң Дээди Хуралының депутады Юрий Валерьевич үлүг-хуузун киирип, улуг идигни берип турар дээрзин каа-хемчилер чоргаарал-биле чугаалаар болду. Бо де­путат соңгулдага кожууннуң мурнундан ийи удаа чоннуң үнүн хөйү-биле чаалап алгаш, амгы үеге чедир оларның-биле сырый харылзаалыг  ажылдап турар. Бо чылдың февраль 5-те  Юрий Кара-оол Бүрен-Хем суурга ажыл-албанының аайы-биле уруглар садынга, көдээ Культура бажыңынга болгаш школазынга чораан. Кайы ырактан көскү, суурнуң аян-шинчизин каас­тап турар бичии чаштарның «Хүнчүгеш» уруглар садынгачедип, амгы байдалы-биле танышкан. Уруглар садының ийи каът бажыңын чаартып, капиталдыг септелгени чоруткан база чаа дериг-херексел-биле дериттингени чараш-даа, көрүштүг-даа.

21.02.2015 Аржааннарывыс авыралы
Бойдус чаяалгазының ачы-авыралының дугайында бурунгу грек эртемден эмчи Гиппократ эрте-бурун шагда-ла мынчаар чугаалап каан: «Эмчи эмнээр, бойдус кадыкшыдар». Шынап-ла, өзээн өттүр-ле сөглээн. Тываның чону чай келирге-ле, төрээн бойдузунуң чайгаар бүткен аржааннарынга болгаш хөлдеринге барып эмненип, кадыын быжыглап чаңчыккан. Оларның кижиниң кадыынга кайы хире ажыктыын, кандыг аарыгга кайы аржаан дузалыын Тываның чону кол нургулайында эки билир. Ындыг-даа болза эртем-медицина талазы-биле шинчилелдер ам-даа төнмээн, 2013-2014 чылдарда кожуун бүрүзүнде кижилерниң хөй барып турары аржааннар болгаш хөлдерге эмчилерниң бөлүктери эртем-шинчилел ажылдарын чоруткан. Ийи чыл иштинде кылдынган улуг ажылды Россияның эртем хүнүнге тураскааткан регионнар аразының эртем-шинчилел конференция­зынга түңнеп чугаалашкан.

10.02.2015 Өртектерниң ылгалы
Сөөлгү үеде аъш-чем өр­тээниң аартап турары  чонну дыка дүвү­­ре­дип ту­рар. Кызыл хоорайның  улуг садыгларында хүн бү­­рүде хереглелдиң аъш-чем аймааның өртектерин көрүп, үнүүшкүннү кылдывыс. Садыгларда аъш-чем аймааның өртектери аң­гы-аңгы болду. Хоорайның эң хөй садып алыкчылыг улуг садыы «Гарудада» хлебтиң өртээ – 22 рубль, сүттүң — 65 рубль, чигирниң  - 70 рубль, «Пять звезд» садыгда сүттүң өртээ - 68 рубль, чигирниң – 72 рубль, чуурганың – 60 рубль.  «Азас» садыында хлебтиң — 28 рубль,  чигирниң  — 67 рубль, сүттүң – 69 рубль, чуурганың — 64 рубль  болза,  чанында кожа турар «Наташа» садыында   хлебтиң – 26 рубль; чигирниң – 70 рубль; чуурганың — 69 рубль; сүттүң – 61 рубль.

10.02.2015 Шагаа-2015 болгаш «Масленица» байырлалдарының хемчеглери

«Шагаа-2015» 1-4 класс өөреникчилеринге оюн-тоглаа программазы (утренниктер) – Тываның чаңчылчаан культура болгаш ус ажыл төвүнге февраль 9-тан 13-ке чедир.

«Шагааның үүжези» допчулал болгаш номнар делгелгези; «Алдын Шагаа»өөреникчилерге темалыг кежээ; Национал ба­йырлал «Шагаа – хуулгаазын үе» культура программазы – А.С. Пушкин аттыг национал библиотекага февраль 12, 13, 17 хүннеринде.

«Хуужуур чокта, төрүттүнген хүн эртпес, блины чокта, Масленица болбас» темага номнар полказы – А.С. Пушкин аттыг нацио­нал библиотеканың салбырларынга февраль 12-ден 22-ге чедир.

«Масленица – байлак сеткил» темалыг сайгарылгалар бөлүү –Н.Рушева аттыг уруг­ларның уран чүүл школазынга февраль 16-да 10.00 база 14.00 шакта.

09.02.2015 «Тыва сценаның эртинелери»: Надежда Наксыл

Тываның Национал театры «Тыва сценаның эртинелери» деп чаа төлевилелди эгелээн. Ооң бир дугаа­рын биче театр «Тет-а-тетке» Тываның Улустуң артизи Надежда Наксыл ужуражылга кежээ­зи-биле ажыткан. 

Аңаа артистиң эш-өөрү, өөреникчилери база ооң хөй талалыг салым-чаяанының мөгейикчилери кээп киришкен. Ужуражылга кежээзин оожум аялга үделгезинде артистиң шүлүк номчулгазы-биле эгелээн. Ооң шүлүк номчуурунуң тускай аянын дың­наан санымда-ла мага ханып, катап-катап дыңнаксаар мен. Артист бодунуң намдарын бичии тоолчургу чугаа кылдыр таныштырды. Ында 4 ажы-төлдүг өг-бү­лениң хеймери бичии Идегелдиң Пушкинниң, Свифтиң тоолдарынга бүзүреп, бодун тоол оранында кылдыр сагыжында бодап чоруурун чугаалап турар. Бичиизинден тура бүзүрээчел, чогаадыкчы, чиик бодалдары ам-даа улгаткыже ооң аажы-чаңында артып калган, чамдык эш-өөрү «карак-шилиң уштуп көрем, Надя» деп чемелей-даа бээрин артист чугаалап турду.

09.02.2015 Каайлы албаны: Цаган-Тологой

Тываның каайлы албаны 1992 чыл­дың ноябрь 17-де тургустунган. Оон бээр-ле республиканың каайлы ажылдакчылары Тываже киир болгаш үндүр сөөрткен барааннарның санын, хуусаазын, шынарын, өртек-үнезин, үнген дөзүн, эдеринчи документилерде айтып турар медээлери шынга дүгжүп турар бе дээш, өске-даа хыналда ажылын чорудуп турар албан чери болур. Ол ышкаш чажыт байдал-биле хоойлу-дүрүмде хоруглуг деп айыткан боо-моңгу, наркотиктиг бүдүмелдер дээш, өске-даа чүүлдерни, ооң кырындан мал оорлааш, киир азы үндүр сүрүп турарын хынап эрттирер ажыл база оларга хамааржыр. Даштыкы чурттар-биле экономиктиг харылзааларның түңнелинде бараан саарылгазындан кирген орулганы күрүне бюджединче киирер харыысалгалыг ажылды база каайлы албаны харыылап турар.Тываның  каайлы черинде күрүнениң экономиктиг эрге-ажыын камгалаар сорулгалыг үш эрттирилге даамалдары бар: Хандагайты, Цаган-Тологой база Шара-Суур.Январь айда болуп эрткен чылды түңнээн хуралынга ТР-ниң каайлы албанының начальниги Евгений Титанаков, эрге-хоойлу камгалалының талазы-биле оралакчызы Оолак Бады, Цаган-Тологой эрттирилге пунктузунуң начальниги Карим Эртне, күрүне албанының болгаш килдис начальниги Павел Хлопов олар тус-тузунда илеткелдерни кылган.

09.02.2015 Кадык диштер. Чараш хүлүмзүрүг

Бежен-оол Кууларович Торуш республиканың диш эмнелгезиниң улуг эмчизи болуп ажылдаа-ла, 9 чыл чеде берген. Ол күш-ажылчы базымнарын бо-ла эмнелгеге эгелээн, ниити ажыл стажы 20 чыл ашкан.

Эмнелге бичии уруглар, улуг улус эмнээр база диш салыр 3 салбырлыг. Ында дишти эмнээр, турар, салдыртыр, аарыг кижиниң баштайгы байдалын шинчилээр, диштиң бүү­­лезин, шазын, аас иштинге янзы-бүрү оюлганнар, кемдээшкиннер тыптып кээрге, эмнээр болгаш диш тырттырар рентген кабинеттерде эмчилер республиканың чурттакчы чонун хүлээп ап турар. Ниитизи-биле эмнелгеде 126 ажылдакчы бар, оларның 50-ни — диш эмчилери. Эмнелгеде10 дээди, 4 — 1-ги, 12 —2-ги категорияның, а артканнары аныяк эмчилер ажылдап турар. Бүгү-делегейниң диш эмчизиниң хүнүн уткуштур эмнелгеге чедип, Бежен-оол Торуш-биле ужураштым.

09.02.2015 Өвүрде кыштаглаашкын: малдың деңгели шыырак

Өвүр кожууннуң көдээ ажыл-агый адырында  «Торгалыг», «Чалааты», «Адарган» деп үш муниципалдыг бүдүрүлге, «Саглы-Бажы», «Хөгжү», «Аржаан-Туруг», «Кошкарлыг» кооперативтери, 48 арат фермер ажыл-агыйлар, 1120 хууда дузалал ажыл-агыйлар кирип турар. Кожуун иштинде 186 малчын коданнарда 560 дузалакчылар хаара туттунган.

Кожуун девискээринде 2015 чылдың январь 1-ниң хүнү-биле  бода мал бажы  9276, ооң иштинде 547 сарлык, шээр мал 136857, аът саны 4267, хаваннар 42 баш четкен. Бо сан-чурагай чылдан чылче өзүп турар, чүгле хаванның баш саны эвээжээн.

05.02.2015 Газ чок

Кызыл хоорайның төп­­чүткен газ хандырылгалыг хөй каът чуртталга бажыңнарының чурттакчылары январь айның сөөлгү хүннеринден газ плиталарынга аъш-чем хайындырып алыр арга чок бооп турар. Ол бажыңнарны «Тувгаз» ажык акционерлиг ниитилел газ-биле хандырбайн турар, чүге дээр­ге бо бүдүрүл­­гениң өрези көвү­­дээш, газ садып алыр акшазы чок. Кызыл хоорайдан аңгыда, республиканың девискээринде 93 суурларны болгаш хоо­райларны ААН «Тувгаз» газ-биле хандырып турган. Амгы үеде ол суурларның, хоорайларның чурттакчылары база газ чок арткан. «Тувгаз» ажык акционерлиг ниитилелдиң удуртукчузу Валерий Иванченконуң «Шын» солуннуң редакциязынга дың­надыы-биле алырга, республиканың чонун газ-биле хандырарынга дузаламчы кылдыр 2 миллион 900 муң рубль акшаны үндүрүп бээр аргазын Тыва Республиканың Чазаанда шиит­пирлеп турар.

05.02.2015 Чиигелделер хевээр артар

Тыва Республиканың Кадык камгалал яамызы эрткен чылдың түң­­нелдерин үндүрүп, 2015 чылда кол сорулгаларны тодараткан. Бис­тиң номчукчуларывысты сонуургадып турар чугула айтырыгларга харыыларны кадык камгалал сайыды Орлан Эрес-оолович Донгакберген.

– Кадык камгалал адырының ажыл-чорудулгазының баш бурунгаар түңнелдери бар. Оон көөрге, Тываның чурттакчыларының аарыыр чоруу көвүдээн бе азы эвээжээн бе? Өлүп хораарының байдалы чавызаан бе?

– Улустуң аарыыры көвүдээн деп чугаалап болбас. Чамдык аарыг­лар, чижээ, онкология, хан эргилдезиниң талазы-биле бис чурттуң чамдык регионнарындан  эки байдалдыг бис. Ооң-биле чергелештир сөөлгү чылдарда социал ужур-уткалыг аарыглар, ооң санында туберкулезту эвээжеткен күжениишкиннер турбуже, чурттакчы чоннуң кадыкшыл байдалында езулуг-ла экижиишкин чедип алдынган деп мактаныр аргавыс чок. Чаш уругларның бүрлүрү, орук-транспорт озал-ондаан­дан, туберкулезтан өлүп хораары чавызап турары өөрүнчүг. Өске аарыг­лар ужун өлүп хораар байдал эрги  деңнелинде хевээр.

05.02.2015 Тиилелгениң старты

Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тии­лелгениң юбилейлиг байырлалдарының үезинде Хамаарышпас кү­­рү­­нелер эвилелиниң даштыкы кызыгаары-биле Тиилелгениң эстафетазы эртери чаңчыл апарган.

Хамаарышпас күрүнелер эвилелиниң чурттарының улустарының шаг-төөгүден бээр тыптып келген эп-найыралын болгаш дем-билелиг чоруун улам быжыктырар, фашизмге удур демиселге маадырлыг чоруун утпас сорулга-биле Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 70 чыл юбилейинге тураскааткан Тиилелгениң эстафетазы 2015 чылдың февраль 2-де маадыр шивээ Брест биле маадыр хоорай Мурманскиден старт­таан. Бо улуг хемчээлдиг шериг-патриотчу акция, Тиилелгениң эстафетазы май 28-те Кызыгааржылар хүнүн­­де Москвада Мөгейиг даанга кээп доктаар. Тиилелгениң эстафетазының оруун дургаар кызыгаар шерииниң кезектери тус чер эрге-чагыргазының органнары болгаш хөй-ниити организациялары-биле кады Тиилелгеге турас­кааткан байырлыг хуралдарны, митингилерни, Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчилери-биле ужуражыышкыннарны, өөредилге черлеринге Маадырлыг чоруктуң кичээлдерин эрттирер, делгелгелерни организастаар болгаш артистер концерттерни көргүзер.

05.02.2015 Өскүс анайдан байыыр

Россия биле Украинаның аразында политиктиг чөрүлдээлерниң уржуунда бистиң чуртувуска удур Американың Каттышкан Штаттарының болгаш Европа эвилелиниң чурттарының экономиктиг кызагдаашкыннары Россияны чүгле бергедээшкиннерге тава­рыш­тыр­ган эвес, а экономиктиг айтырыгларны канчаар шиитпирлеп тур­ганын ханызы-биле сайгарарынче, частырыгларны эскерип көөрүнче база албадапкан деп болур. Экономиктиг кызагдааш­кынның уржуундан тыптып келген бергелерни Россияның политиктиг удуртулгазы болгаш чон экономиктиг буу­раашкын кылдыр хүлээп албайн,­ чурт иштинге аъш-чемни, идик-хепти, барааннар бүдүрүлгезин көвүдедир талазы-биле шыңгыы хемчеглерни алыры чугула деп санап турар.

Россия Федерациязының де­вис­кээрлериниң баштыңнары, хоой­лужудулга хуралдарының дар­галары, улуг хоорайларның мэрлери-биле январь 29-та эрткен чөвүлел хуралга Россияның Президентизи Владимир Путин: «Дараазында чүүлдерже кичээнгейни угландырып тур мен: мында олурар кижилерниң хөй кезии-биле бистерниң 2008-2009 чылдарда кылып турганы ышкаш, шак-ла ынчалдыр Федерацияның субъект бүрүзүнге экономикага болгаш социал адырга боттарының ап чорудар хемчеглериниң планын кончуг дүрген тургузар херек» — деп чугаалаан.

05.02.2015 Пенсияга 11,4 хуунуң немелдезин санаары

2015 чылдың февраль 1-ден камгалалдыг пенсия 11,4 хуу өскен болгаш ону пенсия баллынга дүүштүр санаар апарган.  Чүге дизе ындыг чаартылга 2015 чылдың январь 1-ден пенсия санаарының чаа дүрүмү   күштүг болуп киргени-биле хол­башкан. 2015 чылдың январь 1-де пенсия баллы 64 рубль 10 көпеекке дең турган болза, а февраль 1-ден ону индексастаан соонда бир баллдың өртээ  71 рубль 41 көпеек чеде берген (64,1 х 11,4 хуу).  

Февраль 1-ден камгалалдыг пенсия 1, 114 коэффициент, азы 11,4 хуу өскен болганда, ону балл таварыштыр санаарда, пенсионер кижи бүрүзүнүң ап турар пенсиязынга дүүштүр санап үн- дүрер. Чамдык улус мону соора билип алгаш, бо баллды 11,4 хуу­га көвүдедир, ынчангаш шупту пенсионерлерге немелде чаңгыс түңнүг болур деп бодап турары шын эвес. Өзүлде мурнуку чылдарда санап турганы ышкаш, пенсионер бүрүзүнүң пенсиязының хемчээлинден хамааржыр дээрзин онзагайлаары чугула.

05.02.2015 Сен — сайгарлыкчы сен

Январь 30-де Тыва Үндезин культура төвүнге Тываның    аныяк сайгарлыкчыларының ийиги түңнел шуулганын ТР-ниң Аныяктар болгаш спорт херектериниң талазы-биле яамы эрттирген. Аңаа ТР-ниң Экономика, ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамылары, ТР-ниң бизнес-инкубатору, ТР-ниң садыг-үлетпүр палатазының төлээлери, найысылалдың болгаш республиканың аңгы-аңгы кожууннарындан аныяк сайгарлыкчылар, ТКУ-нуң студентилери болгаш өскелер-даа киришкен.

Шуулганны ТР-ниң аныяктар болгаш спорт херектериниң талазы-биле сайыт Уран-кыс Мижит-Доржу Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң мурнундан чыылганнарга байыр чедирип ажыткан:

05.02.2015 Алыры — амыр, бээри — берге

Сөөлгү үеде кижилерниң чурттаар аяны ындыг апарган бе азы чединместиң хараазындан бе, кижи бүрүзүн дыңнаарга-ла, «кредиттиг мен» дээр.  «Ажылдап-ла турар, алган шалың доозазы кредитче кирер» дээр улус-ла хөй. «Кредит чок мен» дээр улус ховар. Эртем-билиглиг дарга-бошкалардан эгелээш ажыл чоктарга чедир хуулуг чээли төлээри  «мода» апарган.  Аңаа хамаарыштыр дараазында кижилерниң  бодалдары-биле таныштырып көрейн.

05.02.2015 Начын Кууларның мөңгүн медалы

Хостуг  база херээжен хүрештерге Голден Гран-при И. Ярыгинниң 26 дугаар бүгү делегей чергелиг чаңчыл болган маргылдаазы январьның 23-25 хүннеринде Красноярск хоорайга болуп эрткен.

 Маргылдаага делегейниң 21 чурттарындан 273 шыырак мөге киришкен. Бистиң республиканың адын камгалап, 2014 чылда Россияның ийи дугаар призеру Омак Сурун база  делегей чергелиг маргыл­дааларның киржикчилери  Хуреш-оол Дондуг-оол, Менги Мортуй-оол база аныяк  19 харлыг мөгелер: Кызылда олимпийжи курлавырлар училищезиниң сургуулу  Начын Куулар,  көдээ ажыл-агый техникумнуң студентизи Сылдыс Монгуш хүрешкеннер.Баштайгы салыгда 57 (килдиг)  мөгелер аразынга Омак Сурун, 61 (килдиг) мөгелер аразынга Сылдыс Монгуш  база   Начын Куулар ойнааннар. Дараазында 61 (килдиг)  мөгелер аразынга ниитизи-биле шупту 33 спортчу күжүн шенеп хүрешкен. 

05.02.2015 Шагаа-2015-ке уткуштур

Хой чылы кандыг болурул?

2015 Хой чылы, ону Өшкү чылы деп база адап турар, бөдүүн эвес, харын-даа дүвүрээзинниг болур. Ажылды, дыштанылганы, хуу амыдыралды чогумчалыг кылдыр планнаары чугула. Өг-бүле тудуп алырынга таарымчалыг чыл, чүге дээрге хой (өшкү) дээрге өдээнге ынак мал-дыр. Оон аңгыда ол шынчы болгаш идегелдиг амытан.

Ындыг турбуже Хой чылында хоп-нүгүл үнүп болур айыылдыг үелер тур­гулаар. Ооң уламындан ат-алдар-даа кудулап болур. Ылаң­гыя доктаамал аас былаажып, кайы-даа тала дүжүп бериксевес ажылчын коллективтерге материалдыг, саң-хөө айтырыгларының шиитпирлеттинери берге болур. Хой чылында мурнуку одуругже үнер дээш демиселге сагынгыр-тывынгыр чорук херек. 2015 чылда улустуң сеткилинге тааржыр, ниитилелге ат-алдарлыг, онзагай кижилер көстүп келир. Оларның сорулгалары дидим болур. Ындыг кижилер кара чааскаан чоруурунга хөңнү чок, олар кичээнгейниң төвүнге турарын күзээрлер.

30.01.2015 Бистиң дорт хүлээлгевис

Тываның Баштыңы ТР-ниң Дээди Хуралынга (парламентизинге) 2015 чылда республикада болгаш иштики политикада ажыл-херектерниң байдалының дугайында Айыткалын кылып тургаш,  Тиилелгениң 70 чылынга белеткел ажылдарынга, Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочун  бүрүзүн дүрген кыйгыртыышкын кнопкалыг мобильдиг телефон-биле хандырарының база өске-даа организастыг ажылдарны январь айда доозар даалгаларны берген.

«2015 чылда бистиң чуртувус улуг, алдарлыг юбилей – Улуг Тиилелгениң 70 чылын демдег­лээр. Бо кайгамчык байырлалга бис белеткелди эгелей берген бис. Оргкомитет тургустунган, ажыл планы бар. Организастыг хемчег­лер, чугула-даа бол,   ол — дузалал ажыл-херек. Кол-ла чүүл – езу-барымдаалаар чоруктан чайлаары, хемчеглерни сагыш-сеткилден кылыры, хоочуннарга хүндүткелди бараалгадыры, чалыы салгалды Улуг Тиилелгениң байырынче хаара тудары,  бистиң алдарлыг чаң­гыс чер-чурттугларывыстың салым-чолун таварыштыр аныяктарны демче хаара тудары.

30.01.2015 Кыштаглаашкын хүр-менди

Мал ажыл-агыйларының шупту хевирлеринде 6281 баш мыйыстыг бода мал (ооң иштинде 2810 баш инек), 34060 баш шээр мал (ооң иштинде төрүүр 16692 баш өшкү, хой),1532 баш чылгы мал, 681 баш бе, 284 баш хаван, төрүүр 151 баш хаван, 1 баш теве бо чылдың кыштаглаашкынынче кирген.

Эрткен чылдың деңнелинден мыйыстыг бода мал 415 баш, шээр мал 6800 баш, чылгы мал 380 баш өзүлделиг болган болза, хаван 12 башка эвээжээн. Кожуун девискээринде хууда дузалалдың 825 ажыл-агыйлары бүрүткеттинген. Ол ажыл-агыйлар Чаа-Хөлде — 550, Ак-Дуругда — 137, Кызыл-Дагда — 105, Шаңчыда — 33 өрегеге хамаар­жыр. Кожуунда көдээ ажыл-агыйның 5 бүдүрүлге кооперативтери, 15 арат ажыл-агыйлары, эрткен чылдан 7 сан хөй.  Кыштаглаашкынны хүр ажып эртер сорулга-биле бүгү кожууннуң  ажыл-агыйлары 5217 тонна сүүзүннүг сигенни, 616 тонна саваңны, тараа культураларындан 214 тонна сүүзүннүг болгаш чулуктуг мал чемин белеткээн. Тус черниң чагыргазы 10 тонна сигенни боттарының күжү-биле курлавыр кылдыр белеткээн. Кожууннуң девискээринде ниитизи-биле 86 кыштаг бар. Оларның 58-зи — Чаа-Хөлде, 5-жи — Ак-Дуругда, 9-зу — Кызыл-Дагда, 14-ү — Шаңчыда

30.01.2015 Музейлер уругларга халас

Россияның уруглары 2015 чылдың январь 1-ден эгелеп федералдыг музейлерни халас көөр. Ол дугайында Россия Федерациязының культура сайыды Владимир Мединский Күрүне чөвүлелиниң база Культура болгаш уран чүүл чөвүлелиниң каттышкан хуралынга дыңнаткан. Кайы-даа чурттуң хамаатызы болуп турары хамаанчокка 18 хар четпээн уруглар музейже халас кирерин ол айыткан.«Бистиң музейлеривис — төөгүнүң болгаш культура чырыдыышкынының эң-не дээре черлери. Аңаа бичии уругларның саны көвүдеп-ле турар болза эки. Регионалдыг эрге-чагырга бо эгелээшкинни чижекке алза эки боор» — деп, ол демдеглээн.

Россияда федералдыг деңнелде 90 музей кирип турар, оларның эң-не улуглары — Эрмитаж, Пушкин музейи, Третьяков галереязы, Литературлуг, Төөгүнүң база Орус музей. Тыва Республиканың Национал музейи республика чергелиг музейлерге хамааржыр болгаш бо эгелээшкинче кирбейн турар. Ынчалза-даа 1992 чылдың октябрь 9-та үнген №3612-1 федералдыг хоойлуга даянып, айның сөөлгү дыштаныр   хүнүнде 18 хар четпээннерге болгаш студентилерге музейже халас кирер арганы берип турар. 

27.01.2015 «Демниг сааскан теве тудуп чиир»

2013 чылдың май айда Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүл­­ге» деп губернатор төлевилелин боттандырып эгелээр дугайында чарлаан.

Төлевилелдиң сорулгазы, ону боттандырарының аргаларын чонга тайылбыр­лаар талазы-биле улуг ажылды массалыг информация чепсектеринге чоруткан. «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүл­­­­ге» деп губернатор төлеви­лелинге ажыл-агыйжы сеткил-хөөннүг, эрес-кежээ кижилер дораан-на идегеп, аңаа киржи берген. Чамдык кижилер боттарының хууда ажыл-херээн эге­лээринге, ажыл-агыйлыг кижилер оларны алгыдып алырынга губернатор төлевилели дузалыг болган. Төлевилелди колдуунда республика бюджединден акшаландырган. Акшаландырыышкынга «Көдээ ажыл-агый рыногун хөгжүдери болгаш көдээ ажыл-агый продукциязының чиг эт болгаш аъш-чем рыногун өйлээри», «Күш-ажыл рыногунда байдалды чогумчудары», «Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту хөгжүдери» тускай сорулгалыг республика чергелиг программаларның акша-төгериин база «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелинче хаара туткан. Ол чүүл дөмей-ле рес­публика бюджединден үнүп турар акша-төгерикти үүрмектевейн, чаңгыс аай ажыг­лаар арганы берген. /с­­­түн­­­­­­де    адаан төлевилелдерниң күсели-биле 83 миллион рубль хире акшаны 2013 чылда   «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүл­­­­ге»   деп губернатор төлевилелиниң уг-шии-биле боттандырган элээн хөй санныг төлевилелдерни акшаландырарынга шиңгээдип алган.

27.01.2015 Баштайгы тулчуушкун

Улуг Тиилелгениң 70 чылынга

Ада-Чурттуң Улуг дайынынга киржип, төрээн чурту дээш амы-тынын берген фронтучуларның эрес-дидим чоруун бөгүнгү салгалдарывыс утпаан. Чаалыг да­йын шөлүнден ээп чанып келгеш,  фронтучу Михаил Сундуй тыва эки турачылар дугайын­да номну  чыып бижээш, чалыы салгалга тураскаал кылдыр арттырып каан. «Баштайгы тулчуушкун уттундурбас» деп Михаил Сундуй мынчаар бижээн. Номдан үзүндүнү бараалгадыр-дыр бис.

«1944 чылдың январь 28-те акы-дуңма Украинаның Деражно суурдан ырак эвесте муңгаш эзим иштинге доктааган бис. Ынчаар­да бистиң взводувус дүнеки камгалалга турган. Салбыр командири кижи болганымда, эки турачы дайынчыларны дүнекиниң ийи шак үе- зинде таңныыл черинге солуштуруп кааш, чер оңгуга олурган мен. А оңгуга Монгуш Бүрбү, Маады Баян-Дөгүс, Түлүш Сундуй-оол болгаш оон-даа өске дайынчылар база турган. «Хенде хох» деп кургамзык үн дың­налган соон­да, автомат-биле соксаал чок тарбыдады-ла берди. Х.Калбак, Ө.Сырат-оол суглар оңгудан үне халыштывыс, дайзын дезипкен. Ол дүне айдыңы аажок болган, дезип бар чыткан дайзыннарны амыр-соксаал чок боолап турдувус. 

27.01.2015 Кандыг-даа байдалда туружун салбас

Чөөн-Хемчик кожууннуң Хайыракан су­музунда чурттап чоруур «муң­чу» малчын Сергей Сүгеевич Сатты, кандыг-даа ниитилел­ге чурттап чо­рааш, бодунуң туружун сал­баан күш-ажылдың хоочуну-дур деп үнелээр кижи болдум. Хөй чылдар иштинде журналист болуп ажылдап чорааш, кандыг кижилерге душпадым дээр. Сергей Сүгеевич ышкаш кижилер турар-даа болза, бодунуң арга-дуржулгазын, ак сеткилдиг күш-ажылын кандыг-даа ниитилелдиң мурнунга долузу-биле бадыткаан кижилер ховар.

Сергей Сүгеевич 1955 чылда авазының-ачазының дун оглу болуп төрүттүнгеш, сес дуңмалыг болган. «Хөй улустуң улуу дээрге улуг харыысалгалыг. Миннип келиримге-ле, мал аразынга өскен мен. Ол үеде малчыннарга дузалажыр улус эвээш боор чүве, ынчалдыр-ла үениң аайы-биле ада-иемге дузалажып, дуңмаларым өстүржүп өзүп келдим. Ам алдан харлай бердим, бо үениң иштинде аар-берге  солун оруктарны эртип келдим» — деп, ол чугаалады.

27.01.2015 Ызыгуур салгаан шеверлер

Хоорайның төвүнде «Шахтер оол», чаа хевирниң «Азияның төвү», «Хааннар аңнаашкыны», «Тевелиг  оол», «Эне-Сай» кыс көжээ, Сүбедей спорт комплекизиниң мурнунда «Мөңге хайгыылчы», чаа туттунган аныяктар төвүнүң чанында «Аныяк өг-бүле», Буян Бадыргының турас­каалы дээш, чаа тураскаалдар-ла хөй.

Бо удаада Улуг-Хемниң эриинде кыс көжээ «Эне-Сай» тураскаалының  болгаш ооң авторунуң дугайында бижикседим. Ол кайгамчык чараш ажылдың автору Россияның Чурукчулар эвилелиниң кежигүнү Сайын-Маа­дыр Байынды болду. Сайын-Маадыр— республиканың Р.Д.Кенденбиль аттыг уран чүүл школазын база Мос­кваның уран чүүл академиязының скульптура салбырының доозукчузу. Сайын-Маа­дырның берге ажылынга ооң ачазы, Россияның Чурукчулар эвилелиниң  кежигүнү, хоочун даш чонукчузу  Р.Д.Кенденбиль аттыг уран чүүл школазының чурулга башкызы Эрес-оол Байырович үлүг-хуузун киирип, арга-дуржулгазы-биле дузалашкан.

27.01.2015 Чараштаныр тыва өргээ

Ажылгыр кижи эки чуртталганың оруун чайгаар тыва бээр. Сөөлгү үеде аныяктарның амыдыралче сонуур­галын бизнес хевири хаара тыртып турар апарган.

Баш таарыкчызы мергежил — күш-ажыл рыногунда чугула херек мергежилдерниң санында. Баш таарыкчызының өске мергежилдерден онза ылгалыр чүүлү — ол чүгле бодунуң ынак ажылын кылып турар эвес, а өскелерге чараш аян-шинчини мергежили-биле дамчыдып билир кижилер-дир.  Январь 14-те «Урянхай» чараштаныр тыва өргээниң ба­йырлыг ажыдыышкыны болган. Ону аныяк өг-бүле Хеймер-оол Борбак-оолович Хертек болгаш Сайлаана Ивановна Иргит «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелиниң деткимчези-биле ажыткан. Чараштаныр өргээ ажыдар күзел оларга 5 чыл бурунгаар тывылган.

27.01.2015 Бай Норбунуң салгакчызы

Бажы бедик Бай-Тайганыңбаарын дургаар мээстери, көктүг-шыктыг Көп-Сөөгү төөгүден бээр хөй малдыг ызыгуур салгаан малчыннарның алдаржаан чурту чораан, оон бээр хөй чылдар эрткен-даа болза,  ооң ат-алдары ам-даа читпээн.

Көвей малды өстүрерде, Көктүг-шыктыг Көп-Сөөгүмнү,

Арбай, чиңге чаагай үнер Алаак, Көп-Сөөк чуртумайны — деп, шаанда араттар чемгерикчи, азыракчы чер-чуртун, мал-маганын мактап, йөрээп ырлажып чорааннар. Амгы үе ындыг уткалыг чоннуң ырларын  Көп-Сөөктүң делгемнеринде малчыннар ырлажып турарын аңаа баргаш, дыңнап болур. Бо чүл дээрге, бурунгуларывыстың, ада-өгбелеривистиң буян­ныг ижи — мал ажылын олар­ның салгакчылары, амгы   үениң аныяктары төлептии-би­ле уламчылап турары ол-дур.

22.01.2015 Берт-Даг школазының тергииннери

Эрткен чылын Тываның Чазааның «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге», «Өг-бүлеге чаңгыстан эвээш эвес дээди эртемниг уруг» база эр башкыларны школаларже хаара тудар дугайында губернатор төлевилелдери бистиң Берт-Даг ортумак школазында хүн­­нүң чугула айтырыы апарган.

Ынчангаш бо төлевилелдерге даянып, аңаа хамааржыр тө­лептиг кижилерни бижикседим. Бистиң Берт-Даг ортумак школазында 2000 чылдан бээр ажылдап чоруур төлептиг ада Алдын-Херел Сергеевич Тас — салгал дамчаан күш-ажыл башкызы. Ооң ачазы Сергей Деспижек­ович Тас — база бо-ла школага хөй чылдарда күш-ажыл башкылап келген «алдын холдуг» башкы. Ол — өг ыяжын, ооң эт-херекселдерин чазап, бажың эдилелдери: аптара, стол, сандайлар кылыр мастер. Чазанырындан аңгыда, ол чурук тырттырарынга мергежээн. Школага бөлгүм удуртуп тургаш, кино-чурук тырттырып, хөй төөгүлүг чуруктарны сумуга арттырган.

22.01.2015 Прокурор Тээлиге баар

Тыва Республиканың прокурору болгаш РФ-тиң Истелге комитединиң Тыва Республикада Истелге эргелелиниңудуртукчузу Бай-Тайга кожуунга баарлар, январь 30-де олар аңаа чон-биле ужуражылга эрттирер.

Тыва Республиканың прокурору Александр Евгеньевич Гринев болгаш Истелге эргелелиниң удуртукчузу Андрей Евгеньевич Потапов Бай-Тайгага хуу айтырыглыг хамаатыларны база хүлээп алырлар. Ону январь 30-де Тээли суур, Мугур кудумчузу, №5 бажың деп адреске боттандырар. Бай-Тайга кожууннуң чурттакчылары прокурорга болгаш Истелге эрге­ле­ли­ниң удуртукчузунга кээп,­ конституция езугаар­ эргелерин болгаш хос­тал­галарын хажытканының­ ду­­гайында хомудап, ко­жуун­да хоойлу-дүрүмнү­ бол­гаш корум-чурум­ну­ камгалап турарының дугайында дыңнадып бо­лур­. Салдынган ай­ты­рыг­ларга харыыны до­раан азы хомудалда кирген факты­ларны хы­наан соон­да алыр, ол талазы-биле чогуур хемчеглер алдынар.

22.01.2015 Дарый келгени дээре...

Сөөлгү үеде Тыва Респуб­ликаның шүүгү черлериниң(судтарның) көрүп турар хамааты херектериниңаразында  хамааты негекчилерниң киирген билдириишкиннериниңхарыылакчылары көдээде чурттап турар хуу мал тудуп турар кижилерниң, малчыннарның саны чүге көвүдээнин тайылбырлап бээрин ТР-ниң Дээди судунуң судьязы Любовь Дамбыл-ооловна Дамдындан   дилээн мен.

Хоойлуда айытканы езугаар малды  азыраары, каяа канчаар оътка­рып, чемгерери, одарже сүрерде чуруму, чазаг, күзегже көжерде кандыг орукка сүрери дээш, өске-даа таварылгаларда хууда мал азырап турар улуска билип алгы дег доктаал-дүрүмнер бар. Ында айытканы езугаар хууда мал ээлери кандыг байдалда хамааты негелде херектериниң киржикчилери, харыылакчылары апаарын РФ-тиң Хамааты дүрүмүнүң137, 210-гу чүүлдери, административтиг эрге-хоойлу хажыдыышкыннарының дүрүмү- нүң 1 кезээниң 12.30 чүүлүнде ба­за орук шимчээшкининиң дүрү­­мүнүң 24.5-24.7 пунктуларында тодаргайлаан.

22.01.2015 Кудуктар ээн кагдынган

Экии, эргим, хүндүлүг «Шын» солуннуң редакциязы!

Хандагайты суурга чонну ижер суг-биле хандырар дээш, коммунизм үезинде он алды кудуктарны  ажыг­лалга киирген турган. Ол кудуктар 2010-2011 чылдарга чедир үзүк-соксаал чокка ажылдап келгеннер. Ол дээр­ге кудуктарны хүлээнип алган ажылдакчыларның ак сеткилдиг болгаш кызымаккай чоруу-биле шыдажып келгени бо. Кожууннуң удуртукчу даргалары солушкан соонда, кудуктарга ажылдап турган кижилерниң ажылдап алган акша-шалыңын тө­левестеп, оларга кандыг-даа дуза катпайн барганда, кудуктар ала-чайгаар-ла ээн кагдынып эгелээн. Шак мындыг хамаарылганың уржуундан бо хүннерде суурда он алды кудуктарның чүгле алдызы ажылдап турар. Кыш кээрге-ле, чон ижер суг айтырыынга бергедеп, кожуун, чагырга даргаларынга айтырыг тургузарга, олар «хаа­йынга-даа какпас» ол биске хамаарышпас айтырыг-дыр дээнзиг, тоовастар-дыр. 2013 чылдың чазынында ол айтырыгны чон негеп, прокуратураже киирер деп баар­га, күрүнеден 200 муң рубль акшаны суурнуң кудуктарын септээри-биле үндүрген деп хуралга дың­наткан. Чайны өттүр кайы-даа кудук сеп­теттинмээн.

22.01.2015 Арага болгаш сагыш арыы

Кижи бүрүзүнүң чуртталгазында муңгарап, хөөнзү­реп, аар-берге ажыг-шүжүгге таваржы бээр үелер турар. Чамдык улус ону дүрген шыдажып эрттириптер, а өскелерниң ындыг байдалы сагыш аарыын­че шилчий бээр. Ындыг таварылгаларда кижиге специалистиң дузазы чугула херек. Ынчалза-даа хөй кезиивис ону бодунуң күжү-биле ажып эртерин кызыдар, а ол дээрге аарыгның улам сайзыраары-дыр.

Эмнээшкинниң туруп болбас аргаларының бирээзи – арага ижери. «Ажыг сугну» ижип алгаш, чамдык кижилер шупту бергелерин уттуп, дидимненип, чуртталгаже өске карактар-биле көрүп эгелээр. Ынчалза-даа араганың салдары дооступ каар, а муңгарал болгаш нарын байдал хевээр артып, оон-даа улгадып болур. Оон аңгыда арага-дары кижиниң нерв сис­темазынга кончуг багай салдарны чедирип, сагыш аарыын дам-на ханыладып турар. Сагыш аараан кижи «ажыг сугну» ишкен соонда, бажы аарып, чүдеп чыткаш, чанында турар чоок кижилериниң кичээн­гейин бодунче хаара тудуп, оларның караанга кээргенчиг болуксаар.

20.01.2015 Удуртукчуларның үлегери

Суббота — неделяның онза­гай хүннериниң бирээзи.  Ол хүннү езулуг шын дыштанып эрттирерин организастаар деп шиит­пирни эрге-чагырга хүлээп алган. Аргалыг болза удуртукчулар, чон­ну баштап турар улус, боттарының амыдыралында үлегери-биле дыштаныр хүннерни ажыктыг болгаш солун кылдыр эрттирерин дугурушкан. 

Ынчангаш декабрь 17-де Кызылдың  Ярыгин аттыг спорт комплекизинге, ТР-ниңБаштыңы Ш.Кара-оолдуң эгелээшкини-биле, РФ-тиң камгалал сайыды С.Шойгунуңюбилей ха­рынга тураскааткан баскетбол маргылдаазы хоочуннар аразынга болган. Аңаа ниитизи-биле беш ко­манда киришкен. Чазак­тың, Дээди Хурал­дың, «Динамонуң» хоо­чуннары, Хоочуннар клу­вундан ийи команда киржип, күжүн шенешкеннер. Бир-ле дугаарында, Дээди Хурал биле Чазактың командазы ойнааш, изиг-изиг тудушканыныңтүңнелинде, ТР-ниң Баштыңы Ш.Кара-оол баштаан команда баштайгы оюнга тиилеп алдылар.

20.01.2015 Ырлары улам бедик ужугуп,чаңгыланзын!
В.Б.Серен – Кызыл кожууннуң методиктиг улусчу чогаадылга болгаш социал-культура ажыл-чорудулгазының төвү­нүң директору. Ол 1984 чылда Кызылдың уран чүүл училищезин улустуң хөгжүм херекселдериниң оркестриниң дирижеру деп мергежилдиг дооскан. Күш-ажылчы базымын өскен-төрээн Торгалыынга (Өвүр) уругларның хөгжүм школазынга башкылап, директорлап эгелээн. Удаткан чок ону Каа-Хем суурнуң «Мир» Культура бажыңы уран чүүл удуртукчузу кылдыр чалаан. Ол коллективке В.Б.Серен он ажыг чыл үре-түңнелдиг ажылдаан. Бодунга болгаш кады ажылдап турар эш-өөрүнге негелделиг, бедик харыысалгалыг, чогаадыкчы салым-чаяанныг удуртукчу дээрзи билдине берген. Ол –ТР-ниң культуразының алдарлыг ажылдакчызы. 1998 чылда ТР-ниң Культура яамызының уран чүүлүнүң лауреады, 2010 чылда РФ-тиң Культура яамызының Хүндүлел бижии-биле шаңнаткан.

20.01.2015 «Азага - кыскаш, Бурганга - чула»
Эрткен 2014 чылда тыва литературада бир көскү болуушкун Юрий Кюнзегештиң «Аас чогаалының кавайын­дан…» деп номунуң чырыкче үнгени болган. Юрий Шой­дакович  Кюнзегеш ты­ва чечен чогаалдың хөгжүл­­дезинге бо­ду­­нунуң улуг үлүг-хуузун киирген чогаалчы болгаш редактор.  Ол Тываның ном үн­­дү­рер чериниң кол редактору албан-дужаалга хөй чылдар дургузунда ажылдап, тыва чогаалчыларның чогаалдарын чырыкче үндү­­реринге дорт киржип, оларның барык хөй кезииниң редактору бол­­гаш, чогаалчыларның чогаадыкчы шаг-шинээн эки билир чораан. Ынчангаш тыва чогаалчыларның чогаадыкчы ажылынга, оларның бижээн номнарынга чөптүг үнелелди Юрий Шойдакович берип чораан. «Аас чогаалының кавайында…» деп номга ооң аңгы-аңгы чылдарда бижээн чүүлдерин чыып киирген. Ын­чангаш оларның ниити утказын «Тыва чечен чогаал дугайында бодалдар» деп тодараткан. 

20.01.2015 Аң-мең хөй азы эвээш бе?

2015 чылдың кыжын Тываның девискээринде аңнарны санап, оларның ниити санын тодарадыры-биле кылып чорудар организастыг ажылдар дугайында семинар-хуралды Тыва Респуб­ликаның аңныыр болгаш балыктаашкын талазы-биле күрүне комитединиң ажылдакчылары январь 15-те эрттирген. 

Бо ажылдарга белеткел дугайында илеткелди Тыва Республиканың аңныыр болгаш балыктаашкын талазы-биле күрүне комитединиң дириг амытаннарның болгаш суг курлавырларының ажыглалын өйлээр килдизиниң начальниги Геннадий Сункуев кылып, бо ажылда чаа чүүлдер-биле аңныыр ажыл-агыйының ажылдакчыларын таныштырган. Мурнуку үеде республиканың девискээринде аңнарның санын тодарадырда, оларның шимчээр кокпаларында истерни тускай методика-биле санап турган болза, 2015 чылдан эгелээш спутниктиг GPS навигаторларны ажыглаар. Навигаторлар-биле канчаар ажылдаарын кожууннарда аңныыр инспекторлары, Тыва Республиканың аңныыр болгаш балыктаашкын талазы-биле күрүне комитединиң ажылдакчылары амгы үеде өөренип ап турарлар.

20.01.2015 Прокурорларга шаңналдар

Россия прокуратуразының 293 чыл ою-биле РФ-тиң Чиңгине прокурору Юрий Чайка бодунуң дужаалы-биле албан-хүлээлгезин ак сеткилдиг күүседип турары дээш Тываның бөлүк юристерин шаңнаан. 

Албан-хүлээлгезин үлегерлиг күүседип турары болгаш хөй чылдарда ак сеткилдиг албаны дээш «Россия Федерациязының прокуратуразының хүндүлүг ажылдакчызы» хөрек демдээ-биле Тыва Рес­публиканың прокуратуразының судтарга кеземче херектерин сайгарарынга проку­рорларның киржилгезин хандырарының талазы-биле килдизиниң начальниги, юстицияның улуг чөвүлекчизи Амир Монгуш шаңнаткан. Албан-хүлээлгезин үлегерлиг күүсетпишаан, онза чугула болгаш нарын даалгаларны чедиишкинниг күүсеткени дээш «Россия Федерациязының прокуратуразынга төлептиг албаны дээш» хөрек демдээ-биле Тыва Республиканың прокурорунуң назы четпээннер болгаш аныяктар дугайында хоойлуларның күүселдезинге хайгаарал талазы-биле улуг дузалакчызы, юстицияның биче чөвүлекчизи Елена Шевченкону шаңнаан.

20.01.2015 Россияның Президентизи чаа үнген 2015 чыл-биле Тываның чурттакчыларынга байыр чедирген

Январьның дыштаныр хүннеринде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адынга Чаа чыл-биле болгаш Рождество-биле байыр чедирген хөй санныг телеграммалар келген. Оларның аразында чурттуң удуртукчуларындан Тываныңчурттакчыларынга чырык байырлалдар-биле байыр чедириишкиннери хөй болган.

Россияның Президентизи Владимир Путинниң байыр чедириишкининде мын­дыг сөстер бар: «Хүндүлүг Шолбан Валерьевич! Чаа чыл-биле болгаш Рождество-биле Силерге байыр чедирип тур мен! Ол үр манаар байырлалдарывыс онзагай хөөннү кезээде болдурар, чаа, чырык бодалдарны болгаш күзелдерни тывылдырар. Оларны эки медээлер-биле, чаагай өскерлиишкиннер-биле, салдынган сорулгаларның чедиишкинниг күүселдези-биле холбаштырып турар бис. Силерге кадыкшылды, чаагай чүүлдерни, ажыл-херектериңерге чедиишкиннерни болгаш найыралчы харылзааларның өөрүшкүзүн сеткилим ханызындан күзедим!».

15.01.2015 Журналист Кодур-оол Оюн

Памирде Даг-Бадахшан областың төвү Хорог хоорайга шериг албанын кызыгаар зоназынга үш чыл алды ай эрттиргеш, халажып келдим. СЭКП кежигүнү, бирги курс­ту дооскан боорумга, ынчан Улуг-Хем кожуунга хамааржыр кызыл суглуг Баян-Колда «Х Улуг Хурал» совхозтуң комсомол комитединче ажылдадып чорудупкан. Комсомол секретарының кол-ла сорулгазы болза, аныяк­тарны хөй-ниити ажылдарынче хаара тудары. Оолдар, кыстар ынчан дыка дыңнангыр, бир дем-биле хой оолдаашкынынга болгаш өске-даа хөй ажылдарга киржип турдувус.

Эң хүндүткелдиг тыва эки турачыларның бирээзи Павел Кыргысович Биче-кыс – тудуг бригадири. Ооң-биле ужуражыр дээш каш хүн иштинде харылзажыры-биле Кодур-оол Оюн Баян-Колга чедип келген. Шагаан-Арыгга доктаагаш, албан черлеринден ажыктыг медээлерни база чыып алган. Келгеш, Биче-кыс дарганың тудугжулары-биле тайга эдээнге каш хонган. Кызылче чоруур мурнунда мээң кабинедимге ки­ре дүшкен. Эки танышпас хиревисте, мени билири беш салаа дег болганын элдепсиндим. Бисти кым-даа далаштырбаан. Совет Эвилелиниң барыын куржагларынга чорааш, олар­ның тыва эки турачыларга байыр чедиргенин, дайын үезинде олар аң-меңниг девискээрлерден болгаш хар адаа-би­ле үңгеп чоруткаш, дайзыннарның пулеметтарын чазылдырып кааптарын чугаалап берди.

15.01.2015 Экономика болгаш амыдырал

База бир чыл караңнадып эрте берген. Чаа чыл байырлалын өөрүшкүлүг уткуп каапкаш, садыгларда азы ачы-дуза чедирилгезиниң өр­тектеринде эвээжээн талазынче чайгылган аян бар ирги бе деп бүдүү идегел-биле топтап көөр бис. Амыдыралдың дуржулгазындан алгаш  көөрге, өртектер бадар хире шинчи-даа чок, харын чылдан чылче улам бергедедип кел-ле чыдар.

«Хлеб-тараа, хырным өршээ…»

Чылдың төнчүзүнде бүгү чуртка хлеб өртээ бир-ийи, харын-даа үш рубльге өзе берген. Ынчап баарын мана­ваан-даа дег, аңаа хамаарылгалыг албан черлери, депутаттар, сайыттар чоннуң эргежок чугула аъш-чем барааны өскен деп хөй чугаа үн­дүр­­зе-даа, хлебтиң өртээ улуг  хевээр арткан. Алтайга кырлыг-караның дүжүдү аргажок болган дээш, гречканың өртээ база-ла талыя берген. Чамдык хайгааракчыларның бодалы-биле, өртектер өзер деп баарга, чон баш удур курлавыр кылдыр кырлыг-караны хөйү-биле саткаш, шыгжап алганындан үр-чар үнүп, ол садыгларга көзүлбейн барган. Сүт, чуурга, хлеб, эът дээш, өске-даа аъш-чемге, херег­лел турда, өртектер өзүп-ле турар, чагырга чок рыноктуң хайыра чок дүрүмү-дүр.

15.01.2015 Иениң сагыш човаашкыны

Надя Рушева… Ооң дуга­йын билбес кижи бүдүн делегейде чок. А ону кандыг ие чаяап каанын база-ла улус билир. Бөдүүн тыва иениң чаңгыс кызы бүдүн деле­гейге чаш назынында ол хире алдаржый бээри ооң төрүттүнген салым-чаяанында, ону өстүрүп-кижизидип каан ада-иезинде.

Ажыкмаа Наталья Дойдал­овна… бо атты тыва кижи бүрүзү чоргаарал-биле адап чоруур. Мен 1983 чылдың күзүнүнге чедир-ле база ол атты дыңнааш, баштайгы тыва балериналарның бирээзи, салым-чаяанныг чурукчу уруг Надя Рушеваның авазы деп билир чораан мен. А кажан Москвага Наталья Дойдаловна-биле чоок таныжып, эдержип эгелээш, ол чүг- ле ховар талантылыг болурундан аңгыда, эң онзагай, буянныг кижилерниң бирээзи деп биле берген мен. 83-86 чылдарда аспирантурага өөренип тургаш, төрээн ием дег апарган Наталья Дойдаловнаның сагыш човаашкынын көрүп келбээн болзумза, меңээ база дыка-ла берге турган боор. Дыштаныр хүннерде, чамдыкта хүн-хүнү-биле-даа, ооң чанынга турарынга ынак турган мен. Ооң оожум чугаазындан, чаптанчыг каткызындан чер-черинде кижиниң сеткили эригип, чымчап келир. Соок хүннерде өрээ­лимге олурумда, «аңаа доңуп олурбайн, ном-дептериң ап алгаш, маңаа бижиттинип, аштанып-чемненип ал» деп телефоннап кээр. 

15.01.2015 Дөрткү эрге-чагырга байырлаан

Эрткен дыштаныр хүннерде Россияның Парлалга хүнүн Тываның массалыг информация  чепсектериниң ажылдакчылары ба­йырлап эрттирген. 

Байырлыг хуралды Тываның Чазак Баштыңы Ш.Кара-оол журна­лис­­терге база парлалга ажылдакчыларынга профессионал байырла­лы-биле байыр чедирип ажыткан. Дараазында парлалга болгаш теле­радиокомпания ажылдакчыларын: «Шын» солуннуң корреспондентизи А.Соянны Чазак Баштыңының өөрүп четтириишкини-биле, ААН «Тываполиграфтың» ажылдакчызы В.Ховалыгны, «Тувинская прав­да» солуннуң килдис редактору Е.Кривдикти, фотокорреспон­дент В.Шайфулинни, Чазактың парлалга албанының даргазы А.Ен­зак­ты Чазак Баштыңының Хүндүлел бижиктери-биле шаң­наан. Масса­­­лыг информация чепсектериниң шугумунга хөй чылдарда үре-түңнелдиг ажылы дээш Тывада билдингир алдар-аттыг хоочуннарны: Е.Д.Танованы, М.А.Хадаханэни, Т.П.Хертекти, Д.Д.Сотпаны, В.Б-Х.Монгушту, В.О.Куу­ларны, Л.Х.Иргитти, Ю.В.Сучков­ту, Р.В.Тас-оолду, А.И.Чымбаны, В.Ф.Чадамбаны, Д.Т.Дам­ба-Хууракты Тыва Рес­публиканың 100 чылынга тураскааткан юбилейлиг медальдар-биле шаңнаан.

15.01.2015 Россияның Парлалга Хүнүн таварыштыр Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң байыр чедириишкини

Тываның массалыг информация чепсектериниң хүндүлүг ажылдакчылары!

Силерниң профессионал байырлалыңар-биле чүректиң ханызындан чедирген байырывысты хүлээп ап көрүңер!

Россияның Парлалга хүнүн улуг чурттуң информастыг делгеминиң чаң­гыс аай чоруун болгаш Россияның хамаатыларының конституция езугаар кол эргелериниң бирээзи — сөстүң хостуунуң күүселдезин каттышкан күжениишкиннери-биле хандырып турар аңгы-аңгы мергежилдиг кижилер бөгүн демдеглеп турар.

Журналистика — социал харыысалгалыг база бир мергежилдерниң би­рээзи. Хөй-ниитиниң саналын хевирлеп тургузарының, сагыш-сеткилдиң болгаш мөзү-шынарның эртинелерин чыырының, өзүп орар салгалды кижизидериниң чугула чепсектери солун, радио, телевидение, Интернет болур. Тываның массалыг информация чепсектериниң ниити-российжи агымның аайы-биле сайзыравышаан, ниитилел-политиктиг турум чорукка болгаш бистиң хөй националдыг чонувустуң демнежилгезинге идиг бербишаан, рес­публиканың сайзыралынга көскү са­лыышкынны киирип, төрээн булу­ңунуң амыдыралында болуп турар болуушкуннарны чогуур үезинде болгаш улуг сонуургал-биле чырыдып турары өөрүнчүг.

15.01.2015 Чайынналчак чедиишкинниг болган

2015 чылдың эгези Тываның салым-чаяан­­ныг уругларынга «дүжүттүг» чыл кылдыр эге­лээн.  Чоокта чаа январь айның 9-11 хүн­­не­­ринде Санкт-Петербург хоорайга «Алые паруса» культура фондузунуң эрттиргени IV Бүгү-россия чергелиг салым-чаяанныг уругларның танцы-сам талазы-биле “Северное сияние”мөөрейи болуп эрткен. Аңаа рес­публикавысты төлээлеп, ат-сураа Россияда болгаш даштыкы чурттарда  билдингир «Эдегей» бөлүктүң бичии бөлүү киришкен. Ук мөөрейге Россияның аңгы-аңгы булуң­нарындан эң-не шылгараңгай 71 коллектив киришкен болгаш мөөрейниң түңнелинде бичии эдегейжилер эң-не тергиинин бадыткап, мөөрейниң 1-ги чергениң лауреады база мөөрейниң эң дээди шаңналы Гран-прини чаалап алганнар. Бичии эдегейжилерни башкызы Дирчин Айлана Вячеславовна 5 харлыындан эгелеп 4 чыл иштинде белеткээн. Олар Тываның Россияга каттышканының 100 чыл ою болгаш республика деңнелдиг хөй-хөй ба­йырлалдарны боттарының уран талантызы-биле каастап турарлар.

15.01.2015 «Межегей» хөмүр-даш уургайындан уругларга белек
Тыва —  каас-чараш бойдус чурумалы, чер адаанда чаштынып чыдар эгээртинмес казымал байлаа-биле онзагай чер. Ооң буурул дагларында Д.И. Менделеевтиң таблицазында кирип турар элементилер барык шуптузу үүже­­­лет­тинип мөөңнеттинген. Бистиң республиканың девискээринде алдын, мөңгүн суу, чес, хөмүр дээш, оон-даа өске ховар дээн казымал байлактар четчир болгаш артар. Бо ховар байлактың бирээзи хөмүр-дашты чүс-чүс чылдар дургузунда чүг­­­ле одалгага хереглээри-биле казып келген. А чоокку үеден эгелеп Россияда билдингир улуг үлетпүр бүдүрүлгези «Евраз» холдинг боттарынга хүлээнип ап, «Межегей хөмүр-даш» уургайын башкарып, ажылды боттандырып эгелээн.  Бо улуг бүдүрүл­­ге­­­ниң ажылдакчылары кожазында Кочетов школазынга Чаа чылдың бүдүүзүнде белек-селектиг аалдап четкеннер.

15.01.2015 «Төрээн чуртуң төөгүп берем» мөөрейниң түңнелдери
«Шын» солун Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылынга турас­каадып, «Төрээн чуртуң төөгүп берем» деп мөөрейни ТР-ниң Баштыңының грант-деткимчези-биле чарлаан турган. Киржикчилерниң болгаш материалдарның хөй болганындан ону түңнээр хуусаазы узай берген. 2014 чылдың декабрьның 23-те мөөрейниң жюри кежигүн­­нери тиилекчилерни илереткен. Мөөрейге ниитизи-биле алдан ажыг кижи ажылдарын чоруткан. Каш-ла чагаа утка-шынарының талазы-биле чегей болганындан солун арнынче  үнмейн барган. 55 ажылды редакция­ның корреспондентилери ажылдап кылгаш, чырыкче үндүр­­ген. Ол дээрге улуг ажыл дээрзин демдег­левес аргажок. Жюри кежи­­гүн­­­нери эң эки ажылдарны шилип тура, мөөрейниң кол негелдези — кижиниң сагыш-сеткилин, төрээн чуртунга ооң ынакшылын, чоргааралын көргүскен хууда сагыш-бодалдарын ханы утка-шынарлыы-биле илереткенин онзалай көрүп, шиитпирни  үн­­дүр­­ген. Тиилекчилеривис бо:

31.12.2014 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Чаа Чыл таварыштыр байыр чедириишкини

Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!

Тываның хөй националдыг чурттакчылары!

Үнүп орар Чаа чыл-биле силерниңшуптуңарга чүректиң ханызындан ба­йыр чедирерин чөпшээреп көрүңер!

Эртип турар 2014 чыл республиканыңтөөгүзүнге онзагай черни ээлээн. Бистиң кижи бүрүзүнге ол Тываның болгаш Россия­ныңдемнежилгезиниң 100 чылыныңдемдээ-биле эрткен.

Юбилейниң байырлалынга белеткелдиң үш чылы бистиңамыдыралывыска онзагай, ханы утка-шынарны киирген. Юбилей бистиң чаңгыс чер-чурттугларывыстың эң эки шынарларын көргүскен, төрээн республиказының боттуг төөгүзү-биле таныжар арганы тывыспышаан, Тываның бүгү салгалдарын доңнаштырган. Бистиң байырлалывыска хөй санныг аалчыларның, хамыктың мурнунда Россияның Президентизиниңкиришкени Ада-чурттуң ниити төөгүлүг оруунга аныяк республиканың салыышкынын бедии-биле үнелеп турар улуг чуртка хамаарылгалыывысты онзагайы-биле медереп билир арганы биске тургускан.

Бистиң юбилейивистиң кол түңнели — ооң каттыштырыкчы улуг күштүг болганы.

Юбилейниң идеязы Тывага чарлаттынган Орус дылдың, националдар аразынга харылзааның, на­йыралдың болгаш бот-боттарын билчириниң дылының чылынга дүүшкек болган.

31.12.2014 Тыва Республиканың Дээди Хуралының Чаа Чыл таварыштыр байыр чедириишкини

Эргим чаң­гыс чер-чурттугларым!

Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) өмү­­нээзинден болгаш бодумнуң хуумдан силерге үнүп орар 2015 чыл-биле байыр чедирип тур мен!

Чаа чыл — бистиң кижи бүрүзүнге онзагай байырлал. Бодувустуң хуу амыдыралывыска чогумчалыг өскерлииш­киннерни, төрээн респуб­ликавыстың болгаш ниити Россияның бүзү­­релдиг сайзыралын ооң-биле холбаштырып турар бис. Юбилейлиг чылда Тыва хары угда үш улуг байырлалды — Тываны (Урянхай крайны) Россияның хайгааралынга алганының 100 чылын, бодунуң найысылалы — Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылын болгаш Россия Федерациязының составынга Тыва Арат Республиканың эки тура-биле каттышканының 70 чылын демдеглээн. Эртип турар чылда Тываның чаагай чоруу дээш эки ажылдаан бүгү кижилерге, моон соң­гаар-даа ооң хөгжүлдезинге киржиринге белен ишчилерге өөрүп четтириишкинни илередири кү­зенчиг. Ооң түңнели көскү-дүр. Регионда чаа-чаа школалар, уруглар садтары, спорт тудуглары көстүп келген, он-он километр автомобиль оруктары септеттинген. Тываның найысылалы чаарттынган — ында дыштаныр болгаш хөглээр черлер көвү­дээн. 

31.12.2014 Эргим сибирьжилер!

Үнүп орар Чаа чыл-биле силерге сеткилим ханызындан байыр чедирип тур мен!

Эртип турар чылдың сөөлгүхонуктарында эң чугула бо­луушкуннарны кезээде сактыр болгаш түңнелдерни  үндү­рер бис. 2014 чыл бөдүүн эвес болган, геополитиктиг халдаашкыннарга бистиң чуртувус төлептиг харыылап, бодунуңхамаатыларының эрге-ажыктарын быжыы-биле камгалап шыдаан. Россия XXII кышкы Олимпий оюннарын эрттирген, чаалап алган медальдарның талазы-биле эңчедиишкинниг болган бис, Сибирьниң федералдыг округунуң спортчулары ниити команда тии­лелгезинге улуг салыышкынны  киирген. Сибирьниң регионнарынга бо үе шылгалданың чылы болган. Бергелер турза-даа, үлетпүр        бүдүрүл­­гези өзүп, социал болгаш транспорт инфраструктуразының объектилери туттунуп, инвестиция төлевилелдери күү­­сеттинип турган. Чедип алдынган бүгү чүүлдер дээрге силерниң идепкейлиг киржилгеңер-дир. 2015 чылда Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 70 чылын демдеглээр бис. Сибирьжи дайынчыларның маадырлыг чоруктарын болгаш тылдың ишчилериниң эрес-шудургу ажыл-ижин кажан-даа утпас бис, бистиң тайбың келир үевис дээш амы-тынын бергеннер биске кажан-даа уттундурбас.

31.12.2014 Тыва Республиканың хүндүлүг чурттакчылары!

Тыва Республиканың хүндүлүг чурттакчылары!

Үнүп орар Чаа чыл-биле болгаш Христостуң төрүттүнгени-биле чүректиң ханызындан чедирген байырымны хүлээп ап көрү­­ңер! Ол байырлалдар кажан-даа онзагай, өг-бү­­лениң чылыг чоруу-биле, төрел болгаш чоок кижилерниң ынакшылы-биле  бисти бүргеп чоруур. Эртип турар чыл биске эң эки чүүлдерни, аайлажыышкыннарны болгаш хуу чедиишкиннерни арттырган. А Чаа чылда ыдыктыг кү­­зелдеривис бүдер, өөрүшкү болгаш аас-кежии элбек болур! Бистиң бүгү эгелээшкиннеривиске болгаш кылган чүүлдеривиске чедиишкин келир болзун, тодуг-догаа чорук немешсин, чогаадыкчы чаа идеяларывыс амыдыралга боттаныр болзун! 2015 чыл республиканың чурттакчы    бүрүзүнге депшилгелиг хөй-хөй саналдарны болгаш оларны шиитпирлээриниң аргаларын, чедиишкинниг ажыл-херектерни болгаш күүсеттинген планнарны өргүүр болзун! Бистиң күзел-чүткүлдеривиске бот-ботта­рывыска ачы-дуза, сырый каттыжыышкын болгаш чаагай сеткил каттышсын!

Чаа чыл-биле!

Тыва Республиканың Хөй-ниити палатазының даргазы  Х. Монгуш.

31.12.2014 Чаа Чылда уруг бүрүзүнге белек

Декабрь 26-да «Найысылал» арт-төпке ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы Чаа чылдың елказын эрттирген. Аңаа ажылдакчыларның ажы-төлүнден аңгыда, Украинадан бичии 4 харлыг Мирослав Узденевту база чалаан. Уругларның кеткен хептериниң янзызын чүү дээр: челээш өңнерлиг, янзы-бүрү кылаңнааштар ажыглап тургаш даараан бир-ле тускай маскарад хептиг, чок-ла болза, бир амытан, азы бир тоол маадыры дээш-ле баар. ТР-ниң күш-ажыл болгаш социал политика сайыдының оралакчызы Елена Саая уругларга болгаш чыылганнарга Чаа чылдың байырын чедирген. Амгы үеде Мирославтың авазы, ачазы, кырган-авазы Кызылдың хоочуннар бажың-интернадында чурттап турар. Чаа чылда Мирослав Кызылдың 5 дугаар уруглар сады барып эгелээрин улуг өөрүшкү-биле ооң авазы Алина Полетаева чугаалады. Бичии Мирослав уруг­лар-биле кады каас-чараш «хептиг» Шиви долгандыр ырлажып, аажок солун үени эрттирген. Соок-Ирейниң холундан белек алыры чаштарга уттундурбас болуушкун дээрзи билдингир.

31.12.2014 Чылдың тергиинненри

Улусчу чогаадылга бажыңынга  декабрь 27-де «Спортчу элита» деп ба­йырлал эрткен. Аңаа спорттуң янзы-бүрүхевирлеринге алдаржаан олимпий, сурдолимпий, паралимпий оюннарныңтергииннеринге, тренерлерге, хоочуннарга болгаш спорттуңхөгжүлдезинге үлүг-хуузун кииргеннерге күрүне шаңналдарын тывыскан. ТР-ниңБаштыңы – ЧазааныңДаргазы Шолбан Кара-оолду сценаже башкарыкчылар чалапты.

“Спортчулар бодунуң чүт- күлдүү-биле, бедик тура-соруу-биле бедик чедиишкиннерни чедип ап турар. Силер  чон мурнунга, аныяк-өскенге үлегер-чижек болуп турар силер. Сочи хоорайга паралимпий оюннарынга Россия медальдар талазы-биле 1-ги черни ээлээни дээрге маадырлыг чорук-тур. Кадык кижилер олардан өөренип, тиилелгеже чүткүлүнүлегерге алыр ужурлуг бис. Тывадан паралимпий оюннарның чемпиону Михаил Оюнга канчап чоргаарланмас бис. Чылдан чылче спорт тудугларын тудуп турарывыс дээрге, келир үеже көрүжүвүс болгаш аныяк-өскенге эки байдалдарны тургузуп турарывыстың бадыткалы-дыр. Каа-Хем суурга улуг спорт комплекизин тудуп алыр болзувусса, спортчу чедиишкиннеривис база бир бедик чадаже көдүрлүр дээрзинге бүзүрелим улуг. Спорт оран-саваларының көвүдеп турары — республиканыңчедиишкиннериниң магадылалы. 

30.12.2014 Оюн -тоглаа, ыры-шоорлуг Чаа Чыл келди!

Декабрь 25-те В.Көк-оол аттыг Национал театрга рес­публиканың кожуун бүрүзүн төлээлээн тергиин өөредилгелиг, хөй чедиишкиннерлиг уруглар Тываның Баштыңының елказынга чыглып келген.   Чаңчыл езугаар  чылдың төнчүзүнде республиканың   онза чедиишкиннерлиг 7 хардан 14 харга чедир школачылары Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң уругларга елказынче  чалалганы алыр аас-кежиктиг болуп турарлар.  

Национал театрның ийиги каъдында уругларга янзы-бүрү оюннар шөлчүгештерин организастаан. Каас-чараш  идик-хептиг, маскарад кос­тюмнарлыг оолдар, кыстар оюннарга киржип, амданныг, чигирзиг «шаңналдарны» ойнап ап турганнар. Бир булуңда уруглар кажыктаан, өскезинде хол басчып күжүн шенешкен, боулинг шарларларын октап турарлары-даа эңмежок.Тергииннерге шаңналдар тыпсырының мурнунда уруг­ларга «Күске бүрүзү быштакка ынак» деп чаа шииниң баштайгы көргүзүүн уруг­ларга бараалгаткан. Шии уругларны эп-найыралга, ынакшылга, мөзү-бүдүштүг, хүндүткелдиг болурунга кижизидип турар. Уруглар шии­ни аажок сонуургап, адыш часкап, өткүт, хөглүг каткызы-биле хүлээп алган. Шии төнген соонда чыыл­ган бичии аалчыларны ба­йырлалдың кол маадыры — Шиви чанынче чалаан.

30.12.2014 Кайгал-оол Ховалыг: «Эрте бурун өгбем ыры — Хөөмей»

Россияның алдарлыг артизи, Тываның Улустуң хөөмейжизи К.К.ХОВАЛЫГ-биле бистиң коррес­пондентивис Чаа чыл бүдүүзүнде ужурашкаш, «Шынның» номчукчуларының сонуургааны айтырыгларга харыылап бээрин дилээн. Оларның аразынга болган чугааны мооң адаан­да парладывыс.

— Чоокта чаа эрткен «Көшкүн хөөмей» шуулганының «Хөөмейим кагбас-ла мен» деп түңнел концертинге силерниң ыры-шоор, хөөмей-сыгыдыңарны дыңнааш, магадап олурдум, улам ындынын ап бар-ла чыдар салым-чаяаныңар күштүг-ле-дир, Кайгал-оол Ким-оолович, орус чон болза, ону «ийиги тыныш ажыттынганы ол» дижир ийик бе?

— Четтирдим (каттырбышаан, уламчылады.Ред). «Хүн-Хүртү» база-ла чаа чанып келгенивис ол турган чүве. Чер-чуртче чанып, эш-өөрнүң, чонувус­туң мурнунга үнүп кээрге, ала-чайгаар сагыш-чүрек ындынналы бээр, ынчангаш ындыг боор.

30.12.2014 Чаа Чылды өске чурттарда канчаар байырлап турарыл?
Италияда Чаа чылды январь 6-да демдеглээр. Бо дүне хуулгаазын, энерел сеткилдиг Бефана фея итальяннарның бажыңнарын эргий кезиир. Ол «алдын дүлгүүрү»-биле бажың­нарның эжиктерин ажыткаш, бичии уругларның өрээлинде каминде азып каан уктарынче белектерни киир суп каар. Итали Соок-Ирей – Баббо Натале. Италияның чурттакчылары чаа үнүп орар чылда бүгү-ле эрги эт-септен адырлырга эки деп санаар. Ынчангаш олар эрги илиирлер, сандайлар дээш, өске-даа эт-септи соңгаларындан октаар чаңчылдыг. Чаа чыл столунга албан тоорук, чечевица, виноград турар ужурлуг. Ол дээрге узун назынның, кадыкшылдың, байлакшылдың демдектери болур.

30.12.2014 Ыяш Хой чылын уткуурда...

Бажың­ның херээ­жен ээзи Чаа чыл столун белеткээрде, чүгле өг-бүлезин өөртүр дээш эвес, үнүп орар чылдың ээзи — Ногаан Ыяш Хойну ээ кө­­рүн­­­дүрүп алырын бодап, бүдүн чыл чогумчалыг болзун дээш аъш-чемин дел­гээр. Найыралга болгаш тайбыңга ынак амытанны деткиир­де столдуң херекселдери ыяштан кылган азы ногаан өңнүг боору чогумчалыг. Чүгле стол шывыы, салфетка, аяк-сава эвес, а ба­йырлалга кедер хеп, белекчигештер  хавы  база  ол өңге дүүшкек болза эки. Ногаа, чимис-биле байырлал столун элбеди каастаар.

2015 чылды уткуурда янзы-бүрү амданныг, чигирзиг чемнер — пирожноелер, ногаа-чимис, каттар-биле чемчиткен пирогтар, хой дүрзүзү кылдыр быжырган печеньелер, быштактыг торттар (хой сүдү-биле кылган быштак оон-даа эки), мороженое база конфеталар, ары чигири болгаш тооруктар. Бо чылдың езулуг суксуну — алкоголь чок суксуннар — чимис хандызындан морстар, компоттар, чимистиг шай база кисель.

30.12.2014 Тыва хевим — чоргааралым

«Шын» солуннуң бөгүнгүаалчызы аныяк модельер-дизайнер Шолбана Очур-оол. Чаа чыл уткуштур номчукчуларны сонуургадыры-биле мода делегейинде онза, солун чүү болуп турарын база бодун таныштырарын диледивис.

— Мындыг ховар, солун мергежилди канчап шилип алган сен, Шолбана?

— Бичии тургаш-ла, кыдыраашка чараш хептер чурааш, садыг кылдыр бодап алгаш, ону эштеримге садып ой­наар турдум. 5 класска «Келир үеде сээң мергежилиң» деп чогаадыгга чурукчу-модельер болур мен деп бижип каарымга, башкым безин кайгай берген. Эш-өөрүмге чурукчу-модельер дээрге кандыг мергежилил деп тайылбырлап берип турдум. Ынчангаш бичиимде бодап чораан күзелимни чедип алган мен деп бодаар мен.

26.12.2014 Баштайгы Шериг Комиссарынга мөгейиг

Декабрь 19-та Чаа-Хөл ко­­жууннуң Ак-Туруг сумуга Тыва Республиканың баштайгы шериг комиссары Монгуш Чөвекович Сувакка тураскаат­кан байырлыг хемчеглер болуп эрткен. Оларны бо суурга эрттире бергениниң чылдагааны — бирээде, М.Ч. Сувак — Ак-Туруг суму чурттуг кижи. Ийиде, бо хонуктарда Тываның шериг комиссариады тургустунганындан бээр 70 чыл оюн демдеглеп эрттирип турар.

М.Ч. Сувак ажылдап чораан үезинде Тыва Арат Республиканың шериг күчүзүн тургузарынга болгаш быжыглаарынга улуг үлүг-хуузун киирген. Ол ТАР-ның шериг сайыды чорааш, тыва эки турачыларны Ада-чурттуң Улуг дайынынга белеткээш, 1943 чылдың сентябрь айда үдээш, таптыг-ла бир чыл болганда, чону-биле кады найысылал Кызылга эки уткуп, хүлээп алган.

26.12.2014 Чылыг,чырык

Чартык чүс чыл ажыг үениң дургузунда Кызылдың чылыг, электри төвү найысылалдың болгаш кожууннарның социал-экономиктиг амыдыралының кол дазылы болуп келген. Ол хире улуг күчү-күштүг бүдүрүлгеде дыка хөй  кижилер дү­не-хүн­­дүс кызымаккай ажылдап турарлар. Чымыш иштиг энергетиктерниң декабрь 22-де профессионал ба­йырлалынга ТР-ниң Чазаа­ның Даргазының оралакчызы Владимир Фалалеев, Дээди Хуралдың депутады Алдын-кыс Конгар, ТР-ниң одалга болгаш энергетика  сайыды Роман Кажин-оол чедиишкиннерни күзеп база мурнакчыларга өөрүп четти­риишкинниң болгаш хүндү­лел бижиктерни Орус культура төвүнге байырлыг байдалга  тывысканнар. Кандыг-даа байдалда боттарының мурнунда салган сорулгаларын ак сеткилдии-биле күүседип турар республиканың аңгы-аңгы кожууннарындан келген чамдык мурнакчылар ажылын таныштырды:

26.12.2014 Чаа чылды болгаш 2015 чылда Христостуң төрүттүнгениниң байырлалын белеткээр болгаш эрттирер талазы-биле кол хемчеглерниң Планы

Чаа чылдың утренниктери, балдары болгаш мас­карадтары

Декабрь 20 — 2015 чылдың январь 7

Бичии уругларга Чаа чылдың балдары, маскарадтары, утренниктери база көргүзүглери – В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга,  Тыва Республиканың Алдан-Маадыр аттыг национал  музейинге,  Тываның Үндезин культура төвүнге, Ты­­ваның күрүне филармония­зынга, Орус культура төвүн­­­­­­­ге, өөредилге болгаш социал албан черлеринге, культура бажыңнарынга, библиотекаларга.

Декабрь 24

Өскүс уругларга болгаш ада-иезиниң азыралы чок арткан уруг­ларга Чаа чылдың ачы-буян концерти – Кызыл хоорайның школа-интернадынга.

Декабрь 25

Республиканың бичии уругларынга ТР-ниң Баштыңының Чаа чылдың елказы – В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга 12.00 шакта.

25.12.2014 Чаа цех ажыттынган

«Чаңгыс суур – чаңгыс  бүдүрүлге» губернатор  төлевилелиниң  кол  сорулгазы чурттакчылыг суур бүрүзүнге ол суурну бадыткап турар азы  суурнуңбедик адын тудуп болур продукцияны бүдүрүп  үндүргеш, сайгарары.

Бо айтырыг талазы-биле Эрзин кожууннуң мал  ажыл-агыйлыг, тыва хойну өстүрер, уксаалыг мал заводу, «Бай-Хөл» көдээ ажыл-агый кооперативиниң даргазы Эртине Аңгырович Манзай Чазак Даргазы Шолбан Кара-оолдуң болгаш  ТР-ниң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем  яамызының сүмелээни-биле чурттакчы чоннуң аъш-чемге айыыл чок чоруун хандырар сорулга-биле тус черниң шээр малындан эът бүдүрүп сайгарар талазы-биле тодаргай ажылдарны кылып чорутканының  түңнелинде,  мал  согар бүдүрүлге тудуун дооскаш,  тускай шенелдени эрттиргеш, продукциязын берип эгелээн.Мал согар цехти Бай-Даг суурдан ырак эвесте, Тарлашкынның чоогунда,  Эрзин — Кызыл автооруунуң чанында туткан. Бо тудугну Москвада «Комман групп» дээр акционерлиг ниитилелдиң (чиңгине директору Андрей Борисович Волков) төлевилели езугаар туткан. Бо чугула бүдүрүлгени тударынга кожуун  чагыргазы тус чер бюджединден  800 муң рубльди, а «Бай-Хөл» ажыл-агый  2750 муң рубльди тускайлаан.

25.12.2014 "Чаңгыс суур-чаңгыс бүдүрүлге" төлевилелди уламчылаары күзенчиг

Тыва Республиканың Баштыңы Ш.В.Кара-оолдуң саналы-биле эгелээн «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп төлевилелдиң күүселдезин 3 чыл улаштыр хайгаарап тур мен. Аңаа киржири-биле «Мөген-Бүрен» КУБ-туң чанынга «Сайзырал» КХН-ни тургускаш, эът, дүк, сүт болбаазырадып кылыр дериг-херекселдерни республика Чазааның дузазы-биле четчелеп берген бис. Ооң соонда аңаа ажылчын олуттарны тургузуп, көдээ ажыл-агый продукциязын болбаазырадыр талазы-биле ажылды эгеледивис.

Ол дериг-херекселдерни чогумчалыг ажыглаанывыстан чоннуң хереглелинге ажыглаар продукцияны «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп төлевилелге киириштир бүдүрүп, делгелгелерге-даа киржип, багай эвес үнелелди ап келдивис. Бо чүүлүмге бодумнуң ажыл-агыйымны мактаар, көргүзер-даа дивээн мен, ниити төлевилелге хамаарышкан саналды киирер сорулганы салдым.

22.12.2014 Бергелерни демнежип алгаш, ажып эртер

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Ниити-россияның Улусчу фронтузунуң регион активи-биле ужурашкан.

Ужуражылганың кол сорулгазы — декабрь 12-де Дээди Хуралга кылган Айыткалында турушту улусчу контроль­дуң төлээлери-биле сүмележири дээрзин Тываның Баштыңы айыткан.

«Үнер чыл бөдүүн эвес, бодунуң экономиктиг, социал болгаш политиктиг негелделери-биле аажок-ла нарын болур чадавас — деп, Чазак Даргазы ужуражылганы ажыдып тура, чугаалаан. — Ол шылгалдаларга удур чүгле күрү­не эрге-чагыргазы эвес, чурттакчы бүрүзү туржур ужурлуг. Ынчангаш шуптувус чаңгыс кижи дег, демнежип алгаш, чаңгыс айтырыгны — ол берге үени Тывага чидириг чок, харын-даа дадыккан, келир үеде быжыг үндезинниг апарган ажып эртери дээш туржур ужурлуг бис».  

Ужуражылгага чугаа Ниити-россияның Улусчу фронтузунуң (НУФ-туң) республикага болгаш чуртка онзагай ужур-дузалыын демдеглээни-биле эгелээн. Чурттуң Президентизи НУФ-ту нацияларны каттыштырып шыдаар күш, российжи кижи бүрү- зүнге хөй-ниити чорудулгаларга киржиринге чепсек, бүгү чурттуң болгаш бодунуң төрээн булуңунуң чаартылга­зынга хуу киржилгезинге идиг кылдыр тургусканын демдеглээн дээрзин Тываның Баштыңы сагындырган. Дайын-чаада дег, фронт деп аттыг-даа болза, ол шимчээшкин тургустунган айтырыг­ларны чөптүү-биле шиитпирлээриниң, кижилерниң күзел-чүткүлдери-биле херек кырында тургустунган байдалдарның аразында чогумчалыг арганы тыварының талазы-биле сорулгаларны шиитпирлээр.

22.12.2014 Ушу — быжыг кадыкшылдың магадылалы

Бурунгу кыдат дайынчы уран чүүлдүң  ушу хевири амгы үеде бистиң республикада бурунгаар сайзырап турар. Кыдаттан  ужукталып үнген бо хевирге  чоокта чаа делегей чергелиг маргылдаа болуп эрт­кен. Аңаа Россияның болгаш Тываның адын камгалап, бис­тиң  спортчуларывыс киришкеш, келген.

Күстүң ортаа  айының төнчүзүнде Кыдат чурту четкен тыва спортчуларның бирээзи  Чойган Николаевна Самбыланы номчукчуларга таныштырайн.

«Кижи — чурттуг, куш — уялыг»

Мээң маадырым баштайында  бодун мынчаар таныштырды:

— Өскен-төрээн черим Чадаананың  №1 школазынга өөренип тургаш-ла, спортка ынак турган мен. 6-гы класска  ушуну сонуургап эгеледим.  Ушу хевириниң чажыттарын башкым Алексей Ытсыгбаевич Сат өөредип каан. Бо башкы — хү­решке, оон ыңай каратэ, ушуга  бедик мергежилдиглерниң бирээзи. Кезээде-ле  бистерни деткиир, кичээлдер соонда ушуну 20 хире уругга өөредип турган башкывыс-тыр – деп, ол чугаалады. Чойган Николаевнаның ушуга сонуургалы ооң хан-дамырында сиңе берген-дир деп эскердим. Ону чугаалай бергенде, чечен-мерген тоолчуларывыс Баазаңай Түлүш, Чанчы-Хөө Ооржак ышкаш  ыдып-ла, чугааланып-ла олурар болду. Мен ооң солун чугаазын Степан Сарыг-оолдуң «Аңгыр-оолдуң тоожузунда» Аңгыр-оол биле Буян деп ийи оолдуң чугаалажып орары дег, «ийе, ыык…» деп каап, кончуг кичээнгейлиг дыңнап олурдум.

22.12.2014 Хамааты соруктуг чогаалчы

Тываның Улустуң чогаалчызы Салим Сүрүң-оол 90 харлаанынга

Тыва прозада кижиниң салым-чолунче, мөзү-бүдүжүнче, хууда амыдыралынче, ниитилелдиң нарын айтырыгларын  көдүреринге чогаалчы Салим Сазыгович Сүрүң-оолдуң чо­гаадыкчы үнү чидиг,  бот-тускайлаңы-биле ажыт­тынган. Ол хөй чечен чугаа­ларны: «Дагын таныжылга» (1955), «Оржуңмаа биле Балдай-оол» (1959), «Төнмээн төөгү» (1962), «Сес чүстүг дуран»; тоожуларны: «Чайгы хүннер» (1962), «Ынакшыл-дыр» (1965), «Озалааш хем» (1968), «Лейтенантының даалгазы» (1970), «Авазынга даңгырак» (1973), «Кымның оглул?» (1977), «Кижиниң намдары» (1983), «Ак-Төш» (1984), «Ногаан ортулук» (1986), «Ак анай биле Арбай-оол» (1987); романнарны: «Өске кадай» (1980), «Тывалаар кускун» (1994) бижээн.  Ниитизи-биле 26 проза болгаш шүлүк  номнарының автору.

Тываның Улустуң чогаалчызы Салим Сүрүң-оол — ниитилелде кижиниң амы-хуунуң мөзү-шынарының база мораль-этика айтырыгларын, хууда амыдыралды, амыдыралдың  «кара» талаларын чидии-биле бир-ле дугаар чогаалдарынга көдүрген чогаалчы. 

22.12.2014 Ёлкаже "аъттаныптар"

Декабрь 28-те  Кремльге  РФ-тиң Президентизи В.В.Путинниң даалгазы-биле Россияның булуң бүрүзүнден  келир бичии уругларга елка болур.  Тывадан  12 бичии уруглар 3 тускай үдекчилиг декабрь 23-те ынаар «аъттаныптар».

Президентиниң елказынче баар  школачылар  —  кожуун, республика чергелиг мөөрейлерге, маргылдааларның чаңгыс эвес удаа тиилекчилери-дир.  «Кайы-даа эртемнерниң олимпиа­даларынга киришкеш, бир-ийи ду­гаар черлер ап турдум, ынчангаш Президентиниң елказынче баар аас-кежиктиг болдум. Чогум Москва хоорайже ооң мурнунда барып турган мен» — деп, Барыын-Хемчик кожууннуң Бижиктиг-Хая ортумак школазының 6-гы клазының өөреникчизи Чаян Чадамба улуг өөрүш­кү-биле чугаалады.ТР-ниң лицей-интернадының өөре­никчилери Евгения Шимит-оол, Оэлун Бимба, Бии-Хем кожууннуң Тарлаг ортумак школазының өөреникчизи Чаяна Кончук, Бижиктиг-Хая ортумак школазының өөреникчизи Чаян Чадамба, Р.Кенденбиль аттыг уран чүүл школазының өөреникчилери  Алдар Саая, Даяна Хомушку, Кызыл хоорайда №5 гимназия школазының өөреникчизи Айлаң Достай, Ак-Довурак хоорайның 1 дугаар школазының өөреникчилери Диана Күжүгет,  Менди Ооржак, Кызыл хоорайда кадет школазының өөреникчизи Намсарай Сараагай, Тес-Хем кожууннуң Самагалтай ортумак школазының өөреникчизи Баазанчав Натпит-оол, Кызыл хоорайның 1 ду­гаар школазының өөреникчизи Адаш Хомушку  олар 2014 чылда өөредилгеге, спортка, уран чүүлге шылгарааш, РФ-тиң Президентизиниң елказынче баар аас-кежиктиг болганнар.

22.12.2014 Тываның Баштыңының Айыткалынга хамаарыштыр үзел-бодалдар, санал-оналдар

Чылгычы Ондар, ТР-ниңдаштыкы экономиктиг харыл­заалар талазы-биле агентилелиниңдиректору:

— Тываның Баштыңының Дээди Хуралга айыткалын кончуг кичээнгейлиг дыңнадым. Тыва Республиканың даш­тыкы экономиктиг харыл­заалары-биле ажылым холбаалыг болгаш Моол, Кыдат дээш Азия чурттары-биле экономиктиг харылзаалар дугайында Айыткалдан чугула чүүлдерни билип алдым. Барыын Сибирьниң газын Кыдаттың Синьзян-Уйгур автономнуг районга «Алтай» деп хоолай шугуму-биле Россия чедирер деп турарын  Шолбан Валерьевич дыңнаткаш, ол газ шугумунга Тываны кожуп болур аргалары бар деп чугаа­лады. Ону боттандырары ам дээрезинде чүгле планнар-даа болза, оларны Тывага ажыктыг болдурар дээш, «Газпром» компания-биле ажылдаар деп турарын дыка чүүлдүгзүнер-дир мен. Россияның экономиктиг харылзаалары болгаш эрге-ажыктары Мурнуу Азия чурттарынче чайлы бергенде, ооң херек кырында боттаны бээр аргазы бар боор. Аңаа ТР-ниң даштыкы экономиктиг харылзаалар талазы-биле агентилели база үлүүн киирери чугаажок.

22.12.2014 Бистиң кадыывыс – бодувус холувуста

Бодап-бодап кээрге, кижиниң кадыкшылындан эрткен чү­ве чок. Эшкедеп-ле чоруур эрбенниг амыдыралывыста кадыывыс дугайында тооп бодаар эвес бис. Кандыг-бир аарыгга туттурупкаш, ынчан харын бодавасты бодап, кончуумну аа, кадыым дугайында чоп-ла сагыш салбайн чораан кижи боор мен деп эмчи-домчуже маңнап, лама-хамнарга безин чалбарып чеде берген турар бис. Кижиниң кадыы-ла эки болур болза, арткан чүве аайлажы бээр деп бо-ла чугаалажыр болгай бис. Ол-даа шын. 

Чоннуң кадыкшылының дугайында сагыш салыышкын — күрүне политиказының эң чугула сорулгаларының бирээзи. Кижилерниң кадыын камгалаарынче, аарыгларны болдурбазынче угланган янзы-бүрү хемчеглер доктаамал алдынып турар. Ооң чижээнге бүгү-ниитиниң диспансеризациязын, халас шинчилгелерни, кадыкшыл маршруттарын көрүп болур. 2014 чылда Тывага «Кадыкшыл маршруду» деп төлевилел ажылдап эгелээн болгаш бо үе дургузунда эмчи бригадалар рес­публиканың шупту кожууннарын эргип-кезээн. 

22.12.2014 «2015 чыл: Чаа шылгалдалар — чаа аргалар»

Республиканың Баштыңының Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) 2015 чылда республикада болгаш иштики политикада ажыл-херектерниң байдалының дугайында

АЙЫТКАЛЫ

Хүндүлүг Каң-оол Тимурович!

Дээди Хуралдың хүндүлүг депутаттары!

Коллегалар! Эш-өөр! Чаңгыс

чер-чурттугларым!

Москвадан чоокта чаа чедип келдим, аңаа республика парламентизиниң удуртукчузу-биле, бистиң сенаторларывыс болгаш депутаттарывыс-биле кады чурттуң Президентизиниң Россия Федерациязының Федералдыг Хуралынга Айыткалын дыңнаар аргалыг болдум. Ол дээрге бүгү делегейге, бистиң шуптувуска хамааржыр Айыткал-дыр.

Айыткал ханы уткалыг болгаш патриот­чу хөөннүг дээрзинге чигзиниг чок. Чүнү кылырын, чүнү ооң соонда кылырын — даштыкы политиктиг нарын айтырыгларның-даа, көдээ школа тудуунуң талазы-биле-даа кандыг-даа айтырыгга хамаарыштыр күүседирин билир кижи бистиң-биле чугаа кылды. Россияның эрге-ажыктарын болгаш Украинада бис­тиң акы-дуңмаларывыстың эргелерин камгалаар ажылды аажок берге байдалдарда күүседип турар Владимир Владимировичиниң оожум болгаш бүзү­­релдиг чоруу бисти күш киирип турар.

2015 чыл чуртка бөдүүн эвес болур дээрзин эки билип турар бис. Амгы үедеги шылгалдалар Россияның чонун кайы үеден-даа артык каттыштырган. Бодунуң Төрээн чуртунга ынакшыл, улуг чуртунуң төөгүзүнге хүндүткел, шынның күжү Россияны быжыглаарынга күчүлүг чепсек болган.

Владимир Владимирович мынча      дээн: «Мурнувуста үе нарын,    дүш­­күүр­лүг, хөй-ле чүүлдер бистиң канчаар ажылдаарывыстан хамааржыр. Санкциялар болгаш даштыкы кызыгаар­лаашкыннар дээр   чүүл­­дер салган сорулгаларны дээштиг, шалыпкын чедип алырынга харын-даа деткимче болуп турар».

Ол сөстер бистиң ажыл-херээвиске удуртулга болур ужурлуг, бистен өске кым-даа бистиң айтырыгларывысты шиит­пирлевес. Кым-даа биске чүнү-даа өргүвес, дээрден кежик бадып келбес. Шупту чүүлдер бистен хамааржыр. Бисте иштики курлавырлар бар, ону эң долузу-биле ажыглаар ужурлуг бис.

22.12.2014 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫНЫҢ АЙЫТКАЛЫ: чаа шылгалдалар — чаа аргалар

Тыва Республиканың Баштыңы Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) Айыткалды декабрь 12-де Улусчу чогаадылга бажыңынга кылган. Ооң ады «2015 чыл: чаа шылгалдалар – чаа аргалар». Кол утказы Россия Федерациязының Президентизи Владимир Путинниң Күрүне Думазынга кылган Айыткалы-биле хөөннеш болган.

Тываның Баштыңының Айыткалында хөй сан-чурагайлар  чок, рес­публиканың, ооң ажыл-ишчилериниң мурнунда тургустунуп келген бергелерни, оларны ажып эртер талазы-биле аргаларны айытканы-биле тодаргай. Келир 2015 чыл Россияга болгаш Тывага белен эвес шылгалдаларның чылы боорун чугаалап, оларны ажып эртер дээш бүгү күштерни мөөңнеп, шудургу ажылдаар, дээрден маанай манаан херээ чок дээрзин Шолбан Кара-оол сагындырган. Даштыкы чурттарның Россияга экономиктиг санкцияларын ажып эртер дээш төп эрге-чагырганың ап чорудар хемчеглеринге даянгаш, республика бодунуң курлавырларын дээштиг ажыглаар ужурлуг. Оларның бирээзи — республиканың көдээ ажыл-агыйын база бир бедик чадаже көдүрген «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилели.

.

22.12.2014 Дүжүлгеде — Лопсан Гьятсо

Тываның Камбы-ламазының дү­жүл­­гезинге саадаарының байырлыг езулалы Улусчу чогаадылга бажыңын­га болган. Ол сарыг шажынның бо езулалды эрттирериниң шупту чаңчылдары езугаар болган. Камбы-лама албан-дужаалдың демдээ — лотос чечек хевирлиг бөрттү Лопсан Гьятсога кедирип, ону дүжүл­­гезинге олурткан соонда, рес­публикада сарыг шажынның чүдүк­­­­­чүлеринге ол бады даңгыраан берип, Тывага сарыг шажынны ам-даа хөгжүдеринге, ол кижилерниң мөзү-шынарынга, амыдырал-чуртталгазынга чаагай салдарлыг боорунга бүгү сагыш-сеткилин, эртем-билиин бараалгадырын даңгыраглаан.

Лопсан Гьятсонуң Тываның Камбы-ламазының дүжүлгезинге саадаарының езулалы эрткен соонда ооң мурнунда Тываның Камбы-ламазының албан-дужаалын ээлеп чораан ламалар аңаа байырны чедирип, ооң чаагай үүлези бүдүнгүр болурун күзеп, байырны чедиргеннер. Лопсан Гьятсонуң Тываның Камбы-ламазының дүжүлгезинге саадааны-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аңаа байырны чедиргеш, бис­тиң республикага амыр-тайбың чорук неп­тереп, тыва чоннуң сагыш-сеткили, мөзү-бүдүжү сарыг шажын чүдүлгезиниң ачызында улам-на чаагай болурунга, Тываның хөй национал, аңгы-аңгы чүдүлгелерлиг чоннарының аразынга бот-боттарын билчир чорук, оларның аразында эп-найырал быжыг боорунга бүгү-ле күжүн чаа Камбы-лама бээр деп бүзүрелин ол илереткеш, амы-хуу­да белээн сөңнээн.

22.12.2014 Кызылдың бюджедин бадылаан

Декабрь 10-да Орус культура төвүнге  2015 чылда болгаш  2016-2017 чылдарда планныг үеде Кызыл хоорайның  бюджединиң хөй-ниити чугаалажыышкыннары болган. Хуралды Кызыл хоорайның  баштыңы – Төлээлекчилер хуралының даргазы база хоорайның бюджединиң хөй-ниити чугаалажыышкыннарының комиссия даргазы Дина Оюн  удуртуп эрттирген.

Хуралга  2015 чылда база 2017 чылга чедир хоорайның социал-экономиктиг хөгжүл- дезиниң  дугайында илеткелди Кызыл хоорайның чагырга даргазының экономика талазы-биле оралакчызы Аян  Серен-Дор­жу,  Кызыл  хоорайның  2015 чылда база 2016-2017 чылдарда бюджединиң баш бурунгаар планнаашкынының дугайында  Кызыл хоорайның саң-хөө департаментизиниң даргазы Кежик-оол Тулуш база  Кызыл хоорайның Төлээлекчилер хуралының хыналда комитединиң даргазы Валерия Кыргыс тус-тус илеткелдерни кылганнар. 2015 чылда бюджет планнаашкыны езугаар хоорайның ниити орулгазы —  2 305 496,1 муң рубль, а ниити чарыгдал – 2 344 205,1 муң рубль. Бюджетке чедишпес акша — 38 709 муң рубль. 2016 чылда бюджет езугаар Кызыл хоорайның ниити орулгазы – 2 376 640 муң рубль, а ниити чарыгдал – 2 416 074 муң рубль. Чедишпес акша — 39 434 муң рубль. 2017 чылда ниити орулгазы – 2 072 108 муң рубль, а ниити чарыгдалы – 2 113 469 муң рубль болза, чедишпес акша — 41 361 муң рубль.

22.12.2014 Үш халапты болдурбас дээш...

Декабрь 10-да республиканың Онза байдалдар яамы­зының 2014 чылдың түңнелдерин болгаш келир 2015 чылда кылыр ажылының сорулгаларын чугаалашкан улуг чыыш-хурал Чазак Бажыңының хуралдаар залынга болуп эрткен.

ОБЯ-ның Тывада кол эргелелиниң начальниги, генерал-майор Андрей Назаров удуртуп турар албан чериниң 2014 чылда кылып чоруткан ажылының дугайында илеткелди кылган.   2014 чылда аар деп санат­тырган 5 онза айыыл-халап болган: Кызыл — Тээли авто­орукка «ВАЗ-2112» марканың ийи автомашиназы үскү-лешкениниң түңнелинде 6 кижи амы-тынындан чарылган, 4 кижи кемдээн (11.04.2014). Кызыл кожууннуң Оттук-Даш дужунга болган орук озал-ондаанга 5 ки­жи амы-тынындан чарылган, ийизи кемдээн.Тываның «МИ-8» вертоледу октябрь 10-да чит­кен олчаан амга чедир ты­выл­баан.­ Экипажтың 5 кежигүннери база 7 пассажир аңаа чо­­раан. Россияның ОБЯ-ның бол­гаш российжи, тыва ужар чүүл­дүң вертолеттары, 300 ажыг кижи составтыг камгалакчылар бөлүү болгаш  хөй санныг эки турачы­лар читкен вертолетту дилеп-ты­вар ажылдарга киришкен. Май төнчүзүнде Дапсы, Алаш хемнер үер­лээн соонда 425 ки­жиниң өнчүзү когараан. Суг ха­лавы чурттакчылыг 3 суму­ну та­вараан, 62 бажыңның херим-ка­жаазын, огородтарын та­вараан, 17 көвүрүглерни болгаш узуну 144,2 км. оруктарны үрегдээн. 183 өг-бү­­лелерниң амы­­­­дырал байдалы бергедээн.­ Айыыл-халаптың уржуктарын чай­ладырынче 200 камга­лак­чы­лар хаара туттунган,

22.12.2014 Тываның мөгелери шылгараан

Россияның чоннарының хүрештериниң чаңчыл болган хевирлериниң IX фестивалынга тыва мөге тулган чемпион болган.

2014 чылдың декабрь 6-да Иван Ярыгин аттыг хү­­реш ордузунга Россияның чоннарының хүрештериниң чаңчыл болган хевирлериниң IX фестивалы болган, аңаа Москва хоорайның национал-культура болгаш чаңгыс чер-чурттуглар каттыжыышкыннарының бирги чери дээш база  бухэ барилдаан деп бурят хү­решке бирги чер дээш маргылдаалар болган. Ол ышкаш хапсагай деп якут хү­­решти бо чылын  фестивальга бир дугаар киирген. Чыл санында эртип турар ол спортчу ужуражылга Россияның болгаш даштыкының аңгың-аңгы регионнарындан эң шыырак спортчуларны чыып турар. 2014 чылда база ындыг болган. Фестивальга 121 спортчу киришкен, Мос­кваның национал-культура болгаш чаңгыс чер-чурттуглар каттыжыышкынын төлээлээн 21 команда чагыг киирген.

11.12.2014 Россия Федерациязының Конституция хүнү-биле!

Эргим чаңгыс чер-чурттугларывыс!

Бистиң чуртувустуң эң кол күрүне байырлалдарының бирээзи — Россия Федерациязының Конституция хүнү-биле сеткиливис ханызындан байыр чедирип тур бис!

Политиктиг нарын байдалдың үезинде ажылдап кылдынган болгаш 1993 чылда хүлээп алдынган Конституция бистиң чуртувустуң чаңгыс демин камгалап арттырарынга улуг рольду ойнаан, ооң чаартылгазынга быжыг эрге-хоойлу үндезинин быжыглаан, федерализмниң, демократтыг калбак эргелерниң, политиктиг болгаш экономиктиг хосталгаларның, хоойлунуң дээди чоруунуң принциптеринге ниитилелди каттыштырарының байдалдарын тургускан. Россия күрүнезиниң чаа үндезинин тургускаш, Конституция хамааты ниитилелдиң тургустунарынга, экономиканы рынок харылзааларынче шилчидеринге, Россияны улуг чурт кылдыр катап тургузарынга идигни берген.

Амгы күштүг болуп турар Конституцияның амыдыралчы чоруу ооң соонда эрткен чылдарда илдеңи-биле бадыткаттынган.Бо чылын Үндезин Хоойлуну хүлээп алганының ээлчеглиг чылын бистиң-биле кады Россияга каттышкан Крым болгаш Севастополь демдеглеп турарлар.

11.12.2014 Хүндүткелдиң мөгейии

Декабрь 9-та Ада-чурттуң Маадырларының хүнүн бистиң улуг күрүневистиң булуң бүрүзүнде чылдың-на демдеглеп турар. «Россияда Дайынчы алдар болгаш тураскаал хүннер дугайында» Федералдыг хоойлуга РФ-тиң Президентизи В.В.Путин 2007 чылда эдилге киирген соонда, бо кайгамчык хүн тургустунган.

Ада-чурттуң Маадырларының хүнүнде  Россияның, Совет Эвилелиниң маадырларынга, Святой Георгий ордениниң эдилекчилеринге хүндүткелдиң демдээ кылдыр чечектер салып, сактыышкынны кылыры чаңчыл болу берген. Чурт бүрүзүнде боттарының маадырлары бар. Ол дег база бистиң бичии күрүневис, Тывада, төлептиг маадырлар хөй. Чаңгыс чер-чурттугларывыстың маадырлыг чоруун утпайн, сактып чорууру — бистиң ыдыктыг хү­лээлгевис. Ада-чурттуң Улуг дайынынга бистиң хостуг чоруувус дээш боттарының амы-тынын бээринден чалданмайн тулчуп чораан, маадыр атка төлептиг болганнар Михаил Бухтуев, Кечил-оол Түлүш, Чүргүй-оол Хомушку, Александр Семирацский, Николай Макаренко олар.

11.12.2014 Хоойлу-дүрүмнүң үндезини

Конституция деп сөс латин constitutio деп сөстен укталган, «тургузар, тургузуу» дээн уткалыг сөс. Конституция күрүнениң, ниитилелдиң, хамаатыларның эрге-ажыктарының кол үндезиннериниң дугайында эң бедик юридиктиг күштүг, күрүнениң кол хоойлу-дүрүм документизи. Күрүнениң хоойлу-дүрүмнерин аңаа үндезилеп ажылдап кылыр, ынчангаш конституция кайы-даа күрүнеге эң дээди болгаш эң күштүг юридиктиг документ.

Конституцияларның шаг-шаандан төөгүзүн коптарып келген эртемденнерниң шинчилелдери езугаар алырга, конституция дээрге боттандырары күзенчиг ниити идея-дыр, күрүнениң болгаш хамаа­тыларның эрге-ажыктарын конституция­ларда бижээни олчаан камгалаптар күрү­не баштыңчылары-даа, күрүне эрге-чагыргазы-даа  кажан-даа турбаан.  Оон аңгыда эрге-чагырганы тудуп турар баштыңчылар, янзы-бүрү политиктиг бөлүктер конституцияны боттарының эрге-ажыынга таарыштыр тургузар сорулгалыг боор. Конституцияны тургузарының кол сорулгазы – күрүнени кайы бир баштыңчы азы партия бодунуң туразы-биле удуртур чорукту соксадыры, бети дизе, аңаа шаптыктаары. А эң-не кол сорулгазы – күрүнеге ниитилел-политиктиг сандаргай чорукту болдурбазы.

11.12.2014 "Көшкүн ХӨӨМЕЙ"

Декабрь 6-да Үндезин тыва культура төвүнге респуб­ликаның хөөмейжилерииң «Көш­­­күн хөөмей» деп төлевилелиниң  «Хөөмейимни кагбас-ла мен» деп III чыыжы болуп эрткен.

Аңаа республиканың бүгү кожууннарындан база найысылал Кызылдан келген хөө­мейжилер, ансамбльдер удур­­­тук­­­чулары, эртемденнер ки­риш­кеннер. Хөө­мейниң айтырыг­ларынга хамаарыштыр олар «төгерик столга» ажык чугаа­ны кылган. Аңаа Хөөмейжилер эвилели хөй-нии­ти организация­зының даргазы Алдар Тамдын чыл дургузунда кылып чоруттунган ажылдарга хамаарыштыр илеткелди кылган. Эрткен чылдың декабрьдан бо чылга чедир үениң дургузунда республиканың аңгы-аңгы кожууннарынга болгаш найысылал Кызылга ниитизи-биле 13 хөөмей мөөрейлери эрткен болуп турар. Оларның аразында Тываның Улус­туң хөөмейжизи Геннадий Туматтың 50 харлаанынга тураскааткан «Хөөмей-сыгыт Өвүр черде», хөөмейни алдаржыткан Максим Дакпайның, Ак-оол Кара-Салдың юбилейлеринге тураскааткан, «Тыва» ансамблиниң 25 чылынга, уругларның «Сарадак» хөөмей мөөрейи, «Кара дуруяа» ансамблиниң 20 чылдаанынга, Коңгар-оол Ондарның чырык адынга тураскаат­кан  дээш, өске-даа.

11.12.2014 “Бичии фея - 2014”

Декабрь 7-де Улусчу чогаадылга бажыңынга Бүгү-делегейниң уруглар хүнүнге тураскааткан республика чергелиг школа назы чет­пээн уруглар аразынга «Бичии фея» деп уруглар мөөрейи болуп эрткен. Ооң кол сорулгазы — уругларның салым-чаяанын деткиири, сайзырадыры болгаш сонуургалын оттурары. Мөөрейниң аалчылары — «Эдегей» танцы-сам болгаш тыва костюм театрының артистери, рес­публиканың Ростислав Кенденбиль аттыг уран чүүл школазының өөреникчилери аян туткан. Бичии, чаптанчыг уругларның каас-чараш платьелери, арын-шырайларында хүлүмзүрүү, сценага алдынып билири көрүкчүлерни, аарыкчыларны, жюри кежигүннерин өөрткен. Оларның чамдыызы улуг сценаже бир дугаар үнүп турар.

Таныштырылга. Кожууннардан келген бичии уругларның төрээн черин, өг-бүлезин, ат-алдарлыг чурттакчыларын, ада-иезин, боттарын шүлүктей, ырлай аарак, таныштырганы онзагай. Чамдык уруглар орус дылга хамаанчок, англи дылга хостуг чугаалап турарын демдеглевес аргажок.

09.12.2014 Делгелгеде — тус черниң барааннары

ТР-ниң Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң эки эгелээшкини «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» деп төлевилелиниң киржикчилери декабрь 3-4-те «Сүбедей» спорт өргээзинге  боттарының бүдүрген барааннарының делгелгезин эрттирген. Кыштың чыварлыг соогу турза-даа, ырак Тожудан, Тере-Хөлден, Мөңгүн-Тайгадан, Өвүрден болгаш республиканың аңгы-аңгы хоорай, суурларындан сайгарлыкчылар чыглып келген. Делгелгениң баштайгы хүнүнде ТР-ниң Чазааның Даргазының 1-ги оралакчызы Владимир Фалалеев база яамылар сайыттары болгаш ТР-ниң Дээди Хуралының депутаттары сайгарлыкчыларның бүдүрген барааннарын сонуургап көргеш, тус черниң бараан бүдүрүкчүлери-биле «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге-2015» деп темалыг «төгерик столду» эрттирген. Ажык чугаалажыышкын үезинде кожууннарның төлээлери боттарының бүдүрүл­гезиниң дугайында таныштырып, келир чылдың сорулгаларын  чугаалашканнар. Чаа 2015 чылдың моорлап кээринге чедир каш-ла хонук арткан, бо төлевилелге шиитпирлиг киржир, бүдүрүп турар бараанын көвүдедирин, кол чүүл – ооң шынарынче кичээнгейни угландырарын база ийи айда чаңгыс катап делгелгени эрттирерин оралакчы дарга Владимир Фалалеев дыңнаткан. ТР-ниң көдээ ажыл-агый сайыды Сергей Огнев тус черниң барааннарын  көвүдедир бүдүрерин база дериг-херексел садарынга деткимче албан херек дээрзин  демдеглээн. 

09.12.2014 Кадыының байдалы кызыгаарлыгда, өске кызыгаарлар турбас ужурлуг

Бистиң ниитилелде кандыг-даа кижилер бар, оларның аразында бичиизинден инвалид уруглар база түр када бертик-межел апарган (чижээ, будун сыйып алгаш) уруглар бар. Бо уругларны өөредир апаар. А кандыг аргалар-биле? Ол дугайында Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызының чанында диагностика база консультация төвүнүң директору Римма Шөмбүлдеевна Седии-биле чугаалашкан бис.

Бо төп өзүлде сайзыралы үе-чергезинден озал­даашкынныг 18 хар чедир уруглар-биле ажылды чорудуп турар. Чижээ, школада башкылары уругну өөредип чадай бергеш, ада-иезинге чугаалай бээр: «Силерниң урууңарны өөредири дыка берге-дир, кичээнгей чок, кичээл үезинде тенектенир, чугаа дыңнавас, уттуучал, чаа теманы сактып ап шыдавас» — дээш, диагностика болгаш консультация төвүнге барып хынадырын сүмелээр. Аңаа  уругларның  угаан-медерелин, кичээнгейин, чүве сактып алырын болгаш өске-даа онзагай талаларын тускай электроннуг аппаратка хынаар, ооң түңнели-биле төптүң специалистери уругну кандыг хевирге, кайы школага өөредир талазы-биле ада-иеге арга-сүмени бээр.

08.12.2014 Чүүлдүгзүнүп тур бис

Маадыр-оол Данзын, күш-ажылдың хоочуну:

— Россияның Президентизи Владимир Путинниң Айыткалын кончуг кичээнгейлиг дыңнадым. Айыткалын Президент делегейде ниитилел-политиктиг байдал, Россия ында кандыг турушту ээлеп турары-биле эгеледи. Амгы нарын нии­тилел-политиктиг байдалды чогумчударын Европа эвилелиниң чурттары, Американың Каттышкан Штаттары-биле дугуржуп алыры нарын, орус улустуң элдээрти чугаалаарында ышкаш, бисти «талыйты чорудуптар-дыр» деп Путин демдег­лээш,  Россия   күштүг күрү­не болгаш, кайы-даа чурт­­­тар-биле эп-найыралдыг харылзааларга, кады ажылдажылгага кезээде беленин база катап бадыткады. Оон аңгыда, бөмбүрзектиң кайы-даа булуңунга чурттап турар орус улустуң болгаш бистиң күрү­­нениң өске-даа чоннарның эрге-ажыын Россия камгалаар деп база сагындырды.

08.12.2014 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: «Президентиниң эгелекчи саналдары регионнарга чаа-чаа аргаларны бээр»

Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң дүүн Кремльге Федералдыг Хуралга таныштырган Айыткалының дугайында баштайгы бодалдары-биле үлешкен. Шолбан Кара-оолдуң бодалы-биле, Россияның бодунуң кызыгаарларындан дашкаар болгаш чурт иштинде үскүлешкен чөрүл­­­­­дээлиг айтырыгларны Президент артык сеткил хайныышкыны чокка, тодаргай болгаш билдингири-биле айыткан. «Айыткал ханы болгаш пат­риотчу болур дээрзинге чигзинмедим» — деп, республиканың Баштыңы чугаалаан. – Чүнү кылып турарын болгаш оон ыңай чүнү кылырын, кандыг-даа айтырыгга хамаарыштыр – политикадан дашкаар бергедээшкиннер ийикпе, азы көдээ школа тудуу­нуң айтырыглары-даа дижик – шуптузун ыяк билир кижи бистиң-биле чугаалашкан деп, Президентиниң илеткелиниң соонда быжыг бодал арткан. Кажан, кандыг берге байдалдарга Россияның эрге-ажыын болгаш Украинада бистиң өңнүктеривистиң эргелерин камгалаары Владимир Владимировичиге онаажып турарын ылаптыг билириңде, ооң кадыг-быжыг шиитпирлии, сагыш тайбыңы кижилерни хаара тудуп, оожуктуруп турар.

Шолбан Кара-оол орук тудуунуң хемчээлдерин болгаш дүргедедирин улгаттырарының эргежок чугулазының дугайында Президентиниң чугаа­зын демдеглээн: «Ол дээрге бо хүн­де бистиң база бирги ээлчеглиг сорулгавыс-тыр, республика Россияның составынга кирген үелерден бээр, өскээр чугаалаарга, 100 чыл ажыг демир-орук аргыжылгазының чогундан чүък дажыыр талазы-биле берге байдалда турар».

08.12.2014 В. Путин: Амгы болгаш келир үениң айтырыглары

Бо чылдың декабрь 4-те Россия Федерациязының Президентизи В.В. Путин РФ-тиң Федералдыг Хуралынга бодунуң Айыткалын кылган.

Чурттуң удуртукчузу Россияда болгаш делегейде чидиг тургустунуп турар айтырыгларны, оларны шиитпирлээриниң оруктарын тодараткан. Ужуражылга чаңчыл езугаар Кремльдиң Георгий залынга болган, аңаа 1000 ажыг кижини чалаан. Айыткалды кылып турда Федерация Чөвүлелиниң кежигүннери, Күрү­­не Думазының депутаттары, РФ-тиң Чазааның   кежигүн­­нери, Конституция болгаш Дээди судтарның удуртукчулары, губернаторлар, Федерацияның субъек­тилериниң хоойлужудулга хуралдарының даргалары, шажын-чүдүлгелер удуртукчулары, хөй-ниити ажылдакчылар, ооң иштинде регионнарның хөй-ниити палаталарының баштыңнары, массалыг информацияның эң улуг чепсектериниң удуртукчулары олурушкан.Бо чылдагы Айыткалды чырыдары-биле Россияның төп, регионнар болгаш даштыкы солуннарның, журналдарның, интернет-МИЧ-лерниң, телерадиокомпанияларның 495 журналистери келгеннер. Георгий залындан дорт дамчыдылганы «Россия», «Бирги» болгаш өске-даа телеканалдарда, радио­станциялар кылганнар.

08.12.2014 "Эр-хейлер-дир бис!"
Декабрь 3-те Тыва Үндезин культура төвүнге Тываның гуманитарлыг  шинчилелдер ин­­­­с­титудунуң чырыкче үндүр­­­­гени «Тыва литератураның төөгүзү» коллективтиг монографияның бирги тому-биле таныштырылга бооп турда, филология эртемнериниң доктору, респуб­ликаның өөредилге сайыды, монографияның харыысалгалыг секретары Каадыр-оол Би­­­челдей: «Эр хейлер-дир бис!» -- деп амырап чугаа­лаан. «Бодун мактаар — болбас тенек, аъдын мак­таар — албас тенек» деп тыва улус­туң үлегер чугаа­зы Каадыр-оол Алек­сеевичиге, «Тыва литератураның   төөгүзү» номну үн­­­­­дүр­­­­­­­­ген эртемденнерге бо удаада канчап-даа ха­­маа­рышпас. Ол дээрге чаагай үүле­­ниң бүткенинге өөрүш­­­­кү-дүр. Бистер, бо монографияны сонуур­гап ном­чуур номчукчулар, ону ажыглаар чогаал башкылары, чогаалчылар дээш, өскелер-даа, боттарывыска база байырны чедирип каалыңар -- үр манаанывыс улуг дептерниң баштайгы томун суглуг карактарывыс-биле көрүп, судалдыг холдарывыс-биле туттувус. «Бо чаагай үүле бүдүн­гүр-ле болзун!» — деп йөрээп каалыңар.

05.12.2014 Сүбедей Маадырның овур-хевири

«Сүбедей маадырның овур-хевирин тургузары» деп республика чергелиг чуруктар конкурузунуң дугайында интервьюну «Шын» солуннуң корреспондентизинге Сүбедей маа­дырның овур-хевирин тургузар талазы-биле эгелекчи бөлүктүң кежигүнү, Тыва Республиканың чоннарының ассамблеязының даргазы, ТР-ниң культура сайыдының оралакчызы В.Н.Лапшакова берген.

— «Сүбедей маадырның овур-хевирин тургузары» деп республика чергелиг чуруктар конкурузун эрттирериниң эгелекчилери кымнарыл?

— «Сүбедей маадырның овур-хевирин тургузары» деп республика чергелиг чуруктар конкурузун эрттирерин Күжүгет Шойгу аттыг культура фондузу биле эгелекчи бөлүк саналдаан. Оларның эгелээшкинин «Капитал тудуг эргелели» ААН тудуг компаниязы, ооң чиңгине директору В.А.Келин акша-хөреңги-биле деткип турар. Сүбедей маадырның чаңгыс тодаргай овур-хевирин тургузарынга тыва чоннуң эргезин эртем езузу-биле үндезилээрин ТГШИ-ге конкурстуң организакчылары сүмелээн.

05.12.2014 Өг-бүлени каттыштырган байырлалдар

Ноябрь 29-та ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилели Орус культура төвүнге «Өг-бүлени каттыштырып турар байырлалдар» деп мөөрейниң тиилекчилерин шаңнаан. Байырлалды республиканың адалар, Россияның авалар база Бүгү-делегейниң уруглар хүннеринге тураскааткан. Аңаа республиканың аңгы-аңгы кожууннарындан база Кызыл, Ак-Довурак хоорайлардан өг-бүлелер киришкен.

ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилелиниң даргазы Раиса Борисовна Күжүгет чыыл­ган өг-бүлелерге байыр чедирген соонда, байырлалдың эң өөрүнчүг кезээ эге­лээн.Октябрь 23-те республика чергелиг «Чаңгыс өг-бү-ле — чаңгыс бүдүрүлге» деп мөөрейни чуртталганың нарын байдалынга таварышкан өг-бү-лелерниң аразынга эрттирген. Ону «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелинге даянып  организастаан. Мөөрейниң кол шаңналдары: III чаданың дипломун база 10000 рубльдиң сертификадын Шеңне Кол (Тожу кожуун), II чаданың дипломун база 13000 рубльдиң сертификадын Чечек Дүгер-оол (Улуг-Хем кожуун) болгаш I чаданың дипломун ба­за 16000 рубльдиң сертифи­кадын Орланмаа Монгуш (Өвүр кожуун) оларга тывыс­кан.

05.12.2014 "Машиналарны каяа тургузарыл?"

Машина-техникалыг чоруу­рунга, харын-даа мырыңай оларны тургузарынга Россия­ның хоорайлары колдуунда таарыштыр туттунмаан болган дээрзи, машиналар көвүдээн сөөлгү 5-10 чылдарда, билдине берген. Кызыл хоорай база ындыг. Ооң кудумчуларын кезип, машиналарны кайда, канчаар тургузуп турарын көрээлиңер.

Хоорайның төвү. Россия биле Тываның чаңгыс демнежилгезиниң 100 чыл байырлалынга белеткел үезинде ону чаартыр тудуптарга, машиналар биле пассажирлер тырлып, баскылажып турган «Азас» магазинниң, «Найырал» кино театрының мурнуу талазы хозаш кыннып, машина-балгат ында эвээжээн-даа ышкаш кындыр көстүр апарган. Шынында машиналар кайын эвээ­жээр ийик, улам көвүдеди-ле ыйнаан. «Азас» магазинниң артыы талазынга машиналар тургузар чер тудуп, Дружба биле Чүлдүм кудумчуларның төп чоогунда кезиин элээн алгыдып, аңаа машиналар тургузар черлер кылыптарга, чолаачыларга-даа, чадаг-даа кижилерге эптиг апарган. Ол-даа кончуг-ла эки-дир деп чугаалап болур. Ынчалза-даа Саглы ышкаш хову, сагыш ышкаш чү­ве кайда боор.

Кызылдың төвүнде «Га­руда» садыг бажыңының, эрги болгаш чаа рыноктар чоогунга бараалыңар, Дружба — Крас­ноармейская, Комсомольская -- Чүлдүм кудумчуларының аразында кварталдарга чедээлиңер. Мында тырылдыр тургузуп каан машиналарның аразынга «хыл сыңмастаан» деп хөөрем кижилер чугаалап болур. Бо чоок-кавыда машина-балгаттың тырлып турарының кол чылдагааны – маңаа хөй садыгжылар болгаш садып алыкчылар машиналарын тургузуп каары.

05.12.2014 Шажын билиглерин — аныяктарга

Кижилерниң чамдык кылып алган чүүлдери ээлени бээр, тел ыяшты дагып, агын-көгүн баглап эгелээрге, өскелери база ынчаар уламчылай бээр. Ындыг ээлени берген черлерге аъш-чемниңдээжизин өргүп турары дээрге-ле, дагылганың эге базымы болур. Ылаңгыя улуг-улуг тайгаларны (Бай-Тайга, Мөңгүн-Тайга, Мөңгүлек дээн чергелиг) ниити кожуун, сумулар дагып турар. Дагылгалыг черлерден ыяш кезери, чаш, чадаң ыяш, даш, хөрзүн алыры хоруглуг.

Дагып болбас чүүлдер база бар: кижи көжээлер, хөөрлер, базырыктар дээш, оон-даа өске. Кижиниң-даа, өске-даа дириг амытаннарныңбодарап тыптыры кыдыг-кызыгаар чок чаптылган делегейде каракка көстүр-көзүлбес болуушкуннар-биле холбаалыг болганда, ол бүгүнүң буурап дүжериниң хоойлузунда салым-чаяан ол чаданы чайлаш чок эдере бээр. Ол бойдустуң болуушкуннарының билиглери-биле дөмейлешкек.

04.12.2014 Шылгалдалар,шылгалдалар…

2015 чылдан эгелеп чаңгыс аай күрүне шылгал­даларынга (моон ыңай – ЧКШ) чаартыл­галар,өскерилгелер дугайында айты­рыгларга хамаарыштыр та­йыл­­быр алыры-биле бистиң корреспондентивис ТР-ниң өөре­­дилге болгаш эртем са­йыды Каадыр-оол Алексеевич Бичелдей-биле ужурашкан.

— Чаңгыс аай шылгалдаларга хамаарыштыр 4 өскерилге бар. Оларның аразында солун, улуг өскерлиишкин – декабрь 5-те чогаадыг бижиири. Ол чогаал дээш ажы-төлдү кергедип, улуг негелделер кылган херээ чок. Чогаалды колдуунда эге чаданың шыл­галда хевирлиг көрүп турар. Ооң түң­­нели-биле өөреникчи дараазында шылгалдаларже кирериниң эргезин алыр ужурлуг. Ынчангаш тер­гиин демдектер сүрген ажыы чок. Кол-ла чүүл бо шылгалдага шупту өөреникчилеривис киришкеш, чедиишкинниг кылдыр бижип эртери болур.

04.12.2014 Орус дылды эки билир болза...

Тывага чарлаттынган Орус дыл чылы адакталып, түңнелдер үндүрүп болур хире үе чедип келирге, Өөредилге яамызы орус дыл болгаш литература башкыларының бир дугаар съездизин  организастап эрттирген.

Орус дыл чылы эрттирер дээн эгелээшкинни чурттуң удуртулгазы деткээнин Чазак Даргазы Ш.В. Кара-оол  съездиге дыңнаткан. Бо чылын ооң саналы-биле ийи кол угланыышкынныг төлевилел кылдынган. Ол дээрге, бирээде,  орус дылдыг башкыларның көдээ школаларже барып ажылдаарын кыйгырганы, ийиде, өг-бү­­ле бүрүзүнге бирээден эвээш эвес дээди эртемниг уруг турарын чедип алыры. Андрей Марченко Москва хоорайга төрүттүнген, аңаа гуманитарлыг университетти доос­кан. Орус дылдыг башкыларның көдээ черлерже ажылдап-чурттаарынга респуб­лика Баштыңының грантызын алыр конкурска тиилеп алгаш, Москваның 498 дугаар школазынга ажылдаар деп турган боду Тываже  чедип  келген, амгы үеде Барыын-Хемчик кожуун­нуң Кызыл-Мажалык школазында ажылдап турар. Бо чылын ол конкурска 6 кижи киришкен, олардан амдыы­зында үш орус дылдыг башкы Тываның көдээзинде ажылдап турар. Орус дыл чылы эртип-даа  каар  болза,  бо ажыл моон-даа соңгаар уламчылаар дээрзи чугаажок.

01.12.2014 Иелер Хүнүн таварыштыр байыр чедириишкини

Тываның эргим ие-херээженнери!

Силерге эң изиг күзээшкиннерни болгаш чүректиң ханызындан байырны кайгамчык байырлал — делегейниң Ие хүнү-биле респуб­ликаның бүгү эр кижилериниң өмүнээзинден чедирерин чөпшээреп көрүңер!

Бо хүн чырык чер кырынга бисти чаяаган, чугаалап өөренип чорааш, эң баштай адаарывыс, деткимчези-биле амыдыралдың оруунга баштайгы базымнарны кылдырткан кижини ханы хүндүткел-биле алдаржыдып турар бис. Кижиниң салым-хуузу кандыг-даа болур болза, ооң бүгү назынында эң эргим болгаш чоок кижизи иези болур.

Келир үениң салгалдарын кижизидеринге, өг-бүлениң чаңчылдарын быжыглаарынга иелерниң салыышкыны үнелеп четтинмес. Төрээн чуртунга, бодунуң чонунуң дылынга болгаш культуразынга ынакшылды иевистиң сүдү-биле кады чедип ап турар бис. Бо хүн бистиң аваларывысче угланган ынакшылдың болгаш хүндүткелдиң сөстери чаңгыланып турзун.

01.12.2014 Оннуң бирээзи — Бай-Тайга кызы

Сактыышкын

Дайынче аъттанырда эки турачы кыстар аныяк-чалыы турганнар. Куулар Дарьяның хары ынчан чүгле 17. Чоруурунуң мурнуу хүнүнде чолдаксымаар мага-боттуг, арнында хүлүм- зүрүг чайыннаан уруг Кызылдың дыштанылга парыгының сценалыг хуралдаар шөлүнге хөйнүң мурнунга үнүп кээрге, ооң дидим, чүткүлдүүн эш-өөрү дораан эскерип каан. Бичии када хөрээниң тыныжын хостап алыр дээнзиг, холун көдүре каапкаш, дорт көрүш-биле Дарья чугаазын эгелээн: «Бистерниң, тыва кыстарның, сагыш-сеткили чаңгыс — Совет Эвилелинге дузалаары. Совет Эвилели бистиң улуг өңнүүвүс, деткикчивис, ооң хос­талгазы Тываның база болур, ооң демисели — бистиң демиселивис. Фашистиг Германия — ССРЭ-ниң дайзыны-дыр».

01.12.2014 Бөдүүн тыва иениң төлептиг кызы

01.12.2014 Кадыкшылының байдалы-биле арга-шинээ кызыгаарлаттынган кижилерниң эрге-ажыы
Бүгү-делегейниң инвалидтер хүнүнге уткуштур редакцияга ноябрь 20-де ээлчеглиг «дорт харылзаа» болуп эрткен. Аңаа ТР-ниң күш-ажыл болгаш социал политика сайыдының оралакчызы Елена Ондаровна Саая, специалистери Чечек Юрьевна Күжүгет, Экер Чингир-оолович Монгуш, Людмила Васильевна Хоюр-оол, «Медицина-социал экспертизаның Тыва Республика талазы-биле кол бюрозу» федералдыг албан чериниң 1 дугаар бюрозунуң удуртукчузу Ая Сү­­ге-Маадыровна Ооржак, Пенсия фондузунуң Тыва Республикада салбырының кол специализи Саяна Эрес-ооловна Бараан олар киржип, «Шынның» номчукчуларының айтырыгларынга харыылаан.

28.11.2014 ИНВЕСТИЦИЯ ПОЛИТИКАЗЫНЫҢ КОЛ СОРУЛГАЛАРЫ

ТР-ниң Чазааның чанында Экономика чөвүлелиниң хуралы Кызылга болган, аңаа Тываның Чазааның кежигүннери, Дээди Хуралдың депутаттары, эртемденнер, кожууннарның болгаш хоорай округтарының чагыргалар баштыңнары, федералдыг тургузугларның удуртукчулары, республиканың бизнес ниитилежилгезиниң болгаш улуг-улуг инвестиция компанияларының төлээлери киришкен. Чөвүлел кежигүннериниң болгаш чалатканнарның мурнунга респуб­лика Баштыңы Шолбан Кара-оол «2015 чылда Тыва Респуб­ликаның инвестиция байдалы болгаш инвестиция политиказы» деп Айыткалды кылган.

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Валерьевич Кара-оолдуң чугаазы:

— Экономиктиг чөвүлелдиң хүндүлүг кежигүннери! Хүндүлүг коллегалар! Чалатканнар!

2015 чылда инвестиция политиказын хевирлеп тур­гузарының кол быразын то­дарадыры-биле бөгүн мында чыылган бис. Республиканың сайгарлыкчылар ниитилежил­гезинге болгаш эрге-чагырга ор­­ганнарынга инвестиция айыт­калы чаа чүүл эвес, а чыл санында күү­­седир ажыл апарган, аңаа эдилгелерни амыдырал боду киирип турар. Ол дээрге чедип алдынган түңнелдерниң дугайында анаа-ла отчет эвес, ол дээрге бистиң девискээривиске инвестицияның байдалын экижидериниң талазы-биле тургустунган сорулгалар-дыр.

28.11.2014 «Авай, Ачай! Арагалавайн көрүңерем!»

Өг-бүле күрүнениң бир ду­гаар тургузукчу кезээ болганда, ында кандыг байдал  тургустунганыл, күрүнеде байдал база шак-ла ындыг болур болгай. Күрүнеде өг-бүле бүрүзү аас-кежиктиг, амыдыралының байдалы чедимчелиг, ажы-төлү тодуг-догаа, хөглүг, чараш болза, бүгү күрүнеде ажы-төлдүң байдалы база шак-ла ындыг болур.

2014 чылдың тос ай иштинде Чөөн-Хемчик кожууннуң девискээринде өг-бүле иштинге болган кем-херектерни сайгарып, оларның болуп турар чылдагаанын, уржуктарын айтып, хөй-ниитиниң кичээнгейин ынаар хаара тудуп, олче сагыш салырын база боттарының бодалдарын үлежип, саналын кии­рерин диледим.Бо чылдың алды айларының иштинде Чөөн-Хемчик районнуң муниципалдар аразында килдистиң истелге килдизи өг-бүле иштинге болган беш кем-херектерни оттургаш, истелгезин кылган. Дөрт таварылгада өгнүң эр ээлери хе­рээжен ээлериниң амы-тынынга айыылдыг, кадыынга хоралыг аар кемдээшкинни сагыштыы-биле чедирген.

26.11.2014 Чаа уруглар садтары ажыттынган
2014 чылдың ноябрь 19 Каа-Хем кожууннуң чурттакчы чонунга, ылаңгыя бичии чаш­тарга,    аас-кежиктиг хүн бол­ган.  Кожууннуң  Бүрен-Хем  бол­гаш Сарыг-Сеп суурларында 2 чаа уруглар садтарын ажыт­кан. Байырлалдың хүн­­дүлүг аалчылары Тываның Баш­тыңы Ш.В.Кара-оол, ТР-ниң өөредилге болгаш эртем са­йыды К.А.Бичелдей, ТР-ниң көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем сайыды С.И.Огнев, ТР-ниң тудуг болгаш коммунал ажыл-агый чаартылгазының са­йыды А.Б.Сенсов, Каа-Хем кожууннуң  чагырга даргазы А.Х. Чалан-оол байырлыг ажы­дыышкыннарга киришкеннер.Тываның  Баштыңы ооң соон­­­да Сарыг-Сеп суурда 140 олуттуг чаа туттунган «Теремок» уруглар садының  ажыдыышкынынга киржип, өөрүш­­күзүн үлежип, улуг-улуг чедиишкиннерни күзээш,  чаа уруглар «ордузунче»  кирген. Чаа сад турар черге ооң мур­нунда 60 олуттуг бичии  уруг­­лар сады турган. Тудуг үе­-зинде школаның эге класстар өөренип турган бажыңынга бичии чаштар сады  турганын,  чаа садта  олуттарның чедишпес бол­ганы-биле эге школа турган бажыңны сад хевээр арттырарын   Сарыг-Сеп суурнуң  чурттакчызы  чугаалады.

26.11.2014 Конкустуң тергииннери
Конкурстуң организатору «Енисей-М-54» федерал­дыг оруктуң эргелелиниң ажылдак­чылары база кол инженер Сергей Квашин шупту коррес­пондентилерге ук конкурска идепкейлиг киришкени дээш четтиргенин илереткен: «Бистиң албан чери чаа-чаа оруктарны ажыглалче киирип, чаартылга, септелге ажылдарын доктаамал чорудуп турар, а ол болууш­куннар дугайында чурттакчы чон со­лун-сеткүүл, радио, телевидение таварыштыр билип ап турар. Республиканың массалыг информация чеп­сектериниң төлээлери-биле баштайгы кады ажылда­жылгавыс  үре-түңнелдиг болганынга өөрүп, моон-даа соңгаар силерниң-даа, бистиң-даа ажыл-иживиске чедиишкиннерни күзедим».

21.11.2014 Чуртуңну камгалаарынга белен бол!

Аңаа ТР-ниң Чазааның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң байыр чедириишкинин ооң оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак дамчыткан. «Төрээн чуртувустуң камгалакчылары, тыва чонувустуң   адын бедик тудуп чоруңар. Каяа-даа чорааш, кандыг-даа бергелерден чалданмаңар. РФ-тиң камгалал сайыды, чаңгыс чер-чурттуувус Сергей Шойгунуң алдар адын бодаңар. «Чаңгызы — хөйү дээш, хөйү — чаңгызы дээш» бот-боттарыңарны деткижип чоруңар, «Төрээн чуртуң камгала, төрел чонуң хүндүле» деп чоннуң мерген угаадыын черле утпаңар!» — деп, ол чагаан. Республиканың шериг комиссары Юрий Марков болгаш өскелер-даа ак орукту күзеп, чагыын бергеннер. Амгы үеде Россияның аңгы-аңгы булуңнарында шериг хүлээлгезин бистиң республикадан 1700 оолдар эрттирип турарлар. Оларның аразында төлептиин болгаш үлегерин көргүзүп турар оолдарның ада-иезинге өөрүп четтириишкинниң бижиктериниң кээп турарын Юрий Иванович демдеглээн. Бөгүн 32 оол эр кижиниң арта баспас хүлээлгезин күүседири-биле аъттаныптарлар. Ол ышкаш ырак оран Афганистанга шериг херээн эрттирген хоочуннар боттарының сактыышкыннарын база чугаалааннар.  

21.11.2014 Алдар - ады төөгүге мөңге артар

Сат Чурмит-Тажының 120 харлаанынга тураскааткан «Алдар-адың төөгүге мөңге артар» деп делгелгени болгаш се­минарны Тываның национал музейи организастап эрттирген. Алды кезектиг делгелгеде төрүттүнген черинден эгелээш, күрүне ажыл-чорудулгазынга, салгалдарынга чедир фото-чуруктарны аскан болгаш архив документилерин база хууда эдилеп чораан эт-херекселин делгеп салган. Күрүне ажыл-чорудулгазы: ТАРН кежигүнү, иштики херектерниң бир дугаар сайыды, ТАР Чазааның даргазы, Сайыттар Чөвүлелиниң даргазы, даштыкы херектер сайыды. 1929 чылдан 1938 чылга чедир Тыва Чазактың бирги удуртукчузу, ол үеде Сайыттар Чөвүлелин даргалавышаан, Тыва Арат Республиканың Даштыкы херектер яамызын база удуртуп, сайыттап турган. Тываның төөгүзүнде ол хире үр үеде хары угда ийи ындыг бедик албан-дужаал-биле бот-догуннаан республиканы удуртуп турган чаңгыс кижи ол. 1929 чылда ооң эгелээшкини болгаш башталгазы-биле тыва бижикти тургузар күрүне комиссиязы ажылдап эгелээн. Ук комиссияның даргазынга Оюн Танчайны томуйлаан. Ол ышкаш ТАР-ның Эртем комитедин тургускан, ооң даргазынга ынчан культура сай

20.11.2014 2014 чылдың ноябрь 20-де Бүгү-россияның уругларга эрге-хоойлу дузазының хүнү

2011 чылдың ноябрь 21-де «Россия Федерациязынга халас юридиктиг дуза дугайында» №324-ФХ Федералдыг хоойлуну күүседири-биле 2013 чылдың сентябрь 25-те Чазак комиссиязының хуралынга Россия Федерациязының субъектилеринге Бүгү-россияның уругларга эрге-хоойлу камгалалының хүнүн чыл санында ноябрь 20-де демдеглээриниң дугайында шиитпирни хүлээп алган. Бо чылын бистиң чуртувуска Бүгү-россияның уругларга эрге-хоойлу камгалалының хүнүн ийи дугаар демдеглеп турар.

Тыва Республикага 2014 чылдың ноябрь 20-де ниити өөредилге албан черлеринде уругларга эрге-хоойлу талазы-биле тайылбыр кылырының талазы-биле хемчеглер болур. Ол хемчеглерниң кол-кол бөлүктеринге хамааржыр чүүлдер: өскүс чаштар, ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уруглар, а ол ышкаш оларның хоойлу езугаар төлээлери, бир эвес олар өг-бүлеге уругну хүлээп алырының талазы-биле халас юридиктиг дуза дилеп келген болза, ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уругну бодунуң өг-бүлезинге азырап алырын күзээннер, инвалид уруглар болгаш оларның ада-иелери.

20.11.2014 Чаагай ажыл-херекти сомалаан
Республиканың кол саң-хөө документизин хөй-ниитиге таныштырар хуралды ТР-ниң Дээди Хуралының Даргазы Каң-оол Даваа ажыткан.Бюджет дугайында Хоойлунуң хөй-ниитиге таныштырылгазы чылдың-на эрттирер чаагай чаңчыл апарып, беш чыл улаштыр болуп турар. Тус документини Дээди Хуралдың комитеттеринге, Санажылга палатазынга шинчилеп, сайгарып көргенин онзалап айыткаш: «Бо хүн бюджет дугайында хоойлуга үнелелди депутаттар эвес, залда олурар ажыл-агыйның аңгы-аңгы адырларының удуртукчулары, чурттакчы чон-биле сырый ажылдап турар муниципалдыг албанның болгаш хөй-ниити органнарының  төлээлери бээр ужурлуг. Сайгарып көөр деп турар документивистиң кол сорулгазы республиканың чонунуң мурнунга алган социал хүлээлгелеривистиң күүселдезин чедип алыры болур. Саң-хөө айтырыы кайда-даа нарын. Тываның Баштыңы Ш.Кара-оол «Акшаны ажылдап ап өөрениилиңер» дээн болгай. Ол ышкаш РФ-тиң Президентизиниң майда ат салган доктаалдарын күүседир ужурлуг бис. Ынчангаш  хуралдың ажылынга чедиишкиннерни күзээйн — деп чугаалаан.

20.11.2014 Идегелдиң көрүжү
Кандыг-даа ниитилелге эр кижиниң туружу, көрүжү, үнү херээжен чондан    бир  аңгы, элдеп күштүг,   тускай    кылдыр дыңналыр. Ылаңгыя, ооң уруглар албан черлеринге, имилеме хөй ажы-төл аразынга бодун алдынып чоруур мөзү-бүдүжү, үлегер-чижээ көскү болгаш каракка дораан-на илдиге хона бээр. Ооң чижээнге губернатор төлевилелдерин боттандырар талазы-биле бир көскү ажылдап чоруур хоорай школаларының бирээзи Кызылдың муниципалдыг автономнуг өөредилге чери Н.Н. Макаренко аттыг 15 дугаарлыг лицейде эр башкыларның саны көвүдеп, чогаадыкчы ажылдап чорууру кижиниң сагыжын өөртпес аргажок.

20.11.2014 Алдын век — сөөлгү век?

17.11.2014 Адалар хүнү-биле байыр чедириишкини

Төөгүзү кыска ол байырлалдың сорулгазы — чогумчалыг өг-бүлени тургузары, сагыш-сеткил, мөзү-шынар чаңчылдарын катап эгидери, өзүп орар салгалды кижизидери болгаш республиканың келир үези дээш оларның бедик харыысалгазының дугайында эр кижилерге сагындырары болур.

Төрээн черин камгалаары, бодунуң күш-ажылы болгаш чүткүлдүг чоруу-биле делегейни чаартыр, ону Чер кырында чурттап турар бүгү кижилерге чогумчалыг болдурар ыдыктыг хүлээлге, хамыктың мурнунда, эр кижиге онаажыр дээрзин бадыткаан херээ чок.

Бистерге, эр кижилерге, өг-бүлениң камгалалын болгаш чаагай чоруун хандырбышаан, идегелдиг чөленгииш болур сорулга эгезинден-не салдынган. Амыдыралче кирип турар аныяк салгал бодунуң моон соңгааргы салым-хуузун адаларының болгаш кырган-адаларының үлегери-биле тодарадып турар, ол дээрге ниитилелдиң сайзыралы-дыр. Ынчангаш төлептиг аданың овур-хевирин тургузары хөй-ниитичи улуг болгаш күрүне ужур-дузалыг херек болур.

17.11.2014 Чаңгыс-даа аштырыышкын чокка...

Бо чылын прокурорлар шыдыраага, чиик атлетикага, сугга эштиринге, мини-футболга күжүн шенешкеннер.

РФ-тиң Чиңгине прокурорунуң оралакчызы спартакиаданы хаап турда, ооң киржикчилеринге Чоннуң чаңгыс деминиң хүнү-биле болгаш про­куратура органнарының ажыл­дакчыларының спартакиадазының доозулганы-биле байыр чедирген. Бо чылдагы спортчу маргылдааларның кол утказы — спортчу эки чаңчылдарны катап эгидери болгаш амыдыралдың кадык овур-хевиринче прокурорларны хаара тудары деп демдеглээн. Оон аңгыда Россия Федерациязының Президентизиниң чарлыын езугаар киирген ГТО комплекизиниң чамдык хевирлериниң күүселдези база болган деп айыткан. Маргылдааларга РФ-тиң Чиң­гине прокуратуразының төп аппарадының, федералдыг бүгү округтарының прокуратураларының, Краснодар крайның чыынды командалары киришкен. Крым федералдыг округтуң спортчулары бо чылын бир дугаар ойнааннар. 

17.11.2014 Россия Федерациязының Иштики херектер яамызының реформаларының түңнелинде чамдык ырак-узак чурттакчы черлер камгалал чок арткан деп Тываның Баштыңы санап турар

Полицияның ажылдакчыларының санын кызырып тургаш, ооң салбырларын быжыглап эгелээн чоруктуң уржуундан чамдык ыракта чурттакчылыг черлерде корум-чурум камгалаар кижилер чок апарган.

Ооң дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Хөй-ниитиниң айыыл чок чорук чөвүлелиниң хуралынга медеглээн, ооң ажылынга ИХЯ-ның, Федералдыг айыыл чок чорук албан эргелелиниң, прокуратураның, Шииткел күүселдезиниң федералдыг албанының Тывада эргелелиниң удуртукчулары, Чазак кежигүннери киришкен.Республикада корум-чурум хажыдыышкыннарының байдалы дүвүрелди болдуруп турар дээрзин  Чазак Даргазы айыткан. Кем-херек үүлгедир чоруктар-биле демиселдиң чамдык угланыышкыннарында чедиишкиннер бар-даа болза, байдал ниитизи-биле чер албайн турар. «Бир эвес 2008 чылдан 2012 чылга чедир республикага кем-херек үүлгедиишкиннериниң саны чоорту кызырлып  орган болза, амгы үеде ол өзүп эгелээн, шиитпирлиг хемчеглер алыры эргежок чугула апарган»--деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн.Байдалдың мынчаар тургустунуп келгениниң чылдагааны иштики херектер органнарынга кылган чаартылгаларның уржуу деп болур. Чаартылгалар үезинде регионнарның онзагай байдалдарын өөренип көрбээн, чижээлээрге, чурттакчы чоннуң санының эвээжинден чамдык суурларның аразы дыка ырак болгай.

17.11.2014 Күрүне шылгалдарынга өскерилгелер

Чогаадыг бижииринге…

Чаартылгаларның аразында РФ-тиң Өөредилге болгаш эртем яамызының 2014 чылдың август 5-те 923 дугаарлыг дужаалы-биле ниити билиг школазының доозукчулары орус литературага түңнел чогаадыгны (эдертигни) бижиир. Шиитпир Россияның Президентизиниң 2013 чылдың декабрь 12-де даалгазын күүседири-биле хүлээттинген. 

Шаандан тура школага тыва, орус, даштыкы чогаалдарны номчуурунга болгаш өөрениринге улуг кичээнгейни салып турган. Өзүп олурар салгалдарның иштики делегейин  делгемчидеринге, мөзү-бүдүжүн хевирлээринге чогаал канчаар-даа аажок ужур-дузалыг, салдарлыг дээрзин кижи бүрүзү билир. Школа доозарының шылгалдаларынга орус болгаш тыва дылга чогаалды бижиири эки чаңчыл турган болгай. Сөөлгү   үеде орус дылга чогаадыг бижиирин соксадып каан турганын  билир бис.Түңнел чогаадыгны (эдертигни)  кии­рерде,  дараазында сорулгаларны  салган:

13.11.2014 Николай Абаев: «Ураанхай дээрге Чырыткылыг дээн»

Николай Вячеславович «ураанхай» деп сөстү моол дылда «хүн» деп сөстүң РА деп дазылы-биле холбаштырып турар, ынчалза-даа «ураанхай» деп сөстү «шевер» деп база очулдуруп болур. Эртемден бо түңнелди үндүрерде моол чаңчылдар академиязының президентизи, академик Лув­сандамба Дашмянның бодалдарын езугаар үндүрген. Сураглыг шинчилекчи, тыва чоннуң кайыын тывылганының дугайында дыка солун бодалдарның автору Николай Абаев урянхайларны (тываларны) шаанда чырык чедирип турар кижилер деп санап турган дээрзинге улуг бүзүрелдиг. Ооң санап турары-биле алырга, шериг баштыңы Субедейниң хөй муң шериглериниң аразынга чораан кижилерни ураанхайлар деп адап турган. «Ол дээрге эң дидим болгаш шилиттинген, коргуш чок дайынчылар турган, мурнунда олар аңчылар чорааннар» — деп, профессор санап турар. Николай Абаев ол дораан «яростные» болгаш «ярило» деп сөстерни орус тоолда хүннүң бурганы дээр деп сагындыра каапкан. «Ураанхай» деп ат-биле ук-ызыгууру адаан ийикпе, ол дээрге калмыктарның, башкирлерниң, моолдарның, буряттарның, тываларның, эвеннерниң, маньчжурларның болгаш  алтайларның  төрел     бөлүктериниң ады болуп турар. Якуттар шаанда боттарывысты «Ураанхай-Саха» деп адап турган бис деп изии-биле ам-даа бадыткап турарлар. 1914 чылда орус Николай-II хаан протекторат чарлаан соонда Тываны албан-езузу-биле Урянхай край деп адаан болгай.

13.11.2014 Школавыс байырлалы
1938 чылдың кыжынында сумуга чаа школа тудар, ооң ыяш-дажын белеткээр дугайында сумунуң арбан чериниң айтыышкыны хемнер, даглар баштарында тарамык чурттап чораан малчын коданнарже тарап, араттарның идепкейин бедиткен. Ында айытканы-биле алырга өреге бүрүзүнүң шыдал-быразын барымдаалап, бештен чээрби чедир санныг,  узуну 8 метр, чиңге бажы 22 сантиметрден чиңге эвес чудуктарны хар кыры-биле Ишкин-Аксында Ортаа-Хавак кырынга эккеп дүжүрер дугайында айыткан. Сумунуң арбан даргалары айтыышкын бижиктерни араттарга чедирип,  школа тудуунуң дугайында  ажылды чорудуп турган.  Араттар бедик көдүрлүүшкүннүг ажылдап кирипкен. Школаның адаан, кырын шывар манзаларны хол-биле чонуп кылган.  Чондан чыгган үндүрүглер-биле чүгле печка тудар тууйбуларны, соңга шилдерин болгаш ону кылган кижилерниң шалыңын төлеп берген. 

13.11.2014 «Дорт харылзаада»: Хөй-ниитиниң корум-чурум айтырыы

Салчак, Кызыл хоорай: «Хөйнү дүвүредип чоруур айтырыгларны сайгарып чугаалажыры-биле «дорт харылзааны» эрттирип турары кончуг  эки-дир деп үнелеп тур мен. Кызыл хоо­райның 100 чылдааны-биле найысылалга улуг чаартылгаларны кылганы каракка көскү, чараш-тыр. Ындыг болзажок «Арбат шөлү», шывыглыг рынок, театр девис­кээрлериниң чоогунда каракка чаржынчыг апарган эзирик кижилерни полиция ажылдакчылары чүге ыратпас чүвел?».

Омак Оюн: «Кончуг шын, чидиг айтырыг-дыр. Хоорайның төп кезээнде бо девискээрлерде полицияның патруль наряды албан-хүлээлгезин күүседип,  хондур-хүнзедир дежурныйлап  турар. Сандайларда чыдар кижилерни полицейжилерниң дорт эзириктер сергедир черже алыр эргези чок. Ында чыдар кижилер кадыы-даа баксырай берген бооп болур-дур ийин. Ынчангаш дүрген эмчи дузазын бирги ээлчегде кыйгыртыр апаар. Эзирик байдалдыг кижилерни туткаш, Кызылда Московская кудумчузунда эзириктер сергедир черге чедирип турар. Бо чылдың 9 айларының дургузунда 27 муң ажыг кижини аңаа чедирген».

13.11.2014 «Мээң бажыңым – мээң шивээм»

29.10.2014 Журналист, Башкы, Эртемден

М.С. Байыр-оолдуң 75 харлаанынга.

Философия эртемнериниң кандидады, Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң социология болгаш политология секторунуң эргелекчизи Байыр-оол Сендажыевич Монгуш октябрь 17-де чеден беш харлаан. Ооң-биле чугаалажып, ооң солун харыызын дыңнап, каш айтырыгны салыр аргалыг болдум.

— Монгуш Сендажыевич, бодуңарны номчукчулар-биле таныштырып көрүңерем.

— Мен Кара Сарыглар Боратан кызы Каратаан биле Адай-Монгуш Лопсаңай оглу Сендажының көшкүн өг-бүлезинге 1939 чылдың октябрь 17-де Даа кожууннуң Алаштың Чолалыгга төрүттүнген мен. 1949 чылдан эгелеп Кызыл-Тайганың, Хөнделеңниң эге, ооң соон­­­да Ак-Довурактың болгаш Аксы-Барлыктың ортумак школаларынга өөренип чордум. 1959 чылдың июнь 25-те Аксы-Барлыктың ортумак школазын дооскаш, неделя хире болганда Хөнделеңге турган 130 дугаар геология-шинчилел черинге ажылдай бердим. Черниң магниттиг шөлүн хемчээр кижиге бижээчилеп турдум. Бир ай болганда ол прибор-биле ажылдап өөренип, шылгалда дужаагаш, черниң магниттиг шөлүн шинчилээр эрге-дужаал­дыг ажылдай бердим. Куш даң бажында тургаш, мөңге харлыг, кайгамчык Бай-Тайганың мурнуу белинче базып-ла үнер сен. Хүн үнүп келгенде, ажылдаар черимге чеде бээр мен. Ол-ла күзүн шеригже келдирткен. Ыраккы Чөөн чүкке, Оожум океанның эриинге үш чыл иштинде шериг хүлээлгем эрттирген мен.

29.10.2014 «Тува Авиа» компанияга хамааржыр Тожу районга коммерциялыг рейс кылып чорааш, октябрь 10-да читкен вертолетту дилээр ажыл ам-даа уламчылап турар

«Соруг—Кызыл» маршрут-биле коммерция рейсти кылып чорааш читкен вертолетту, ОБЯ-ның регион эргелелиниң октябрь 24-те дыңнатканын езугаар алырга, дилээшкинге 4 агаар суднозу киржирин көрген турган, ынчалза-даа агаар-бойдустуң байдалындан оларның ужудуушкуну болдунмаан. Чер кырында сес бөлүк ажылдап турар, ооң составында камгалакчылар, ОБЯ-ның, Бойдус яамызының, ХК болгаш ОБ агентилелиниң ажылдакчылары, эки турачылар болгаш экипаж кежигүннериниң болгаш пассажирлерниң төрелдери кирип турар.

Эрткен хонукта октябрь 23-те агаар-бойдустуң таарымча чок байдалындан ужар чүүл ажыг­латтынмаан, чер кыры-биле дилекчилер 177 дөрбелчин километр черни эрткен. Дилеп эгелээн үеден бээр 43751 дөрбеличин километр черге дилээшкин чоруткан, ооң иштинде ужар чүүл дузазы-биле—40030 дөрбелчин километр, черде бөлүктер—3721 дөрбелчин километр черни эрт­кен.

24.10.2014 Чаңгыс бергедээшкин — аргыжылга

24.10.2014 Уругларның эрге-ажыы дээш...

Эрткен неделяда Чөөн-Хемчик кожуунга Уругларның бүрүн эргелиг төлээзиниң хү­­нүн­­­де Тыва Республикада Уруг­ларның бүрүн эргелиг төлээзи Светлана Аракчаа Чадаана хоорайның чагыргазынга  хуралды эрттирген.

Аңаа тус черниң социал политика талазы-биле даргазының оралакчызы Мариана Монгуш, ТР-ниң Хөй-ниити палатазының кежигүнү Аида Бюрбю, Чөөн-Хемчик кожууннуң Төлээлекчилер хуралының депутады Роза Монгуш, кожууннуң назы четпээннер инспекторлары, суму бүрү­­­зүнден төлээлер база ада-иелер киришкен. 

24.10.2014 База катап М-54-түң айтырыы

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Кызыл — Чадаана —Хандагайты — Боршоо» автомобиль оруун дамчыдарының айтырыын федералдыг деңнелге шиитпирлээ­рин уламчылап турар.

Шолбан Кара-оол амгы үе­де Мос­квада республиканың айтырыгларын шиитпирлеп чоруп тура, ол Россияның Транспорт яамызынга болгаш Росавтоорукка база чедип, ажылчын чугаала­жыышкыннарны кылган. Айтырыгның кол утказы - «Кызыл — Чадаана — Хандагайты — Боршоо» автомобиль оруун (Моол-биле кызыгаарга чедир) федералдыг деңнелче дамчыдары болуп турар.

Ол Росавтооруктуң удуртулгазы-биле чаңгыс эвес удаа ужуражылганы эрттирген, чугула ажыл-херектерни чугаалашкан. М-54 федералдыг орукту рес­публиканың мурнуу чүгүнден ба­рыын чүкче өскертириниң айтырыын Тываның Баштыңы 2011 чылдан бээр көдүрүп келген дээр­зин сагындыраал.  Ооң ол эгелээшкинин Россияның Президентизи Владимир Путин, РФ-тиң транспорт са­йыды Максим Соколов деткээн.

24.10.2014 70 чыл-биле байыр чедириишкиннери

24.10.2014 Байырлалдар соонда бодалдарым

24.10.2014 Ондактыг оруктарда — чаштар

Сөөлгү үеде орук озал-ондаа хөйү-биле  болуп турары чажыт эвес. Ылаңгыя орук озал-ондаанга хилинчек чок чаш  ажы-төлдүң амы-тынындан, чырык өртемчейден чарлып  турары ниитилелди дүвүредип турар. Чүге дизе  орук озал-ондааның  саны  хүнден хүнче өзүп олурар. Айтырыг чидиг.

Бо чылын болган орук озал-ондактарының дугайында  Тыва Республиканың ОШАЧКИ-ниңинспектору Оюмаа Оюн болгашчолаачы Эрес Ооржак-билечугаалаштым. Орук озал-ондактарынга чогум черле кым буруулугул?

24.10.2014 «Эш-өөр, киржиңер!»

«Тываны хөгжүдериниң 100 чаа идеялары» эссе конкурузунга киржири-биле бүгү күзелдиглерни чалап турар.

              «Тываны хөгжүдериниң 100 чаа идеялары» эссе конкурузу эгезинде күрүнениң хамааты албан-хаакчыларынга, оларның аразында эң-не салым-чаяанныг болгаш сонуургалдыг, республиканың социал-экономиктиг сайзыралының чугула айтырыгларын шиитпирлээринге чаа ужур-дузалыг аргаларны сүмелеп шыдаарын тодарадыр база ол ышкаш күрүне эрге-чагырга органнарының ажылдакчыларының профессионал сайзыралынга идиг бээр, күрүне албанының чаагай адын көдүрер сорулгалыг чогааттынган турган. Ынчалза-даа Тываның Баштыңы ук ажылга бүгү күзелдиглерни хаара тударын чугула деп санап көрген, ынчангаш чаңгыс чер-чурттугларынга, бирги оочурда, «Вконтакте» социал четкиниң аныяк-өскенинге кыйгы-биле көрүнген. «Эш-өөр! Киржиңер! Ам чаа-ла «Тываны хөгжүдериниң 100 чаа идеялары» эссе конкурузун эрттирериниң дугайында айтыышкынга ат салдым. Ол чүнүң-даа мурнунда республиканың күрүне хамааты албан-хаакчыларынга хамааржыр. Ынчалза-даа ам ол санал-биле Силерге кыйгы салыр деп бодап тур мен. Билиишкиннер барымдаалаар болза, кижилер сен канчаар бодап турар сен, шак ынчаар эвес бодаар эргелиг база чамдыкта сен олардан чүнү манап турарыңны кылбайн барып болур. Ол аразында биске ниити сорулгалар,     чүткүл, түңнелдер чедип алырынга күзел-сорук херек. Ол ышкаш конкурс күрүне айтырыгларын шиитпирлээринге чаа аргаларны сүмелеп шыдаар салым-чаяанныг, билиглиг кижилерни тодарадырынче угланган. Дидими-биле чүткүдүңер!».

13.10.2014 Демнежилгеден – чаңгыс демче

Тыва Республиканың Баштыңының байыр чедириишкини

Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым!

Чоокта чаа бис бүгү чурт-биле кады, Россия Федерациязының Президентизиниң, өске-даа хүндүлүг, бедик аалчыларның киржилгези-биле тыва улустуң төөгүзүнде онзагай болуушкунну калбаа-биле демдеглеп эрттирдивис – Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылын, ол ышкаш бистиң республикавыстың найысылалы Кызыл хоорайны үндезилээниниң 100 чылын. Юбилейлиг байырлалдар бистиң кижи бүрүзүнүң сагыжынга артып каар.

Бөгүн өске юбилейниң бүдүүзүнде бис. Тыва Арат Республика Россияның составынче эки тура-биле кирген хүнден бээр октябрь 11-де 70 чыл боор. Аразы 30 чыл юбилейлиг болуушкуннар Улуг Россияның чоннары-биле чоокшулажырын болгаш хүндүткелдиг найыралдажырын төөгүлүг угланыышкын кылдыр бодамчалыг болгаш эки тура-биле шилип алган Тываның чурттакчы бүрүзүнге, тыва чонга ниитизи-биле салым-чол ужур-уткалыг.XVII вектиң ортаа үезинде бо болуушкуннар эгелээш, XX вектиң баштайгы чартыында чогууру-биле доозулган. Урянхай крайга Россия империязының протекторадының үези тываларга боттарының ниити национал болгаш культурлуг чоруун угаап-билип алыр, российжи регионнар-биле экономиктиг харылзааларны сайзырадыр, делегей цивилизациязының чедиишкиннери-биле таныжар арганы берген. Совет Россияның деткимчези-биле Азияның төвүнге хамаарышпас күрүнени тургусканы тыва ниитилелдиң социал-экономиктиг хөгжүлдезин дүргедеткен. Ада-чурттуң Улуг дайынының болуушкуннары, вермахтың армиязынга удур тулчуушкуннарга тыва эки турачыларның киришкени, бүгү чоннуң фронтуга материалдыг дузазы – бо бүгү Тыва биле Россияның чоннарының улам сырый чоокшулажырынга идиглиг болган.

13.10.2014 Совет Тывага чаартылгалар

70 чыл соңгаар, 1944 чылдың октябрь 11-де, Тыва Арат Республика Совет Эвилелиниң составынче эки тура-биле кирген. Ол үеден эгелээш тыва улустуң төөгүзүнде болгаш чуртталгазында бүгү талазы-биле хөгжүүрүнүң чаа үе-чадазы эгелээн.

Тыва автономнуг областың тургустунганының баштайгы айларындан-на СЭКП ТК болгаш Совет Чазак Тываның бүгү экономиказын болгаш социал амыдыралын чаартырынга эргежок чугула байдалдарны тургузарынче улуг кичээнгейни салып эгелээн.

Кандыг үндезинниг чаартылгалар Тывага совет үеде болганыл?

Араттарның үүрмек хууда ажыл-агыйдан улуг коллективтиг ажыл-агыйже, көшкүн чуртталгадан сууржуң амыдыралче шилчээни. Чогум-на бо өскерилгелер араттарның бүгү ажыл-агыйын, социал-культурлуг чуртталгазын ханызы-биле эде тургузуп өскерткен.Күрүнениң материалдыг болгаш саң-хөө дузазы-биле 1954 чылга чедир арат ажыл-агыйларның колхозтажыышкыны колдуунда доозулган. 1953 чылда Тывага эъттиң 64,5 хуузун, сүттүң 44,4 хуузун,  дүктүң 77,8 хуузун, тарааның барык шуптузун коллективтиг ажыл-агыйлар бүдүрген.

13.10.2014 Ураанхай — Тываның эрткен оруу

ТАР биле Россияның аразында улам чоокшулажырының чайгаар чорудуу чоруп турган.1944 чылга чедир ооң Россияның составынга киреринге бүгү байдалдар тургустунган. Ооң-биле чергелештир Тываның Россияның составынга 1914 чылда киргениниң протекторат үезинде кады хөгжүлдениң дуржулгазы канчаар-даа аажок улуг рольду ойнаан.

1944 чылдың август 16-да Кызылга Биче Хуралдың VII Онза сессиязы болган, аңаа ооң кежигүннеринден аңгыда кожууннарның болгаш хоорайларның чүс ажыг төлээлекчилери, а ол ышкаш ССР Эвилелинден болгаш Моол Арат Республикадан хүндүлүг делегациялар киришкен. Хүн айтырыының кол чүүлү болза, Тываның ССРЭ-ниң составынга кирериниң дугайында айтырыг. Август 17-де Биче Хурал совет улустарның өг-бүлезинге чурттаары болгаш ажылдаары – «тыва улустуң алыс чырык күзели» деп айыткан Декларацияны чаңгыс үн-биле хүлээп алган.

13.10.2014 ТАР-ның ССРЭ-ге каттышкан үезинден бээр кандыг болуушкунну эң-не үнелеп сактыр-дыр силер?

Белек-Кыс Монгуш, Тыва национал школа хөгжүдер институттуң методизи:

— Yнелеп артканым, төөгүлүг болуушкун — 1991 чылда Тывага Далай-Лама башкының келгени. Ол үеде чон Совет Тываның 5 чылы стадионунга Башкының өөредиинге баар дээш, бот-боттары баскылажып турган-на болгай. Далай-Лама башкыны чоогундан көрүп алыр, азы чок болза, оода бир холунга дээп алыр дээн кижилер дыка-ла кызып турганнар. Сарыг шажынывыс оон бээр катап эглип келген, чон сүзүктүг апарган деп бодаар мен.

13.10.2014 Тывадан «Хуулгаазын кино»

Журналистер  фестивалы «Бүгү Россия — 2014»

Октябрьның 1-ден 7-ге чедир Сочиде 18 дугаар «Бүгү Россия — 2014» журналистер фестивалы болуп эрткен. Бо чылгы фестивальдың тускай аалчызы Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол болган.

Фестивальдың хемчеглериниң аразында Тываның культурлуг, турисчи болгаш экономиктиг күчүзүнүң дугайында чараш презентация болган. Чурттуң болгаш делегейниң аңгы-аңгы хоорайларындан журналистер ону сонуургап көргеш, октябрьның 11-де Россияның составынга каттышканындан бээр 70 чылын демдеглээр деп турар Тыва дугайында хөйнү билип алганнар. «Бүгү Россия» фестиваль — чурттуң профессионал арга-дуржулга солчулгазының шөлү, аңаа массалыг инфомация чепсектериниң төлээлери оларны дүвүредип турар темаларга хамаарыштыр ажык чугааны чорудуп, аныяк тускай эртемниглер-биле дуржулгазын үлежип, профессионал мергежилин бедидип, российжи журналистиң эрге-байдалын быжыглаар аргалыг. Бо чылын фестивальга  чугаалашкан кол чүүл – Сибирьниң кижилери, оларда шиитпирлеттинмйн турар айтырыглар болгаш онзагай болуушкуннар. Ындыг уттундурбас болуушкун – Тыва биле Россияның найыралының 100 чылы. Ол байырлалга хамаарыштыр РФ-тиң Журналистер эвилелиниң даргазы Всеволод Богданов, а ооң-биле кады 100 дээре дээн репортерлар Тывага кээп чораан.

13.10.2014 «Бот-боттарывысты хүндүлежип, хей-аъдывысты көдүрүп чоруулуңар»

Тыва Республиканың Хамааты камгалал болгаш онза байдалдар талазы-биле херектер агентилелинге хамааржыр бойдус халавы болгаш авариялыг байдалдың уржуктарындан камгалаар албан чери бистиң республикага 3 чыл бурунгаар тургустунган. Бо албан чериниң ажыл-чорудулгазының дугайында сонуургап, ооң удуртукчузу Мерген Дамдынович Ооржак-биле чугаалаштым.

— Мерген Дамдынович, удуртуп-башкарып турар ажылыңар дугайында чугаалап көрүңерем.

— Мээң ажылдап турар черимни Тыва Республиканың девискээринде авариялыг байдалдың уржуктарын чайладыр албан дээр. Ажылывыстың угланыышкыны, республиканың хоорай, суурларында  электри станциязы үрели берген таварылгада, ону авариялыг байдалдан чайладып, чонну чырык-биле хандырып дузалаар бис. Бистиң албан чери ол хире улуг, күчүлүг станция  техникаларлыг. Оон аңгыда хоорайларның изиг, соок суг дамчыдар четкилери  доңа бергеш,  үрелгенде, ону эргизер техника база бар. Мында 14 кижи ажылдап турар, 2-зи электри четкизиниң станцияларын харыылаар, бир каңнакчы, сантехник, экскаватор башкарыкчызы, 5 чолаачы, бухгалтер, кол инженер. Шуптузун чаңгыс аай идик-хеп-биле хандырып турар, ажыл берге болгаш кончуг харыысалгалыг. Чонну кандыг-бир айыылдан камгалаарынга бүгү тала-биле белен, шиитпирлиг болгаш тура-соруктуг оолдар ажылда хаара туттунган.

13.10.2014 Хуусаадан эрте дужааган

Моолдуң кызыгаарынга чедир автооруктуң тудуу доозулган. Ооң байырлыг ажыдыышкыны эрткен неделяда болган. Аңаа Федералдыг Орук агентилелиниң удуртукчузунуң оралакчызы Игорь Астахов, Тыва Республиканың орук-транспорт комплекизиниң сайыды Олег Косоротов, «М-54» федералдыг оруктуң Тывада эргелелиниң даргазы Андрей Көк, кол инженер Сергей Квашин, орукту кылган «Восток» КХН-ниң чиңгине директору Сергей Уюсов, «Сибмост» ААН-ниң бирги вице-президентизи Владислав Кошкин болгаш өскелер-даа киришкен. Хүндүлүг аалчылар байыр чедиргеш, кызыл кожааны кескен соонда, 20 километр чаа орукту хынаары-биле автомашиналарже олуруп, төнчүзүнге четкеш, ооң шынары амгы үениң негелделеринге дүгжүп турарын демдеглээннер.

Федералдыг автоорук М-54 «Енисейниң» 1048 километринден 1068 километринге чедир орук участогунуң тудуун керээлиг ажылдап турган «Восток» КХН тудуп дооскан. Орук ажылының хемчээлин 3 чылга санаан турган болза, 17 ай иштинде ажылын 100 хуу күүсеткеш, ажыглалче киирген. Ында чер ажылдарын, кылымал тудугларның монтажын чоруткан, асфальт шывыын чаткан. Инженер тургузуглары доозулган, орук демдектери болгаш камгалал херимнерин тургускан.

13.10.2014 Эъттиң чаглыы херек...

Эът рыногунда

2014 чылдың август айда даштыкы чурттардан  Россияже киир сөөртүр аъш-чем  продуктуларын моон соңгаар кызыгаарлаан дээрзин дыңнапкаш-ла, чурттуң улуг-улуг бараан  сайгарлыкчылары аъш-чемниң садар өртээн өстүрген. Куш эъди  23 хуу, хаван эъди 30 хуу, инек эъди 40 хуу улгаткан. Ооң бир бадыткалы кылдыр аъш-чем өртээ хенертен өскен дугайында медээлерни, хомудалдарны Россияның монополияга удур  хыналда чорудар албанынче  ( ФАС ) чурттуң бүгү булуңнарындан  кээп турар бижиктер бадыткап турар.Тус албан чери  куш эъдин сайгарып турар улуг бүдүрүлгелерни хынап эгелээни бөдүүн чонга чиик өртектиг эът садып аар арганы тургузар дээрзинге улус улуг дыка бүзүревейн турар. Картофельди мөөңү-биле бир килде 5-6 рубльге садып алган садыг четкилери чонга садарда  бир килде 40 рубль кылгаш, саарып турары ону бадыткап, аъш-чем  өртээ чиигээр талазынче өскерилгелер бистиң күзээнивис дег даарта дораан болу бербес дээрзин көргүзүп турар. Россия деңнелин алыр болза, бо чазын Күрүне Думазынга  аъш-чем өртектериниң өзүлдезин чүгле 15 хуудан эрттирбес дугайында чугаа чоруп турган, ынчалза-даа огулуг  шиитпир хүлээп албаан. Бистиң республикада бо талазы-биле байдалды чугаалажып, сайгарып көрээлиңер...

13.10.2014 Ашпас хүннүң чуртундан аалчы

Тыва — япон спортчу харылзаалар

Октябрь айның эгезинде найысылалга спорттуң бир сайзыраңгай хевири — дзюдо талазы-биле япон тренер Мазами Мацушита очулдурукчузу Алина Хайдарова-биле аалдап келгеш барган. Тренер башкыны дзюдонуң тергиини дизе, частырыг турбас. Ол — спорттуң бо хевиринге олимпий оюннарының чемпионнарын белеткээн, ат-сывы делегейге  алдаржаан, бедик мергежилдиг тренер. 1980 чылда Олимпий оюнунга ооң итальян өөреникчизи Эцио Гамбу чемпион болган, чаңгыс бо чижектен-не  ажылының үре-түңнелин  көрүп болур.

Мазами Мацушита сөөлгү чылдарда Сибирьниң хоорайлары-биле сырый харылзаалыг апарган. Кемерово хоорайга элээди оолдарны дзюдога белеткеп турар үезинде тыва спортчулар-биле ооң баштайгы таныжылгазы эгелээн. Оларга ужурашкан соонда Тыва чуртун көрүксээр, республикада спорттуң сайзыралы ооң сонуургалын улам-на күштелдирген. Ынчангаш Тывага алдын күс «дүжүлгезинге» саадапканда, келгени бо.

13.10.2014 Деткимче хемчеглери планда

Ак-Довурак хоорайның социал-экономиктиг хөгжүлдези

Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле Тываның Чазаа 2015-2020 чылдарда Ак-Довурак хоорайның социал-экономиктиг хөгжүлдезин деткиир талазы-биле хемчеглерниң планын ажылдап кылгаш, бадылаан. 

Биче болгаш ортумак бүдүрүлге черлерин, орук-транспорт база одалга-энергетика комплекстерин, ЧКА-ны болгаш тудугларны, өөредилгени, культураны база спортту сайзырадырынга таарымчалыг байдалдарны тургузарынче планны угландырган. Федералдыг болгаш регионалдыг күрүне программаларын боттандырбышаан, бюджеттен дашкаар дөстерниң дузазы-биле планнаттынып турары болза: асфальт-бетон заводун ажылдадыры, даг болбаазырадыр комбинатка чаа техниканы садып алыры болгаш даг-дүгү казарын айда 1 муң тонна чедир улгаттырары, республиканың барыын кожууннарының ажыл-агый болгаш эмчи хереглелдеринге дээш Ак-Довуракка кислородтуг станцияны тургузары, автомобиль агрегаттарын болгаш ажыглал техникаларын септээр пунктуну тургузары, ус-тывыш-чазаныкчы мастерскаяны, амыдырал хандырылга төвүн, консервалаан ногаа аймаан бүдүрер цехти организастаары. Чурттакчы чоннуң киржилгезин деткиир сорулгалыг дузалал ажыл-агыйны сайзырадып тура, ажыл чок хамаатыларга күрүне деткимчези көрдүнүп турар.

06.10.2014 БАШКЫ ХYНY-БИЛЕ!

Тываның хүндүлүг башкылары! Республиканың педагогика ажылының хоочуннары!

Силерниң профессионал байырлалыңар-биле эң чылыг болгаш сагыш-сеткилдиң ханызындан байырны хүлээп ап көрүңер!

Башкы – чурттуң чоргааралы болгаш сүлде-сүзүктүң чөленгиижи-дир. Билиглерге уругларны хандыкшыдып, оларның эң үнелиг мөзү-шынарларын сайзырадып, патриоттарны кижизидип, чурттуң келир үезиниң, хөгжүлдезиниң болгаш күчүзүнүң үндезинин тургузуп турар силер. Россияның амгы байдалдарынга улус өөредилгезиниң ажылдакчыларының ажылы күрүне политиказында мурнуку черже үнүп келген. «Башкы» деп сөс кайы-даа дылга төлептиг болгаш хүндүткелдии-биле дыңналыр. Кижи бүрүзүнүң чүрээнде ооң эң эргим кижилери-биле кады Башкы чоруур.Тыва ниитилелге башкының ажылы кезээде онза хүндүткелдиг. 100 чыл хире бурунгаар, 1908 чылда, Туранга баштайгы школаның ажыттынганы-биле Тывага эртем-билиг өөредилгезиниң төөгүзү эгелээн. Чурттакчы чоннуң үжүк-бижик билбес чоруун узуткаар, оларның ажы-төлүн өөредир, тус черниң интеллигенциязын, баштайгы тыва башкыларны болгаш башкы эртемденнерни белеткээр дээш кончуг улуг ажылды янзы-бүрү националдыг башкылар кылган. Россияның аңгы-аңгы булуңнарындан республикага келген орус башкылар Тывага улус өөредилгезиниң системазын тургузарынга аажок улуг үлүүн кииргеннер.

06.10.2014 Башкыларга күрүне шаңналдары

Өөредилгениң чаа аргаларын, амгы технологияларны болгаш төлевилелдерни өөредилге-кижизидилге ажылынга чедиишкинниг шиңгээдип ап турар башкыларның аразынга конкурстарның тиилекчилери башкыларга, республиканың улус өөредилгезинге улуг үлүг-хуузун киирген башкыларга Тыва Республиканың Баштыңының Хүндүлел бижиин, Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын, Россия Федерациязының шаңналдарын тыпсырының байырлыг езулалы дүүн, октябрь 3-те, Чазак Бажыңынга болган. Ону өөредилге болгаш эртем сайыды Каадыр-оол Бичелдей ажыткаш, байырлыг езулалга келген башкыларга байыр чедиргеш, Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хууракка сөстү берген. 

Чазак Даргазының оралакчызы башкыларга байыр чедирип, башкы дээрге кижи бүрүзүнүң чуртталгазында кол кижи-дир деп оларның ажылын бедии-биле үнелээн, Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң, ТР-ниң ДХ-ның даргазы К.Давааның башкыларга байыр чедириишкинин номчуп дамчыткан.

06.10.2014 Анчымаа-Тока аттыг школа

Көп-Сөөк сумузунуң араттары Кызыл-Дагга эге школаны 1948 чылда улусчу арга-биле тудуп эгелээш, 1949 чылдың сентябрьда ажыглалга киирген. Школа тударынга херектиг чудуктарны  арбаннарның өреге бүрүзүнге  хуваагаш, сөөртүп чедирер хуусаазын айтып берген. Араттар бо ажылга кончуг идепкейлиг киришкеннер, чүге дээрге уругларын өөредир школа аалдарның коданнарындан ырак эвеске туттунар, мурнуку чылдарда ышкаш ажы-төлүн ол-бо суурларже аъттыг, чадаг  чедирип, шүүдеп турбас болу бээр.

Шивилиг, Чыланныг, Тура болгаш өске-даа тайгаларга белеткээн  шынарлыг  чудуктар чогуур үезинде тудуг шөлүнге дүшкен. Кызыл-Мажалык, Тээли суурларның школаларының, албан черлериниң бажыңнарын тударынга мергежээн, арга-дуржулгалыг, кончуг шевер Көп-Сөөктүң тудугжуларын школаны тударынга хаара туткан. ТАР-ның Күш-ажыл ордениниң эдилекчизи Хертек Шожун-оол,  Салчак Сүрүң, Салчак Шөмбүл, Иргит Балчын, Салчак Энге, Салчак Намчыл, Иргит Оттуг-оол, Салчак Очур, Хертек Тойбухаа, Хертек Мижит-Доржу болгаш өске-даа хөй санныг тудугжулар школа тудуунга бир демниг ажылдап турганнар.

06.10.2014 Башкыларывыс уттундурбас

Бо чурукту ававыс Севеш Достаковнаның фото-чуруктар, солуннардан материалдар чыып, шыгжап чораан альбомундан тып алган бис. Ону 1949-52 чылдарда тырттырган боор. Ында ол үениң эр башкылары: Каң-оол Күжүгет — чон ону кончуг хүндүлээр, «Узун-Каң-оол башкы» деп адаар чораан, Тавак-оол Хертек — Кызыл хоорайның 2 дугаар школазын мөңгүн медаль-биле дооскан, Шыдыраа Хертек — эки ажылдап чораан аныяк башкыларның бирээзи.

Бо башкылар Кара-Хөл сумузунуң эге школазынга ажылдап турганнар. Ол үеде Кара-Хөл сумузу Барыын-Хемчик кожуунга хамааржыр турган. 1950 чылдар үезинде колхоз даргазы Содунам Намчылович Иргит суурувусту көжүргеш, Дапсы-Аксынга туттурган. Бо хүннерде ол суур хөгжүп, чаагайжып турары бо. «Таакпылаары багай чаңчыл-дыр. Таакпының ыжы чыттыг, ол ыштан кузум тыптыр. Ол кузум кижиниң өкпе-хөрээнге сиңип каар. Таакпылаар улустуң диштери саргарып, баксырап, эрте дүжүп каар. Ынчангаш таакпы тыртып өөренмеңер» --деп, Каң-оол башкы биске үргүлчү чагыыр чораан. Ынчангаш-ла боор, ол үениң өөреникчи оолдары таакпылавас турдувус.

06.10.2014 Аныяк башкылар даңгыраглаан

Башкылар хүнүн уткуштур чылдың-на аныяк башкыларны таныштырар езулал чаагай чаңчыл апарган. Бо чылгы чыскаалга бүдүн республикадан 62 аныяк башкылар кээп киришкен. Байырлыг ажыдыышкынны Тываның сайзыралынга үнелеп четтинмес үлүг-хуузун киирген баштайгы орус башкыларга тураскаалдың баарынга чечектер салырының езулалы-биле эгелээн.

Аныяк башкыларга байыр чедирип, ТР-ниң Чазак Баштыңының оралакчызы А.П.Дамба-Хуурак, ТР-ниң өөредилге болгаш эртем сайыды К.А.Бичелдей, ооң оралакчызы С.М.Ощепкова болгаш хоочун башкылар, школа директорлары чыглып келген. «Уругларны хүндүлээр, чөптүг, шынчы өңнүктери боор бис, оларны кажан-даа хомудатпас бис! Башкы мергежиливисти эки шиңгээдип, үргүлчү билиивисти бедидерин даңгыраглап тур бис! Школавыстың адын сыкпайн, коллегаларывысты хүндүлеп, мергежиливистиң ат-алдарын камгалаарын даңгыраглап тур бис!» — дээн сөстер-биле тураскаал чанында шөлге аныяк башкылар даңгыраан берген.

06.10.2014 Чазак — халажылгада

Тыва Республиканың Чазаан халажылгаже үндүрер дугайында Чарлыкка Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол ат салган.

Чазакты халажылгаже үндүрер дугайында бодунуң шиитпирин Шолбан Кара-оол «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның Тывада регионалдыг салбырының Тыва Республиканың Дээди Хуралында депутаттарының фракциязының сентябрь 26-да эрткен организастыг хуралынга дыңнаткан. Команданың чүү хире дээштиг ажылдап келгенин депутаттар-биле сайгарып көргеш, кызыы черлерни илереткеш, кадрлар айтырыгларының талазы-биле эргежок чугула шиитпирни хүлээп алырын ол ынчан чугаалаан. «Чазактың халажылгазы дээрге Чазак Даргазының оралакчыларын болгаш сайыттарны анаа-ла солуп кааптары эвес, а чамдык берге айтырыгларны шиитпирлээриниң эргежок чугулазы-дыр» — деп Шолбан Кара-оол чугаалаан.

06.10.2014 Дөртче — дөрт Арзылаң

Россия биле Тываның демнежилгезиниң байырлалынга тураскааткан хоочуннар аразынга республика маргылдаазы  2014 чылдың сентябрьның 27-де Кызылга болуп эрткен.

Хоочун, билдингир мөге апарган кижиниң чон аразынга чорааш сагыыр езу-чурумнары база дыка хөй. Мөге кижи ак сагыштыг, биче сеткилдиг, дузааргак болур, оор херек кылбас, чонун мегелеп чорбас, бодунуң хүрешкен удурланыкчызынга кара сеткил кажан-даа бодавас, адааргак болбас, улуургак, өш-өжээн  сүрүп хүрешпес дээш-ле баар! Ындыг аажы-чаңныг, боттарының ниити байдалын шак ынчаар ап чоруур хоочун мөгелер болуп эрткен маргылдаага хөй болган. Оларның бирээзинге 2013 чылда хоочуннар аразынга республика маргылдаазының тиилекчизи, бо төөгүлүг – 2014 чылда шак-ла ындыг маргылдаага Сүт-Хөл кожуундан келген, республиканың Арзылаң мөгези Амир Монгушка октаткаш, үжүүрлешкен Маадыр Монгушту киирип болур.

02.10.2014 Октябрь 1 — Бүгү-делегейниң улуг назылыглар хүнү

Байыр чедириишкини

Тываның хүндүлүг хоочуннары болгаш пенсионерлери!

Улуг назы-харлыг кижилерниң хүнү-биле сагыш-сеткилдиң ханызындан байыр чедириишкинин хүлээп ап көрүңер. Октябрь 1-де демдеглеп турар байырлал – салгалдарның аразында харылзааларның, үениң төнчү чогунуң, кижи төрелгетенниң чуртталгазының уламчызының демдээ. Бистиң чуртувусту, республиканы, бистиң хоорай, суурларывысты боттарының маадырлыг чоруу болгаш күш-ажылы-биле тудуп каан кижилерни бөгүн байырлап турар бис. Хөй төөгүлүг болуушкуннарның херечилери силер, бүгү чурт-биле кады бергелерни шыдажып эртип, бистиң Төрээн чуртувустуң болгаш эргим республикавыстың сайзыралынга бодуңарның бүгү күжүңерни киирген силер. Бөгүн база амыдырал-чуртталгадан хоорулчак эвес силер. Силерниң хөй кезииңер ажылдаарын уламчылап, хөй-ниити организацияларның ажыл-херектеринге, аныяктарның патриотчу кижизидилгезинге идепкейлиг киржип, чогаадыкчы чорукка хандыкшып чоруурлар.

02.10.2014 Ачы-буян өргээзи
Кызыл хоорайда кырганнар болгаш инвалидтер бажыңынга журналист ажылым аайы-биле каш-даа катап барган мен. Аңаа четкен санымда-ла ында чурттап турар кырган болгаш инвалид кижилерниң чуртталгазының байдалы, ажаалда-дежээлдези, аъш-чеми уруг-дарыының бажыңнарында кижилерден, канчап-даа болза, черле эки-дир деп бодаар мен. Чүге дээрге оларның чуртталгазының байдалын ажы-төлүнүң холунда чамдык кырганнарның, инвалидтерниң бораң-сараң чуртталгазы-биле деңнээр-дир мен. Кырган ада-иезиниң азы аарыг-аржык төрелиниң чүгле пенсиязы-биле чурттап, оларны азыраан аттыг бооп чоруур хөй кижилерни көрген мен. Амгы үеде ындыг кижилерниң саны көвүдээн. А Кызылда кырганнар болгаш инвалидтер бажыңында кижилерниң амыдырал-чуртталгазының байдалы эки. Ынчангаш ону мен ачы-буянның өргээзи деп бодаар мен.

30.09.2014 Шойгу деп атты эдилээри – улуг харыысалга

Кара-Хөл ортумак ниити билиг школазынга Күжүгет Серээевич Шойгунуң адын тывыскан байырлалдан фоторепортаж

Хиндиинде хир чок аяс хүн – сентябрьның 24. Бай-Тайга кожууннуң Дапсы-Аксы суур. Билдингир күрүне болгаш хөй-ниити ажылдакчызы, журналист, чогаалчы Күжүгет Серээевич Шойгунуң адын Кара-Хөл школазынга тыпсырының байырлалы эгелээринге белен. Кара-Хөл ортумак ниити билиг школазы    каас-шиник дериттинипкен хүндүлүг аалчыларын манап тур. Республика Наадымнарынга каш чыл улаштыр тиилекчи болуп келген хүрең-кызыл чараш хээлер, угулзалар-биле каастаан тыва өгнү школа даштында тип каан, а долгандыр бедик дагларны көөрге, байырлалды сонуургап, харап алган турганзыг.

30.09.2014 Чонунуң чаагай чоруу дээш

Дүүн, сентябрь 29-та, Тыва Республиканың Дээди Хуралының ийиги чыыжының бирги сессиязының баштайгы организастыг хуралы болуп эрткен. Организастыг хуралды эгелээриниң мурнунда Тыва Республиканың Төп соңгулда комиссиязының даргазы Б.Д. Ондар Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) депутаттарының чаңгыс аай соңгулда округунуң талазы-биле база 16 чаңгыс мандаттыг соңгулда округтарының талазы-биле 2014 чылдың сентябрь 14-те соңгулдаларның түңнелдерин дыңнадып, Тыва Республиканың (парламентизиниң) ийиги чыыжынга 32 депутат соңгуттуруп, республиканың дээди хоойлужудулга органынга депутаттарның четчелеттингенин чарлаан.

Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) эң улуг назы-харлыг депутады И.В. Чучевке Тыва Республиканың Дээди Хуралының ийиги чыыжының бирги сессиязының баштайгы организастыг хуралын ажыдар эргени депутаттар берген.

30.09.2014 Азия төвүнде «Улуг-Хем хүнү»

Тывада регионнар аразының «Улуг-Хем хүнү» экологтуг байырлалды демдеглээри чаңчылчаан. Күчүлүг хемге тураскааткан хемчегни Красноярск крайның, Хакасияның болгаш Тываның девискээринге 2 чыл бурунгаар сентябрьның сөөлгү субботазында эрттирип эгелээн. Ооң кол сорулгазы – чурттакчы чоннуң кичээнгейин хемниң экологтуг байдалынче угландырары. Бо хемчегниң төлевилелин Орус географтыг ниитилел болгаш Русгидро тургускан болгаш үстүнде 3 регионнуң удуртулгазы оларны деткээн. 

Күстүң башкы айының 27-де найысылалдың чаарттынган кезээ, чоннуң ынак дыштаныр  чери — «Азия төвүнүң» девискээринге чоннарның найыралын доңнаштырган күчүлүг Улуг-Хем хүнүн кызылчылар ыры-шоор, танцы-сам-биле демдеглээннер. Хоорайны аян-шинчи киир каастап турар эрик кыдыында чурукчулар бийири-биле чуруттунган,  чурук тырттырар аппараттарында бот-боттарын тырттыржып турар улус-даа кайы хөй. 

30.09.2014 Сентябрь 27 — Школа назыны четпээн уругларның өөредилге албан черлериниң башкыларының болгаш кижизидикчилериниң хүнү

Байыр чедириишкини

Школа назыны четпээн уругларның өөредилге албан черлериниң ажылдакчылары болгаш кижизидикчилер хүнү-биле!

Тываның бүгү школа назыны четпээн уруглар өөредилге албан черлериниң хүндүлүг ажылдакчылары болгаш хоочуннары! Школа назыны четпээн уругларның өөредилге албан черлериниң башкыларының болгаш кижизидикчилериниң хүнү-биле – профессионал байырлалыңар таварыштыр ханы өөрүп четтириишкин-биле Силерге байыр чедирерин чөпшээреп көрүңер. Боттарының күжүн, билиин, ынакшылын болгаш буянныын ажы-төлге берип турар, оларга өөрүшкүнү болгаш аас-кежикти сөңнеп турар башкыларны Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылында хүндүткеп байырлаары онза өөрүнчүг-дүр.

30.09.2014 РФ-тиң субъектилеринде конституционализм: хөгжүүрүнүң перспективалары

Сентябрь 25-те Тыва Республиканың Чазааның хуралдаар залынга «Россия Федерациязының субъектилеринде конституционализм: хөгжүүрүнүң перспективалары» деп Бүгү-россия чергелиг эртем-практиктиг конференция болуп эрткен. 

Россияның Президентизи Владимир Путинниң Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чыл байырлалынга кээп, Тываның чонунга бо улуг байырлал-биле байыр чедиргениниң болгаш Тыва дугайында кыска видео-чурумалды конференция эгелээриниң мурнуу чарыында ооң киржикчилеринге көргүскен. Конференцияның ажылын Тыва Республиканың Конститустуг судунуң даргазы, юридиктиг эртемденнерниң кандидады Аяс Саая ажыткан. Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы Артур Монгал конференцияның киржикчилеринге, ооң ажылынга Россияның өске регионнарындан киржип келген аалчыларга байырны Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң өмүнээзинден чедирип, «Россия Федерациязының субъектилеринде конституционализм: хөгжүүрүнүң перспективалары» деп Бүгү-россия чергелиг эртем-практиктиг конференция Россияга болгаш ооң девискээрлеринге конститустуг ажыл-чорудулганың сайзыралынга идиг боор деп чугаалаан.

30.09.2014 Сорулга — спорт тудугларын ажыглалче киирер

Тываның Баштыңының ажыл-албаны

Сентябрь 23-те Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Россияның спорт сайыды Виталий Мутконуң ажыл-агыйжы ужуражылгазы болган. Ол дугайында девискээрниң удуртукчузу Вконтактыда арынынга дыңнаткаш, республикага Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылының байырлалынга белеткелге деткимчези болгаш идепкейлиг киржилгези дээш өөрүп четтиргенин сайытка илереткен.

«Инвестициялар талазы-биле Тываның инфраструктуразынче хөй акша-хөреңгини кол киирип турар яамы — РФ-тиң спорт яамызы – деп, Шолбан Кара-оол бижээн. — Каа-Хем суурда спорт-культура төвүн 2015 чылда тудуп доозарын дугуржуп алдывыс. 2015 чылдың тускай сорулгалыг программазынче бо тудуг объектизин киирер. Сарыг-Сеп суурда спорт төвүнүң, Ак-Довурак хоорайда бассейн тудуун бо чылын уламчылап турар. Чоокку үеде Чадаана биле Бай-Хаакта универсалдыг спорт тудугларын ажыглалче киирер бис. Бистиң сорулгавыс ол!».

30.09.2014 Боттанган күзел

ТАР-ның ССРЭ-ге каттышканы

Тываның ном үндүрер чериниң 1974 чылда «Найырал, акы-дуңмалышкы аас-кежик» деп орус дылга үндүрген номунга парлаттынган Ооржак Лопсаңчаптың «Боттанган күзел» деп эгелиг сактыышкынын тыва дылга кызыра очулдургаш, мооң адаанда парладывыс.

1944 чылдың чайының төнчүзү, күзүнүң эгези турган чүве. Ынчан Ада-чурттуң Улуг дайынынга фашистиг Германияны ССРЭ-ниң удавас тиилээри хөйге тодаргайы-биле билдинип келген. Чөөн-Хемчик кожууннуң Баян-Тала сумузунуң даргазының албан-хүлээлгезин күүсетпишаан, мал ажылы кылып турган мен. «Кончуг чугула херек болу берген, Кызылга дүрген чедип келиңер» деп бижээн ТАРН ТК-ның Чиңгине секретары Тока ат салган телеграмма чедип келген. Чүге хереглээнин кымдан айтырар боор, дүрген Кызылче чоруур ужурга таварыштым. Ол үеде ыңай-бээр маңнажып турар машиналар турган эвес, Чадаанага ылгын Доруг аъдым-биле дүрген чедип алгаш, манап тургаш, автобуска олурупкаш, Кызыл хоорайга чедип келдим.

30.09.2014 Кижизидикчилер спартакиадазы

Эрткен дыштаныр хүннерде Кызыл хоорайның школа назы четпээн өөредилге черлериниң ажылдакчыларының спартакиадазы Каа-Хем суурдан ырак эвесте Серебрянкага болуп эрткен. 

Күш-культураны болгаш кадык амыдыралды сайзырадыры-биле школа назы четпээн өөредилге черлериниң ажылдакчыларының аразындан эң-не активчилерни тып үндүрери-биле бо спартакиаданы эрттирип турар. Маргылдаага 29 команда киришкен, ында Кызыл хоорайның шупту уруглар садтарының ажылдакчылары кирип турар (чүгле №14 уруглар сады киришпээн). Бир командада-ла 5 кижи составтыг 153 киржикчи, аарыкчылары 150 кижи, ниитизи-биле 300 ажыг кижи кээп киришкен.

30.09.2014 Хамыкты кайгаткан тыва театр

Москвада Тываның культура хүннери

Москвада Тываның культура хүннерин таварыштыр Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга тураскааткан В.Көк-оол аттыг Национал театрның оюн-көргүзүү  Россияның Аныяктарның академиктиг театрынга эрткен субботада, сентябрьның 20-де, болуп эрткен.

Баштайгы хүнде бистиң театрның артистери ат-сураглыг «Кым сен, Сүбедей Маадыр?» деп шиизин москвачыларга болгаш ында чурттап турар чаңгыс чер-чурттугларынга  бараалгаткан. Шиини Тываның Улустуң чогаалчызы Эдуард Мижит бижээн, тургускан режиссеру – Тываның Улустуң артизи Алексей Ооржак, чурукчузу – Тыва Республиканың алдарлыг чурукчузу Валерий Шульга. Көрүкчүлер залга хостуг олут чок кылдыр чыылган. Артистерниң оюну, кайгамчык бедик утка-шынарыг шии хамыкты кайгаткан.

30.09.2014 «Күзелдиң алдын согуннары»

Тываның күрүнениң ыры болгаш танцының «Саян» ансамблиниң Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылынга тураскааткан «Күзелдиң алдын согуннары» деп чаа программазының баштайгы көргүзүү сентябрь 17-де В.Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театрынга болуп эрткен.

Ийи кезектен тургустунган улуг концерт Азий диптиң көшкүн чоннарының өзек төлээзи болур тываларның бурунгу өгбелериниң амыдыралындан эгелээш, бөгүнгү тываларның чечектелип хөгжээн амыдырал-чуртталгазынга чедир төөгүзүн ыры-танцының болгаш уран сөстүң кайгамчык күштүг аргалары-биле көргүскен. Ону тыва уран чүүлдүң ат-сураглыг, салым-чаяанныг мастерлери тургускан.

30.09.2014 Хөй-ниити каттыжыышкынын тургузар

Тываның Баштыңы «ВКонтакте» четки таварыштыр дилег кылган хамаатылар-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы хууда ээлчег езугаар чон хүлээп ап тургаш, Виктория Шипуля-биле ужуражылга үезинде өскүс уругларның хөй-ниити организациязын тургузар дугайында эгелекчи саналын киирген. Виктория – өскүс, бо хүннерде оран-бажыңы чогундан Кызылда бичии постинтернатта чурттап турар. Ол өскүс салым-чолдуң нарын айтырыгларын билир болгаш, ада-иезиниң азыралы чок арткан бичии уругларның постинтернат талазындан үделгезиниң дугайында бодунуң бодалын илереткен. Өскүс бичии уругларның кол айыылы – интернаттың ханаларындан чоруткаш, олар таварылгаларның хөй нуруузунда боттарынга ооргаланыр апаар. Боттуг арга-мергежил чогундан, боттарының эргелерин болгаш хүлээлгелерин билбезинден, амыдыралга багай чаңчыккан интернаттың доозукчулары арай боорда ажылдар тып, тускай ортумак болгаш дээди өөредилге черлеринче кирип алыр. Оларның хөйү анаа-ла мөгүдеп, дүпче кире бээрлер. Постинтернат талазындан үделге интернаттың өөреникчилерин боду баш миннир амыдыралга психологтуг, моральдыг, материалдыг талазы-биле белеткээр, оларның эң-не кошкактарының бут кырынга турарынга дузалаар ужурлуг. «Өскүстерниң эң чидиг нарын айтырыы – чуртталга бажыңнарын алыры» – деп, Виктория чугаалаан.

30.09.2014 Юрий Кара-оол: «Визирьниң тиилелгези— бистиң шуптувустуң чедиишкинивис-тир»

Аът спорту

Тываларның шагдан тура эрттирип келген маргылдаазы – аът чарыжы узун хемчээлдиг дистанцияларда эртип турар.  Улуг,  аныяк, чүгүрүк малдар болгаш чоруктуг, челер, чыраалаар, улуг база  аныяк малдар чарыжын эрттирери чаңчылчаан.

Аът малга ол хире сонуургалдыг чонга ипподромга чаржырының  үш хевирин сайзырадырынга хамаарыштыр ТР-ниң Аът федерациязы хемчеглерни ап эгелээн. Бо талазы-биле бүрүн дерилгелиг үш хевирниң (трое­борье) танцылаар, шураар, маңнаар аъттар маргылдаазынга амгы үеде Тываның адын камгалап, Визирь дээр чеди харлыг аът киржип турар. Сентябрь 15-те найысылалда чаарттынган «Азия төвү» тураскаалының чанынга Визирьниң «ажыл-чорудулгазын» аъттың ээзи, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) депутады Юрий Кара-оол мын­чаар таныштырды: «Тываның Россияга бактаап киргениниң база Кызыл хоорайның үндезилеттинип тургустунганының 100 чылын таварыштыр хакас өңнүктеривистиң белекке берген аъды чедиишкиннерлиг болуп турары өөрүнчүг. Визирьниң тиилелгези — бистиң шуптувустуң чедиишкинивис-тир.

30.09.2014 Баштайгы тыва херээжен депутат

Төөгүнүң арыннары

Чоргаарланып чоруур чаңгыс чер-чурттуувус, ССРЭ-ниң Дээди Совединиң Националдар Совединиң депутадынга  тыва чоннуң мурнундан соңгуткан бир дугаар ие-херээжен Сереңмаа Ак-Баштыговна Ооржак дугайында бо чаа эрткен соңгулдалар-биле холбаштыр база катап чылыы-биле сактып өөрдүвүс. Ол, шынап-ла, Тывавыстың төөгүзүнге мөңгеде артар төөгүлүг болуушкун-дур. Бо кайгамчык аваның үлегер-чижээн салгалдары сагып арткан. 

Ооржак Сереңмаа Ак-Баштыговна 1884 чылда Чыргакы сумузунуң Теве-Адыр деп черге ядыы, хөй ажы-төлдүг өг-бүлеге төрүттүнген. Ачазы чазаныр уран-шевер кижи чораан. Ядыы, түреңги чуртталганың бергелерин Сереңмаа кара чажындан көрген болгаш, амыдыралдың эки талаларын шиңгээдип алырынче чүткүлдүг чораан. 1937 чылда бодунуң кызымаа-биле номчуп, бижип өөренип алган. Өг-биле тудуп, Шеми сумузунга ажылчын допчу намдары эгелээн. Ол үеде тургустунуп эгелээн херээжен чон ортузунга ажыл чорудар шимчээшкинниң идепкейлиг киржикчизи болуп,  үлегерлиин чонунга көргүзе берген.

30.09.2014 «Кадыкшылдың оруу» — Тере-Хөлде

Губернатор төлевилели

Улуг кижилерге болгаш уругларга эмчи дузазын көргүзер бригада Тываның чедери берге кожууннарының бирээзи — Тере-Хөлде чеде берген.

Бо удаада уруглар эмчилеринге улуг хүлээлге онаашкан — олар 7,10, 14 харлыг  болгаш бир хар четпээн назылыг уругларның, а ол ышкаш өскүс болгаш хайгааралда турар чаштарның  шинчилгезин эрттиргеннер. «Кадыкшылдың оруу» бригаданың бо чылын сөөлгү баар чери ол болган. Келир чылдың чазын база эмчилер Тываның суурларынче чоруптар. Эмчилер бригадазы Кунгуртугга вертолет-биле ужудуп келгеннер, оларны мурнай үнген эмнелге-диагностика албаны специалистерни кожуун эмнелгезинге манап турган. Шинчилгениң баштайгы үе-чадазын эрткен улуг кижилерни карак, бүүрек аарыгларының талазы-биле хыналдаже чоруткан. Кылдынган ажылдарның түңнелин сайгарып турар. Эндокринолог эмчилер Тожу азы Улуг-Хем кожууннарның чурттакчыларынга деңнээрге, Тере-Хөлде семириир чоруктар хөй болуп турарын илереткен.

30.09.2014 Мал чеминиң белеткели дооступ турар

Мал чеминиң белеткелиниң талазы-биле даалгаларын күүседип алган Улуг-Хем болгаш Сүт-Хөл кожууннарның соон дарый дыка хөй кожууннар белеткел ажылдарын дооскан.

Эрткен неделяда Бай-Тайганың, Барыын-Хемчиктиң, Чөөн-Хемчиктиң, Каа-Хемниң, Таңдының, Чеди-Хөлдүң болгаш Кызылдың ишчилери планнарын күүсеткеннер. Улуг-хемчилер планнаттынганындан 15 хуу хөй сигенни белеткээннер, барыын-хемчикчилер — 13 хуу. Каа-Хем, Таңды болгаш Чеди-Хөл кожууннар баш удур санаан көргүзүглерни 4-5 хуу ажыр боттандырганнар. Өвүр болгаш Бии-Хем кожууннарның ишчилери планының 90 ажыг хуузун күүседип алганнар, хожудап турган ажыл-агыйлар темпизин дүргедеткен.

30.09.2014 Моолдуң болгаш Сибирь Байкалының бурунгу культуразы

«Моолдуң болгаш Сибирь Байкалының бурунгу культуразы» деп делегейниң эртем конференциязы Тывада болуп турар.

Азияның Төп болгаш Мурнуу-Чөөн регионнарының төөгүзүнүң болгаш археологиязының айтырыгларын сайгарар эртемденнер шуулганы Кызылга 2010 чылдан бээр чыл санында эртип келген. Ужуражылганың болур черин шилип алган чылдагаанын тайылбырлап тура, конференцияның харыысалгалыг секретары, төөгү эртемнериниң кандидады, Тываның күрүне университединиң бүгү-ниити төөгү болгаш археология кафедразының доцентизи Елена Айыжы мынча дээн: «Бот-боттарын доктаамал солуп келген аңгы-аңгы үелерниң белдиринде турар Тыва чурту археологтарга улуг тывыш болуп турар. Аңгы-аңгы үелерниң төөгүлүг тураскаалдары мында базым санында таваржыр. Сонуургак эртемденнерниң тып алыры кайгамчык ажыдыышкыннар хөй. Хааннар­шынаазында скиф үезиниң «Аржаан-2» деп делегейге билдингир базырыкты шинчилээниниң төөгүзүн чугаалаарга-ла, четчир».

30.09.2014 «Бистиң ажыл-херектеривистиң үндезини соңгукчуларның чаа чагыглары болур»

Сентябрь 14-те болган Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттарының соңгулдаларынга «Чаңгыс демниг Россия» партиязы көскү тиилелгени чедип алган.

Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттарының соңгулдаларынга «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның девискээр салбырының кандидаттары соңгукчуларның хөй кезииниң бадылалын алганы-биле холбаштыр Ирина Самойленко, Каң-оол Даваа, Вячеслав Ховалыг, Иван Чучев, Юрий Кара-оол дээш, өске-даа бөлүк депутаттар кыска парлалга ужуражылгазын эрттирген.

30.09.2014 Ча — бурунгунуң чепсээ

Тывага дыка үр үе дургузунда аңгы ок-чепсекке ча хамааржып турганын төөгүнүң материалдары бадыткап турар. Янзы-бүрү аң-меңни аңнаарының аргаларының хөй кезии ча-биле аңнаашкындан хевирлеттинип тывылган деп болур.

Бурун шагда уранхайлар чаны тал, сөөскен ыяштан, те мыйызындан кылып ап чорааннар. А чаның кирижин 2 сувай инектиң азы улуг шарының сиирин кургадып алгаш, чымчадыр соктааш, өрээш, кириш кылып ап турганнар. Азы соок малдың кежин чиңгеледир өрээш, ону борбакталдыр тыртып тургаш, киришти кылып ап чорааннар. Чаның согунун хадың, тал ыяштан, кес талазын даас дээр куштуң, эзирниң чүү-биле кылып ап турган. Согуннуң бажын баштай шиш даш-биле, сөөк-биле, сөөлүнде демир-биле кылып ап турар апарган.

30.09.2014 «Чаңгыс демниг Россия» тиилээн

алының (парламентизиниң) депутадынга соңгулдалар хүнү

Тываның парламентизинче соңгулдаларга бүзүрелдиг тиилелгени «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партия чедип алган.

№ 34 соңгулда комиссияларының аразындан 30 соңгулда комиссияларының протоколдарынга үндезилеп,  соңгулдаларның даартазында хүн, сентябрь 15-те, эртенгиниң 8 шакта үндүрген баштайгы түңнелдер ону көргүскен. Комиссияларның түңнеп көрген бюллетеньнериниң 83,77 хуузунда «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның девискээр салбырының кандидаттарынга соңгукчулар боттарының бадылаашкынын берген болган. Олар дээш Сүт-Хөл кожууннуң соңгукчуларының 99,45 хуузу үннерин бергенин баштайгы түңнелдер көргүскен. Бо дээрге ук политиктиг партияның девискээр салбырының республикада эң бедик көргүзүү. Тес-Хем кожууннуң соңгукчуларының – 98,98 хуузу, Чаа-Хөл, Тере-Хөл кожууннарда – 97 хуузу, Бай-Тайга кожуунда 96,48 хуу хирези эрге-чагырга тудуп турар партияның кандидаттары дээш бадылаан. Кызыл хоорайда алды соңгулда округтарында соңгукчуларның 79,17 – 84,88 хуузу «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның девискээр салбырының кандидаттарын деткээн.

30.09.2014 Тываның Баштыңы бадылаан

30.09.2014 Соңгукчулар идепкейлиин көргүскен

Тывага 11.20 шакта 16 хуудан хөй соңгукчулар барып бадылаан. Республиканың соңгулда комитединиң медээзи-биле, эртенгиниң 10 шакта Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) ийиги чыыжының депутаттарын соңгуурунга 27 387 соңгукчулар, азы даңзыже киирген чоннуң ниити түңүнден 16,12 хуузу кээп киришкен.

16,12 хуунуң ниити түңүнден 9,31-и хуусаа бетинде соңгаан­нар. Олар дээрге колдуунда ырак турлагларда чурттап турар малчыннар база ол ышкаш чоокта чаа төнген юбилейлер таварыштыр келген, өске хоорайларда өөренип турар элээн хөй сургуулдар. Тоорук сезону келген болгаш, тайга эдээнде  кожууннарда тывыштар дээш аргаларже чоруп турар чурттакчы чон база хуусаа бетинде бадылаан.

30.09.2014 Тывада хөй кижи бадылаан

Бадылаашкыннарның чаңгыс аай хүнүнде (сентябрь 14-те) Сибирьниң федералдыг округунуң (СФО-нуң) чурттакчылары губернаторларны, муниципалитеттер баштыңнарын болгаш аңгы-аңгы деңнелдерниң депутаттарын соңгааннар. 

Новосибирскиниң, Красноярск болгаш Алтай крайларның, Алтай Республиканың чурттакчылары  губернаторларын шилээннер, Хакасияда, Тывада  болгаш Забайкальеде депутаттар соңгулдалары болган. Новосибирск областың губернаторунуң соңгулдаларынга 12 шактың байдалы-биле соңгукчуларның 12,3 хуузу бадылааннар. Областың соңгулда комиссиязының даргазы Юрий Петухов бадылаашкыннар оожум байдалга эртип турар деп дыңнаткан. Ол областың губернатору албан-дужаал дээш үш кордакчы — регион баштыңының хүлээлгезин түр күүседип турар Владимир Городецкий («Чаңгыс демниг Россия») болгаш регионнуң хоойлужудулга хуралының депутады Анатолий Кубанов («Чөптүг Россия») болгаш РФ-тиң Күрдума депутады Дмитрий Савельев олар демисешкеннер.

30.09.2014 Оргу черге өөн өглеп, оъттуг черге малын малдап…

Кайы-даа шагда мал ажыл-агыйы Тываның көдээ черлериниң кол  өзээ бооп келген. Малчын өг-бүлелер чүс-чүс чылдарны өттүр чаагай езу-чаңчылдарны камгалап-кадагалап, салгалдарга дамчыдып арттырган. А олар ада-өгбелериниң чымыштыг ижин уламчылап чоруур. 

Чылдан чылче республиканың удуртулгазы мал ажылынче доктаамал кичээнгейни салып, деткимчени үргүлчү көргүзүп келген. Күрүне деткимчезин алыры-биле аңгы-аңгы чаа аргалар тыптып турар. Тараачын ажыл-агыйын сайзырадырынга болгаш эгелеп чоруур фермерлерге дуза чедирери-биле төлевилел езугаар көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелерин тургузуп ап, мал садып алгаш, ажылының эге таваан салгаш, шуудадыр ажылдай берген ажыл-агыйлар бар. Малды чай-кыш, дыштаныр шөлээ чок кадарарынга чүгле эрес-кежээ, кызымак кижилер тааржыр. Көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелери, арат, фермер ажылдары база белен эвес. Малды семиртип кадарары-биле малчын кижи турлаг-хонаштар кезип, көжүп чоруп бээр. Хонган черинге кажаа-хораазын кылыр, өөн өглээр,  мал чеминге сиген-ширбиилди белеткээр дээш, ажыл-ла хөй.  

14.09.2014 Найысылалдың төлептиглеринге

Сентябрь 11-де Орус культура төвүнге Кызыл хоорайның муниципалдыг албан черлериниң ажылдакчыларын база хоочуннарын чыып, байырлыг байдалга шаңнап-мактаан.

Зал долдур чыылган чонга «Найысылал» бөлүүнүң ыраажылары байыр чедирип, аян туткан соонда, Кызыл хоорайның мэри В.Т.Ховалыг биле Төлээлекчилер хуралының баштыңы Д.И.Оюн юбилейлиг медальдарны, хүндүлел бижиктерни база өөрүп четтириишкиннерни шаңналдарга төлептиг хоочуннарга тывыскан.  Кызыл хоорайның социал-экономиктиг, культурлуг хөгжүлдезинге улуг үлүг-хуузу, хөй чылдарда үре-түңнелдиг ажылы дээш база Россия биле Тываның демнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайның тургустунганының 100 чылын таварыштыр юбилейлиг медальдар-биле 45 чыл күш-ажыл стажтыг инфекционист эмчи Тамара Алексеевна Асташеваны, 60 чыл башкылаан, хөй-ниитичи Раиса Исхановна Биче-оолду, көдээ ажыл-ишчи, партия албанының хоочуну Мартыс Ховалыгович Дапыкты, 40 ажыг чыл стажтыг эмчи сестразы, хөй-ниитичи Анна Борисовна Даргатты,  «Тыва» КТРК-ның хоочуну, Россияның культуразының тергиини Галина Темировна Дүгержааны, Кызылдың күрүлетпүр комбинадының хоочуну, амыдырал хандырылга албанының тергиини, даараныкчы Телгер Чамбаловна Енданны, социал хандырылганың хоочуну,

14.09.2014 «Өгбелерниң чагыын ёзугаар чурттаар»

14.09.2014 Өгбелеривистиң ынак оюну — шыдыраа

Сентябрь 4-тен 6-га чедир Россия биле Тываның демнежилгезиниң база Кызылдың 100 чылынга, «Наадым – 2014»-ке тураскааткан Тыва Республиканың шыдыраага чемпионады болган. Аңаа 110 эр, 23 кыс — шупту 133 шыдыраачы кончуг идепкейлиг киришкен.

Спорттуң кандыг-даа маргылдааларында ышкаш, шыдыраа база-ла кижиден кончуг күжениишкинни негээр, шыдамыын шылгаар. Кым эң хөйнү билирил, сагынгыр-тывынгырыл, эң салым-чаяанныгыл, ол тиилээр. Yш хонук иштинде үргүлчүлээн чидиг демиселдиң түңнелинде, эр шыдыраачылардан шупту Кызыл хоорайдан, спорт мастериниң кандидаттары Эдик Ховалыг (9 сан) бирги черни, ийигизин Артыш Чүлдүм (7,5 сан), а үшкү черни Олег Дамбиев (7,5 сан) ээлээн. Эр шыдыраачыларның эң улуг назылыы Кызылдан 76 харлыг бирги разрядтың шыдыраачызы Соскур-оол Ондар (6 сан) назы-харынга-даа чалынмас, ойнаары, шыдамыы-биле хамыкты кайгаткан. «Азаның бичези» кончуг дижиривис, эң бичии шыдыраачы, Чаа-Хөл кожууннуң Булуң-Терек суурдан ийиги классчы Ринчен Монгуш (3,5 сан) 109 эр шыдыраачылар аразынга төлептиг ойнаан.

12.09.2014 Буян-Бадыргыга тураскаал

Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылын байырлап эрттирип турда, Тыва күрүнениң үндезилекчизи Монгуш Буян-Бадыргыга тураскаалды Национал музейниң чанынга тургускан.  Сентябрь 6-да ону байырлыы-биле ажыткан. Аңаа республиканың шупту суурлар, хоорайларындан келген кижилер, байырлалче чалаттырган аалчылар киришкен.

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол тураскаалды ажыдып тура:

— Политиктиг репрессияга таваржып, актыг черге тыва күрүнениң болгаш тыва чоннуң дайзыны деп буруудаткаш, 1932 чылда адып өлүрткен, Тыва Арат Республиканың Чазааның Даргазы Монгуш Буян-Бадыргыны тускай  чарлык-биле 2007 чылда бүрүнү-биле агарткан. Буян-Бадыргыга тураскаалды кылырынга болгаш тургузарынга акша-хөреңгини, 2011 чылды уткуп тура, эрттирген ачы-буян кежээзинге чыып эгелээн. Тураскаалдың Ачы-буян фондузун тургускан. Бо фондунуң, чоннуң, Тыва Республиканың Чазааның кады ажылының ачызында Буян-Бадыргыга тураскаалды кылырынга херек акша-хөреңги чыгдынган. Тываның маадырлыг оглу Буян-Бадыргыга тураскаалды тургускаш, бөгүн ажыдып турарывыс бо-дур. Бистиң өндүр өгбевистиң ат-алдарынга төлептиг болуулуңар, Төрээн чуртувус Тываның хөгжүлдези, келир үези, ат-алдары дээш ажылдаалыңар, чурттаалыңар – деп чугаалаан.

12.09.2014 Кадет училищези ажыттынган

Эрткен улуг байырлалдар хүннеринде база бир онзагай болуушкун Президентиниң Кызыл хоорайда кадет училищезиниң ажыдыышкыны болуп эрткен. 

Найысылалдың мурнуу талазында субурган чанында оран-бажың тудуу каш ай бурунгаар эгелээн. Ам ооң эжиктери бирги кадеттерге ажыттынганы бо. Байырлыг ажыдыышкынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база Төп шериг округунуң башкарыкчызы Владимир Зарудницкий РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң болгаш РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгунуң өмүнээзинден сургуулдарга, башкыларга база өске-даа ажылдакчыларга байыр чедирип, чылыг-чаагай күзээшкиннерни чугаалааннар. ТР-ниң Чазак Даргазы Шолбан Кара-оолдуң Кызыл хоорайга кадет училищезин тургузар дугайында саналын РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу үезинде деткип, тудугну дарый эгелээн, а чоокта чаа шериг өөредилге черинге өөренир күзелдиг оолдарның хөйүн барымдаалап, ону 300 сургуул өөренир кылдыр калбартыр дугайында дугуржулганы чедип алган.

2014-2015 өөредилге чылының эгезинде аңгы-аңгы өрээлдерлиг чуртталга блоктарын ажыглалче киирген. Өрээл бүрүзүнде үш орун, чунар болгаш арыгланыр чер, гардероб бар. Оон аңгыда өөредилге чорудар блокту болгаш 178 кижиге чемненир столоваяны тудуп дооскан. Стадион, халыыр оруктар, дыштанылга парыгы база белен. Кичээлдер эрттирер өрээлдерни амгы үениң негелделеринге дүүшкен чаа технологияларлыг өөредилге дериг-херекселдери-биле шүмнээн. 

12.09.2014 Азийжи ук-төөгүвүстүң демдээ

Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылының байырлалынга келген аалчылар-даа, кызылчылар-даа Улуг-Хемниң эриин аян-шинчи киир кылганын, бо талазы-биле улуг организастыг-даа, тудуг-даа ажылдары чоруттунганын демдеглеп турдулар. 

Аян-оол Ооржак, Чөөн-Хемчик кожуун:

— Кызыл хоорайга чазын кээп чораан кижи мен. Улуг байырлалга белеткел ынчан чаа-ла эгелээн. Улуг-Хемниң эриин чаза соп алган чораан. Солун-сеткүүлдерден, радио-телевидениеден аңаа кылып чорудар ажылдарның дугайында дыңнаан болгаш, күске чедир каяа четтигер деп, арай чөгенип турдум. Байырлалга келгеш, кайгап кагдым. Улуг-Хемниң эрии шуут үндезини-биле чаарттынган-дыр. Чедир кылбаан ажылдарның демдектери ында-мында бар-ла-дыр. Ол-даа ажырбас, чедир кылып алыр.

Виктор Монгуш, Улуг-Хем кожуун:

— Кызыл хоорайның девискээринде Улуг-Хем эриин кижилер маңаа дыштаныр кылдыр чаартыр кылганы эки-дир. Байырлал эрткен-не дээш, маңаа доктаавас болза эки. Чаартылгалар ажылдарын чылдың-на уламчылаар херек. Чүгле ынчан Кызыл хоорай ылап-ла чараш боор.

Угулзалар дег чалгыглары-биле найысылал Кызыл хоорайны соңгу талазындан каастап, эриктерге хөглүү кончуг чайтыңайнып чыдар Улуг-Хемниң солагай талакы эрииниң кырында дең-дески шывыглыг орукка өрү-куду селгүүстеп, чаарттынган «Азия төвүн», «Хаан аңнаашкынын» көрүксээн улуг, бичии кижилер-ле хөй. Херим иштинде бо тураскаалдар кандыг-ла-бир тывызыксыг хевири-биле оларны боттарынче хаара тудуп турган-даа ышкаш.

12.09.2014 Тываның малчыннарынга алдар!

Өглер хоорайындан

Yш  хүн үргүлчүлээн байырлалдарның эң сонуурганчыг болгаш чараш  хемчеглериниң хөй кезии Тос-Булакка болган дээр болза, хөөредиг чок. Аңаа сентябрь 5-те өглер хоорайының ажыдыышкыны-биле малчыннар байырлалы «Наадым – 2014» эгелээн. Тос-Булактың оргу шөлүнге республиканың 16 кожууну өглерни база Тожу кожуун  тос-чадырны тиккен. Кызыл, Мөңгүн-Тайга кожууннарның өглери келген чоннуң кичээнгейин дораан хаара туткан. Өглерниң ишти-даштын долузу-биле дерээн: кидис болгаш алгы-кештен чадыглар, кончуг нарын угулза хээлер-биле каастаан дериг-херекселдер, тыва эр, херээжен кижиниң идик-хеви, аъттың дериг-херексели дээш, оон-даа өске чүүлдерни тыва чоннуң езу-чаңчылдарынга, төөгүзүнге даянып  тургаш күүсеткен. Хадың ыяштан чазап кылган, эргек бажы хире хемчээлдиг тоолчургу аңнар-биле каастаан тос-карактан эгелээш, «Тыва биле Россия 100 чыл» деп бижикти сырып каан өгнүң даштыкы кидис шывыынга чедир чүнү чок дээрил.  Бо-ла бүгүнү кижи төнчү чок кайгап туруксаазы келир болду. Кожууннарның өглеринден аңгыда республиканың янзы-бүрү албан черлериниң өглерин база аажок сонуургадым. ТР-ниң Өөредилге яамызының өөнүң ээлери тыва езу-чаңчылдарны езулуг сагып билир, кончуг эвилең-ээлдек улус болду. 

12.09.2014 Тываларның ус-шевер уран чүүлү

Алдан-Маадыр музейинге сентябрь 5-те «Тываларның ус-шевер уран чүүлү» деп мөңгүн кылыглар делгелгезиниң ажыдыышкыны болуп эрткен. Улуг байырлалдар эртип турар болгаш ындыг бе, музейде келген чоннуң хөөнү бедик, каас-шиник кеттинген, байырлал шинчилиг. Делгелгени театржыткан көргүзүг-биле бурун шагның хамы дүңгүрүн соктап, музейниң оран-савазын арыглап, оран-делегейниң ээлерин кыйгырган алгыштарын ырлап тургаш ажыткан. 

Уран чүүлге сонуургалдыг аалчылардан аңгыда Күрүне Думазының депутады Л.К.Шойгу, Кызыл хоорайның баштыңы Д.И.Оюн, ТР-ниң өөредилге болгаш эртем сайыды К.А.Бичелдей, ТР-ниң культура сайыдының бирги оралакчызы В.Н.Лапшакова олар киришкен. ТР-ниң өөредилге болгаш эртем сайыды Каадыр-оол Алексеевич Бичелдей мындыг чараш мөңгүн байырлалынга кээп киришкен чонга байыр чедирип: «Мөңгүн дээрге чер-чуртувустуң каас-чаражы-дыр. Ус-шеверлерниң холунга мөңгүн чараш  дүрзүлер бооп хуула бээр. Мөңгүн  — тываларның бурун шагдан эдилеп чораан үнелиг металлы, ол арыг, чымчак сеткилдиң демдээ-дир. Сагыш-сеткилиңерниң мөңгүнүн кадагалап чоруңар» деп чараш, угаадыглыг сөстер-биле чагаан. Алдан-Маадыр музейиниң директору В. С. Чигжит бо делгелгени чыып, дерип каастаан ажылдакчыларын база ТР-ниң Культура яамызының деткимчези дээш өөрүп четтиргенин илереткен.

12.09.2014 Скиф алдыннары фото-чуруктарда

100 чылдаан байырлалдарның бир дугаар хүнүнде чаа ажыттынган Чурукчулар бажыңынга «Скифтер эртинези» деп фото-чуруктар делгелгезиниң ажыдыышкыны болуп эрткен. 

Улуг шил соңгаларлыг, өттүр көстүп турар ханаларлыг чаа өргээниң адаккы каъдын фото-чуруктар-биле долдур делгээн. Ында Хааннар шынаазының алдыннарын фотомастер Андрей Бронников бодунуң көрүжү-биле бир онзагай көргүскен. Кара дөжекте алдындан кылган кылыгларны улгаттыр, тода тырттырган ажылдарын көөрге, кижи адырылбайн баар, бир-ле сорунзалыг. Чижээлээрге, бурунгу шеверлерниң кылганы даңгынаның алдын дээрбээнде ивилерни база угулзалай сиилбээн он ийи адыр сыынның дүрзүзүн чырык дузазы-биле көргүскени чараш, тывызыксыг, бир тускай.  Национал музейниң ажылдакчызы Светлана Тулуш скиф алдыннары-биле мооң мурнунда чоок ажылдап турган болгаш, бо удаада мастерниң фото-чуруктарында дүрзүлерни бир өскээр көргенин, мурнунда эскербээн нарын чүүлдерни ам онзалап каанын чугаалады. Уран чүүлге сонуургалдыг аалчылар база езулуг профессионалдың ажылдары-дыр деп демдеглээн.

12.09.2014 Надежда Красная: «Тывага төрүттүнгенимге чоргаарланыр мен…»

База бир кайгамчык өткүт үн сентябрь 8-те театрга чаңгыланган. Ол дээрге Россияның болгаш Тываның Улустуң артизи, Москваның күрүне филармониязының солизи Надежда Краснаяның күүселдези-дир. 

Концерт эгезинде ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак: «Бистиң Тыва биле Россияның демнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайның үндезилеттинип тургустунганының  100 чыл оюн демдеглеп эрттирип турарывыс, Силерниң салым-чолуңар-биле, Кызыл хоорайны удуртуп чораан ачаңарның ады-биле база сырый харылзаалыг байырлалдарывыста келгениңер дээш Тываның Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң болгаш бодумнуң өмүнээмден өөрүп четтиргенивисти илередир-дир бис. Силерге чоргаарланыр бис. Тывада Силер ышкаш салым-чаяанныг ыраажылар ам-даа төрүттүнмээн» — деп үнелээш, боодал чечекти Надежда Краснаяга сөңнээн.

Кызыл хоорайның баштыңының оралакчызы Аяс Лопсан аалчыларга байыр чедирбишаан, оларга «Кызыл хоорайның 100 чыл ою» медальдарны тывыскан. Алдарлыг артистиң ырыларын хөгжүмде үдеп келген, ооң өөнүң ээзи, Тыва Республиканың уран чүүлүнүң алдарлыг ажылдакчызы, концертмейстер Вадим Федоровцев чылыг, чымчак сөстерге өөрүшкү-биле харыылаан:

12.09.2014 Анита Цой: «Тыва чон аас-кежиктиг, хостуг, чоргаар чурттазын!»

Байырлалдар хүннеринде Тывага ыры-хөгжүм чаңгыланып, танцы-сам хамыкты кайгаткан. Ылаңгыя Россияның алдарлыг артизи Анита Цойнуң концерти Арат шөлү сыңмас чонну чыыпкан: кижи бажы кизирт! Концерт эгелээр мурнунда, Россияның эстрада сылдызы-биле республиканың журналистери ужуражыр, каш айтырыг салыр аргалыг болдувус:

— Силерниң бодалыңар-биле, Тыва –…

— Дүүн ужуп келгеш, Сизимге четтим. Силерниң чуртуңар кайгамчык чараш-тыр. Тыва черниң  бойдузу байлак, чону эвилең-ээлдек-тир. Шөлдер, хемнер, даглар, эзимнер… Ындыг каас-чараш чурумалдан кижиниң бажы дескинер-дир. Сибирьге мооң мурнунда каш-даа катап чораан мен, ынчалза-даа бо удаада бир онзагай оранда аалдап келген-дир мен.

— Чаа чүс чылда Тывага чүнү күзээр Силер?

12.09.2014 Чүгүрүк аът кымныңыл?

Байырлал хемчеглериниң эң-не хөй аарыкчыларын чыгган спортчу  маргылдаа – аът чарыжын сонуургаары-биле чон тос кожууннардан келген дээр ийикпе.  Агаар-бойдустуң таарымчалыы  аажок: дээрниң хиндиинде хир-даа чок, эмин эрттир изиг-даа, соок-даа эвес, чымчак салгын сырыннай каап турар. 

Сентябрь 7. Тос-Булак. Чылдың-на улуг хемчээлдиг аът чарыжы эрттирер чер. Республиканың ырак-чоок кожууннарындан чылгычылар эң-не, эң-не деп шилиттинген чүгүрүктерин каш хонук бурунгаар-ла мында эккелген. Тыва чоннуң эң ынак спортчу оюннарының бирээзи – аът чарыжында бо удаада эң ырак Тере-Хөл база Тожу кожууннардан чүгүрүк аъттар база бар. Малдар кулактарын сүвүрертипкен, баштарын сававышаан, тынын сула салыптарын четтикпейн манап, бурунгаар чүткүп каап турлар. Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылынга база республиканың малчыннар Наадымынга тураскааткан республика чергелиг аът чарыжының маргылдаазы 6 аңгы салыгга эрткен. Ниитизи-биле 610 хире мал чемпионнуң кожаазы дээш чидиг маргылдааларга киржиринге белен.

09.09.2014 Демнежилгениң бадыткалы

Байырлыг чыскаалдан

Сентябрь 7-де найысылалдың Арат шөлүнге Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 болгаш Кызыл хоорайның тургустунганындан бээр 100 чылдарынга тураскааткан «Хемнерниң каттышканы – чүректерниң каттышканы» шиижиткен байырлыг чыскаал болуп эрткен.

 Мооң мурнунда эртип турган кандыг-даа байырлалдарның чыскаалдарындан черле ылгалдыг болгаш онзагай болур дээрзи билдингир турза-даа, бо чыскаал республиканың чурттакчыларын шуут кайгаткан деп болур. Муң ажыг киржикчилиг, улуг хемчээлдиг дөрт колонна Орус культура төвүнүң чанындан шимчеп үнгеш, Кочетов кудумчузун өрү чорааш, Тыва эки турачылар кудумчузун таварааш, Ленин кудумчулап, Арат шөлүнүң чанындан эрткен. Бирги колоннаны ТР-ниң яамыларының, ийиги колоннаны федералдыг албан черлериниң, үшкү колоннаны республиканың 17 кожуунунуң киржикчилери, а дөрткү «Хөй националдыг чоннуг Кызыл» колоннаны янзы-бүрү нацияның төлээлери тургускан. Чыскаалдың киржикчилериниң байырлалга шыырак белеткелин көрүкчүлерниң оларны диңмиттиг адыш часкаашкыннары-биле хүлээп база аразында магадап чугаалажып турганы бадыткаан. Байырлыг чыскаалды Кызыл хоорайның сүлдезиниң демдээниң каастакчызы сарлык малы эгелээн.

09.09.2014 Тываның Арбады

Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның үндезилеттинип тургустунганының 100 чылының байырлалын демдеглээн хүннеринде найысылалдың төп кезээнде Арбат шөлү ажыттынган. 

Күстүң башкы айы сентябрь 6-да Кызылдың төп кудумчузунда Арбат шөлүнде кижи бажы кизирт.     Ыры-шоор чаңгыланган, уран шеверлер каасталгаларын делгеп салган, чурукчулар чуруттунган, мастер-класстарны көргүскен, танцы-самын тепкен, черле дыка солун болду.  Ол девискээрде бичии дагжының тураскаалын, «Кызыл хоорайымга ынак мен» деп бижиктиг самбыраны болгаш сандайларны эптиг кылдыр тургусканы улуг-бичии чонга дыка таарымчалыг-дыр.

100 чыл — ол дээрге эрткен орукту, республиканың болгаш найысылалдың төөгүзүн сайгарарынга, бодунуң төөгүзүн билип алырынга, чурт-шинчилелдиң улуг ажылынга болгаш Төрээн чуртунга ынакшыл деп билиглерни ханы утка-шынар-биле долдурарынга кайгамчык арга-дыр. Бо дээрге чугула болгаш шиитпирлиг чыл-дыр, ол чоннарның чоокшулажылгазынга болгаш найыралынга, Азияның төвүнге аныяк күрүнениң тургустунарынга, амгы Тываның таваан салырынга акы-дуңмалышкы дузаны болгаш деткимчени төөгүге кииреринге ужур-дузалыг болур.

09.09.2014 В.В.ПУТИН: «Дамырактар каттышкаш, хем болур, кижилер каттышкаш, күш болур!»

Россия биле Тываның демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның тургустунганындан бээр 100 чылдаанынга тураскааткан спортчу маргылдааларның эң солуну – хүреш маргылдаазы болганы чугаажок. Ооң байырлыг хемчеглеринде чонга чарлаан ады безин бир янзы – «100 чылдың эң-не шыырак мөгелери» деп адаан. Шынап-ла, хүреш тыва чоннуң амыдыралынга тоол дег узун бооп, чүс-чүс чылдар ажылдыр биске чедип келген. Өскээр чугаалаарга, бурунгу өгбелеривис боттарының сүр-күжүн адаан-өжээнниг, алгыш-кырыштыг мөөрейлерге көргүзүп чораанындан хүреш төөгүлүг үелерни чурттап эртип, үе аайы-биле эттинип-чаарттынып келген түңнелинде, 20 вектиң эгезинден эгелээш амгы үеде тайбың оюн-тоглаа бооп доктааган.

Ол дугайында төөгүнүң салгалдан салгалче дамчып келген чугаалары бадыткап турар. Чижээлээрге, Улуг Моолдуң үндезилекчизи Чиңгис-Хаанның шерииниң эң бедик эрге-дужаалдыг удуртукчуларының бирээзинге тыва уктуг Субудай маадыр турганын билир бис. Төөгүчүлерниң бижип турары-биле алырга, Субудайның баштап турган шериглери эрес-дидиминиң, аваангыр-кашпагайының, мөге-шыырааның талазы-биле өскелерден ылгалып, тергиидеп турганын төөгү материалдары херечилеп, бадыткап турар.

09.09.2014 «Ынакшылдың илередии»

Сергей Шойгунуң хоочуннарга белээ

Юбилейлиг хемчеглерге киржири-биле төрээн булуңунга чедип келген Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгу-биле республиканың хоочуннарының ужуражылгазы Национал музейниң хуралдаар залынга болуп эрткен.

Хүндүлүг аалчыга байыр чедирип тура, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол мынча дээн:

«Силерниң утпайн чорууруңар чаңгыс чер-чурттугларыңарның өмүнээзинден Силерге, Сергей Күжүгетович, өөрүп четтирдим деп чугаалайн. Төрээн чериңерге сеткиливис ханызындан байыр чедирип тур бис. Юбилейни байырлап турар үевисте бистиң-биле кады болганыңар өөрүнчүг-дүр. Тудар деп шиитпирни Силерниң ачыңарда хүлээп алдынган Президентиниң кадет училищезин Кызылга бо эртен ажыттывыс, ону шериг тудугжулар тудуп дооскан. Бөгүн музей чанынга Тыва күрүнениң үндезилекчизи Буян-Бадыргыга тураскаалды ажыттывыс. Болуушкуннар мурнувуста ам-даа хөй. Силер бөгүн бистиң-биле кады тур силер, каяа-даа чорзуңарза, төрээн булуңуңарда чон Силерге ынак, Силерни эң күзенчиг аалчы кылдыр манап чоруур дээрзин утпаңар».

09.09.2014 В.ПУТИН: «Тыва — кайгамчык, чараш бойдустуг,онзагай оран

Владимир Путин байыр чедирген

Тывага байырлалдар хүннеринде Россияның Президентизи Владимир Владимирович Путин бистиң республикага чедип келген.

Чурттуң удуртукчузу Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга база Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылынга тураскааткан байырлалдарга киришкен.

Барык 10 муң ажыг көрүкчүлерни чыгган театржыткан көргүзүг «Хүреш» стадионунга болган, национал хүрешке 310 мөге киришкен. Владимир Путинни стадионга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол болгаш РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу олар үдеп келгеннер. Россияның Президентизи чыылганнарга мындыг сөстерни чугаалаан: «Хүндүлүг өңнүктер, Тыва Республиканың эргим чурттакчылары! Россияның болгаш Тываның демнежилгезиниң 100 чылының байырлалы-биле силерге байыр чедирип тур мен. Ол болуушкун душ болуп тыптып келбээн: XVII чүс чылда маңаа Россияның баштайгы элчиннери, Россия империязының хайгааралынга алганының дугайында  ол үеде тургускан бижиктери көстүп келген.  

09.09.2014 100 чыл — бичии үе, ынчалза-даа...

Республиканың Россия-биле демнежилгезиниң 100 чылынга, найысылал Кызылдың 100 чылынга тураскааткан байырлыг хурал Кызылга болган.

Байырлал программазынче регионну сайзырадырынга улуг салыышкынны киирген күш-ажылдың болгаш дайынның хоочуннарын, хамаатыларны, муниципалдыг тургузугларның баштыңнарын, хөй-ниити организацияларның удуртукчуларын чалаан, а ол ышкаш Россияның регионнарындан келген хүндүлүг аалчылар киришкен.

Хуралдың киржикчилеринге байырны Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чедирген. «100 чыл дээрге бичии үе, чаңгыс кижиниң назыны-дыр, ынчалза-даа Тывага салым-хуу айтыырын шиитпирлээн үе-дир — деп ооң байыр чедириишкининде чугаалап турар. — 1914 чылда, кажан бистиң өгбелеривис Николай II хаанче хайгаарал дугайында дилег киирип тура, олар бистиң республикавыстың төөгүзүн, ооң Россия-биле чоокшулажылгазының бүгү оруун тодаратканнар. Тывалар Россияның составынга киргеш, шаг-төөгүден бээр чаңгыс аай урянхай бөлүк болуп турганы төрел чоннар: хакастар-биле, тофалар-биле, алтайлар-биле, якуттар-биле каттышканнар.

09.09.2014 Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизи-биле кады Моолга чораан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол сентябрь 3-те РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң делегациязы-биле Улан-Баторга четкен. Россияның удуртукчузу Моолдуң Президентизи Цахиагийн Элбэгдоржтуң чалааны-биле албан-езузунуң бир хүннүң аян-чоруун кылган. Орус-моол чугаалажыышкыннар бедик деңнелге эрткен. Ийи таланың кады ажылдажылга документилеринге ат салдынган. Россия биле Моолду хөй он-он чылдарның кады ажылдажылгазы каттыштырып турар дээрзин демдеглевишаан, калбак хемчээлдиг айтырыгларны шиитпирлээринге беленин РФ-тиң Президентизи айыткан. Ийи чурттуң удуртукчуларының ужуражылгазы Моолдуң найысылалында күрүне ордузунуң бир каъдында тускай тургускан көшкүн чоннарның чаңчылчаан  чурттаар оран-савазы — өгге эрткен.

«Моол-биле кожалар болгаш, хөй чылданың дургузунда кады ажылдажып келгени база чоннарның этнокультурлуг чоок езу-чаңчылдары Тываны орус-моол харылзааларны калбартырының быжыг шөлү болдуруп турар» — деп үнелелди Президент Владимир Путинниң Моолга чораанының түңнелдеринге  Шолбан Кара-оол берген. Тываның Баштыңы российжи делегацияның составынга Халгин-Гол тиилелгезиниң 75 чылынга тураскааткан Улан-Баторга эрткен байырлалга киришкен келгенин сагындырып каалы.

05.09.2014 Байырлал-биле!

Байыр чедириишкиннери

Эргим чаңгыс чер-чурттугларывыс, республиканың хүндүлүг аалчылары!

Төөгүлүг улуг ужур-дузалыг, тыва чонга уттундурбас болуушкуннар ооң үндезини болуп турар байырлал-биле — Тываның Россия-биле демнежилгезиниң болгаш республиканың найысылалы Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылы-биле сеткиливис ханызындан байыр чедирип тур бис.

Идеологтуг көрүштүң уржуундан дыка үр үениң дургузунда бо байырлал дугайында ыыттавайн келген. Ындыг турбуже Тываның салым-хуузунуң төөгүзүнге  ооң ужур-дузазы чугула болгаш улуг болуп келген. 1914 чыл болгаш Россияның хайгааралы Тывага чаа амыдыралдың эгезин салган үе болур. Россияның хайгааралынга болгаш ооң дузазы-биле бистиң өгбелеривис 100 чыл бурунгаар хөй-хөй чүс чылдарда бир дугаар чаңгыс аай чон кылдыр каттыжып, бодунуң девискээрин тургузуп, бодунуң дылын болгаш бодунуң культуразын камгалап алган. Тыва күрүнениң баштайгы дазылы ынчан тургустунган, ооң соонда бот-догуннаан республика көстүп келген. Эрткен 100 чыл бистиң чоннарывыска бөдүүн эвес болган. Төөгүнүң байдалдары--революциялар-биле, дайыннар-биле, Совет Эвилелиниң бузулганы-биле, экономиктиг буураашкыннар-биле эвилелдиң быжыын чаңгыс эвес удаа хынап келген. Ынчалза-даа бистиң ниити бажыңывыс буступ дүшпээн. Харын-даа улам улгадып, оон-даа быжыг апарган. Бистиң өгбелеривистиң Россияны шилип алганы кара чаңгыс шын шиитпир болганын ол көргүзүп турар.

05.09.2014 ТАР-ның сүлде демдээ, тугу

Революсчу болуушкуннарның уржуунда Россияда хаанныг чазакты 1917 чылда дүжүрген дугайында Тывага дыңналы бээрге-ле, Урянхай крайда орус чурттакчыларлыг суурларга Советтерни тургузуп эгелээн. Орус империяның кыдыг-кызыгаары чер Тывага революцияны чоннуң хөй кезии деткээни эрткен вектиң эгезинде орус күрүнеде бөдүүн чоннуң амыдырал-чуртталгазының байдалы ындыг-ла кончуг эки эвес турган дээрзиниң херечизи деп, төөгүчүлерниң чамдыызы санап турар.

1918 чылдың июнь айда Тываның орус болгаш тыва чоннарның  төлээлериниң чыыжы болган. Орус биле тыва улустарның найыралының болгаш чаңгыс демнежилгезиниң, Тываның бот-догуннаан күрүне болурунуң дугайында Дугуржулганы аңаа хүлээп алган. Хамаарышпас тыва күрүнениң тыптып келгенинге Октябрь революциязы улуг салдарлыг болганын  үстүнде бижээн болуушкуннар болгаш ийи чоннуң демнежилгезиниң дугайында Дугуржулга херечилеп турар. Россияга хаанныг чазак турда, Тыва күрүне болурунуң дугайында чугаа шуут турбаан. 1921 чылдың июнь айда эң хөй чурттакчылыг Даа биле Бээзи кожууннарның төлээлериниң шуулганы Чадаанага эрткен. Бот-догуннаан хамаарышпас тыва күрүнени тургузар дугайында шиитпирни аңаа үндүрүп, Совет Россияның төлээлерин бо шиитпирни деткииринче кыйгырган. Ол-ла чылдың август 13-16     хүннеринде Таңды кожууннуң Суг-Бажы суурга Тываның шупту кожууннарының, Совет Россияның, Моолдуң, Коммунистиг интернационалдың төлээлери бүгү Тываның шуулганынга  хамаарышпас күрүне Тыва Арат Республиканың тургустунганын чарлаан.

05.09.2014 Кызыл — төөгүлүг хоорай

Алдан-Маадыр аттыг национал музейге 100 чылдаан байырлалдарга тураскааткан «Кызыл – төөгүлүг хоорай» деп делгелгениң ажыдыышкынынга Кызыл хоорайның мэри биле хүндүлүг хамаатыларның ужуражылгазы эрткен.

Музейниң делгем залында Кызыл хоорайның (1914 чылда — Белоцарск, 1918 чылда — Урянхайск, 1920 чылда — Красный, 1925 чылда — Кызыл) төөгүзүн фото-чуруктарда көргүзүп, архив материалдарын делгээн. Ында Тыва музейниң бир дугаар директору В.П.Ермолаевтиң Кызылдың тургустунганындан эгелээш 1950 чылга чедир тырттырган ховар фото-чуруктарын көргүскен. Совет үеде хоорайның бир дугаар үлетпүр болгаш социал-культура объектилериниң фото-чуруктарын, социал-экономиктиг сайзыралын херечилээн документилерни делгээни онзагай. Хоорайның юбилейинге тураскааткан «Кызыл хоорайның хүндүлүг хамаатылары» деп бир дугаар үнген номнуң таныштырылгазы база болган. 120 арынныг, өңнүг номда хоорайның 55 хүндүлүг хамаатыларының фото-чуруктарлыг допчу намдарын, төөгүзүн бижээн.

05.09.2014 Ховар белек: «Урянхай. Тыва дептер»

Сентябрь 1-де, Билиглер хүнүнде, Тыва Республиканың Чазааның Бажыңынга онзагай болуушкун болган – Сергей Шойгунуң удуртулгазы-биле тургускан «Урянхай. Тыва дептер» деп чеди томнуг антологияны Тываның ат-алдарлыг кижилеринге, республиканың экономиказының, эртеминиң, культуразының болгаш өске-даа адырларының хөгжүлдезинге үлүүн киирип чоруур кижилерге Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылы-биле холбаштыр тывыскан. 

Тыва улустуң эң сонуургаар номун тыпсырының мурнунда ооң республиканың хөгжүлдезинге, чоннуң угаан-медерелинге ужур-дузазын Тываның Баштыңы онзалап демдеглээн. Шолбан Кара-оол: «Мында улустуң эмчилери, улустуң ус-шеверлери, улустуң артистери дээш, Тываның чонунуң эң төлептиг төлээлери чыглып келген-дир. Силер тыва ниитилелдиң мерген угаан-медерелиниң илередикчилери силер. Бөгүн бис Тыва биле Россияның демнежилгезиниң  100 чылын демдеглеп эрттирип турар бис. Ол дээрге анаа эвес байырлал-дыр. Ону демдеглеп эрттирип тура, эрткен төөгүвүсче хая көрнүп, кылган чүүлдеривисти түңнеп, нарын айтырыгларны сайгарып, чүнү кылырын демдектеп алыр ужурлуг бис. Шупту чүүлдерни дүрген кылыптар арга бисте чок, ынчалза-даа Тыва өскерлип, бурунгаар хөгжүп орар деп чүвени билип, сандаргай эвес угаан-медерел-биле чаа 100 чылче кирер ужурлуг бис» — дээш, республикада кылдынып турар ажыл-херектерни, берге айтырыгларны каксы сайгарып чугаалаан.

05.09.2014 Сайыттың саналдары, сүмелери

Россия Федерациязының харылзаа болгаш массалыг коммуникациялар сайыды Николай Никифоров Тыва Республиканың Чазааның Бажыңынга Тываның информатизация болгаш харылзаа четкизиниң, массалыг информация чепсектериниң ажылдакчылары, яамыларның болгаш албан черлериниң удуртукчулары-биле дүүн ужурашкан. Ужуражылганы Тываның Чазааның Даргазының бирги оралакчызы Шолбан-оол Иргит башкарып эрттирген.

Николай Никифоров харылзаага чаа технологияларны шиңгээдип алырының идепкейлиг талалакчызы, «Татарстан Республиканың электроннуг чазаа» деп төлевилелди боттандырар талазы-биле бөлүктүң кежигүнү турган, күрүнениң болгаш муниципалитеттерниң электроннуг ачы-дузазының интернет-порталын шиңгээдип алырынга улуг үлүүн киирген, 2012 чылда РФ-тиң харылзаа болгаш массалыг коммуникациялар сайыды албан-дужаалга томуйлаткан.Тывага информатизацияны болгаш харылзааны хөгжүдер талазы-биле кылып чорудуп турар ажыл дугайында дыңнадыгны республиканың информатизация болгаш харылзаа сайыды Органа Натсак кылган. Ооң соонда РФ-тиң харылзаа болгаш массалыг коммуникациялар сайыды бистиң республикага харылзааның чаа технологияларын шиңгээдип алыр талазы-биле федералдыг яамының ап чорудар хемчеглери-биле чыылганнарны таныштырган. 

05.09.2014 Келир үеже бүзүрелдиг базым-биле

Тываның күрүне университединиң студентилериниң болгаш башкыларының Билиглер хүнүнге тураскааткан байырлыг хуралы Кызылга, Улусчу чогаадылга бажыңынга болган.

Келир үениң специалистеринге чагыын республика Баштыңы Шолбан Кара-оол берген. Чугаазынга чаңчылчаан сөстер киирбейн, бодунуң студент чылдарын, сагыжында кезээ мөңгеде арткан чүүлдерни болгаш студент бузулбас найыралдың дугайында таныштырган. Чаңгыс №315 өрээлге ооң-биле кады Павел Егоров, Сергей Золотов болгаш Юрий Прохоренко олар чурттап турган дээрзин ол сагынган. Ынчан олар аңаа деңнээрге, шериг албанын эрттирип каапкан, кирер мурнунда Свердловскиниң ажылчын факультедин дооскан улуг эрлер турган. Оларның бирээзи университеттиң комсомол комитединиң секретары, өскези — профэвилел удуртукчузу, а үшкүзү — факультеттиң парторугу.Ол арга-дуржулгалыг эрлер Тывадан барган бичии оолду хайгааралга алганнар. Ону делгелгелерге, музейлерге, театрга чедирип турганнар. Юрий Прохоренко хүннүң-не эртенгиниң 6 шакта тургаш, ооң-биле кады чадаг маңнаарын өөрүнден негээр. Ылаңгыя баштайгы үеде аажок берге болган деп, Шолбан Кара-оол билинген.

04.09.2014 Буян-Бадыргының ат-алдары
Эрткен вектиң эгезинде Тываның девискээринге болуп турган, тыва улустуң амыдырал-чуртталгазының, тыва ниитилелдиң хөгжүлдезиниң уг-шиин ханызы-биле өскерткен болуушкуннарга Даа кожууннуң нояны Монгуш Буян-Бадыргының салдары кончуг улуг. Тывага 1917 чылда Октябрь революциязының чалгыының келгени, 1918 чылдың июнь 16-да Тываның орус болгаш тыва чурттакчыларының чыыжынга тыва улустуң бот-догуннаан чоруун, хамаарышпас күрүнени тургузар эргезин хүлээп көргени, 1921 чылда Тыва Арат Республиканың тургустунганы дээш, өске-даа төөгүлүг болуушкуннар бистен ыраан тудум, Буян-Бадыргының ал-бодунга, ооң салым-хуузунга, ук-салгалынга, ниитилел-политиктиг ажыл-чорудулгазынга сонуургал улгадып, Тываның күрүне апарганынга ооң салдарын улам-на илези, улам-на чөптүү-биле тодаргайлап турар апарган бис.

04.09.2014 2014 чылдың сентябрь 5, 6, 7, 8 хүннеринде Россия биле Тываның демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның тургустунганының 100 чылдаанынга болгаш «Наадым-2014» малчыннар байырлалдарының программазы

Сентябрь 5 (пятница)

«Скифтерниң эртинези» чуруктар делгелгези – «Азия төвү» скульптура ансамблиниң чанында чурукчулар бажыңынга сентябрь 5-тен 7-ге чедир 10.00-18.00 шакта.

Өглер хоорайының ажыдыышкыны. «2014 чылдың эң-не шыырак өө» национал өглер конкурузунуң көрүлдези – Тос-Булакка 11.00 шакта.

Россия биле Тываның демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның тургустунганының 100 чылдаанынга болгаш «Наадым-2014» малчыннар байырлалынга тураскааткан Тыва Республиканың чогаадыкчы бот-тывынгыр уран чүүл коллективтериниң конкурузунуң көрүлдези – Тос-Булакка 12.00 шакта.

Россия биле Тываның демнежилгезин эгелээннерниң бирээзи, Тываның күрүнезиниң үндезилекчизи Буян-Бадыргы Монгушка тураскаалдың байырлыг ажыдыышкынының езулалы. – Алдан-Маадыр аттыг национал музейниң чанында шөлчүгешке 13.00 шакта.

04.09.2014 Билиглер хүнү-биле байыр чедириишкини

Тываның хүндүлүг чурттакчылары!

Чаа өөредилге чылының эгелээни-биле болгаш Билиглер хүнү-биле силерниң шуптуңарга чүректиң ханызындан изиг байырны чедирип тур мен. Шуптуңарга дээн чылдагааным--бистиң аныяк республикавыста өөреникчи азы студент, башкы, кижизидикчи чок өг-бүле чок. Бистиң 57 муң хире оолдарывыс болгаш кыстарывыс сентябрь 1-де парталарга олуруптар, 12 муң хире аныяктар студентилер сандайларын ээлептер. Бир эвес улус өөредилгезиниң адырында школаларның болгаш профессионал өөредилге организацияларында сес муң ажыг башкылар ажылдап турар дээрзин барымдаалаар болза, Тываның дөрт чурттакчызының бирээзи-ле билиглер чедиреринге болгаш өөредиринге дорт киржип турар. Ол билиглер бистиң сайзырап турар ниити республикавыска эргежок чугула болгай. Сентябрь 1 -- онзагай хүн. Аныяк салгалга ол кайгамчык чажыттарны болгаш ажыдыышкыннарны шыгжап чыдар билдинмес делегейже нарын болгаш солун аян-чоруктуң эгези, хүн бүрүде хөй-хөй чүүлдерни болгаш долгандыр турар хүрээлелди билип эгелээриниң хүнү.

04.09.2014 Билиглер хүнү — онзагай байырлал

Билиглер хүнү болгаш чаа өөредилге чылының эгелээшкини, чагыдып каан дег, чылыг, аяс хүнде эгелээн. 

Хоорайның № 3 школазының шөлү байырланчыг байдалда: хөй-ле чаңгыс аай көк-көк хептерлиг уруглар ада-иелери-биле янзы-бүрү өңнерлиг шарлар, чечектер туткулаан, класстар аайы-биле чыскаалыпкан турлар. Биргиклассчыларга сентябрь 1 – онзагай байырлал, бир дугаар башкызы, он бир чыл катай өөренир эш-өөрү, школазы, клазы-биле таныжар хүн. Республикада эң-не улуг бир школа бо чылын 320 биргиклассчыларны хүлээп алган, оларны 9 класстарга чарган. Ниитизи-биле бо чылын 2800 ажыг өөреникчи бо школага өөренир.

04.09.2014 Экономика талазы-биле эң сайзыраңгай апаар

«Российская газетаның» федералдыг үндүрүлгезинге Шолбан Кара-оолдуң интервьюзу: чергелешкек юбилейлер делегейге шуут өске Тываны көргүзүп турар.

Чурттуң эң ырак регионнарының бирээзи төөгүлүг үш юбилейни демдеглээр: Россия-биле демнежилгезиниң болгаш бодунуң найысылалының 100 чылы, РСФСР-ниң составынга эки тура-биле каттыжып киргениниң 70 чылы. Бо болуушкуннар төөгүлүг дээрзи чугаажок. Саян сыннарының артында бөгүнгү болуушкуннар федералдыг эрге-байдалдыг апарган байырлалга чүүлдежип турар. Бурунгу черде болуп турар өскерилгелерниң дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чугаалап турар.

— Бир чурттуң өске чуртка хайгааралының дугайында шоолуг ыыттавас болгай. Силер ол чаңчылдан уштунуп, Россияның Тываны протекторатка алганының 100 чылын байырлаарының эгелекчизи болдуңар. Бо таварылга, Шолбан Валерьевич, чүгле Россияда эвес, делегей деңнелинде безин онзагай болуп турар-дыр.

Шолбан Кара-оол: «Мен бодаарымга, бодунуң төөгүзүн ыттавайн эрттирип азы хөөредип турган херээ чок. Украинада болуушкуннар-биле холбаштыр бистиң эвилеливисти колонияга алган азы бичии Тываны улуг Россияның күш-биле киирип алганы кылдыр көргүзер оралдажыышкыннар бар харын. Ынчалза-даа фактылар бар болгай: Ол айтырыгны Россия эвес, а Тыва көдүрүп үндүрген, демнежилге дугайында айтырыгны чаңгыс удаа эвес тургузуп келген. Орус чурт дугайында бистиң өгбелеривис чүс-чүс чылдарда бодап келген. Орус хаанга бердингениниң дугайында баштайгы даңгыраан XVII чүс чылда-ла берген.

04.09.2014 Чаа бүдүрүлгениң ажыдыышкыны

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң «Евраз» холдингиниң тургузуунда кирип турар «Межегейуголь» хөмүр-даш компаниязы» КХН-ниң удуртукчузу Вячеслав Сараев-биле ужуражылгазы Шахтер хүнүнүң бүдүүзүнде, «Межегейуголь» шахтаны тударының езулалдың мурнуу чарыында болган.

Бүдүрүлгениң удуртукчузу Вячеслав Сараев «Улуг-Хемниң хөмүр-даш бассейнинде Межегей чыдынында хөмүр-даш казып тывар комплекстиң тудуу» инвестиция төлевилелиниң канчаар күүсеттинип турары-биле Тываның Баштыңын таныштырган. Межегейниң чыдынында хөмүр-даштың санаттынган курлавыры 213,5 миллион тонна болуп турар, ол дээрге «Ж» марканың, металлургия үлетпүрүнге калбаа-биле хереглеттинер кокстуг хөмүр-даш дээрзин Вячеслав Сараев  демдеглээн.  Бүдүрүлге төлевилээни чылда 7,7 миллион тонна хөмүр-даш казып тывар күчүзүнче 2017 чылдың февральда үнер деп, ол чугаалаан. Республика Баштыңынга өөрүп четтиргенин Вячеслав Сараев илергейлээн болгаш ооң талазындан деткимче көргүспээн болза, төлевилелди күүседири болдунмас турган деп айыткан.

04.09.2014 Тывага Шахтернуң хүнүн байырлааны

Август 31-де Кызылда Арат шөлүнге хоорайның чурттакчылары Шахтернуң хүнүн байырлаан. Аңаа Россияның хөйге билдингир «Серебро» бөлүү концертин эрттирген. Аныяк-өскен бөлүктүң ырыларын кады ырлажып, аажок сонуургаан. 

Ыраажы кыстар боттарының мөгейикчилерин чылыг уткуп, чымчак, эки хүлээп алганы дээш четтиргенин илереткен. Диңмиттиг адыш часкаашкыннарынга олар «Сени кымга-даа бербес мен», «Холдардан туттунчуп алыыл», «Тын» дээш, оон-даа өске ырыларын бараалгатканнар. «Серебро» бөлүүн көөр дээш хар-назы аайы чокка келген кижиниң хөйү аажок. Бирги хүндүткелдиг олуттарда Тыва Республиканың хөмүр-даш бүдүрүлгезиниң ажылчыннары,  хоочуннары олурганнар. «Чырыктың болгаш чылыгның кол үндезини – хөмүр-даш казып тывар үлетпүрже кичээнгейни угландырып, бо байырлалды шак мындыг бедик деңнелге эрттирип турары өөрүнчүг-дүр. Хөмүр-даштыг республикага шахтернуң ажылын үнелээр болза эки» – деп, Тываның энергетика үлетпүр корпорациязының БелАЗ чолаачызы Евгений Астанин чугаалаан. Регионнуң баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың аалчызы, билдингир кинорежиссер, актер Федор Бондарчук-биле Тываның хөмүр-дашчыларын профессионал байырлалының хүнү-биле байыр чедирип, сценаже үнүп кээрге, көрүкчүлерниң күштүг шимээни хөлзеп эгелээн. Оларга ТЭYК-түң директору Руслан Байсаров каттыжып келген

04.09.2014 «АЗИЯ ТӨВY» Италиядан чедип келген

Азияның географтыг төвүнүң чаа тураскаалы субботада Кызыл хоорайда Италиядан чедип келген. 

Бо болуушкунну Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чүгле төөгүлүг эвес, өөрүшкүлүг деп үнелээн, чүге дээрге ооң Тывага чедир эрткен оруу узун болган. Ол Украинаның чөөн талакы кезиин тавартыр чорупканы Чазак Даргазын дүвүреткен, чүге дээрге ооң оруу аңаа саадай берип болур.

Суббота кежээзинде Тываның Баштыңы болгаш Тывага дыштаныры-биле келген сураглыг кинорежиссер Федор Бондарчук чаа скульптураны сонуургап көргеннер, ооң чаражы аалчыны аажок магадаткан. Хөй-ле кижилер адааргалдан чарлы бээр боор деп, ол баштактанган. «Азия төвү» тураскаалдың орнунга чаа композицияны скиф аян езугаар делегейге ат-алдарлыг скульптор Даши Намдаков тыва чурукчулар-биле кады тургускан дээрзин Шолбан Кара-оол аалчыга тайылбырлаан. Солун чүве чүл дээрге, тураскаалды көрдүнген черинге чогуур негелде езугаар тургузары-биле итали мастерлерниң боттарының Тывага чедип келгени болур. Байырлалдар эрткен соонда тураскаалга немелде чырыкты тургузар деп, республика удуртукчузу бүзүреткен.

01.09.2014 Август 31 — Шахтернуң хүнү

Тываның хөмүр-даш адырының хүндүлүг ажылдакчылары!

Улуг ужур-дузалыг профессионал база бир байырлал — Шахтернуң хүнүн бистиң чуртувус демдеглеп турар.

Шахтернуң күш-ажылын ниитилел кезээде үнелеп келген. Ол мергежил аңаа ажылдаар кижиден кадыг-быжыг, туруштуг, идегелдиг болгаш эш-өөрүнге дузалаарынга кезээде белен чорукту негээр, шахтернуң ажыл-ижи бистиң республикага аажок улуг ужур-дузалыг. Силерниң күжениишкиннериңерниң ачызында энергетика объектилериниң, үлетпүр болгаш көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелериниң, социал адырның албан черлериниң болгаш организацияларының ажылы үзүк-соксаал чок болуп, бажың бүрүзүнге өг-бүлениң чаагай чоруу боттанып турар. Ынчангаш силерниң күш-ажылыңар дээш өөрүп четтириишкинниң сөстерин чүректиң ханызындан чугаалап турар бис.

31.08.2014 Бичии дагжыга тураскаал

Август 29-та чуртувустуң ажыл-агыйының кол адыры – Шахтерлар хүнүн найысылалдың Арбат шөлүнге ыры-шоор, танцы-сам-биле демдеглээн.

Шахтер кижиниң күш-ажылын бедии-биле үнелээш, дагжы бичии оолдуң тураскаалын Арбаттың  девискээринде тургузуп, ооң ажыдыышкынынга ТР-ниң Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол  байыр чедирип, чылыг сөстерни чугаалаан: «Тываның хүндүлүг дагжылары! Силерниң күш-ажылыңар чуртувуска дыка ужур-дузалыг. Республиканың хөмүр-даш казып тывар адырында ажылдап турар бүдүрүлгелериниң моон-даа соңгаар хөгжүлдезинче улуг кичээнгейни салып турар бис. Бөгүн мында Тываның Арбадын улам аян-шинчи киирип турар бичии дагжы оолдуң тураскаалы ханы, байлак уткалыг болгаш уругларывыска-даа өөредиглиг болур» — деп, ол демдеглээн.

31.08.2014 Бүрүн эргелиг болурунга дузалаар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың Чазааның өмүнээзинден Шииткел күүселдезиниң федералдыг албанының эргелели-биле кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага ат салган.

Ол дугуржулганы регионнуң удуртукчузу Кызыл хоорайда №1 эдип чазаар колониязынга барып чарган. Документиге ат салырының мурнунда Шолбан Кара-оол херек эрттирип турар бөлүк кижилерге мынча дээн: «Шииткел күүселдезиниң эргелели-биле дугуржулга чарып тур бис. Ооң сорулгазы — хосталган соонда силерниң ниитилелге ээп келгеш, ооң бүрүн эргелиг кежигүнү болурунга дузалаары. Биске эң кол чүүл — кем-херек үүлгедиишкиннериниң катаптаар чоруун болдурбазы». Тываның Баштыңы бо ажылды өске кижиге чүге дагзып кагбайн, бодунуң аңаа келгениниң чылдагаанын тайылбырлаан. «Чардынган дугуржулгага бодум маңаа ат салгаш, бо дээрге чаңгыс удааның херээ эвес дээрзин бадыткап тур мен. Документини үш чыл дургузунда белеткеп келген. Аңгы-аңгы юридиктиг нормаларны болгаш негелделерни дугуржурунга дыка хөй үе эрткен. Хосталып чанып келгениңерниң соонда силерниң-биле кады төрээн черивиске кады чурттаар бис дээрзин барымдаалаан бис. Силерни чогумчалыг амыдыралче эглип келир, баш муңгаш, оон база херек үүлгедиишкининге чедирер орукче киирбес ындыг системаны тургузар ужурлуг бис.

31.08.2014 Чоннуң кадыкшылы – чурттуң байлаа

Республиканың уруглар эмнелгези август айда 60 чылын демдеглеп турар. Ак халаттыг эмчилерге байырлалын таварыштыр Тываның Чазаа уруглар коллективинге акшалыг сертификаттарны берген. А ТР-ниң кадык камгалал сайыды Орлан Донгак байыр чедиргеш, хөй чылдарда үре-түңнелдиг ажылы дээш эмчи Долаана Ивановага, Анжелика Айнаровага, повар Елена Орловага, Галина Оюнга, чазаныкчы Валерий Самдармаага, эмчи сестразы Софья Туматка, статистика ажылдакчызы Саида Сатка, санитарка Салбак Ховалыгга, склад эргелекчизи Чечекмаа Ландыкка шаңналдарны тывыскан.

Аңаа улажып республиканың №1 эмнелгезиниң кол эмчизи Вячеслав Ховалыг чылыг сөстерни  дамчытты:«2014 чылда онзагай болуушкуннар, Россия биле Тываның демнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайның тургустунганының 100 чылы база республиканың уруглар эмнелгези 60 чылын демдеглеп турар. Кадык камгалал талазы-биле программаларны база бо уруглар эмнелгези өскелерден чыда калбайн, эки күүседип турар болгаш  эртем-билиг-биле шыырак чепсегленген, байлак арга-дуржулгалыг эмчилер хаара туттунган. Эмчи кижиниң кол-ла сорулгазы – аарыг улус эвээш, чонувустуң кадык-шыырак болурун чедип алыры болур. Эң-не харыысалгалыг болгаш чонга буян чедирер мергежилди шилип алган, быжыг тура-соруктуг, чоннуң кадыы дээш сагыш човап чоруур кижилер эмчилер-дир. Бичии уругларның кадык-чаагай чоруу дээш үлүг-хуузун киирип чоруур коллегаларымга байырлал таварыштыр сеткилимден чедиишкиннерни күзедим» — деп, ол чугаалаан.

31.08.2014 Өвүр черин өргүн чонга бараалгадыйн

Өвүр – Тываның мурнуу чүгүнде Моол чурту-биле кызыгаарлажып чыдар кожуун. Долгандыр бедик арт-сынныг, аржаан-сугларлыг тывызык-ла оран. Кожууннуң төөгүзүнүң арыннарын ажып көөр болза, солун. Тыва Арат Республиканың Биче Хурал Президиумунуң чарлыы-биле 1941 чылдың май 24-те аңгы кожуун болуп тускайлаттынган. 

Өвүр кожууннуң кол адыры – мал ажылы. Бо чылдың санаашкыны-биле мал бажының саны 185 муң. 15 муңчу малчынныг, ажыл-агыйын чаа эгелеп чоруур 5 фермерлиг. Өвүр кожууннуң төвү Хандагайтыга  чаңчыл болган, чылдың эртер көдээ ажыл-агыйның малчыннар байырлалын август 24-те эрттирген. Суурнуң чону, сумулар Саглы, Солчур, Дус-Даг, Чаа-Суур, Ак-Чырааның ажыл-ишчилери база чалаттырган төлээлер, спортчулар, аът салыкчылары, мөгелер болгаш кожазында Моолдуң Убса-Нур аймактан аалчылар сонуургап келген. Кожуун төвүнге чоокшулап кээрге-ле, ийи улуг кудумчуларының оруктары чаарттынган, чаа бажыңнарның немей туттунганы, черле бурунгаар сайзырап турары каракка көскү.

31.08.2014 Башкыларның Август чөвүлел хуралы

Тыва Республиканың башкыларының август 25-те чөвүлел хуралы чаарттынган Улусчу чогаадылга бажыңынга ажылын эгелээн.

Чаа аян-шинчи кирген бажыңның фойезинде өөредилге адырының төөгүзүн көргүскен делгелгени Күрүне архивиниң ажылдакчылары организастаан. Залда кижи олурар хостуг олут чок кылдыр республиканың башкылары, өөредилге адырының ажылдакчылары долдур олурупкан. Хуралды ТР-ниң өөредилге болгаш эртем сайыды К.А.Бичелдей ажыткаш, ТР-ниң Чазак Баштыңы Ш.В.Кара-оолга сөстү берген. Ол чыылган чонга кел чыдар ба­йырлалдар база чаа өөредилге чылы-биле байыр чедиргеш, чаңчыл болган чылдың эртер август чөвүлел хуралы башкыларның ниити ажыл-чорудулгазының чурумун, сорулгаларын чугаалажыр бир аргазы деп демдегледи.

Бо хуралдың кол сорулгазы – «Өг-бүле бүрүзүнге – дээди эртемниг уруг» деп губернатор төлевилелин боттандырары-биле өөредилгениң шынарын экижидериниң ниити аргаларын сүмележири. Ш.В.Кара-оол бо төлевилелче улуг кичээнгейни углап: «Уруг бүрүзүнге ооң ада-иезиниң акша-хөреңгизиниң хемчээлинден хамаарылга чокка бодунуң арга-шинээн боттандырар арганы бербишаан, соовуска шыырак эртем-билиглиг салгалды арттырып каар ужурлуг бис. Оон бистиң республиканың келир үези хамааржыр. Ынчангаш өөредилгеге камналга кылыр эргевис чок. Бир дугаарында, бо төлевилелче улуг кичээнгейни салырын диледим».

31.08.2014 Тывада Индиядан башкы чаларап келген

Тываның юбилейлиг чылында болуп турар онзагай болуушкунну республиканың буддистери    үрде манаан. Август 26-да мында чаларап келген Хүндүткелдиг Чадо Тулку Ринпоче башкыны Тываның буддистер ниитилелиниң лама-башкылары Артыш башкы, Лопсан Дондуп, соңгу Индияда өөренип турар  Сонам Пелгель башкы база Буян Чамзырын болгаш лама-башкылар тыва езу-биле уткуп алган.

Гелуг школазының эң-не хүндүткелдиг лама-башкыларының бирээзиниң бистиң республикада келгени таварылга эвес. Дөрт чыл бурунгаар Ыдыктыг Далай-Ламаның Өөредилгезин дооскан соонда, Тываның Камбы-ламазының (Дээди лама)  Тензин Цултим башкы Ыдыктыг Далай-Лама-биле ужуражып чугаалашкаш, Ыдыктыг Далай-Ламаны Тывага келирин ол чалаан. Онза хүндүткелдиг Тензин Цултим башкының чугаазы-биле алырга, Тыва Республиканың шажынының дээди эрге-дужаалынга соңгуттурган соонда,  шажын башкызын Тываже чорударының дугайында дилегни Ыдыктыг Далай-Ламага бир-ле дугаар киирген. Ынчан Ыдыктыг Далай-Лама бо айтырыгны деткиирин аазаан турган. Чылдың-на Россияның буддистериниң болуп турар ийи дугаар өөредилгезиниң үезинде бистиң Камбы-ламавыс Дхарамсалага чоруп турда, ол айтырыг шиитпирлеттинген.

31.08.2014 Найысылалывыс төвү 1937 чылда

«Бир чуруктуң төөгүзү»

Чурукта: 1937 чыл. Кызылдың Ленин биле Чүлдүм кудумчуларының белдири. Ленин кудумчузун бир дугаар чаагайжыдып эгелээн үе. Туктар туткан пионерлер май байырлалдарының үезинде төп кудумчуну куду чыскаалыпкан чоруп олурар. ТАР-га 1920 ажыг чылдарда пионерлер организациялары тургустунган, а 1937 чылда оларның саны көвүдээн турган.

Өртке удур албан чериниң суургазындан соңгу чүкче углуг тырттырган чурук. Ол үеде өртке удур албан чериниң суургазы амгы Арат шөлүнүң (төөгү арыннарында чамдык чүүлдерде ук суурганы Тываның В.Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театрының орнунга турган деп бижип турар) девискээринге турган. В.Ермолаевтиң ук суурга кырындан хоорайны ол-бо чүктерже тырттырганы чуруктары хөй. ТР-ниң Алдан-Маадыр аттыг Национал музейниң төөгү килдизиниң эргелекчизи Шончалай Ондарның чугаалап турары-биле алырга, чурукта чуртталга бажыңнарының бирээзинге фотограф В.Ермолаев боду чурттап чораан.

31.08.2014 Эртенги сергек эгелээшкин

Арат шөлүнде эртенниң-не эртип турар «Бодрое утро» деп эгелээшкинниң сула шимчээшкининге киржир сорулгалыг эртенгиниң 6 шакта оттуп келген-даа болзумза, 5 минут озалдап чеде бээримге, Арат шөлүнде 30-40 шаа киржикчилер хүннүң эртенги чырык херелдеринден өөрээн-даа ышкаш, сула шимчээшкиннерни омак-сергек кылган турлар. 

Киржикчилерниң аразында хөй кезии — 40 хардан өрү назылыг херээжен чон. Пенсия назылыг киржикчилер база хөй, ынчалза-даа ында аныяктар, элээдилер болгаш школа назыны безин четпээн чаштар бар болду. Кырган-авалар уйнуктарын эдертип алган-дыр деп билдим. Келген киржикчилерниң аразында Кызыл хоорайның баштыңы Дина Оюн, ТР-ниң күш-ажыл болгаш социал политика сайыды Мерген Ооржак база  бо төлевилелдиң эгелекчизи Адам Текеев сула шимчээшкиннерни сеткилинден кылып турлар. Ушу тренери Роберт Күнзектиң удуртулгазы-биле «улунуң самы»-биле эгелээн сула шимчээшкин чоорту нарын хевирлеринче кирип, чыглып келгеннерниң хей-аъдын көдүрүп тур.

26.08.2014 Торгу хээлиг Самагалдайга

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республикада эң бурунгу төп Самагалдай суурга чораан.

Тес-Хем кожуунда турар Самагалдай суур 1921 чылга чедир Тываның баштайгы найысылалы болуп келген. Ол дээрге бистиң девискээривисте эрте-бурунгу деп болур чер-дир, Самагалдай 1773 чылда үндезилеттинген. Тываның Камбы-ламазының өргээзи аңаа турган, амбын нояннарның тыптып хөгжүүрүнге салдар чедирген чер база ол. Амбын ноянның дээди албан-дужаалы Тываның тарамык-быдаргай чонун 200 чыл бурунгаар каттыштырган.  Ынчангаш Тыва күрүнениң тургустунарынга, Россия биле Тываның демнежилгезинге Амбын ноянның ужур-дузазы аажок улуг.

Август 23-те Шолбан Кара-оол Тес-Хемниң малчыннарының наадымынга киржип чораан. Баштай ол муңчу малчын Ольга^­ Сыраттың аалынга барган, ооң ажыл-агыйында 1200 хире шээр, 100 ажыг мыйыстыг бода мал бар. Малчын-биле ажыл-ишчи чугааны кылган соонда  Тываның Баштыңы Самагалдайже чорупкан, орук аксынга ону Россияның болгаш Тываның туктарын туткан, аът мунган тес-хемчилер уткааннар. Шолбан Кара-оол база оларга каттыжып, аът мунгаш, кожуун төвүнче кирген.

26.08.2014 Тудуг шөлүн ыдыктаан

Дрепунг Гоманг хүрээзиниң бөлүк ламалары август 24-те Кызылга Будданың чаа хүрээзин тудар шөлдү ыдыктааннар.

Ол ламалар Тывага он бир хонук дургузунда күүседир программа езугаар чоруп турарын сагындыраал. Тулку Лобсанг Ярпель Ринпочеге удурткан делегация Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң чалалгазы-биле келген. Ыдыктаашкынның езулалын күүсеткен соонда, ламалар чаа хүрээни 14-кү Далай-Ламаның чүүлдүг деп көрген черинге тударынга деткимчени көргүзерин чүдүлгелиг чурттакчылардан дилээннер. Будда шажынныг республикага чаа хүрээ эргежок чугула, ол чаагай  чүүлдерни болгаш чечектелиишкинни хайырлаар деп, олар дыңнатканнар. Ол хүрээни Сүбедей спорт комплекизиниң чоогунга тудар. Ону тудар деп саналды Шолбан Кара-оол үндүрген, православ шажынның хүрээзин туткан соонда буддистерге база ыдыктыг черни тудары чугула деп, ол санаан. Чаагай сеткил акша-хөреңгизин чыыры-биле бо чылдың апрельде коммерцияга хамаарышпас фондуну тургускан. Бо хүнге чедир ооң фондузунче 2 млн. 885 муң рубль кирген.

26.08.2014 Маркаларны болгаш чагаа хаптарын белеткээн

Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылынга уткуштур маркаларны болгаш чагаа хаптарын бүдүрүп үндүрген. 

Тываның Информатизация болгаш харылзаа яамызының, Харылзаа талазы-биле федералдыг агентилелдиң болгаш «Марка» парлалга-садыг төвүнүң Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылынга уткуштур почта төлевириниң күрүне демдектерин бүдүрүп үндүрер талазы-биле кады кылган төлевилели күүсеттинген. Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылынга тураскааттынган ийи марка, ийи чагаа хавы болгаш Россияның болгашТываның демнежилгезиниң 100 чылынга уткуштур үндүрген марканы сугар белекке тыпсыр кылдыр белеткээн хапчыгаштарны бүдүрген.

26.08.2014 «Тыва ЭКСПО – 2014. Күс»

Август 22-24 хүннеринде Кызылга регионнар аразының «Тыва ЭКСПО – 2014. Күс» делгелгези болган. 12 дугаар эртип турар делгелгениң киржикчилеринге ТР-ниң экономика сайыды Елена Каратаева, делгелгениң күүсекчи директору Сергей Власенко, Тыва Республикада РФ-тиң Президентизиниң төлээзи – федералдыг инспектор Татьяна Монгуш олар байыр чедирген. 

Аалчылар делгелгениң киржикчилериниң саны чылдан чылче өзүп, ооң географтыг девискээриниң делгемчип олурарын демдеглээннер. Тыва Республиканың Чазааның болгаш Новосибирск облазының удуртулгазының аразында садыг-экономика, эртем-техника болгаш культура талазы-биле кады ажылдажылга дугайында дугуржулгазы езугаар 2004 чылдан бээр болуп келген «Тыва – ЭКСПО» мооң мурнунда хөй кезиинде Сибирь регионнуң бараан бүдүрүкчүлерин чыыптар турган болза, а бо чылын Москва, Санкт-Петербург хоорайлардан база киржикчилер келген. Ниитизи-биле делгелгеге 96  компаниялар болгаш  бүдүрүкчүлер боттарының барааннарын болгаш ачы-дуза чедирилгезин чонга таныштырар күзелин илередип, киржикчилер даңзызынга баш бурунгаар бүрүткеткен турган болза, а херек кырында оларның саны 120 ашкан.

26.08.2014 Көпбезинге чалынмас

Бүгү-россияның караа көрбестер ниитилелиниң республика  организациязының Кызыл хоорайның Кечил-оол кудумчузунда клувунга чеде берген санымда-ла, караа багай көөр азы көрбес инвалид кижилерниң тура-соруунуң күштүүн магадаар мен. Олар аңаа чыглып алгаш, боттарының ажыл-херээн чугаалажып, аразында сүмележип, концерттерге белеткенип ырлажып турарлар. Кыдыындан көрүп, дыңнап олурарга, олар салым-хуунуң кандыг-даа бергезинге туттурбаан-даа ышкаш.

Август 23-те база олар аңаа чыглып, оон демнии-биле кады чоруткаш, автоорук техникумунуң спорт шөлүнге Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга тураскааткан «Чайгы чурумалдар» деп VII чайгы спартакиаданы эрттиргеннер. Спартакиада чогум август чээрби ийиде-ле хөл шыдыраа болгаш шашки маргылдаалары-биле ажыттынган. Ооң уламчызы – карак талазы-биле инвалидтерниң чиик атлетикага маргылдаалары. 100 метр дистанцияга чадаг чарышка, турган черинден узунун халыырынга, аар бөмбүк октаарынга, хол басчырынга (армрестлинг) 45 хар чедир болгаш оон өрү назынныг эр, херээжен спортчулар күжүн шенешкеннер. Караа көрбес кижилерниң узуну 100 метр черге маңнаарын көргеш, дидимин кижи кайгаар. Орукту көрбейн, канчап ынчаар дидим, дүрген маңнаар боор!

25.08.2014 Чүнү көргүскени ол?

Мен ам бо улгаткыжеге чедир назыдап чурттап келгеш, чеже-чеже соңгулдаларны көрүп эртпедим дээр. Шаанда кыштың соогунда безин авам-ачам мени негей чагыга ораап алгаш, шанактыг аъттыг суурга чедип келгеш, соңгуп турганын утпаан мен. Амыдыралым аайы-биле Кызылга көжүп келгеш, үжен чыл чедип тур мен. Совет үе дижиривис өйде болуп турган соңгулдалардан база-ла чыда калбас турдум. Уругларывысты эдерткеш, арай херии черде турар соңгулда участогунга дүъш четпээнде кылаштажып чеде бээр бис.

         Биеэгиде ышкаш байырланчыг, ажык хөөннүг, сагыш-сеткилден шилилге кылып соңгуур соңгулдалар ажыт кирип бар чыдар-дыр. Оода ужур эдертип, аңгы-аңгы партия бүрүзү бир-бир ажыктыг, көскү ажылдан «Бо-дур, чонум!» дээш, кылып каан болза, чон амырап соңгуур ийик. Амгы үеде чүгле «Чаңгыс демниг Россия» партиядан өске көскү ажыл-херек бүдүрген кандидаттарлыг партия чок-тур. Коммунистиг партияны чүү деп чүү дээр, хөөкүйлер кызып-ла турар, арткан «Парнас», «Чөптүг Россия» дээн ышкаш партиялар ээлчеглиг соңгулдалар кээрге-ле чаштынып чыткан дег, хенертен үне халып, көскүлеңнеп эгелээни чаржынчыг.

25.08.2014 Күрүне шаңналдарын — республиканың тергиннеринге

Август 22-де Россия тугунуң хүнүнде ТР-ниң Чазак Бажыңынга ийи дакпыр байырлыг болуушкун болган.

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың ажыл-агыйларының аңгы-аңгы адырларының тергииннеринге, мурнакчыларга, хүндүткелдиг хоочуннарга Чазак шаңналдарын тывыскан. Ниитизи-биле 50 ажыг төлептиг кижилерге улуг  өөрүшкүнү  ол хүн сөңнээн.  ТР-ниң Чазааның  Даргазының Хүндүлел бижии-биле чеди ажылдакчыны шаңнаан. «Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы» хүндүлүг атты Бай-Тайгадан Светлана Иргитовна Самбый-оолга, «ТР-ниң өөредилгезиниң алдарлыг ажылдакчызы» атты Каа-Хем кожууннуң Көк-Хаак ортумак ниити билиг школазының башкызы З.И.Дапыга, «ТР-ниң Улустуң башкызы» бедик атты Кызылдың транспорт техникумунуң башкызы Г.Е.Селивановага тывыскан. «Шылгараңгай күш-ажыл дээш» медальдарны Аянгатыдан Х.О.Донгакка, Кызылдан З.М.Бадыргыга тывыскан. Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга тураскааткан юбилейлиг медаль-биле дөртен ажыг кижи шаңнаткан. Оларның аразында культураның хоочуну А.М.Салчак, ИХЯ-ның хоочуну К.Д.Даржаа, күш-культураның хоочуну Ө.Ч.Ондар, культураның хоочуну В.В.Нагорный, Тываның Улустуң хөөмейжилери Андрей Монгуш, Игорь Көшкендей, парлалганың тергииннери В.М.Балчий-оол, С.С.Балчыр болгаш өскелер-даа.

25.08.2014 Тыва кижи чаныксаанда кандыг ийик!

Чаңгыс чер-чурттуглар съездизинден чүүл

Август 21-де ТР-ниң Чазак Бажыңынга чаңгыс чер-чурттугларның съездизи ажыттынган. Россияның аңгы-аңгы хоорайларында, республикаларында ажылдап-чурттап чоруур, ол ышкаш кожавыс Моол, Кыдаттан келген чаңгыс чер-чурттугларывыс төөгүлүг ол чыышка киришкен. Съездини ТР-ниң Чазааның Даргазы Ш.В.Кара-оол ажыткаш, эге сөстү алган.

Республика улуг юбилейлерниң бүдүүзүнде хайымныг ажыл-иште чоруп турарын тайылбырлааш, Шолбан Валерьевич ол анаа-ла байырлал эвес, а Тыва күрүнениң чүс чыл дургузунда чаартылгаларынга, чедиишкиннеринге хамаарыштыр улуг түңнелди үндүрер, ол ышкаш келир чаа чүс чылда амыдырап-чурттаарының сорулгаларын салыр төөгүлүг үе-чада дээрзин онзалап демдеглээн.Байырлалдарга уткуштур республикада улуг ажылдарның, ылаңгыя төлевилелдерниң боттаныышкыны чедиишкинниг чоруп турарын аалчыларга Чазак Даргазы допчузу-биле таныштырган. Ылаңгыя «Тыва – арыг-силигниң болгаш корум-чурумнуң девискээри» төлевилел чүгле бок аштап-арыглаары-биле холбашбаан, а кижилерниң сагыш-сеткил арыглаашкыны, башта хоозуралдан адырлыры-биле, чырык бодалдары-биле холбашканын айтып, долгандыр турар байдал — ээнзирээн кажаа-хораалар, кагдынган болгаш хоозураан ажыл-агыйлар оран-савалары каракка чаржынчыг көстүп турда, өзүп орар салгалды ажылгыр-кежээ, чараш чүүлче  чүткүлдүг кылдыр кижизидери болдунмас, ынчангаш чонну чаагай амыдыралче кыйгырарда, бо бүгүнү өскертир, арыглаар, кылыр, септеп-селиир ужурлуг. 

25.08.2014 Улуг назылыг кижилерже кичээнгей — чаагай эгелээшкин-дир

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол улуг назылыг хамаатыларны бирги ээлчегде хүлээп алырының дугайында нормативтиг актыны ажылдап кылырын дааскан.

Хоочуннарны хүндүлээр, оларның кылган ажыл-херектерин үнелээр чорук — тыва улустуң эрте-бурунгу чаңчылы. Келир салгалынга хөй чүүлдерни кылып берген хоочуннар амгы үеде боттары сагыш салыышкынны манап турар болгай. Күш чок кижилерге, ылаңгыя назылап кырааннарга хумагалыг хамаарылга — ниитилелдиң моральдыг чоруунуң бадыткалы. «Бо саналдың канчаар боттанырын көрүксээрим аажок, кижиге аажок чугула чүүл-дүр. Назы-хары улгады берген кижилер дээрге, олардан арга-сүме алырынга чугула чон-дур, оларның-биле чүнү-даа чугаалажып, санал-оналын айтырып болур. Бир эвес албан-дужаал ээлээннер кижилерни ынчаар билип чоруур болза, ол кончуг эки-дир»--деп, Россияның Улус ажыл-агыйы болгаш күрүне албанының академиязының күрүне эрге-башкарылга факультединиң кафедра эргелекчизиниң оралакчызы Александр Балобанов чугаалаан.

21.08.2014 Күрүне тугунуң хүнү-биле!

Россияның Күрүне тугунуң хүнү — август 22

Тыва Республиканың хүндүлүг чурттакчылары!

Бистиң чуртувуста эң чугула байырлал — Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнү-биле силерге байыр чедирип тур бис!

Россияның тугу — ол дээрге бистиң күрүневистиң аңгы-аңгы сөөк-язылыг, шажын-чүдүлгелиг, политиктиг туруштуг болгаш культура чаңчылдарлыг кижилерниң чаңгыс демниг чоруун көргүзүп турар эң кол демдектериниң бирээзи болур. Ол Россияның кайгамчык төөгүзүн, ооң шериг күчүзүн болгаш угаан-бодалының эң байлак салгалын, чаңгыс чер-чурттугларывыстың өндүр, улуг чедиишкиннерин болгаш эрес-маадырлыг чоруктарын илередип турар. Ол дээрге  катап тургустунуп турар Россияның социал болгаш политиктиг турум чоруунуң демдээ-дир. Бөгүн Күрүне тугунуң ак, көк, кызыл өңнери чаа, хостуг Россияны болгаш ооң чечектелиишкининге бүзүреливисти илередип, бистиң кижи бүрүзүнге патриотчу эң эки хөөннү киирип, улуг Төрээн чуртка ынакшылга бисти каттыштырып турар. Россияның тугу улуг чурттуң аажок делгем девискээрин көргүзүп турар. Бо чылын бүгү российжилер-биле кады бистиң чаа чаңгыс чер-чурттугларывыс — Крымның болгаш маадыр хоорай Севастопольдуң чурттакчылары, Күрүне тугунуң хүнүн бир дугаар демдеглээрлер.

21.08.2014 Хүндүткели онзагай

Россияның ак, көк, кызыл өңнерлиг күрүне тугу көзүлбес чер бөмбүрзекте бөгүн чок деп чугаалап болур. Бистиң чуртувустуң күрүне тугу Соңгу-Доштуг океанның дүвүнде безин чалгып чыдар. Делегейниң кайы-даа девискээринге Россияның үш өңнүг тугунуң киискип чорууру— бистиң күрүневистиң күчү-күжүнүң херечизи.

Ак, көк, кызыл өңнерлиг тукту эң-не баштай 1667 чылда Орел аттыг орус шериг кораблинге көдүрген. Чүгле харын ол тукту бо корабль үр эвес эдилээн, үш чыл болганда ону Степан Разинге баштаткаш, тура халыышкын кылган орус тараачыннар өрттедипкен деп төөгү дыңнадыгларында демдеглээн. Орус күрүнениң сүлде демдектериниң бирээзи кылдыр бо тукту доктааткан кижи—Петр I хаан. Садыгжы корабльдарга ак, көк, кызыл өңнүг туктарны азып алгаш чорууру албан дээрзиниң дугайында чарлыкты 1705 чылдың январь 20-де бо хаан үндүрүп, ол кандыг хевирлиг болурунуң чуруун боду чурааш, каяа кандыг өңнүг боорундан безин айтып каан. Эң адаанда кызыл туктуг дилиндек — эрес-маадырлыг, төлептиг мөзү-шынарның, ортузунда көк өңнүг дилиндек — чаагай, чөптүг сагыш-сеткилдиң, эң кырында ак өңнүг дилиндек сагыш-сеткилдиң арыг-чаагайының илергейи деп санап турар. Россияның тугунуң өңнериниң утказынга хамаарыштыр албан-езузунуң-даа болгаш өске-даа чаңгыс аай тайылбыр чок, ынчалза-даа билдингир тайылбырлар эрес-маадырлыг чорук, эки сеткил, чуртунга ынакшыл-биле холбаалыг.

21.08.2014 Найысылалдың чугула объектилеринде

Тываның Баштыңының ажыл-албаны

Тываның Баштыңы ажыл хүнүнүң ийиги чартыында Кызыл хоорайның тудуг шөлдеринге болгаш найысылалдың чугула объектилеринге чораан.

Ол тудугжулар-биле, бодунуң оралакчылары-биле болгаш мэрияның удуртулгазы-биле кудумчуларны чадаг эргип кезээн. Ол хыналда Улусчу чогаадылга бажыңындан эгелээн. Тудугжуларның ажылын кичээнгейлиг көргеш, ону кылып турар кижилер шалыпкын апарган дээрзин демдеглээн. Бажыңның даштыкы хевирин каастаары, кудумчуга электри чырыын тургузары дээн ышкаш ажылдар чоруп турган. Доозар мурнунуң ажылын боттандырып тургаш, чамдык чугула чүүлдерни эрттириптер чадавас дээн сезиг-биле, ону онза контрольга алырын тудуг сайыды Александр Свинцовка дааскан. Кызыл партизаннар кудумчузу-биле чорааш, Тываның Баштыңы «Восток» КХН-ниң орукчулары-биле ужурашкан. Кол кичээнгейин Енисейниң эриинче угландырган, уран чүүл мастерскаяларының болгаш тыва аъш-чем белеткээр ресторанның тудуунуң чоруп турар байдалы-биле танышкан. «Азияның төвү» комплекстиң девискээринде ажылдар доостур чоокшулаан. Мрамор даштарны черде салган, 20 шивини олурткан. Даши Намдаковтуң төлевилелин езугаар «Хаанның аңнаашкыны» скульптураны тургускан. Чоокку үеде «Азия төвү» чаа обелиск Кызылга чедип кээр. Шолбан Кара-оол комплекстиң девискээриниң архитектурлуг овур-хевириниң дугайында айтырыгны тудугжулар-биле сайгарган.

21.08.2014 «Өг-бүле бүрүзүнге — дээди эртемниг уруг»

Губернатор төлевилели

Бо чылын дээди өөредилге черлеринче Тывадан чеже доозукчу кирип алганын база ооң түңнелдерин билип алыр сорулгалыг ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем яамызының кадрлар белеткелиниң болгаш профессионал өөредилге салбырының консультантызы Ольга Дуюнгаровна Очур-биле баш бурунгаар дугурушкаш, ужуражып чугаалаштым.

— «Өг-бүле бүрүзүнге — дээди эртемниг уруг» деп губернатор төлевилели ажылдап эгелээн болгай, профессионал өөредилге черлеринче доозукчуларның киирилдези бо чылын өске чылдарга бодаарга, онзагай болган боор аа?

— Республиканың киирилде комиссиязы дээди өөредилге черлеринче тускай көрдүнген олуттарны  «Өг-бүле бүрүзүнге — дээди эртемниг уруг» деп губернатор төлевилелге дүүштүр чоруткан. Төлевилелди боттандырары-биле база Тываның доозукчуларынга кадрлар белеткели дээш тускайлаан чагыг езугаар Россия Федерациязының  64 дээди өөредилге черлеринче 871 бюджеттиг олутту, ооң иштинде ТКУ-га 95 олутту база Тыва Республикадан дашкаар 63 дээди өөредилге черлеринче 776 олутту аңгылаан. Абитуриентилер аразында эң-не улуг конкурс медицина, педагогика, юридиктиг, экономиктиг өөредилге черлеринге болган.

21.08.2014 Кымнар кандидаттар болганыл?

Соңгулдаларга уткуштур

Тус черниң парламентизинче чүткүп турар чеди партияның бежи херекке онаажып чораан кандидаттарын эрттирерин оралдашканнар.

Мурнуку чыыштың Дээди Хуралының соңгулдаларынга деңнээрге, бо чылын хоойлужудулга хуралынче чеди партия кордап турар. Оларның аразында — «Чаңгыс демниг Россия», «Чөптүг Россия», РФКП, «Россияның патриоттары», «Россияның коммунистери», РЛДП болгаш «РПР-Парнас» кирип турар. Киржикчилерниң санының өзүп турары политиктиг чижилгеге болгаш демократияны сайзырадырынга эки болуп турары билдингир. Бүрүн эргелери дооступ турар Хуралда чүгле ийи политиктиг күштер — «Чаңгыс демниг Россия» биле 2010 чылда парламентиге чүгле ийи депутат киирип алган «Чөптүг Россия» бар турган болгай. Бо чылдың сентябрь 14-те соңгуурувус парламентиниң кандидаттары шынар талазы-биле кандыг составтыг болуп турарыл? Ол дугайын «ФедералПресс. Сибирь» агентилелдиң материалдарында бижээн.

19.08.2014 Эрзин кожуун Наадымын байырлаан

КИРЕРИНИҢ ЧАЛАЛГАЗЫ

Кызыгаар чоогунда Эрзин кожуунче кирер оруктуң аксында «Кудай эжиин» тургускан. Ооң ажыдыышкыны август 16-да болган. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Эрзин кожууннуң наадымынга киржип чорааш, ооң ажыдыышкынын база сонуургап көрген. Ол хаалганы чөөн чүктүң будда архитектуразының негелдезин езугаар туткан болгаш улуг ужур-уткалыг болуп турар.  Буддизмде, өске-даа шажын-чүдүлгеде, «кудай эжии» дээрге чүдүлгелиг кижиниң бурган-биле харылзаазын, көзүлбес ыдыктарга дегенин көргүзер.

«Кудай эжиин» Эрзин суурдан 25 километр черде тургускан. Ол чаа тудугну кылыры-биле федералдыг оруктуң эң нарын участогунуң бирээзин шилип алган. Аңаа орук чиңгелеп кээр, даштар орукту ийи таладан хөме ап келген, чамдыкта ол черлеп чорууру берге апаар. Эрзин кожууннуң чагыргазының баштыңы Роман Шинин чолаачы кижиниң мурнунга көстүп келген «Кудай эжии» кижи амыдыралы эң үнелиг деп чүүлдү база катап сагындырар деп чугаалап турар.

19.08.2014 Моолда тыва ивижилер

Август 15-те Алдан-Маадыр аттыг Национал музейге Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институду биле Моолдуң эртем академиязының төөгү институдунуң эртемденнериниң кады ажылдаан эртем экспедициязының отчеттуг таныштырылгазы болган.

ТГШИ-ниң директорунуң хүлээлгезин күүседип турар М.М-Б.Харунова Моолда Хубсугул аймактың Цагаан-Нуур сумузунуң цаатан-ивижилеринге (цаатаннар – моолдап ивижилер дээн) чедип чораан эртемденнериниң ажылының дугайында илеткээн. Ужуражылгага ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем сайыды К.А.Бичелдей, ТГШИ-ниң эртемденнери, Моолдуң эртем академиязының төөгү институдунуң директору С.Чулуун база ол институттуң аныяк эртемденнери,  массалыг информация чепсектериниң журналистери болгаш эртемге сонуургалдыг аалчылар кээп киришкен. С.Чулуун «Моолдуң цаатан-тывалары: төөгүзү болгаш амгы үези» деп илеткелин арыг тыва дылга чугаалааны сонуурганчыг болган.

18.08.2014 «Кидисте амыдыралдың хээлери»

Тывада байырлал

Республиканың бир онзагай байырлалы «Кидисте амыдыралдың хээлерин» чылдың-на августуң ортан үезинде эрттирери чаңчылчаан. Тывада болуп турар кидис байырлалы Азияның көшкүн чоннарының сонуургалын оттуруп турар дээрзи мында чедип келген аалчылардан көскү. Аңаа Кыргыстандан, Бурятиядан, Красноярск крайдан, Алтайдан, Башкортостандан, Кемероводан, Хакасиядан болгаш Моолдан 54 аалчылар болгаш республиканың чону киржип чедип келген.

ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчызы Сергей Огнев, культура сайыды Вячеслав Донгак болгаш көдээ ажыл-агый сайыды Самойлов Монгуш байырлалдың ажыдыышкынынга чылыг сөстерни чугаалап, байырны чедирген. Дүк салыр  мөөрейлерниң эге көргүзүүнде Сергей Огнев, Вячеслав Донгак болгаш Самойлов Монгуш олар дүктү савааштаарын тыва езу-биле кылганы солун. Улуг-бичии көрүкчүлер диңмиттии-биле адыш часкап турду. Байырлалдың оюн-көргүзүүнге Национал театрның артистери болгаш республиканың кожууннарындан салым-чаяанныглар танцы-самчылары киришкен. Ырак-чооктан келген аалчылар боттарын таныштырып, кидистен кылган национал хептери-биле байыр чедириишкинниг үнүп турду. Эрте-бурунгу езу-чаңчылдарын камгалап арттырган Тыва чурту хамык чоннуң сонуургалын сорунзалаан.

18.08.2014 Дмитрий Медведев ат салган

Россияның Чазаа Тывага кадет училищезин ажыдарының дугайында албан-езузунуң шиитпирин хүлээп алган.

РФ-тиң Чазааның Даргазы Дмитрий Медведев төлевилелин РФ-тиң Камгалал яамызының тургускан айтыышкынга атты август 9-та салган. Ооң дугайында РФ-тиң Чазааның парлалга албаны дыңнаткан.

Тюменьде ындыг училищени эде организастаарының — ону «Президентиниң Кызылда кадет училищези» кылдыр тускайлаарының хевири-биле тургустунар деп дыңнадыгда айтып турар, ол федералдыг казна албан чери эрге-байдалдыг болур. Чаа училищениң күрүне бүрүт келин 2 айның дургузунда боттандырарын Камгалал яамызынга дааскан. Өөредилге чериниң штат саны 108 хамааты кижилер, 150 сургуул болур. Айтыышкын үнген хүнден алды айның дургузунда училище ажылдап эгелээр ужурлуг.

18.08.2014 Аныяк кызыгааржылар

ТР-ниң Дээди Хуралында

Август 14-те ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) даргазы Каң-оол Даваа кызыгаар-шериг өөредилгезиниң доозукчулары-биле байырлыг байдалга ужурашкан. Удавас российжи-моол кызыгаарже шериг-албанын эрттирип чоруур аныяк офицерлерни Россияның федералдыг айыыл чок чорук албанының кызыгаар удуртулгазының даргазы Евгений Труханов таныштырган. Тыва чылдың-на кызыгаар институттарының доозукчулары-биле немежип турарын ол демдеглээн.

Бо чылын доозуп келген оолдар Хабаровскиниң, Курганның болгаш Москваның институттарын өөредилге талазы-биле бедик көргүзүглерлиг, спортка – чиик атлетикага, бокска, аар атлетикага чедиишкиннерлиг доосканнар. Аныяк кызыгааржыларның аразында Николай Лобарев — үшкү салгалдың кызыгааржызы. Удавас 100 чылдаар Тываның төөгүзүн, езу-чаңчылдарын база республиканың амгы үеде байдалын оолдарга К.Даваа таныштырган.

18.08.2014 Өрттер эвээжевээн

2014 чылдың август 15-те республиканың девискээринде өрт байдалы)

2014 чылдың эгезинден август 15-ке чедир Тываның девискээринге ниитизи-биле 12762 га черге 167 өрт хып үнген. Оларның 155-жин өжүрген.

Август айның ийиги чартыында Кызыл кожуунда Черби арга-ыяш участогунуң девискээринде өрттер удаа-дараа хып үнүп турар апарган. Ол өрттерниң ыжы найысылал Кызыл хоорайга безин билдингир апарган. Август 13-те Черби суурнуң соңгу талазында 15 километр хире черде, август 14-те ол-ла суурнуң мурнуу-чөөн талазында 10 километр хире черде, август 14-те Кызыл хоорайдан дыка ырак эвесте Бегреда деп черде өрттер хып үнгүлээн. Таңды биле Улуг-Хем кожууннарда суурлардан ырак эвесте өрттер база хып үнгүлээн. Ол дээрге Чал-Кежигниң мурнуу-барыын талазында 7 километр, Ийи-Тал суурнуң мурнуу-чөөн талазында 16 километр хире черде, Бии-Хем кожуунда Могай сууржугаштан 5 километр черде, Каа-Хем кожууннуң Көк-Хаак суур чанында өрттер-дир. Бо өрттерниң кат-чимистиг черлерде хып үнүп турары олар каттаан кижилерниң от-одаг-биле оваарымча чок болганының уржуунда болган деп түңнелди үндүрүп болур. Тус чер чагыргалары боттарының девискээрлеринде өрт байдалынче кошкак кичээнгей салып, арга-арыгже кижилерниң баарын кызыгаарлавайн турары — өрттер хып үнүп турарының база бир чылдагааны.

15.08.2014 Бай-Тайгажылар байырлаан

Бай-Тайга кожууннуң наадымы Ээр-Хавак сумузунуң көктүг-шыктыг  девискээринге болуп эрткен. 

Арыг агаарлыг, шыктыг девискээрде ак-ак өглер кайы ырактан-на онзагай кылдыр көзүлдү. Шупту сумуларның  малчыннары, күш-ажылдың хоочуннары улуг-бичии чон чыглып келген. Байырлыг хурал Тээлиниң Н.Өлзей-оол аттыг Культура бажыңынга болган, аңаа Кызылдан аалчылар: ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң)  даргазы Каң-оол Тимурович Даваа, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) бюджет, үндүрүг болгаш сайгарлыкчы чорук талазы-биле комитет даргазы Маргарита Михайловна Чүльдүм, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) социал-политика  комитединиң даргазы Ульяна Байыр-ооловна Монгуш, ТР-ниң чер болгаш өнчү-хөреңги сайыды Эрес Кыргысович Чүльдүм, Бай-Тайга кожууннуң көдээ ажыл-агый  эргелелиниң  удуртукчузу  Владимир Очурович Салчак, кожууннуң Төлээлекчилер Хуралының даргазы Каң-оол Иргитович Седип база  чагырга  даргазы  Чап  Шыырапович  Доңгак  чыылган чонга байыр чедирип, аныяк малчыннарга,  «Бай-Тал» КУБ-туң ажыл-ишчилеринге, кожууннуң хоочуннарынга, көдээ ажыл-агый кооперативтериниң ажылчыннарынга, агиткварталдар даргаларынга шаңнал-макталдарны байырлыг байдалга тывыскан. Байырлал клуб ажылдакчыларының солун концерти-биле доозулган. Улаштыр  «Бай-Тайганың даңгыназы – 2014»  мөөрей  болган.

15.08.2014 Чүс чылда чаңгыс төрүттүнер салым-чаяан

Дыңгылдайың  дыңналбаска...

Бо кайгамчык кижи чырык черден өске өртемчейже «аъттаныпканындан» бээр бир чыл эрте берген. Ынчалза-даа ооң чону, эш-өөрү, чоок кижилери ол чидириг-биле кажан-даа эптежип шыдавас, ол болдунмас-даа ынчаш. Эрткен чайын Бай-Тайганың Шивилиг аржаанынга кезек эжишкилер дыштанып чораан бис. Национал театрның артистери – Надежда Наксыл биле  хөй-хөй уран номчулга конкурстарының тиилекчизи Мерген Хомушку олар аржаанчыларга концерт көргүзер деп  белеткенип турда, Кызылдан «Конгар-оол Борисович Ондар чок апарган!» деп коргунчуг медээ ужугуп келирге, чырык хүндүс чаңнык дүшкен-биле дөмей болчук. Чон-биле ужуражырынга белеткенип турган артистеривис хып чыткан отче суг чажыпканы-биле дөмей «өжүп» калган. Аржааннап турган дыка хөй кижилер К.Б.Ондарны сөөлгү оруунче үдежири-биле майгыннарын дораан бускаш, машиналарынга олурупкаш чорупкан. Бистер чаа бир-ийи хонуп чоруур улус, ам канчаар, аржааннап артып кагдывыс. Улуг артизивисти орнукшудуп каанының соонда, даартазында театрның артистери чон-биле ужуражылгазынче үнгеш, «кажыыдалдың езулалын» чарлап, сактыышкынын үлешкен чүве.

15.08.2014 Уругларның кадыын быжыглаар сорулга-биле

Бо чылын уругларның чайгы дыштанылгазы ниитизи-биле эки эртип турар-даа болза, таарымча чок санитарлыг байдалының хараазындан хагдынып турар лагерьлер база бар. Ооң-биле чергелештир Тываның уруглары Кара далай эриинге дыштаныр арганы бо чылын алганы онзагай.

Дыштанылга сезонунуң ийи дугаар ээлчээ дооступ турар болганда, уругларның кадыын быжыглаар ажылдың баштайгы түңнелдериниң дугайында Тыва Республикада Хереглекчилерниң эргелерин камгалаар болгаш кижиниң чаагай чоруун хайгаараар федералдыг эргелелдиң удуртукчузу, республиканың улуг санитар эмчизи Людмила Кимовна Салчактан тайылбырны бээрин дилээн бис.

– Людмила Кимовна, уругларның чайгы дыштанылгазын  ниитизи-биле канчаар үнелеп болурул?

15.08.2014 Көдээ ишчилерге деткимче

Тываның Чазаа мал ажылының хөгжүлдезинче улуг кичээнгейни салып, деткимчени көргүзүп турар.  Август 11 — көдээ ишчилерге онзагай, уттундурбас хүн болган.  

Найысылалдың Арат шөлүн чаа «Камаз» машиналар, тракторлар каастапкан.  Ажыл-агыйын чаа эгелеп чоруур араттарга болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агыйынга ол техникаларны дамчыдары-биле ТР-ниң Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол байырны чедирген: «Республиканың көдээ ажыл-агыйы ам-даа бурунгаар сайзыразын дээш, көдээ ишчилерге деткимчени көргүзүп турар. Мал ажылынче чаа кирип турар аныяктарның бары өөрүнчүг. Машина, техниканы алгаш, мал-маганга сиген-ширбиилди белеткээринге чиигелделиг болур. Силер бо техниканы алгаш, ажыл-агыйыңарны ам-даа бурунгаар сайзырадыр, делгемчидер силер. Күрүне ол хире деткип турда, силерниң ажылыңарның түңнели эки боор дээрзинге бүзүрээр мен» — деп, ол демдеглээн.

15.08.2014 Кызыл кожуун бирги черде

2013 чылда ажыл-чорудулгазының дээштииниң талазы-биле Кызыл кожуун муниципалдыг тургузугларның аразындан бирги черни ээлээн.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл кожууннуң чагыргазынга 2013 чылда ажыл-чорудулгазының дээштииниң талазы-биле муниципалдыг районнарның аразындан бирги черни ээлээни дээш 1 миллион рубль түңнүг сертификатты тывыскан. 3.500 миллион рубль түңнүг сертификатты кожуун чагыргазынга Каа-Хем суурга кылымал карттыг футбол шөлүнүң тудуун доосканы дээш берген. 2.5 млн. рубль түңнүг сертификатты көдээ ажыл-агыйның «Саян-Даа» хереглел кооперативинге сүт болбаазырадып кылыр дериг-херекселдер садып алыры-биле тывыскан. Кызыл кожууннуң школаларынга болгаш уруглар садтарынга ажыглаары-биле 30 млн. рубль түңнүг сертификатты Кызыл кожууннуң чагыргазынга берген. Эгелеп чоруур фермерлерни деткиири-биле үш миллион ажыг рубльди тускайлаан.

15.08.2014 Найыралчы ужуражылга найыралды бузар часкан

Тываның Баштыңының сайыттары-биле кады кайы-бир кожуунга келген соонда, баскетбол маргылдаазын эрттирери чаагай чаңчыл апарган. 

Ажыл хүнүнүң төнчүзүнде республиканың Чазааның командазының баскетбол шөлүнче үнүп, муниципалитеттиң командазы-биле күжүн шенежири дүрүм болу берген. Кызыл кожуунга август 7-де малчыннар наадымы болган. Тываның Баштыңы малчыннар-биле ужурашкан, күрүне шаңналдарын болгаш аныяк фермерлерге сертификаттарны тывыскан, тус черниң активи-биле чугула айтырыгларны шиитпирлээн. Ооң соонда спортчу ужуражылгага белеткенип эгелээннер. Каа-Хем суурда аяң черде баскетбол шөлүн тудуп дооскан, аңаа кым ойнаксавас боор. Каа-Хем суурнуң чагыргазының даргазы, тыва тон кеткен Юрий Ананьин чыылган чоннуң мурнунга кызыл кожааны кескен болгаш Чазактың болгаш Кызыл кожууннуң командаларын ужуражылгаже чалаан. Шолбан Кара-оолдуң командазында Чазак Даргазының оралакчылары, сайыттар кирген, Кызыл кожууннуң ойнакчылары — суму чагыргаларының баштыңнары болган. Баштайгы бөмбүктү Шолбан Кара-оол аргаан четкиже чедиишкинниг киир октаан.

09.08.2014 Август 10 — Тудугжунуң хүнү

ТУДУГЖУНУҢ ХYНY-БИЛЕ!

Тываның тудуг комплекизиниң эргим ажылдакчылары болгаш хоочуннары!

Силерниң профессионал байырлалыңар-биле чүректиң ханызындан чедирген байырывысты хүлээп ап көрүңер!

Тудугжунуң хүнүн республика бо чылын төөгүлүг болуушкуннарның — Тыва биле Россияның демнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылының бүдүүзүнде демдеглеп турар. Бо юбилейлиг чылда бистиң төрээн булуңувустуң социал-экономиктиг сайзыралынга хөй-хөй салгалдарның тудугжуларының киирип турар салыышкынынче кичээнгей салбайн барып шыдавас бис. Кызылды тударының баштайгы дажын олар салганнар, Азия төвүнүң бурунгу черинге он-он хоорайларны болгаш суурларны ээн черлерге олар тутканнар. Тывага тудуг адырының тургустунганының болгаш сайзыралының төөгүзү тыва чоннуң сөөлгү чүс чылда сайзыралы-биле сырый холбаалыг. Ол төөгү чүс-чүс үлетпүр болгаш көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелери, школалар болгаш эмнелгелер, культура албан черлери, спорт тудуглары болгаш архитектурлуг тураскаалдар болуп көстүп келген. Тудуг адырының ажылдакчыларының чаарттынып турар ажыл-чорудулгазын бисте кижи бүрүзү эскерип турар, ынчангаш Тудугжунуң хүнү чүгле оларның байырлалы эвес апарган.

09.08.2014 Тудуг ажыл-агыйы — экономика сайзыралының кол баазазы

Чурттуң экономика, тудуг комплекизиниң болгаш социал-адырының хөгжүлдезиниң үндезини тудуг ажыл-агыйының сайзыралында. А тудуг ажыл-агыйының шимчедикчизи – тудугжу. Тудугжу – кадыг-берге-даа бол, буянныг мергежил. Тудугжулар чүү-даа чок, ээн черге келир, а ооң соонга хоорай, суурлар, фабрика, заводтар, электростанциялар болгаш демир-оруктар артып каар. Оларның ажыл-ижи бистиң амыдырал-чуртталгавысты үргүлчү өскертип, чаартып, ону катаптаттынмас болдуруп турар. Бөгүн хөй-хөй миллион тудугжуларга байыр чедирип, оларның күш-ажылынга мөгеер ужурлуг бис.

Тудугжу хүнү — Россияда делгеми-биле демдеглеп эрттирип турарывыс байырлалдарының бирээзи. Ооң төөгүзүнден алырга, 1955 чылдың сентябрь 6-да ССРЭ-ниң Дээди Чөвүлелиниң Президиумунуң «Чыл санында эртер «Тудугжу хүнү» байырлалды тургузарының дугайында» айтыышкыны езугаар ук байырлалды албан-езузу-биле  бир дугаар 1956 чылда демдеглээн. Оон бээр Россияда чыл санында август айның ийи дугаар улуг-хүнүн тудугжуларга тураскаадып эрттирип турар.

09.08.2014 Сергей Шойгу сөзүнге ээ болган

Тываның Баштыңының ажыл-албаны

Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылын демдеглээриниң бүдүүзүнде Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгудан ПТС-2 деп бистиң девискээриниң үштүң бир кезии анаа техника эртер аргажок республикага деңнештирер чүве чок ийи транспортер келген.

Камгалал яамызының балансызындан үндүрген ийи аажок улуг, бирээзи-ле 25 тонна деңзилиг машиналарны Тывага чедирип келген. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ол техниканы хүлээп алган болгаш ооң канчап Тывага көстүп келгенин чугаалаан. Ындыг белектиң келген чылдагааны — чоокта чаа Ажыг-Суг аржаанынга Сергей Шойгу чаңгыс чер-чурттуглары-биле дыштанып турган кижи-дир. РФ-тиң камгалал сайыды төрээн булуңунга кыска хуусаалыг шөлээлеп келгеш, эм шынары-биле Тывадан дашкаар безин сураглыг аржаан сугларынга кирер чаңчылдыг. Аңаа республиканың чурттакчылары-биле чугаалажып ора, ындыг солун белекти бээр бодал генералга тыптып келген. 

09.08.2014 Шынзылгаларны тывыскан

Соңгулда-2014

Дүүн, август 8-те, Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязының даргазы Болат-оол Ондар Бүгү-россияның «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның соңгулда каттыжыышкынының депшиткени Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттарынга кандидаттарга бүрүткеттирген дугайында шынзылгаларны тывыскан.

Шынзылгаларны Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол, ТР-ниң ИХЯ-ның хоочуннар чөвүлелиниң даргазы Марат-оол Ондар, Тываның күрүне университединиң ректору Ольга Хомушку, РФ-тиң Камгалал яамызының пенсионери Лидия Волошина, «Жилье» КХН-ниң директору Владимир Гавриленко дээш, өскелер-даа алганнар.

09.08.2014 Улуг-Хемде сиген кезилдези

Улуг-Хем кожууннуң  девискээринде сиген кезилдези кидин түлүк. Бо хүнде кожуунда ниитизи-биле 2065 тонна (план 11935 тонна) сигенни кезип белеткээн. Ооң иштинде дузалал  ажыл-агыйлар — 90, көдээ ажыл-агый кооперативтери — 50, тараачын­фермер ажыл-агыйлар — 725, чурттакчы чон 1200 тонна сигенни кезип алган. Тараачын­фермер ажыл-агыйлардан Иван Ханды мал чеми белеткээринге мурнуку одуругда чоруп турар. Ол 151 тонна белеткээр тургаш, бо хүннерде 200 тоннаны кезип белеткеп алган. Кожуунда бо чылын сиген эки үнгенинден кожууннар аразында сиген кезер маргылдааны бир дугаар Улуг-Хем кожуун организастап эрттирген. Аңаа хол кадыыры-биле сиген кезеринге эрткен чылдың чемпиону Эйлиг-Хемден Рафик Биче-оол чемпионнап каан, Чаатыдан Буян Чамзы ийиги, Арыг-Бажындан Арбай Калын-оол үшкү черни алган.  Херээжен кезикчилерден Көк-Чыраа сумузунуң баштыңы Любовь Анай-оол чемпионнаан. Ийигизин  Руслана   Калын-оол, үшкүзүн үндүрүг инспекциязының специализи Чодураа Шижинова алган.

09.08.2014 Юбилейлиг чылды чаа бажыңныг

Өскүс уруглар бичиизинден тура амыдырал-чуртталганың кадыг-дошкунунга таварышканнар-дыр. Ынчангаш олар боттарынга бажың-балгат тудар акша-төгерии-даа, аргазы-даа чок.

Евгений, Марина Фонаревтар солагай талакы дачалар болгаш Сукпак суурнуң аразында Лазурная кудумчузунда 2 аал чурттаар бажыңынче 1 ай бурунгаар көжүп кирген. Оларның бажыңының чанынга чеде бээривиске, өске бажыңнардан ылгалдыг. Херимин вагонка-биле кылып, бажыңының девискээрин сай-биле дескилеп, бичии демир херимчигешти чогаадып кылган болду. Бир ай дургузунда Евгений мынча хөй ажылды кылганы дээрге ооң ажылгыр, кызымааның бадыткалы-дыр. Херим иштинде сай, ыяш чудуктар, бетон блоктар бар. Биче сеткилдиг, хүндүлээчел, эвилең-ээлдек аныяк өг-бүле бажыңынче чалап, изиг шайын кудуп, өгнүң кыс ээзиниң быжырган амданныг тортун мурнувуска салып, столче чалады. Олар-биле шайлап ора, чугаалаштывыс.

07.08.2014 Студентилерге «Изиг шугум»

Тываның Баштыңының ажыл-албаны

Чаа өөредилге чылындан эгелеп Тывадан барган студент бүрүзү республика Баштыңының оралакчылары-биле азы регионнуң сайыттары-биле телефон дамчыштыр харылзажып болур апаар.

Амыдыралында нарын байдалдар азы ада-иелери болгаш чоок кижилери шиитпирлеп шыдавас айтырыглар тургустунуп келгенде, ынчан чүгле долгаары көрдүнген. Ындыг шиитпирни Тываның Баштыңы авгут 4-те чаңгыс чер-чурттуг студентилерниң президентизи-биле­ ужуражылга үезинде хүлээп алган. Шолбан Кара-оол чаңгыс чер-чурттугларның бөлүктериниң удуртукчуларынга Чазак Даргазының оралакчыларының мобиль телефоннарының дугаарларын дамчыдып берген, ооң соонда республика Чазаанда албан-дужаалдыг кижилери-биле харылзажырынга эргежок чугула медээлерни бодунуң ВКонтактыда арнынга киириптерин аазаан.Чазактың удуртулгазынче дорт үнер арганы хамыктың мурнунда Тывадан дашкаар өөренип турар студентилерге тургускан деп, Тываның Баштыңы демдеглээн.

07.08.2014 Хыналдада — юбилейлиг тудуглар

Чүс чылче базымнар

Республиканың Баштыңы ажыл хүнүнүң төнчүзүнде юбилейлиг тудугларда ажылды хынап барып турар. Дүүн ол кол-кол тудугларга база катап чораан. «Чаңгыс чер-чурттугларым, ажылдың темпизин кошкатпазы чугула! Найысылалдың оруктары экижээн – деп, ол Вконтактыда бодунуң арынында бижээн. – Бөгүн база тудугларга чордум. Ажыл хайныышкынныг. Тудугжулар эртен эртеден орай кежээге чедир кызып ажылдап турар-дыр».

Тудугжулар үш ээлчеглиг ажылдап турар. Сентябрь байырлалдарының кол эртер чери Улуг-Хемниң эрик кырынче кичээнгей дыка улуг. Даши Намдаковтуң кылганы «Хаан аңнаашкыны» деп экспозицияны Кызылда эккелген, ону тургузарының белеткел ажылдары дооступ турар. Сергей Пюрбю аттыг Улусчу чогаадылга бажыңының даштыкы хевири болгаш девискээри дыка көрүштүг апарган. Ооң девискээрин бүрүнү-биле асфальтылаан.

07.08.2014 Тоолзуг оран, шыдамык чон

Кежээликтей Кызылдың мурнуу чүгүнде Бай-Хаакская кудумчузунда каът бажыңнарның чанынга улуг чүък сөөртүр «Урал» деп автомашиналар кээп туруптулар. Удаваанда уурук-суурук чиик машиналардан чон дүжүп, «Уралдарже» садып алган барааннарын, ажын-чемин чүдүрүп эгелей берди­лер. Бир шак хире болганда үш «Урал» чүдүртүнген, кижилер эт-сеп аразынга олурупкан соонда, машиналар Кызыл — Эрзин оруу-биле шимчеп үнүпкеннер.

Ийи ногаан өңнүг «Урал» — Россияның камгалал яамызындан келген шериг машиналар. Оларда «Тыва — бистиң өргээвис» деп фестивальга Тере-Хөлдү төлээлеп киржип турган чон сыңмарлажып олурупту. Чогум олурар дээрге олуттар-даа, соңгалар-даа чок, муңгаш машинаның иштинге ап чорааны хаптар, чоорганнарны салгаш, эптештир олуруп алдылар. Мээң олурупканым чиңгир көк өңнүг «Урал» — кожууннуң социал «автобузу», ооң иштинде олуттар-даа бар, соңгаларлыг-даа. Кызылдан Кунгуртугже чаңгыс талаже оруктуң хөлезини: кожууннуң чурттакчыларынга — 1500 рубль, өскээртен келген аалчыларга — 2000 рубль. Удаваанда чүък чүдүрер хос чер долдур-ла эт-сеп салдына берген. Аразында хеп чуур машина, чадаг-тергелер, уруглар колясказы, аъш-чем, шоодайлап каан чагаалар, посылкалар дээш, амыдыралга херек кандыг-даа чүүл бар.

07.08.2014 Төөгүнүң кезээ ында кирген

Чаа ном

Тываның республика типографиязы тозан харлаан юбилейин демдеглеп эрттирген. Бистиң республиканың төөгүзүнде эң баштайгы үлетпүр адырларының бирээзи болур бо эвээш эвес чылдарның дургузунда муң-муң авторларның номнарын миллион чыгыы экземплярга үндүрген хоочун бүдүрүлгениң ажылдакчылары ол төөгүлүг болуушкунга уткуштур «Судьбы. Печатные оттиски» («Кижилерниң салым-хуузу. Парлаттынган одуруглар») деп бодунуң орус, тыва дылдарда бижиттинген номун чырыкче парлап үндүрген. Номнуң хемчээли улуг эвес, ийи чүс ажыг арында парлаттынган. Ынчалза-даа ында кирген сактыышкыннар, фото-чуруктар, аңаа ажылдап чораан ишчилерниң эш-өөрүнүң, типографиязының дугайында сөглээн чылыг сөстери номчукчуну тозан чыл бурунгаар эгелээн амыдыралче хаара тудуптар. Типография бүдүрүлгеге хамааржыр-даа болза, каш алдын касканын, чеже тонна хөмүр-даш тыпканын «илеткеп» турар чер эвес, республиканың чонунуң үжүк-бижиктиг болурунга, культурлуг деңнелин бедидеринге кол чепсек болуп келген бүдүрүлге болур.

07.08.2014 Медальды тывыскан

Агаар-десант шериглериниң (АДШ) хүнүнде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тыва Республиканың Десантчылар эвилелиниң кежигүннери-биле ужурашкан. 

Чазак Даргазы оларга сеткилиниң ханызындан байыр чедирген болгаш күрүне шаңналдарын тывыскан. Соңгу Кавказка дайын чорудулгазының киржикчизиниң медалын Аян Лопсанга тывыскан, ол 1999 чылда Дагестанның суурларының бирээзинге тускай операцияга киржип тургаш, оорга чүнүнче балыглаткан, ооң түңнелинде инвалидтер сандайынга олурар ужурга таварышкан. Шолбан Кара-оол А.Лопсанга медальды, дискек кырынга олура, тывыскан. «Медальды шупту улус көөр кылдыр, ону кончуг эки кылдыр кадап бээр күзелдиг мен — деп, ол чугаалаан. — Бөгүн аажок эки хүн-дүр, Аян кайгамчык кыс-биле өгленип турар. Олар эки өг-бүле болур деп билир мен. Оларга аас-кежиин күзевишаан, Аян чоорту бут кырынга туруп кээп турарынга дыка өөрүп тур мен». Ол ышкаш старшина Лопсан аныяктар ортузунга шериг-патриотчу кижизидилгени чорудуп турары дээш «АДШ-ке шынчы чоруу дээш» медаль-биле база шаңнаткан.

07.08.2014 «Школаже белеткениринге дузала!»

Акция

Тыва Республиканың Хөй-ниити палатазы мындыг ачы-дуза акциязын эрттирип турар. Республиканың албан черлериниң,  хуу ажыл-агыйларының удуртукчулары болгаш чурттакчы чону Силерни амыдыралы берге байдалдыг өг-бүлелерниң ажы-төлүн школаже белеткээринге ачы-дуза чедиреринче кыйгырып тур.

Ачы-дуза чедирер күзелдиглер Кызыл хоорайның мэриязының өөредилге департаментизинге кээрин дыңнадып тур. Адрези: Кочетов кудумчузу, бажың дугаары 137, харылзажыр телефону 8(39422)3-31-56. Районнарда чурттап турар болгаш дуза чедирер дээн кижилер тус черниң өөредилге эргелелинче баар.

Тыва Республиканың Хөй-ниити палатазының телефону: 8(39422)2-32-38. 

07.08.2014 Онзагай белектер

Россияның күрүне тугунуң хүнүн Тываның чурттакчылары чаңгыс чер-чурттуглар съездизиниң киржикчилери-биле кады демдеглээр. Олар кымнарыл дээрге Россияның болгаш делегейниң аңгы-аңгы булуңнарында чурттап чоруур Тыва чурттуг ат-сураглыг кижилер-дир. Оларның аразында — Россияның болгаш Тываның Улустуң артизи, Москваның күрүне филармониязының ыраажызы Надежда Красная. Ол өөнүң ишти концертмейстер, Тыва Республиканың уран чүүлүнүң алдарлыг ажылдакчызы  Вадим Федорцев-биле кады кээр. 

Ат-сураглыг ыраажы Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга база ачазы Сергей Хочекович Красныйның мэр болуп ажылдап чорааны Кызыл хоорайның үндезилеттинип тургустунганындан бээр 100 чылының байырында чаңгыс чер-чурттугларынга белек кылдыр бодунуң концертин көргүзер деп шиитпирлээни ол. Россияның күрүне тугунуң хүнү — август 22-де Тываның В.Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театрынга Надежда Краснаяның «Мээң ынак аялгаларым» деп концерти болур.

07.08.2014 Кызыл хоорайның 100 чылынга белеткел дугайында

«Дорт харылзаа»

Тыва биле Россияның демнежилгезиниң база найысылалдың тургустунганындан бээр 100 чылын демдеглээр байырлалдарга чедир мурнувуста каш-ла хонук арткан. Аңаа хамаарыштыр июль 29-та «Шын» солуннуң редакциязынга «Кызыл хоорайның 100 чылынга белеткели» деп темага ээлчеглиг «Дорт харылзаа» эрткен. Журналистерниң болгаш номчукчуларның айтырыгларынга Кызыл хоорай мэриязының хоорай тудуу болгаш архитектура талазы-биле эргелелиниң даргазы Орлан Васильевич Машпалдыр, Кызыл хоорайның культура, спорт болгаш аныяктар политиказының департаментизиниң культура килдизиниң даргазының оралакчызы Валерий Дадар-оолович Сандан харыылаан.

Инна Дамба-Хуурак, «Шын» солуннуң кол редактору:

— Найысылалда чаа тудуглар ажылы саадап турар-дыр. Бо эртен паркка четтим, ында чаңгыс-даа шимчеп турар кижи чок, ажыл туруп алган.  «Азия төвүнүң» тураскаалының девискээринге чеде бээримге, ажыл-иш хайныгып турарынга сеткил-сагыш көдүрлүп өөрүй берди. Бо ажылда 260 кижи хаара туттунган, дүн-хүн чок ажылдап турар дээрзин тудугнуң удуртукчузу М.А.Бережегин чугаалады. Паркта ажыл кажан доостурул, Орлан Васильевич?

07.08.2014 Эң баштайгы Чаан мөгевис

Тываның эң баштайгы Чаан  мөгези, Ак-Туруг чурттуг Чаңман Балчымай оглу Монгуштуң чырык адынга тураскаадып, «Төрээн черим, төрел чонум, төөгүм» деп кыйгырыгның адаа-биле ооң чоок төрелдери, чаңгыс чер-чурттуглары демнежип, каттыжып алгаш, кончуг солун хүреш маргылдаазын эрткен субботада организастап эрттиргеннер.

Аңаа республиканың аңгы-аңгы булуңнарындан эң шыырак дээн 74 мөгелери хүрежип, Тываның бир дугаар Наадымынга шүүлген өгбези  Чаңман Балчымай оглу Монгуштуң чырык адын база катап сактып, Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чыл болган оюнуң бүдүүзүнде ооң адын мөңгежидер дээш чыглып келгеннер. Чаңман Балчымай оглу Монгуштуң чаңгыс чер-чурттугларындан Дембирел Кунааевич Ховалыг кончуг эки билир чораан. Ынчангаш 2000 чылда чырыкче үнген «100 чылдың мөгелери» деп  барымдаалыг номумдан чамдык ушта бижидилгелерни мооң адаанда киирдим:

07.08.2014 Республика хүнүн сентябрь 5-те демдеглээр

2014 чылдың август 15-те Тыва Республиканың хүнүн 2014 чылдың сентябрь 5-че шилчидериниң дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң дилээн Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттары ээлчег чок сессиязынга чугаалажып көрген. 

Ындыг дилегни Шолбан Кара-оол Россияның болгаш Тываның демнежилгезиниң 100 чылы-биле холбашкан юбилейлиг байырлалды ол үеде эрттирери көрдүнүп турары-биле киирген. Ынчаар чылдырган чорук күрүне эрге-чагырга болгаш муниципалдыг тургузуглар органнарының бүгү тургузугларының, ол ышкаш ажыл-агый ээлериниң чогумчалыг ажылын хандырар дээрзин регионнуң удуртукчузу дыңнаткан. Дилегни парламентарийлер деткээн болгаш дыштаныр болгаш ажылдавас байырлал хүннерин чон ажыктыг ажыглаар кылдыр Тыва Республиканың Дээди Хуралының чогуур доктаалын хүлээп алган. Малчыннарның республика Наадымы сентябрь эгезинде Кызыл хоорайга Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылын демдеглээри-биле катай болур. Малчыннарның республика чыыжы чаңчыл езугаар база эртер.

07.08.2014 Чөөн-Хемчик кожуунда Наадым

Июль 31-де Чөөн-Хемчик кожууннуңнаадымы болуп эрткен. Тус черниңудуртулгазы бо чылгы малчыннар байырлалын Тыва биле Россияныңдемнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайныңүндезилеттингенинден бээр 100 чыл оюнга база Майдыр Бурганның эргилдезинге тураскааткан.

Даа кожуун наадымының хүндүлүг аалчылары – Тываның Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол болгаш ооң оралакчылары Артур Монгал, Сергей Огнев, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) даргазы Каң-оол Даваа, депутаттар: Радислав Намажап, Юрий Кара-оол, Святослав Ондар, ТР-ниң Хөй-ниити палатазының даргазы Хонук-оол Монгуш, ТР-ниң өөредилге болгаш эртем сайыдының оралакчызы Аганак Монгуш, ТР-ниң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының сайыдының оралакчызы Сергей Оюн болганнар. Чөөн-Хемчик мооң мурнунда наадымын делегей чергелиг «Yстүү-Хүрээ» шажын-хөгжүм фестивалы-биле дакпырлаштыр кожуун төвү Чадаана хоорайга эрттирип турган болза, бо чылын ооң хемчеглери Yстүү-Хүрээ девискээринге  болган. Хүннүң бирги чартыында «Майдыр бурганның эргилдези» шажын езулалы кожууннуң камбы-ламазы Гелег Чалсре болгаш хөй санныг лама­башкыларның, чүдүкчүлерниң киржилгези-биле эрткен. Хороо соонда, лама-башкылар Туйсол болгаш буян-кежик номнарын, Бурган Башкыга йөрээлдерни номчаан.

07.08.2014 Байыр чедириишкини

Тываның Десантчылар эвилелиниң хүндүлүг кежигүннери!

Силерге болгаш силерниң өмүнээңерден десант шериинге албан эрттирери-биле холбашкан бүгү кижилерге Россияның эң чырык болгаш улуг ужур-дузалыг шериг байырлалы — Агаар-шериг десантчыларының хүнү-биле байыр чедирип тур мен!

Агаар-шериг десантызының шериглери — Россияның Чепсектиг Күштериниң эң кол кезээ, ооң күчүзүнүң болгаш дайынчы арга-шинээниң, чурттуң камгалакчыларының эрес-дидиминиң болгаш бедик мергежилдииниң демдээ болуп турар. Ак-көк өңнүг беретка кедери — маадырлыг чорук болгаш алдар дугайында бодап чоруур дыка хөй оолдарның ыдыктыг күзели. Бистиң Төрээн чуртувустуң эрге-ажыктарын мурнуку одуругга эрес-дидим камгалап тургаш, десантчы шериглер аныяктарның сонуургалын болгаш улуг назылыгларның хүндүткелин чаалап алганнар. «Чалгынныг чадаг шеригниң» чаныш-сыныш чок, маадырлыг болгаш эрес-дидим чоруун Ада-чурттуң Улуг дайынының чылдарында дүшкүүрлүг болгаш кара сеткилдиг дайзын бодунуң карактары-биле көрген. Тайбың хүннерде десантчы дайынчылар боттарының албан-хүлээлгезин төлептиг күүседип, делегей терроризминге болгаш политиктиг дээрбечи чорукка эртери болдунмас камгалал болуп турар.

07.08.2014 Тудугжуга алдар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тыва АССР-ниңалдарлыг тудугжузу, Россияның «Монтажспецстрой»-нуң Хүндүткелдиг монтажниги, Күш-ажылдың Кызыл Тук болгаш Улустарның найыралы, Тыва Республика Ордени орденнерниң эдилекчизи Аркадий Поручникке август 1-де ооң 80 харлааны-биле байыр чедирген.

«Хүндүлүг Аркадий Прокопьевич! Силерниң чуртталгаңарда онзагай болуушкун – төрүттүнген хүнүңерден бээр 80 харлааныңар-биле чүрээмниң ханызындан изиг байыр чедирерин чөпшээреп көрүңер! Бодуңарның 60 чыл бүгү күш-ажылчы чуртталгаңарны ынак ажылыңар – монтажниктиң мергежилинге, шеригге техниктиг монтаж батальонунга албан-хүлээлге эрттиргениңерден бээр тураскааттыңар. Тывага экономиканың болгаш социал адырның улуг хемчээлдиг тудугларын тудуп эгелээни-биле Силерни, бедик мергежилдиг специалисти, Кызылче монтажниктер коллективин тургузары-биле чоруткан. Силерниң туда удуртулгаңар-биле тудуг индустриязының болгаш коммунал ажыл-агыйның, аъш-чем болгаш чиик үлетпүрнүң, эвилел чергелиг «Тыва даг-дүгү» биле «Тывакобальт» комбинаттарынга, спорт тудугларынга, Национал музейге болгаш өске-даа тудугларга нарын технологтуг дериг-херекселдерни тургузуп турган. Чаңгыс сөс-биле чугаалаарга, Силерниң киржилгеңер чокта ажыглалга кирген бүдүрүлгени республикадан тывары берге.

07.08.2014 Малчыннар байырлалы

Тере-Хөл кожууннуң Кунгуртуг суурга чаңчыл болган, чылдың эртер көдээ ажыл-агыйның малчыннар байырлалы «Наадым-2014» суурнуң «Заречная» стадионунга бедик деңнелге  эрткен. 

     Суурнуң чону, сумулар Эми, Шынаа, Каргы, Балыктыгдан чалаттырган төлээлер, малчыннар база Улуг-Хем, Өвүр, Эрзинден аалчылар, спортчулар, аът салыкчылары, мөгелер кээп киришкен. Наадымга кожууннуң Шынаа сумузу ийи өгнү тиккен. Байырлыг ажыдыышкынны кожууннуң чагырга даргазы Андрей Александрович Салчак ажыткаш, кожууннуң алдарлыг малчыннарынга байыр чедирип,  ажыл-ижинге чедиишкиннерни, быжыг кадыкшылды күзевишаан, шаңналдарны тывыскан. Тере-Хөл кожууннуң чагыргазы «Көдээ ажыл-агыйның алдарлыг сарлыкчызы — 2014»  хүндүлүг атты Адыя Андреевич Кызылга, «Көдээ ажыл-агыйның алдарлыг хойжузу – 2014»  атты Белекмаа Ивановна Артынага, «Көдээ ажыл-агыйның алдарлыг чылгычызы — 2014» атты  Айдыс Най-оолович Найданга, «Көдээ ажыл-агыйның алдарлыг малчыны» Ирина Ивановна Банданга, Орлан Иванович Найданга тывыскан.

07.08.2014 Өрт айыылы улуг

Арга-арыгже кирерин кызыгаарлаары-биле Тывада 218 кижиден өртке удур 43 таңныыл черлери тургустунган.

Республиканың «Авиаарга-арыг камгалалы» КАА-ның медээзи-биле, республиканың девискээринге 17 арга-арыг өрттери демдеглеттинген. Ниити шөлү – 2451,2 гектар, ол өрттерниң  дөртү улуг хемчээлдиг. Арга-арыг өрт айыылының эгелээн үезинден бээр Тывада ниитизи-биле 133 арга өрттери бүрүткеттинген. Ниити шөлү – 7851,51 гектар. Тываның күрүне арга ажыл-агый комитединиң медээлеп турары-биле алырга, эрткен чылдың ол-ла үези-биле деңнээрге, демдеглеттинген өрт саны 12 азы 10 хуу өскен. Өрттүң 60 хуудан эвээш эвес кезии, оларның иштинде хыналда чок хову шөлдерде өрттер кижилерниң хайындан болуп турар. База ол ышкаш өрттүң элээн хөй кезии диңмирээшкин-кызаңнаашкындан хып үнүп турар.

07.08.2014 Эдерге хек, базарга көк Чеди-Хөл

Чеди-хөлчүлер малчыннарының ажыл-ижин түңнеп, Наадым байырлалын Сайлыг сумузунуң көктүг-шыктыг стадионунга эрттирген. 

Бо удаада оларның байырлалы мурнуку чылдардан ылгалдыг болуп, кызылчылар хоорай хүнүн малчыннар-биле кады демниг демдеглээннер. Кызылчылар биле чеди-хөлчүлерниң кады ажылдажылгазы ол хүнден эгелээн. Долгандыр ногаан, шыргай арга-эзимниг бедик даглар бүзээлээн суурнуң стадионун каас-шиник кылдыр дерип каанын көрүптерге-ле, езулуг байырлал шинчилиг. Докулчак ак кидис өглер, сумулардан келген аалчыларның чаглактаныр майгыннары база ында-мында шаараңнашкан улуг-бичии, аът-хөлдүг улус-ла хөй. Кымыскаяктар өөнге дөмейи аажок. Наадымның киржикчилериниң чыскаалы. Ооң бажында дерип каан аъттарлыг, тыва хептерлиг аът мунукчулары баштап алган. Оларның соонда кожууннуң депутаттары, Сайлыг, Хендерге, Элегес, Хөлчүк, Чал-Кежиг сумуларының көдээ ишчилери, Хову-Аксының албан черлери болгаш Кызыл хоорайның мэриязының ажылдакчылары чыскаалыпкан. Элегестиң муңчу малчыны Вячеслав Маскыр байырлалдың тугун көдүрдү.

07.08.2014 Баштыңнарның бирээзи

80 харлаар юбилейинге

Тываның көскү күрүне болгаш партия ажылдакчызы, 1973-1991 чылдарда Совет Эвилелиниң Коммунистиг партиязының Тыва область комитединиң бирги секретарынга ажылдап чораан, республиканың хөй-ниити амыдыралынга бодунуң ханы угаан-сарыылы, арга-дуржулгазы-биле улуг салдарлыг политик Григорий Чоодуевич Ширшин бо чылдың август 5-те 80 харлаар.

Ол Эрзин кожууннуң Нарын сумузунуң малчын арат өг-бүлезинге төрүттүнген. Бодунуң күш-ажылчы амыдыралын улус судунуң секретары бооп эге­лээн. Комсомолдуң район комитединиң организастыг килдизиниң эргелекчизинге ажылдап турган. Шериг албан-хүлээлгезин эрттиргеш, ийи чыл дургузунда Мөренниң ортумак школазынга башкылаан. Комсомолдуң Эрзин район комитединиң ийиги, ооң соонда бирги секретары, комсомолдуң Кызыл хоорай комитединиң бирги секретары, ВЛКСМ-ниң Тыва область комитединиң ийиги, ооң соонда бирги секретары албан-дужаалдарга 1957-1967 чылдарда ажылдаан.

07.08.2014 Кызыл хоорайны кымнар каастаарыл?

Тывага июнь 1-де делегейниң бирги скульптура шуулганының киржикчилериниң белеткеп кылганы элээн каш чаа скульптуралары сентябрьда Тываның чаарттынган найысылалын каастай бээр.

Тыва уран-шеверлер Москвадан, Красноярскиден, Моолдан болгаш Киргизиядан келген коллегалары-биле кады бир ай ажыг үениң дургузунда маны-даштан кижилерниң, мал-маганның дүрзү-хевирлерин чонуп кылып турарлар. Ол кылыглар тыва черге көшкүн чоннуң амыдыралын долузу-биле көргүзер.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол оларның ажылдап турары шөлчүгежинге чораан. Республика удуртукчузунуң кичээнгейи дээш скульпторлар өөрээн болгаш боттарының ажылының дугайында улуг сеткил-ханыышкын-биле чугаалап турганнар. Хевир-дүрзүлерниң онзагайын өөрүнден дыңнаанын Чазак Даргазы чугаалаан болгаш оларның авторлары-биле таныжып алыр сорулгалыын, дүрзүлерни каяа тургузарын оларның-биле сүмележир күзелдиин дыңнаткан.

07.08.2014 Сергей Шойгу Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң шериг эргезин бедиткен

Төп шериг округунуң командылакчызы генерал-полковник Владимир Зарудницкий ажыл-албан аайы-биле Тывага кээп чорааш, курлавырда майор Шолбан Кара-оолга курлавырда подполковник шериг атты тывыскан. 

Тываның Баштыңынга шериг эргени тыпсырының езулалы Кызылдың аэропортка Төп шериг округунуң бедик албан-дужаалдыг офицерлериниң киржилгези-биле эрткен. «Россияга бараан бооп тур мен!» деп сөстер-биле чаа погоннарны хүлээп алгаш: «Республиканың социал-экономиктиг   хөгжүлдези-биле чергелештир чурттуң камгалалын күштелдирер дээш, ам-даа хөй чүүлдерни кылыр бис» — деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн.

07.08.2014 Ак-Довурактың ат-алдарын эгидер

07.08.2014 Кады ажылдаарын дугурушкан
Төп шериг округунуң командылакчызы генерал-майор Владимир Зарудницкий биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң ажылчын ужуражыышкыны болуп эрткен. «Кызыл» аэропортту болгаш ооң техниктиг комплекизин хамааты болгаш шериг сорулгаларга ажыглаарының дугайында Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгунуң шиитпирин күүседириниң дугайында олар чугаалашкан. Аэропортка шериг комендатураны тургузарын Шолбан Кара-оол Төп шериг округунуң командылакчызынга саналдааш, бо айтырыгның бажың-балгат талазын шиитпирлээриниң аргазы аэропорта бар деп чугаалаан. Шеригже мобилизация төвүнүң тудуунуң айтырыгларын база олар сайгарып чугаалашкан. Бо төп 17 гектар черге туттунар улуг тудуг. Аңаа шериг комиссариадындан аңгыда шеригже келдиртиишкин пунктузу, столовая, спорт залы дээш шериг назыны четкен оолдарны шеригже келдиртиринге болгаш чорударынга эргежок чугула байдал бар боор. Бо чугула объектини 2015 чылда ажыглалга киирерин планнаан. Генерал-полковник Владимир Зарудницкий мобилизация төвүнүң төлевилели-биле таныжып көргеш, аңаа чорудар тудуг ажылдарының хемчээлин болгаш хуусаазын айыткан тодаргай графикти чоокку үеде көргүзерин негээн. Амгы үеде бо төптүң таваан салырының белеткел ажылдары чоруп турар.

07.08.2014 Өңгүр, чараш Өвүр кожуун
«Тыва – арыг-силигниң девискээри» Долгандыр бедик арт-сын, шыргай арга-эзим. Мында ыржым болгаш шыпшың-дыр. Оът-сиген, тайга чечектери хөлбеңнедир үнүп келген, чаражы аажок. Арт кырынга үнүп келгеш, эскереримге, арыг-силиг, агаарның чыды үнүшсүг, шыксыг, тайгазыг. Чылдың чайгы эргилдезинде бойдус амырап, оттуп келген-даа ышкаш. Көктүг-шыктыг одар-белчиирлиг, хөлбеңнээн оът-сигенниг Хөндергей арт сыны бо-ла болгай! Өскен-төрээн Өвүрүмче чанарда, ыяап-ла бо артты таварып эртер мен. Улуг тайга-сынга аъш-чемниң дээжизин чажып, өргүүр дээш, машинадан дүжерге-ле, «Өөрзүрек чоннуг, Өзүген малдыг, Өңгүр, каас бойдустуг Өвүр кожуунче моорлаңар!» — деп, чечен-мергени-биле шүлүктей бижээн самбыра көстүп кээр.

07.08.2014 Хадың хөлде турисчи бааза
Таңды-Ууланың сыннарында улуг төгерик көрүнчүкке дөмей Хадың хөл чаттыла берген чыдар. Шаг шаандан тура тывалар ону Алгый деп адаар чораан. Ол чоок-кавыда Дус-Хөл биле Каък-Хөлден Алгый хөл делгем, калбаа-биле улгадып чыдар боорга, ону ынчаар адаан. А Хадың деп тывызык ат бедик Таңды сынының эдээн дургаар аккан кылаң кара суглуг бичии хемчигештен укталган. Хемниң суу ол хөлче агып кирген. Ооң унун дургаар хадың ыяштар өзүп, каастап турар. Ынчангаш хем-даа, хөл-даа, бичии сууржугаш-даа чаңгыс Хадың деп аттыг. Хөлдүң чөөн-мурнуу эриктеринде узун, сырый хыыргыыш үнген. Ооң суу ындыг кончуг терең эвес, элезинниг, чымчак довурактыг. Хадың хөлдүң суу Дус-Хөлден дузу эвээш болгаш эштиринге таарымчалыг. Бо хөл — улуг, бичии чоннуң чайгы үеде эң-не ынак дыштаныр чери. Чоокта чаа июнь айда ТР-ниң Культура яамызының ажылдакчылары Хадың хөлде турисчи баазаны тургускан. Кайы ырактан-на Хадыңның чөөн талазында бичежек, шевергин чаа бажыңнарны эскерип болур. Бо бүгү каракка кандыг-ла бир кайгамчык хуулгаазын тоолда ышкаш сагындырар.

06.08.2014 «Тувинская правда» 90 харлаан

Июль 24-те Yндезин тыва культура төвүнге «Тувинская правда» солуннуң 90 чыл оюнга тураскааткан байырлал болуп эрткен.

Аңаа редакцияның журналистери, ажылдакчылары, бижикчилери, номчукчулары болгаш массалыг информация чепсектериниң ажылдакчылары – коллегалары, чалаткан аалчылар киришкен. Фойеже кирип кээрге-ле, коридорнуң ортузунда делгээн хана-солуннар хамыктың кичээнгейин хаара тудуптар. Ында редакцияның аңгы-аңгы чылдарда ажыл-амыдыралын, хоочун база аныяк солунчуларны оон көрүп, сонуургадывыс. Бай төөгүлүг солун-дур. Хурал эгелээр бетинде улус-чон залга олуттарны ээлептери билек, экранга бижиткен кино-чурук дамчыштыр «Тувинканың» аңгы-аңгы чылдарда ажылдап чораан журналистериниң чугаазын дыңнадывыс.

06.08.2014 Тывызык ус-шеверлер

«Сибирь – идегелдиң девискээри» шуулганынга келген журналистер Тываның сайгарлыкчы бүдүрүкчүлериниң Арат шөлүнге делгээн барааннарын база сонуургаан. Ук делгелге үезинде болган конференцияга республикада чарлаттынган губернатор төлевилели «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» дугайында Тываның Чазааның Даргазының оралакчызы Сергей Огнев кысказы-биле таныштырган: «Тыва боттарының бүдүрген барааннарын республикадан дашкаар сайгарып ап турар. Тываның Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилелин ажылдап кылган. Ажылгыр, кызымак сайгарлыкчылар боттарының барааннарын бүдүрери-биле суур бүрүзүнде биче бүдүрүлгелерни тургузуп, ажылын шуудады берген».

Тус черниң бүдүрген барааннарын делгеп салган сайгарлыкчылар республиканың ырак-чоок суурларында «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилелиниң киржикчилери болдулар. Майгыннарда делгеп салган барааннарны эргий кезээш, олардан  сонуургаан айтырыгларымны салдым:

06.08.2014 Эрик кыдыы

100 чылче базымнар

2014 — чугула болгаш шиитпирлиг чыл болуп төөгүге артар. Тыва биле Россияның демнежилгезиниң болгаш найысылал Кызыл хоорайның 100 чылын күзүн демдеглээр бис— ол онза чугула ужур-дузалыг юбилейлер-дир. Аңаа уткуштур республиканың сайзыралынга көскү өскерилгелерни чедип алыр болгаш келир  үениң чогумчалыг таваан салыр ужурлуг. Эге базымны кылыр болгаш Тываның чаа, чырык овур-хевирин шимээр тудугларны кылыр арга тургустунганы-биле хоорайның ол-бо чүгүнде тудуг ажылының кидин түлүк чоруп турарын эскербес аргажок.

«Байырлалдың чугула тудугларының аразында Енисейниң эриин чаартыры база кирген. Күчүлүг Енисей эгезин моон алган, келир үеде Тываның  найысылалының таваан маңаа салган. Бо черниң онзагай демдектери биске хөйнү сөглеп турар. «Каттышкан хемнер — каттышкан салым-хуу». Тываның болгаш Россияның ниити салым-хуузу маңаа доңнашкан. Улуг-Хемниң  эриин ооң төөгүзүнге төлептиг кылдыр чаартып кылыр сорулганы ыяап-ла эки күүседир ужурлуг бис» — деп, Тываның Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол айыткалында эрик кыдыының ажылын база демдеглээн.

24.07.2014 Барыын-Хемчик — деткимчеге бүзүрелдиг

Барыын-Хемчик кожууннуң төвү Кызыл-Мажалык суурга келир чылын чаа школа туттунар. Ол ажылга 345 млн. рубльди республика бюджединден тускайлаан.

Оон аңгыда 280 олуттуг уруглар садын ажыглалга киирери база көрдүнген. Шекпээр болгаш Барлык суурларда спорт шөлдери көскүзү-биле чаарттынар, ол ажылга 2 млн.250 муң рубль көрдүнүп турар. Чамдык школаларга септелге кылып алыры-биле 250 муңдан 800 муң рубльди тускайлаар. Шекпээр суурда уруглар садының оран-савазын чаартып кылырынга 19 млн. рубльди хары угда төлээр. Ол дугайын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бо чылдың июль 20-де Барыын-Хемчикке болган малчыннар наадымының үезинде дыңнаткан. Мурнунда ол ук кожууннуң чурттакчылары-биле ужуражылга үезинде кирген чагыгларның барык дөгерезин күүсеткенин база ол дыңнаткан. Ооң сөстерин чурттакчылар улуг сеткил ханыышкын-биле хүлээп алган, чүге дээрге сөөлгү үеде көдээде амыдырал хайныышкынныг апарган. Аныяк өг-бүлелерниң саны көвүдээн, ооң уламындан уруглар саны база немешкен. Чаа школага болгаш уруглар садынга малчыннарның уруглары баарлар. Бо чылын Барыын-Хемчиктиң 35 чаштары Крымга халас путевка-биле дыштанганнар, 70 кижи Россияның өске лагерьлеринге дыштаныр. Путевкаларны хөй кезиинде малчыннар уругларынга берген. Санитар «УАЗ» машинаны болгаш «Волганы» социал ажылдакчылар ажыглаар кылдыр чагырга черинче дамчыткан.

24.07.2014 Чүрээмге чоок өөрлерим

«Тувинская правда» солун-биле мээң харылзаам Светлана Владимировна Козлованың ады-биле холбашкан. Бо кайгамчык аттың артында катаптаттынмас овур-хевир, чогаалчының болгаш журналистиң улуг талантызы, мерген угаанныг дагдыныкчының, эриг баарлыг ие кижиниң салым-чаяаны чаштып чыдар. Эгелеп чоруур авторларга ол кайгамчык камныг кижи. Ынчангаш «Исток» чечен чогаал каттыжыышкынын дыка хөй чылдарның дургузунда удуртуп келген.

«Исток» дугайында душ бооп билип каан мен. 1971-1972 өөредилге чылында (Тывага ажылдап эгелээн чылым ол чүве) Бай-Тайга кожууннуң Кызыл-Даг суурга башкылай берген мен. «Тувинская правда» солунче чечен чогаал каттыжыышкыны тургузуп алыр дугайында саналдап чагаа бижээн мен. Бистиң Соңгу Осетияга ындыг чечен чогаал каттыжыышкынын тургузуп алгаш турган бис. Ол санал-чагаам-биле катай элээн каш шүлүктеримни база чоруттум. Светлана Владимировна дораан харыылаан, ындыг чечен чогаал каттыжыышкыны бар, ооң адын «Исток» дээр деп. Кызылга келгеш, ыяап-ла редакцияже бакылап кээп турарын чагып каан болду. Шүлүктеримни база дораан солун арнынга парлаан, а ооң соонда өзүп орар даш чонукчуларының дугайында «Даш тоол» деп очеригимни «Тувинская правда» чырыткан. Ол очерктиң маадырлары Валерий Ооржак биле Александр Ойдуп шагда-ла Россияның Чурукчулар эвилелиниң кежигүннери апарган, оларның ажылдары болгаш ат-сураа хөйге дыка эки билдингир.

24.07.2014 Азия төвүнде чаа Арбат

Найысылалдың чаартылгазы

Кызыл хоорайның төп кезээниң чаартылгазы чиңгине планның төлевилелинде кирген. Эрги оруктар чаарттынып турар, чадаң ыяштарны тарып, төп черниң даштыкы хевирин үреп турар садыг төптерин өскээр көжүрери-биле ажылдар эгелээн. Найысылалдың Тыва эки турачылар кудумчузу удавас чаа Арбат шөлү кылдыр хуула бээр. Хоорайның төп кудумчуларының аян-шинчизи шевергин, чараш апаар. Чаа тыва Арбатка эрткен-дүшкен улуг-бичии улус дыштаныр аргалыг болур.

«Бо ажылдың баштайгы чадазы «Найырал» кинотеатрындан Россельхозбанкының дужунга чедир  Арбаттың девискээри кылдыр көрдүнген. Хоорайның хевирин онза көрүштүг кылырын планнаан. Ол чоокта  үүрмек барааннарның бичежек үгектерин ап кааптар. Чаартылга ажылынга чарыгдалдың түңү улуг. Ынчангаш Кызыл хоорайның 100 чылынга «Далайга дамды дуза» деп фондуну тургускан бис. Төп кудумчуну чаартып кылырынга хоорай чагыргазының ажылдакчылары боттарының ай дургузунда ажылдаан шалыңын берген база  сайгарлыкчылар акша-көпеекти агар санче шилчидип эгелээн. Чүгле  хоорайның бурунгаар хөгжүлдезинге эвес, төрээн республикавыстың сайзыралынга үлүг-хуузун киириштирип турар. Бо орукка чүгле чадаг кижилер кылаштажыр болгаш машиналар маңнавас кылдыр төлевилелде ынчаар киирген.

24.07.2014 Найыралдың оруу

Тываны Россияның өске девискээрлери-биле харылзаштырып келген кара чаңгыс улуг орук амгы үениң делгем автомагистралы М-54-түң төөгүлүг ады — Ус оруу. Күчүлүг Улуг-Хемниң бир адыры Ус хемниң адындан ооң ады укталган. 

Бо орукту тударын XIX векте Тыва биле Россияның аразында ажыл-агыйжы болгаш садыг харылзааларының тывылганы негей берген. Орус садыгжы Н.В.Веселов бодунуң бараан чиңин Тываже 1863 чылдың март айда эң-не баштай чоруткан. Ооң соонда орус садыгжылар Тывага садыг паараңнарын ажыдып, тус черниң чонундан мал, өлүк аймаанга, пөс-таавы, эт-сепке орнап ап турар апарганнар. Саян сынны ажылдыр орук тудар дугайында айтырыгны садыгжы Г.П.Сафьянов кончуг идепкейлиг көдүрүп турган. 1909 чылда Россияның Күрүне Думазы орукту тудуп эгелээриниң дугайында шиитпирни хүлээп ап, баштайгы дээрезинде 1,25 млн. рубль акшаны үндүрген. Ол шагда орус  акшаның  үнези дыка улуг турган болгаш, бо дээрге кончуг хөй акша-төгерик-тир. Инженер А.Глебовичиниң төлевилели-биле Ус оруунуң тудуун 1910 чылда эгелээн. Олче көшкүн орус тараачыннарны, шөлүттүрген херектээннерни, тус черниң чурттакчыларын хаара туткан. Хамык ажылды хол-биле кылып, чүъктер сөөртүрүнге аъттарны ажыглап турган. Чон Ус оруу-биле ону туткан шаа-биле аргыжып эгелээн.

22.07.2014 Чепсээвис — уран сөс

Журналистер шуулганындан    

Тыва Республиканың төөгүзүнде болгаш Тываның журналистериниң амыдыралында бир уттундурбас улуг болуушкун болуп эрткен. Ол дээрге «Сибирь – идегелдиң девискээри» деп журналистер шуулганы-дыр. Ооң байырлыг ажыдыышкыны ТР-ниң Чазак Бажыңының хуралдаар залынга болган. Сибирьниң бүгү булуңнарындан келген журналистер  болгаш Москвадан хүндүлүг аалчылар – шупту ийи чүс ажыг массалыг инфомация чепсектериниң ажылдакчылары ол шуулганга киришкен. Байырлыг хуралга олар националдар аразында хамаарылгаларны аяннаштырарынга массалыг информация чепсектериниң ролюнуң дугайында чугааны кылган.

Чыылган хөй журналистерниң мурнунга байыр чедирип сөс алгаш, ТР-ниң Баштыңы — Чазааның Даргазы Ш.В.Кара-оол чүнүң-даа мурнунда  мындыг улуг, хүндүлүг шуулганны хүлээп ап, ону организастап эрттирер ээлери боор эргени берген РФ-тиң Журналистер эвилелиниң баштаар черинге, ооң даргазы Всеволод Леонидович Богдановка, Ажык-чарлыг чорук камгалалының фондузунуң президентизи Алексей Кириллович Симоновка өөрүп четтиргенин илереткен.

– Журналисчи мергежилиңерниң тергииннери болгаш силер сөстүң күжүн кымдан-даа артык эки билир силер, ылаңгыя амгы информастыг технологиялар чүс чылында. Силерниң ажылыңар чонга дыка херек. Украинаның мурнуу-чөөн талазында дайынчы хөделиишкиннерни, ында байдалдың шынын хөйнүң караанга көргүзүп чедирер дээш журналистер  солдаттар-биле дөмей амы-тынын артынче каггаш, эрес-дидим ажылдап чоруп турарын көрүп тур бис. Ол дайында Россияның журналисчи ниитилели кижи хорамчазынга таваржып эгелей бергени хомуданчыг болбас аргажок. Бүгү делегейге шынны көргүзери ол хире аар «өртектиг» болуп турары ол-дур — деп, Шолбан Валерьевич демдеглээн.

22.07.2014 Угаан-сагыштың хостуу

«Сибирь – идегелдиң девискээри» деп журналистер шуулганының  үезинде «Сибирика» сайттың редактору, Россия Федерациязының Журналистер эвилелиниң шаңналының лауреады, «Сибирьниң журнализи» аттың эдилекчизи Олег Нехаев «Журналистикада майыктарның (стереотиптерниң) кулданыышкынындан адырлып алырының херек кырында аргалары» мастер-классты эрттирген. Олег Алексеевич — журналистикада тапталы берген майыктардан хостуг болурунуң, материалдар белеткээрде канцеляризмнерни ажыглаарының удурланыкчызы. Канцеляризмнерни эң ылаңгыя даргалар хөй ажыглап турар. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Родина» журналга интервьюзунга, канцеляризмнер ажыглавайн, республиканың дугайында билдингири-биле чугаалап бергени ооң угаан-сагыжының хостуунуң херечизи дээрзин Олег Нехаев демдеглээн.

22.07.2014 Аныяктарның бизнес-төлевилелдери

Аныяктарның «Дүрген-2014» шуулганының киржикчилери Тываның Баштыңынга бизнес-төлевилелдерин кииргеннер.

Ол дугайын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аныяктарның «Дүрген-2014» өөредилге шуулганының киржикчилери-биле ужуражылга үезинде дыңнаткан. Мурнуку чылдарда дег, Тывада, Россияның өске регионнарында, оон туржук, даштыкыда дээди болгаш тускай ортумак өөредилге черлеринде өөренип турар оолдар болгаш кыстар-биле чугаа ажыт-чажыт чок болган. «Чыл санында эртип турар бо шуулганның кол сорулгазы — ажыл-чорудулганың аңгы-аңгы хевирлеринге чугула төлевилелдерни ажылдап кылып шыдаар аныяктарны илередири» — деп, Чазак Даргазы дыңнаткан. «Силерден ажыктыг саналдарны хөйнү манап турар бис, ооң соонда күрүне деткимчезин аңаа тургузар — деп, Шолбан Кара-оол чугаалаан. - Аныяктарның республика амыдыралынче ханылап кирери, ооң сайзыралының «моторжугажы» болуру күзенчиг. Ынчангаш силерниң-биле ажылдаар кылдыр тодаргай төлевилелдерни күүседириниң талазы-биле эксперттерни чалаан ужурувус-даа ында. Мындыг ужуражылгалардан ажыктыг чүүлдер  алырынга сонуургалым улуг. Силерден кол негелде — шыырак билигни чедип алыры, баштай бодаарга, шыдаттынмас ышкаш төлевилелдерниң күүселдезинге киржир үени эрттирбези чугула. Аныяк назын дораан эрте бээр, профессионал өзүлдениң таваан салып, четтигер ужурлуг силер. Оон аңгыда силерни регионну сайзырадырының оруктарын саналдаар кижилер деп идегеп турар бис».

22.07.2014 Тываның дуржулгазы Россияга херек

Орус дыл башкылаашкынының дугайында

Россияның Чазаа орус дылды өөредип турары чогуур деңнелге четпейн турар девискээрлерге орус дылды башкылаарының тускай сорулгалыг программазын белеткээрин РФ-тиң Өөредилге болгаш эртем яамызынга дааскан.

Ол дугайында Россияның Чазааның чанында орус дыл талазы-биле чөвүлелдиң хуралынга сайгарган, ону Чазак Даргазының оралакчызы Ольга Голодец башкарып эрттирген. Тываның үлегерин езугаар орус дылды деткиириниң онза хемчеглерин алыры чугула дээрзин сөөлгү ЕГЭ-ниң түңнелдери көргүскен, Голодецтиң чугаалап турары-биле алырга, «орус дылды школага канчаар өөредип турарын илдеңи-биле ажыткан». Орус дылды өөредири чогуур деңнелге четпейн турар болгаш онза хемчеглерни алыр ужурлуг регионнарның даңзызын чөвүлелге тургускан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бо айтырыгны 2007 чылда көдүрүп турар үеде орус дылды билириниң деңнели Россия Федерациязының 10 регионнарында, ооң иштинде мурнунда бо талазы-биле чогумчалыг деп санадып турган Якутияда болгаш Бурятияда чогумчалыг эвес болган.

19.07.2014 Ш.КАРА-ООЛ: Тыва дээрге тываларга безин тывызыксыг оран-дыр

«Звезда» телеканалдың тырттырыкчы бөлүү Тываның девискээринге ажылын бо хүннерде доозуп турар. Ийи неделя дургузунда бөлүктүң кежигүннери бүгү республиканы эргип кезээн. Кызыгаар чоогунуң районнарының чурттакчылары болгаш малчыннары-биле ужурашканнар, аңчылар болгаш балыкчылар-биле чугааны кылганнар. Тываларның хүн бүрү амыдыралын сонуургап көргеннер, а ол ышкаш хоорайжыларның канчаар чурттап турарын сонуургааннар. 

Оларның сорулгазы — амгы Тываның амыдыралының дугайында фильмни тырттырары. Июль 17-де регионнуң удуртукчузу Шолбан Кара-оол-биле бөлүктүң ажылдакчылары ужурашканнар, журналист Никита Рудаков айтырыгларны  салган.

— Протекторатты чарлаан соонда чүс чыл, бистиң күрүнениң составынга Тываның киргенинден бээр 70 чыл эрткен соонда Россия-биле чоокшулажылга Тываны чогумчалыг кандыг чүүлдерге чедиргенил?

19.07.2014 «Сибирь – идегелдиң девискээри»

Журналистер шуулганы

Июль 18-те ТР-ниң Чазак Бажыңынга журналистерниң «Сибирь – идегелдиң девискээри» шуулганының байырлыг ажыдыышкыны болган. Аңаа Тываның Баштыңы Ш.Кара-оол, Россияның Журналистер эвилелиниң баштаар чериниң даргазы Всеволод Богданов, ТР-ниң информатизация болгаш харылзаа сайыды Органа Натсак, Кемерово, Омск, Томск, Тюмень, Новосибирск областардан, Красноярск, Алтай крайлардан, Бурят, Хакас республикалардан, Ямал-ненец автономнуг округтан, Москвадан келген журналистер  болгаш Тываның массалыг информация чепсектериниң төлээлери киришкен.

Шуулганның байырлыг хуралы  Тываның Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң байыр чедириишкини-биле ажылын эгелээн. Ш.В.Кара-оол Сибирьниң журналистеринге республика бо чылын Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чыл оюн демдеглеп турарын, тыва-орус чоннарның аразында акы-дуңмалышкы харылзааларын, ылаңгыя  Ада-чурттуң Улуг дайынынга тыва эки турачыларның эрес-дидим тулушканын чоргаарал-биле чугаалаан. Июль 24-те 90 харлаар эң-не хоочун «Тувинская правда» (баштайгы ады «Кызыл тараачын») солунунуң республикага интернационалчы чорукту хевирлээринге киирген улуг үлүг-хуузун база онзалап демдеглээн.

19.07.2014 Украинаның хамаатыларынга

Тываның Чазаанга ИХЯ-ның болгаш ОБЯ-ның Тыва Республикада төлээлериниң, республиканың Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының, а ол ышкаш Медицина камгаладылгазының девискээр салбырының ажылдакчыларының киржилгези-биле чөвүлел хурал болган, ону Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязының болгаш ТР-ниң Чазак Аппарадының удуртукчузу Аяна Шойгу эрттирген.

Чөвүлел хуралга Украинадан республика девискээринче дезип чедип кээп турарларның дугайында нормативтиг эрге-хоойлу актызының төлевилелин ажылдап кылырынга хамаарыштыр айтырыгны сайгарган. Медицина камгаладылгазының девискээр салбыры дескеннерниң даңзызын тургузар. «Украинаның хамаатыларынга түр чурттаар черни чурттуң девискээринге тып бээриниң талазы-биле эргежок чугула хемчеглерни алыр сорулганы Россияның Чазаа регионнарның мурнунга тургускан — деп, Аяна Шойгу чугаалаан. — Ынчангаш келген кижилерниң аъш-чеминден эгелээш, медицина хандырылгазынга чедир айтырыгларны боданыр ужурлуг бис».

19.07.2014 Быжыг сорук, изиг күзел турда...

«Тыва — хөгжүлдениң девискээри»

Июль 15-те Таңды кожууннуң Дүрген-Оруу деп черге «Тыва — хөгжүлдениң девискээри» («Дүрген–2014») аныяктарның өөредилге чыыжының байырлыг ажыдыышкыны болуп эрткен. Ону дөрт чыл дургузунда ТР-ниң Чазааның деткимчези-биле ТР-ниң Аныяктар болгаш спорт херектериниң талазы-биле яамы, Тыва Республиканың Аныяктар чазаа белеткеп эрттирип турар. 

Бо чылын чыышка Тываның 16 муниципалдыг тургузугларындан  болгаш Москва, Санкт-Петербург, Новосибирск, Томск, Иркутск, Абакан дээш, оон-даа өске хоорайларда өөредилге черлериниң студентилериниң 14 землячестволарындан ниитизи-биле 400 ажыг кижи киржип турар. Чыыштың программазы ажыктыг болгаш солун. Хүннүң бирги чартыында аныяктар өөредилгелерге киржип, арга-дуржулгазын, билиглерин байлакшыдып алыр, ооң соонда дыштанылга болгаш спорт хемчеглеринге идепкейлиг киржип турар. Өөредилгени ийи аңгы хевирге тодараткан: «Социал төлевилелдерни ажылдап кылыры» база   «Аныяк сайгарлыкчының школазы». Чедиишкинниг сайгарлыкчы чоруктуң дүрүмнери болгаш ооң ужур-дузалыг чорудулгазының дугайында кичээлдерни Красноярск хоорайның экономика институдунуң башкызы С.В.Трунов, аныяктар херектериниң талазы-биле федералдыг агентилелдиң Тыва Республика талазы-биле куратору А.В.Грищенко, Москваның делегей чергелиг бизнес школазының башкылары А.В.Крылов, И.Б.Крымский база республиканың ат-алдарлыг актерлары, Тываның янзы-бүрү албан черлериниң ажылдакчылары эрттирер.

19.07.2014 Ш.КАРА-ООЛ: «Тываже кирип моорлаңар!»

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң интервьюзун «Родина» төөгү журналының «Тыва болгаш Россия: 100 чыл кады» деп тускай үндүрүлгезинге парлаан. Айтырыгларны корреспондент Сергей Антоненко салган.

— Бо чылын Тыва улуг үш юбилейни — Тываны (Урянхай крайны) Россияның хайгааралынга алганының 100 чылын, бодунуң найысылалы — Кызыл хоорайны үндезилеп тургусканының 100 чылын болгаш Россия Федерациязының составынга Тыва Арат Республиканың эки тура-биле каттыжып киргениниң 70 чылын демдеглээр болгай. Төөгүнүң ол болуушкуннары кандыг чылдагааннардан база кандыг байдалдардан болганыл?

— Россияның Тыва-биле, ниитизи-биле национал республикалар-биле эвилелин Барыын чүк колония кылдыр күш-биле кииргени, өске күрүнениң девискээрин эжелээни деп санап турар дээрзин билир мен. Украинада болуушкуннар-биле холбаштыр ол улам чидигленген. Тыва бо талазы-биле оларга чемиш болбас. Ол Россияның составынга ийи удаа кирген, кайызында-даа эки тура-биле.

19.07.2014 Хөгжүлдени ыяап алыр

Тываның мелиорациязы

Июль 15-те ТР-ниң Чазааның Бажыңынга РФ-тиң көдээ ажыл-агый яамызының Мелиорация департаментизиниң директору Даниил Путятинниң удуртулгазы-биле ажыл-агыйжы хурал болуп эрткен. Аңаа ТР-ниң көдээ ажыл-агый, экономика, саң-хөө, чер болгаш өнчү-хөреңги хамаарылгаларының сайыттары, Таңды, Чеди-Хөл кожууннарның чагырга даргалары база «Тывамелиоводхоз» эргелелиниң директорунуң хүлээлгелерин күүседип турар Иван Космогоров олар киришкен.

Республиканың мелиоративтиг комплекизиниң чаартылгазының талазы-биле федералдыг ведомство-биле кады чорудар хемчеглерниң дугайында сайгарып чугаалажыры — хуралдың кол айтырыы болган. «РФ-тиң көдээ ажыл-агый сайыды Николай Федоров биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң мелиорация чаартылгазының талазы-биле ат салган шиитпири езугаар Даниил Путятин Тывада чедип келген» — деп, республикада  агроүлетпүр комплекизиниң адырын харыылап турар, ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчызы Сергей Огнев чугаалаан. «Республикада ниитизи-биле 49 суггарылга системазы бар, оларның сези федералдыг өнчү-хөреңгиде. Республикада херек кырында чүгле 37, ооң иштинде 5 күрүнениң база 32 муниципалдыг суггарылга системаларын ажыглап турар. Оларның хөй кезиинге капиталдыг септелге болгаш чаартылга негеттинип турар. 14,2 муң гектар азы шөлдерниң 45, 8 хуузу суггартынып турар.

19.07.2014 Кайы хире чоруп турарыл?

Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылы болгаш Кызыл хоорайның тургустунганындан бээр 100 чылынга уткуштур кылып турар тудугларның амгы үеде байдалын сонуургап көрээлиңер. Бо талазы-биле ТР-ниң Тудуг болгаш коммунал ажыл-агый чаартылгазының яамызының дыңнадып турары-биле алырга мындыг: 

Тываның хөгжүм-шии театрының чаартылгазы. Тудуг ажылдарынче 2013 чылда 90 000,0 муң рубль көрдүнген. Федералдыг бюджеттен – 63 100,0 муң рубль, республика бюджединден – 26 900,0 муң рубль. Тудуг албан чери – КБУ «Капитал тудуг эргелели». 2014 чылдың февраль айда сценаның тудуу доозулган. Театр чанында сесерликтиң чаартылгазы адакталып, ногаанчыдылга ажылы кидин түлүк.

Улусчу чогаадылга бажыңы. Тудуг албан чери – «Компас» КХН. Тудуг ажылдарынче 2013 чылда 85 500,0 муң рубль көрдүнген. Федералдыг бюджеттен – 60 000,0 муң рубль, республика бюджединден – 25 500,0 муң рубль. Тудугнуң төлевилели езугаар вестибюльду, биче залдарны, репетиция залын, ТР-ниң Культура яамызының өрээлдерин эде тудары көрдүнген. Иштики каасталга ажылдары болгаш даштыкы ханаларны чылыглап база национал хевир-биле каастаар хемчеглер чоруп турар. Амгы үеде чаарттынган  оран-бажыңны барык белен деп болур. План езугаар 2014 чылдың август 15-ке чедир тудуг доостур ужурлуг.

19.07.2014 Дүргенде «Дүрген» шуулганы

Тываның аныяк сайгарлыкчыларының шуулганынга Москваның, Новосибирскиниң болгаш Томскиниң бизнес-школаларының консультантылары киржир.

ТР-ниң Аныяктар болгаш спорт херектериниң талазы-биле яамызының «Тыва — сайзыралдың девискээри» деп төлевилелге дүүштүр организастааны аныяктарның «Дүрген-2014» шуулганы Тывага июль 14-тен ажылын эгелээн. Тургустунган чаңчыл езугаар шуулган Таңды кожуунда чараш бойдус чурумулдыг Дүрген-оруу деп черге турисчи слет хевирлиг болуп эртер. Шуулганның организакчыларының дыңнадып турарын езугаар алырга, аңаа киржириниң чагыын республиканың 17 кожуунундан, а ол ышкаш тыва студентилерниң чаңгыс чер-чурттуглар бөлүктеринден база Россияның 15 регионундан киирген. Оон аңгыда Москваның, Новосибирскиниң болгаш Томскиниң бизнес-школаларының башкылары Тывага келирин дыңнатканнар, олар шуулганга лекциялар номчуур болгаш өөредилгелерни эрттирер.

19.07.2014 Оруктар чаартылгазы

Кызыл хоорайның 100 чылынга

Аныяк республиканың төвү, күчүлүг Улуг-Хемниң кыдыында  Кызыл хоорай ажыл-агыйның аңгы-аңгы адырларының аайы-биле шапкын сайзырап турар. Ол бүгү ажыл-агыйның бир кол өзээнге аай-дедир аргыштырылга  судалы – оруктар хамааржыр. 

Найысылалдың оруктарында чаартылга ажылы майда-ла эгелээн. Кызыл партизаннар, Щетинкин-Кравченко, Найырал, Чүлдүм, Тыва эки турачылар, Комсомольская болгаш Московский кудумчуларында аргыштырылга оруктарының септелгезин «Восток» КХН-ниң орукчулары кылып турар. Хоорайның төвүнде Комсомольскаядан Чүлдүм кудумчузунга чедир кызаа турган орукту калбартып, асфальт-биле шыпкан. Ам автомашиналарның аай-дедир эртеринге болгаш чадаг улус кылаштаарынга таарымчалыы кончуг апарган. Ындыг болзажок, ам-даа чедир кылыр ажылдар хөй: кудумчу чырыдылгазын тургузар болгаш оруктуң кыдыын дургаар ногаанчыдылганы чорудары база планда кирген. Ол чоокта  «Долаан» базаары автомашиналар шөлү кылдыр эде чаарттынган. Ында чүгле баш таарар үгек ол черниң хевирин үреп артканы чаржынчыг.

19.07.2014 Шилилге шылгалдалар

Июль 1-ден эгелеп Кызылда Президентиниң кадет училищезинче сургуулдарны хүлээп алыр комиссия Төп шериг округунуң шериг өөредилге килдизиниң начальниги Михаил Зырьяновтуң удуртулгазы-биле хоорайның 12 дугаар ниити билиг школазының баазазында ажылдап турар. 

Кызылда Президентиниң кадет училищезинче сургуулдар хүлээп алырының ажылында ТР-ниң Шериг комиссариады, ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем, Кадык камгалалының болгаш Информатизация болгаш харылзаа яамылары, ТР-ниң Өг-бүле талазы-биле агентилели хаара туттунган. ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем яамызы училищезинче кирериниң шылгалдаларын  эрттирер белеткел ажылын  план езугаар бедик деңнелге чоруткан. 2014 чылдың июнь 20-де «Кызылда Президентиниң кадет училищезинче кирериниң шылгалдаларын организастаарының дугайында» дугаары 813-«д» дужаал езугаар боттарының школаларынга шилилге чадазын эрткен оолдар орус болгаш даштыкы дылдарга, математикага экзаменнерни, күш-дамыр сайзыралының талазы-биле шылгалдаларны дужааган.

19.07.2014 20 чылдың нүүрүнде

Казна албан чери

Июль 10-да ТР-ниң Чазааның Бажыңының хуралдаар залынга Тыва Республикада казна албан чериниң эргелелиниң тургустунганындан бээр 20 чыл болган юбилейинге тураскааткан байырлыг хурал болуп эрткен.

Аңаа федералдыг казна албан чериниң административтиг эргелелиниң начальниги Андрей Гурович, ТР-ниң садып алыышкын адырында контроль системазының таарыштырылга талазы-биле сайыды Юрий Килижеков, РФ-тиң федералдыг казна албан черлериниң девискээр органнарының удуртукчулары, ТР-ниң сайыттары, ТР-ниң Дээди Хуралының төлээлери  база республиканың казна албан чериниң хоочуннары, ажылдакчылары киришкен. Хуралдың эгезинде ТР-ниң казна албан чериниң эргелелиниң удуртукчузу Солангы Саая Тывада казна ажыл-чорудулгазының төөгүзү,  хөгжүлдези база моон соңгаар сорулгалары-биле таныштырып, солун илеткелди кылган. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң өмүнээзинден байыр чедириишкинин Юрий Килижеков дамчыдып, республиканың экономиктиг сайзыралының база бир кол угланыышкыннарының бирээзи болуп турар адырның ажылдакчыларынга чедиишкиннерни, өг-бүлелеринге, чоок кижилеринге чүгле экини күзээн.

19.07.2014 Тываның ак коңгазы

Россияның Бойдус яамызының болгаш «Бойдус» фондузунуң чарлааны Бүгү-Россияның «Россияның аллеязы» патриотчу акциязынга дүүштүр чурттуң 85 субъектизи бо чайын боттарының ногаан демдектерин шилип алыр.

Ногаан демдектерни шилиириниң талазы-биле ажык бадылаашкыннар 2014 чылдың июль 1-ден август 31-ге чедир РОССИЯНЫҢ АЛЛЕЯЗЫ акцияның  албан-езузунуң сайтызында (ruspriroda.ru.) чоруп турар. Бадылаашкыннарга  бүрүткел негеттинмейн турар. Кайы регионнуң чурттакчызының бадылап турарын система боду тодарадыр. Чаңгыс хонуктуң дургузунда бир IP дамчыштыр 10 катап, бир регионга бирден хөй эвес бадылап болур. Хоруттунган чүүлдер база бар. Ол дээрге бадылаашкын түңнелдерин компьютер технологияларын ажыглап тургаш, эде таарыштырары-дыр. Өске арга ажыглаан бадылаашкыннарны күш чок болдурар.

19.07.2014 Юбилейге белеткелди сайгарган

Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылын, Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылын байырлаарынга белеткелдиң талазы-биле организастыг комитеттиң үнүүшкүннүг хуралы Кызылга, Чазак Бажыңынга болган.

Хуралды Россия Федерациязының регион сайзырал сайыдының оралакчызы Михаил Крук даргалап эрттирген, аңаа эрге-чагырганың федералдыг органнарының төлээлери, республиканың Чазааның кежигүннери, керээлиг организацияларның удуртукчулары киришкеннер. Ажылчын бөлүктүң киржикчилери Тывага июль 5-те-ле келген, хуралга чедир ийи хонук арткан турда туттунуп турар бүгү объектилерге олар четкеннер, байдалды өөренип көргеннер, ынчангаш чөвүлел хуралга чугаа элээн тодаргай болган, «тургустунган айтырыг бүрүзүнге хамаарыштыр эргелеп-башкарылга шиитпирлерин хүлээп алыры» — деп, оралакчы сайыт демдеглээн. «Бистиң бөгүнгү ажылывыс дээрге июнь 19-та Москвага сайыт Игорь Николаевич Слюняевтиң даргалаашкыны-биле эрткен оргкомитеттиң хуралының уланчызы-дыр — деп, Михаил Крук уламчылаан. — Бир чүс чыл болган юбилейлер дээрге чугула байырлал-дыр, ынчангаш аңаа уткуштур планнаттынган бүгү  чүүлдер чогуур хуусаазында, эки шынарлыг күүсеттинер ужурлуг».

19.07.2014 Сайгарылгалыг семинар

Июль 8-те ТР-ниң Чазак Бажыңының 1 дугаар хуралдаар залынга социал угланыышкынныг коммерцияга хамаарышпас организациялар биле хөй-ниити эгелээшкиннериниң муниципалдыг программаларын деткиир талазы-биле сайгарылгалыг семинар болган. Аңаа ТР-ниң Экономика, Социал хөгжүлде, Саң-хөө яамыларының төлээлери, муниципалдыг тургузуглар даргаларының социал политика талазы-биле оралакчылары, коммерцияга хамаарышпас организациялар удуртукчулары киришкен.

Республика чергелиг семинарны ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчызы Артур Монгал ажыдып тура, коммерцияга хамаарышпас организациялар дээрге ниитилелдиң болгаш хөй-ниити политиказының чарылбас кезээ дээрзин демдеглээш: «Олар хамааты туруш, хамааты эгелээшкин, чаңгыс демниг чорук дээн ышкаш билиишкиннерниң ужур-утказын бедидип турарлар. А амдыызында ис чок читкен бичии уругну безин чүгле шагдаалар дилеп турар болгай. Шак ындыг байдалдарда дуза кадыптар хире хөй-ниитиниң волонтержу шимчээшкиннери хевирлеттинмээн. Ол талазы-биле хөй ажылды чорудар болгаш күрүнениң аңаа хамаарыштыр көрдүнген деткимчезин бүрүнү-биле ажыглаар ужурлуг бис» — деп чугаалаан.

08.07.2014 Июль 8 — Өг-бүле, ынакшыл болгаш шынчы чорук хүнү

Ынакшыл болгаш шынчы чорук дээш

Чыл санында июль 8-те, бүгү Россияда өг-бүле, ынакшыл  болгаш шынчы чорук хүнүн демдеглеп эрттирип турар. Ону бир дугаар 2008 чылда — өг-бүле чылында байырлап эгелээн. Христиан шажын езугаар өгленишкен улусту камгалап хайгараар Петр болгаш Феврония дээр бурганчаан кижилерни Муром хоорайда хөөржүткен. Ынчангаш өг-бүле байырлалын тургузар дугайында үзел-бодалды Владимир облазының Муром хоорайының чурттакчылары берген. РФ-тиң Күрүне Думазының депутаттарының саналы езугаар байырлалды албан езузу-биле бадылаан. 

Июль 4-те, өг-бүле, ынакшыл болгаш шынчы чорук хүнүн таварыштыр Тываның хөгжүм-шии театрынга республиканың үлегерлиг өг-бүлелерин хүндүткеп байырлаар хемчег болуп эрткен. Тыва Республиканың  Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол хүннүң маадырларынга байыр чедирип, күштүг ынакшыл, быжыг эп-найырал, бот-боттарынга хүндүткелден кадык-чаагай өг-бүлелер тыптыр, а бүзүрелдиг өг-бүле эвилелдери ниитилелдиң өзээн тургузуп, чурттуң ниити хөгжүлдезинге салдарны чедирер дээрзин чугаалаан.

08.07.2014 Хоочуннарның чырык адынга

86 харлап чорааш мөчээн Көрей дайынының киржикчизи Виктор Давидович Фунтиковту Тыва орнукшуткан.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол хоочуннуң төрел болгаш чоок кижилеринге ханы кажыыдалын илереткен. «Виктор Давидович бодунуң ачы-хавыяазының дугайында кажан-даа чугаалавас биче сеткилдиг болгаш ажыл-ишчи кижи чораан, а бодунуң чуртунуң болгаш чоок кижилериниң мурнунга хамааты хүлээлгезин ак сеткил-биле күүседип келген -- деп, республика Баштыңы демдеглээн. — Ол бичии оол тургаш-ла, дайынның аар-бергезин көрүп келген, ооң соонда күрүнезиниң эрге-ажыктарын ыракта Көреяга камгалап турган. Тайбың үеде-даа ол шериг кижи болуп арткан, ажыл-ишчи чоруктуң болгаш кижилерге эки хамаарылганың үлегерин көргүзүп келген. Ындыг кижи кажан-даа уттундурбас».

08.07.2014 100 чылдың чартыын эгин кожа

Өг-бүле — ниитилелдиң “көрүнчүү”. Аңаа аас-кежиктиг хөй чылдар уламчылаан тудум, ооң дазылы улам быжыгар. Өг-бүле, ынакшыл болгаш шынчы чорук хүнү таварыштыр өг-бүле тудуп, кады чурттаанындан бээр 50 чыл четкен Сайын-оол Байлакович, Анна Хапынаковна олардан аас-кежиктиң чажыды чүдел дээрзин чугаалажыр аргалыг болдум.

Сайын-оол, Анна Ондарлар “алдын кудазын” июнь 14-те демдеглеп эрттирген. Аңаа ажы-төлү, уйнуктары, дөргүл-төрели байыр чедирип, өөрүп четтиргениниң чылыг сөстерин йөрээген. Өгнүң эр ээзи Чадаананың ортумак школазын дооскаш, Омск хоорайның көдээ ажыл-агый институдунга өөренмишаан, ооң чанында шериг кафедразынга шериг албан-хүлээлгезин эртип, биче лейтенант эргелиг болгаш дээди эртемниг чанып келген. ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызының дужаалы-биле “Чыраа-Бажы” совхозунга кол зоотехник болуп, күш-ажылчы базымнарын эгелээн. Ооң соонда Сүт-Хөл району тургустуна бергенде, ооң күүсекчи комитединиң организастыг килдизинге ажылдааш, хүндүлүг дыштанылгаже үнген. Өгнүң херээжен ээзи Иймениң ортумак школазын, Кызылдың көдээ ажыл-агый техникумунуң саң-хөө салбырын дооскаш, төрээн суурунуң Культура бажыңын эргелекчилеп эгелээн. Ооң соонда Чөөн-Хемчик, Сүт-Хөл кожууннарынга социал адыр талазынга ажылдап чоруй, хүндүлүг дыштанылгаже үнген.

08.07.2014 Ажыл-ишчи өг-бүле

Чөөн-Хемчик кожууннуң Чыраа-Бажы сумузунда Өнер-оол, Наталья Донгактарның өг-бүлези мал-маганын өстүрүп, ногаазын тарып, ада-өгбезиниң ажыл-ижин уламчылап чурттап турар. 

Өг-бүле бир оолдуг, ийи кыстыг. Олар шупту Кызыл хоорайда амыдырап-чурттап турар. Уйнуктары алды четкен. Өгнүң херээжен ээзи 1974 чылдан эгелээш, амгы үеге чедир сумунуң эмчи амбулаториязының фельдшери бооп ажылдап турар, а эр  ээзи – 1969-1977 чылдарда «Чыраа-Бажы» совхозунга, эмнелгезинге чолаачылаан. 1984 чылдан 2007 чылга чедир Чадаананың арга камгалалының күрүне инспектору бооп ажылдаан, амгы үеде ол хүндүлүг дыштанылгада. Өнер-оол Донгактың ачазы Мончук-Хол Лопсанович ТР-ниң алдарлыг малчыны, а авазы Чигден  Кармаевна – 11 уругну өстүрүп кижизиткен маадыр ие.

07.07.2014 СЕРГЕЙ ШОЙГУ ЧУРТУНГА КЭЭП ЧОРААН

РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу июль 4 болгаш 5 хүннеринде Тывага чораан, ол Президентиниң кадет училищезиниң тудуун барып көрген болгаш Кызылдың чурттакчызы кижи дег хоорайны кезий кылаштаан.

Ол магазиннерже кирип, чамдык чүүлдерни садып ап, бодунуң баарынга ынак чораан черлеринге четкилээн-даа. Кудумчуларга үр эвес селгүүстеп чорааш орукка ужурашкан кижилер-биле ол улуг күзелдии-биле хөөрешкен-даа.

Тудуг объектизин көрген соонда РФ-тиң камгалал сайыды Президентиниң кадет училищезиниң ийиги өөредилге корпузу 2015 чылга чедир туттуна бээр деп бүзүреткен. Ол сураглыг училищеге хүлээп алыр сургуулдарның баштайгы чыылдазының дугайында Тываның Баштыңы Ш.Кара-оол дыңнаткан соонда, Сергей Шойгу ындыг шиитпирни хүлээп алган. 65 олутка шилилге аажок берге болган. Хүлээп алыышкын комиссиязынче 600 ажыг билдириишкин кирген. Ол ышкаш аңаа эвээш орулгалыг болгаш чогумчалыг эвес өг-бүлелерниң салым-чаяанныг ажы-төлүн хүлээп ап турарын Шолбан Кара-оол чугаалаан, республиканың бүгү кожууннарынга олуттарны берген.

07.07.2014 Бүгү чуртка нептерээр

Чаа тыва марканың үндүрүлгези

Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга уткуштур үндүрген маркаларны бадыткаарының езулалы Кызылга болуп эрткен.

Тываның Чазааның, ТР-ниң Информатизация болгаш харылаза яамызының Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга уткуштур үндүрген марказының тускай бадыткалын Виктор Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга эрттирген, аңаа харылзаа адырының хоочуннары болгаш ажылдакчылары, хөй-ниитиниң төлээлери киришкен. Төөгүлүг ол болуушкунга уткуштур Национал музей Тывага хамааржыр ховар маркаларның делгелгезин организастаан, ону аалчылар болгаш чыылганнар улуг сонуургал-биле көргеннер. Маркага бадыткал демдээ болур почта штемпелин базар хүндүлүг хүлээлгени Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга, «Россияның почтазы» федералдыг күрүне албан чериниң филиалының удуртукчузу Владимир Ревенкога, Тываның информатизация болгаш харылзаа сайыды Органа Натсакка, өөредилге сайыды Каадыр-оол Бичелдейге онааган. Бир муң тиражтыг кылдыр үндүрген юбилейлиг чагаа хавын база аңаа делгээн.

07.07.2014 Тураскаалга мөңгежидээлиңер

Тыва эки турачыларның чырык адынга чаңгыс улуг тураскаал-даа чок. Оларның 70 чыл оюн таварыштыр Кызыл хоорайның Ленин кудумчузунга азы Улуг-Хемниң паром аксынга маны даштан сиилбип кылган, чижээлээрге, аъдын мунган Кечил-оол Түлүш эки турачы өөрлерин долгандыр тургузуп алган турар улуг мемориал-тураскаалдан кылза кандыгыл? Шупту 206 кижи-дир, оларның аразында – 18-тен 20 харга чедир 10 аныяк кыстар. Дайын шөлү хамаанчок өлүм-чидим көрүп чорбаан аныяк кыстарга ол коргунчуг дайын кайы хире бергезин даап бодаар бис.

Бир катап 70 чылдар эгезинде сургакчылап чорааш, Ада-чурттуң Улуг дайынынга дузалажып турган эки турачы угбай Севил Ооржакка душ бооп ужуражы бердим. Хөйнү көрген маадыр угбай-биле өөрүшкү-маңнайлыг чугаалажы бердивис:

07.07.2014 Оваа дагылгазы

Эрзин кожууннуң Мөрен сумузунга Ак-Хайыракан оваазын чыл санында дагыыры чаңчыл болган.

Бо чылын овааны Дамдын Бораагайның өг-бүлези солун кылдыр дагаан. Ол хүн хар чаап, хадып-даа турган болза, чоннуң хей-аъды бедик турган. Бичии уруглар аразында чадаг чарышка бирги черни Мин-Доржу Учурал алган. Улуг улус аразында хүрешке Кедик Куулар шүүлгеш, хой-биле шаңнаткан. Хоочуннар аразында чадаг чарышка бирги черни Саара Аракчаа алгаш, термос-биле шаңнаткан, а хоочун эр улус аразынга Анатолий Өлзей ийиги черни алгаш, бир шоодай далган-биле шаңнаткан. Ооң соонда чонга Мурат Дамдын каргырааны күүсеткен. Оваа дагылгазынга келген чонун шайладып, хүндүлээннер. Мөрен сумузунуң чагырга даргазы Сеңги Соян чыылган чонга байыр чедирген. Келир чылын овааны дагыырын Орус Намдалга, Александр Сараагайга болгаш Орлан Сереңмаага дамчытканнар.

07.07.2014 Тыва дыл — эрте-бурунгу дыл

Ном-дептерден тываларның эрткен төөгүзүн номчуп чоруурга, кижиниң билбес чүүлдери хөй болур-дур. «Тоба», «дубо» деп сөстер бистиң эраның II-III вектеринде кыдат бижимелдерде демдеглеттинген. «Урянхай. Тыва дептер» деп номда «урянхай» деп сөстүң элээн каш хевирлерин айтып каан: Уланхоудан улянха, ву-лян-хэден ву-лян-хай деп сөстер укталып тывылган. Көрейлер даштыкыларны «оренгой» азы «оранкай», урянхит аймактарны бистиң эраның 552 чылдарындан бээр билдинип эгелээн деп база бижээн. «Моолдуң чажыт төөгүзү» деп номда «урянхай» деп сөс хөйү-биле ажыглаттынып турар. Бо номну 1240 чылда уйгур дылда бижиттинген деп номчаан мен. Ында «урянхай» деп сөстү арга-арыг чурттакчылары дээн тайылбыр база бар.

Тыва тоолдарда оюн оя, чигин чире чурттап чоруур болгай. Ой-чиктиң чурттакчылары база чадавас. Урянхайның бир чедимче чок утказы моол дылда «уранхай» деп очулдурарга «орбак» дээн сөске дөмейлежип турарындан деп бодаар мен.

07.07.2014 Июль 6 — Ыдыктыг XIV Далай-Ламаның төрүттүнген хүнү

Июль 6-да бүгү делегейниң буддистериниң Энерелдиг баштыңы — Ыдыктыг Далай-Лама Башкывыстың төрүттүнген хүнү. Ол хүн көк Аът чылының чайының ортаа ак Аът айының 9 чаазы хуулгаазын хүн-биле дүгжүп, капсырлажып турары – эки демдек. Бойдустуң бир онзагай үези. Бо хуулгаазын үеде чүгле буддистер эвес, а бүгү депшилгелиг кижи төрелгетен Ыдыктыг Башкывыстың ханы уткалыг өөредиинге долу бүзүрелин илередип, делегейге тайбың чорукче чүткүлдүг чоруп турар. Ыдыктыг Башкының бүгү Россияның буддистеринге Индияда чорудуп турар Өндүр Өөредилгезинге Тываның чүдүкчүлериниң идепкейлиг киржип турары өөрүнчүг. Эң ылаңгыя аныяктарның интернет болгаш өске-даа массалыг информация чепсектерин дамчыштыр шажынга сонуургалы бедип турары илдең.

07.07.2014 Аас-кежиктиң хүнү

Июль 2-де Кызыл кожууннуң Каа-Хем суурунга өскүс уругларга ийи-ийи квартиралыг он ийи чуртталга бажыңнарының дүлгүүрүн тыпсырының байырлыг езулалы болган.

Ол езулал аажок байырлыг байдалга, тудугжуларның, Кызыл кожууннуң болгаш Каа-Хем суурнуң чагыргаларының удуртукчуларының киржилгези-биле болуп эрткен. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ол байырлалдың хүндүлүг киржикчизи болган, чуртталга бажыңнарын алыр уруглар ону диңмиттиг «ура»-биле уткааннар. Өңнүг шарлар, белектер--бажың эт-херекселдери… дээш, чүү чок дээр! Өөрүшкүнүң карак чажы база эвээш эвес болган. «Мурнунда чүнү-даа канчаар аайын тыппайн ыглап турган мен, ам бөгүн өөрүшкүнүң карак чажын төктүп тур. Аас-кежиктиг кижи-дир мен, ол дээш силерге өөрүп четтирдим!»--деп, Алдынай Кюжюгет чугаалаан.

07.07.2014 «Чаңгыс демниг Россияда — чаңгыс демниг Тыва»

Делегей чергелиг эртем конференциязы

Июль 3-4 хүннеринде Кызылга Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чыл оюнга тураскааткан делегей чергелиг «Чаңгыс демниг Россияда — чаңгыс демниг Тыва: төөгү, амгы үе, келир үе» деп эртем конференциязы болуп эрткен. Аңаа Россияның эртемнер академиязының төлээлери, чурттуң аңгы-аңгы регионнарындан база Япония, Турция, Казахстан, Моолдан эртемденнер келген. Тываның эртем адырының төлээлери аалчыларын төлептиг уткуп-хүлээп, конференцияга идепкейлиг киришкен.

Байырлыг ажыдыышкын Тываның Чазааның хуралдаар залынга болган. Делегей чергелиг конференцияның киржикчилеринге ТР-ниң Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң байырын ооң оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак чедирген. Тываның Чазааның Даргазы ук конференция юбилейлиг чылда эртем адырында болуп турар хемчеглерниң өзээн ээлеп турарын демдеглеп, ооң түңнелдери республиканың келир үедеги сайзыралынга ужур-дузалыг болурунга бүзүрелин илеретпишаан, эртемденнерниң чогаадыкчы ажыл-ижинге чаа-чаа ажыдыышкыннарны, чедиишкиннерни күзээн.

07.07.2014 «Кадайланыышкын»

Москваның В.Маяковский аттыг академиктиг театрының артистериниң Тывага оюн-көргүзүү Н.В.Гогольдуң «Кадайланыышкын» деп шиизи-биле доозулган. Бо сураглыг шиини номчуваан, көрбээн кижи ховар-ла боор. Бистиң В.Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театры база ону каш чыл бурунгаар тургускан, тыва көрүкчүлер улуг сонуургал-биле көрген.

Маяковский театрга «Кадайланыышкынны» режиссер Сергей Арцибашев тургускан. Ниитилелде өскерлиишкиннер хамаанчок,  бодунуң хууда амыдыралын-чуртталгазын безин өскертип шыдавас, шиитпир чок, чайгылчак эр кижини бо шииде көргүскен. Шииде кино болгаш театрның ат-сураглыг артистери, Россияның Улустуң артистери Светлана Немоляева, Игорь Костолевский, Михаил Филиппов олар кол рольдарны ойнап турар. Совет болгаш российжи кинонуң сылдызы Игорь Костолевскийни («Звезда пленительного счастья», «Безымянная звезда», «И это все о нем») бо шииде ажылындан кижи танывайн баар чыгыы, чүге дизе ону үргүлчү аныяк, чараш, көскү, талантылыг кижилерниң овур-хевирлерин ойнап келгенинден эки билир бис, а «Кадайланыышкында» ол бирде каттырынчыг, бирде чаржынчыг апаар, шала аамайзыг болгаш улгады берген эр кижини ойнап турар. Yстүнде адааным үш актерлар шиини езулуг амдан киир ойнап турар деп эскердим. Ылаңгыя Светлана Немоляева назы-харынга чанныр хире эвес-тир, Кудажы кадайның овур-хевирин бүзүренчиг кылдыр «диригжидип» шыдааны-биле хамыкты ол кайгаткан. Любовь Руденко, Михаил Филиппов оларның оюнун база магададывыс. Шиини хөйнүң ырлары, дириг хөгжү

04.07.2014 209 уругга путевкалар

Россияның онза солун черлеринге баары-биле федералдыг грантылар езугаар чиигелделиг турларны Тываның уругларынга база белеткеп турар.

Уруглар туризмин сайзырадыр сорулгалыг федералдыг төлевилел езугаар Тываның өөреникчилери бо чайын чурттуң он-он хоорайларын кезип, аян-чорук кылыр аргалыг болур. Россияның янзы-бүрү  чоннарының культуразын, езу-чаңчылдарын делгередир база аныяк-өскенни чурттуң төөгүзү-биле  улам ханы таныштырар сорулгалыг төлевилелди РФ-тиң Культура яамызы боттандырып турар. Тыва Республика бо төлевилелде бир дугаар киржип турар. Россияның онза солун черлеринге уругларны чедирер дээш экскурсия болгаш турисчи аян-чоруктарны белеткээр талазы-биле федералдыг грантылар шилилгезинге Тыва Республика киришкеш, ойнап алганы бо. ТР-ниң Культура яамызының дыңнадып турары-биле алырга, Тываның уругларынга 209 чиигелделиг путевкаларны берген.

03.07.2014 Бир олутта — тос кижи

Бо чылын республикага ажыттынар Президентиниң кадет училищезинче кирериниң шылгалдалары Кызылда эгелээн. 

Июльдуң 1-ден 17-ге чедир тускай комиссия бирги шилилге чадазын эрткен болгаш шиитпирлекчи шылгалдалар дужаар кылдыр санаттынган 591 элээдиниң билиин шылгаар. Тываның Өөредилге яамызының дыңнатканын езугаар алырга, училищеже кирериниң конкурузу дыка нарыыдаан — бир олутче 9 кижи кордап турар. Ынаар кирип алыр дизе элээди оолдар дөрт эртемге—орус болгаш даштыкы дылдарга, математикага билиин шылгадыр, күш-дамыр сайзыралын көргүзер. Кирериниң шылгалдазын дужаарының бүдүүзүнде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол хүлээп алыышкын комиссиязының даргазы, РФ-тиң Камгалал яамызының шериг өөредилге килдизиниң начальниги Михаил Зырянов-биле ужурашкан. Чиигелделиг категорияның уругларынга хамаарыштыр Чазак Даргазы бодунуң бодалын база катап илереткен. Кирериниң шылгалдазын дужаар кылдыр  санатканнарның аразында ындыг категорияның уруглары 74 кижи болган. А ниити олуттарның саны 65.

02.07.2014 «Тоолчургу оранда келген дег бис...»

Июль 1-де Тываның Чазаанга аалчыларывыс — Владимир Маяковский аттыг академиктиг театрының артистери-биле парлалга конференциязы болуп эрткен. 

Конференцияның эгезинде ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак  республиканың төөгүзүн каксы таныштырып, Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чыл оюнга хамаарыштыр чугаалаан. Тыва-орус чоннарның аразында харылзаазын, чаңгыс салым-хуузун Россияның ат-алдарлыг артистери аажок сонуургаан. Гастрольдар ажылын деткиир федералдыг төптүң генералдыг директору Евгения Шерменева Тываның В.Көк-оол аттыг национал хөгжүм-шии театрынга Хүндүлел бижикти ооң директору Тываның Улустуң артизи Станислав Ирильге  тывыспышаан, тыва театрның чылыг-чымчак хүлээп алыышкынын онзалап демдеглээн. Россияның алдарлыг артизи Любовь Руденко Тываның арыг агаарын, бойдус чурумалын кайгап ханмаанын магадап чугаалап тура, бир-ле дугаар тыва театрга Тываның  Улустуң артизи Станислав Ирильдиң хөөмей-сыгыдын дыңнааш: «Тоолчургу оранда келген-дир бис» — деп бодаанын өөрүшкү-биле чугаалаан. Ол ышкаш өске-даа артистер боттарының Тыва, тыва театр, тыва көрүкчү дугайында бодалдары-биле үлешкен. Олар шупту Тывада сагыш-сеткил хайныктырар кайгамчык чараш чүүлдер хөй болганын демдеглээннер. «Тыва көрүкчүлерниң шиилерни харамдыгып, оларның утка-шынарынче сиңнигип көөрү өөрүнчүг-дүр.

02.07.2014 Чаартылганың үези

Тываның Чазаа чоннуң чуртталгазының деңнелин өрү көдүрүп, чогуур байдалды тургузар дээш, чаагайжыттынган бажың-балгаттарны тудуп турар.  Республиканың хоорай, суурларында чуртталга бажыңнарының туттунуп турары дээрге бурунгаар хөгжүлдези болгаш ажылдың үре-түңнелдии болур. Тудуг ажылы  чүгле чугаа кырында эвес, кайда-даа көскүзү-биле кылдынып турары илдең. 

Чамдык тудугларны шалыпкыны-биле тудуп дооскаш, ажыглалга киирип турар. Найысылалдың Суворов кудумчузунда үш каът чаа чуртталга бажыңнарын  «Жилье» КХН тудуг албан чери эрткен чылдың башкы айында эгелээн.  Ол чаагайжыттынган бажыңнарның бирээзин ол-ла чылдың декабрь айда кылып дооскан. Кайы ырактан  көскү,  үш каът чаа бажыңны хоорайда киир бижидилгелиг оочурда турар өскүс уругларга берген. Чурттаар бажың оочурун үрде манаан уругларга канчаар-даа аажок өөрүшкү. ТР-ниң Чазаа бо айтырыгны оюп эртпейн, өскүстерге дыка эки дузалап турарын демдеглевес арга чок. Чаа бажыңнарның дүлгүүрүн алган чурттакчылар боттарының сеткилинден: «Чаа бажың дээш четтирдивис», «Сеткилимден өөрүп тур мен» — деп удуртукчуларга оларның чугаалап турары-даа чөптүг.

02.07.2014 Чагытайда чаа хүрээ

Хиндиинде хир чок, аяс ак-көк дээрде хүннүң чырыы изиңнеди чип турар халыын изиг хүнде найысылал Кызылдан Чагытай хөлче үнүптүвүс. Таңды-Ууланың эдээ чоокшулаан тудум, агаар-бойдус өскерлип, шокар булуттар хүннү дуглай кааптып, хензиг када-даа бол, сериидеш кыннып чор. Чагытайже чоокшулап, чаа хүрээниң барааны көстүп келирге, ооң чанында хөй янзы автомашиналарның соңгалары хүнге чайынналып, чылчырыктап турарын, бөгүн мында та чеже кижи республиканың чүк санындан чыглып келгенин магадап ордувус. Чаа хүрээ — «Сангье Чолинг»  (Бурганның саадап олурар оран-савазы дээн уткалыг) Даян төвүнүң байырлыг ажыдыышкынын манаан чонну, шынап-ла, кижи санап четпес. Канчап сыңчыр ирги бис деп бодал башка шывараш кынныр. Хөгжүмнүң байырлыг үнү чаңгыланган соонда, хүндүлүг аалчылар –ТР-ниң Баштыңы — Чазааның Даргазы Ш.В.Кара-оол, хүндүлүг Шивалга Ринпоче башкы олар чедип кээрге-ле, чаа хүрээниң эжии ажыттынды. Хүндүлүг аалчылар баштады бүгү чон мурнун былаажып кирипти. Идиктерин, бөрттерин уштуп алыр чурумну сагып, хөйнүң соондан кирип келгеш, кайгап кагдым. Ынча хөй кижи кирип кээр, кайгамчык улуг оран-сава-дыр. Мурнунда кирер улуг эжиинден аңгыда, ийи кыдыкы талазында база эжиктерлиг, улуг, чырык соңгаларлыг. 

02.07.2014 Чалыы назынның байырлапы

Июнь 29 — Россияның аныяктар хүнү. Кызылга бо байырлал Арат шөлүнге болуп эрткен. 

 «Голос Азии» радиостанцияның ажылдакчыларының бо байырлалды солун эрттирер дээш күжениишкиннерин демдеглевес аргажок. Арат шөлүнге Кызыл хоорайның аңгы-аңгы албан черлериниң төлээлери янзы-бүрү акцияларны, таныштырылгаларны, мастер-класстарны эрттирген. Аныяктар янзы-бүрү оюннарга, викториналарга киришкен. Мөөрейлерниң тиилекчилеринге суй белектерни сөңнээн. Хөөмейжилер чыылган чонга хөөмей-сыгыдын бараалгаткан. «Кызылга ынак мен» деп ачы-дуза акциязын организастааш, бичии чаштарга болгаш аныяктарга «Кызылга ынак мен» деп бижиктиг футболкаларны үлээн. Уран чүүлдүң бир онзагай хевири скульптура делгелгези болган. Чүгле Тывадан эвес, Россияның өске регионнарындан келген даш чонукчулары аныяк-өскенге мастер-класстарны эрттирген, улус чон ону холу-биле тудуп, кылыр аргалыг болган. Чурукчулар бичии чаштарның, аныяктарның, улуг улустуң чуруктарын чуруп бараан болуп, хөйнүң сонуургалын оттурган. Каастаныр «булуңче» бичии чаштар база улуг улус дыка идепкейжи барып, арнынга база хол, буттарынга янзы-бүрү хевирлиг чуруктарны чурудуп ап турган.

02.07.2014 Аныяктар хүнүнүң хүрежи

Июнь 29-та Совет Тываның 5 чылы стадионунга Аныяктар хүнүнге тураскааткан тыва хүреш маргылдаазы болуп эрткен. Аңаа 35 хар чедир назылыг чүс чыгыы мөгелер күжүн шенешкен. Халыын изиг хүн турза-даа, көрүкчүлер стадионга хөйү-биле чыылган. Олуттарын ээлепкен, маргылдааның эгелээрин четтикпейн манап орган көрүкчүлер бо хүреште Чаан мөге Эрес Кара-Сал, Начын мөге Айдың Очуржап олар хүрешпес дээрзин билип алган аажок хараадап ордулар. «Аныяк мөгелер ортузунда дыка хөй шыырак оолдар бар апарган. Ынчангаш хүрешке кым шүүрүн баш удур чугаалаары нарын» дижип, Сайын-Белек Түлүш шүүр ирги бе азы Ай-Демир Монгуш бе дээрзин аразында, маргыжа аарак, чугаалажып орарын дыңнадым. Бирги салыгда жеребьевка езугаар тиилелгеже ийи кордакчы мөгелер таваржы бээрге, стадион «улуг тынып», хараадап шаг болду. Ол дээрге Арзылаң мөге Сайын-Белек Түлүш биле Начын мөге Начын Монгуш олар-дыр. «Болар сөөлгү салыгда душчур ужурлуг мөгелер-дир ийин, а богда, канчап бирги салыгда-ла душчу бээрлери ол дээр силер?!» дижип ор бис. Элээн болганда, черле арга-дуржулгазы улуг Сайын-Белек Түлүш октап алды.

02.07.2014 Алдарлыг актриса

Июнь 27-де бистиң республикада Москваның В.Маяковский аттыг академиктиг театрының артистери аалдап келгеш, шиилерин чонга бараалгадып турарлар. 

Оларның аразындан РФ-тиң алдарлыг артизи Ольга Евгеньевна Прокофьева июнь 29-та  Yндезин тыва  культура төвүнге чыылган чон-биле ужурашкан. Ужуражылга үезинде бо артистиң шүлүктеп  база шиилерден үзүндүлерни чугаалап турарын көргеш, ТР-ниң алдарлыг артизи Надежда Наксылга дөмейлеп олурдум. Бистиң чаңгыс чер-чурттуувус «Оттуг-тергезин» (Сарыг-оолдуң) чугаалаптарга-ла, көрүкчүлерниң хей-аъды ала-чайгаар көдүрлү бээр болгай. Мээң караамга Надежда Наксылдың овур-хевири ынчаар-ла чуруттунуп арткан ийин. Ольга Прокофьева база шак-ла ындыг-дыр. Алдарлыг актриса 1963 чылдың июнь 20-де Москва облазының Одинцово хоорайынга төрүттүнген. Бичиизинде балет артизи болур күзелдиг чораан. Школа дооскаш, театр уран чүүлүнүң дээди өөредилге черинче шылгалдалар дужаагаш, эртпейн барган. Ам канчаар, чыл эрттирер эвес,  телевидениеге  ажылдаан. Yе саадаар эвес, айлар дыка дүрген шуужуп эрте берген. Күзелин чедип алыры-биле шылгалданы база катап дужаагаш, ГИТИС-тиң актер факультединиң студентизи болган. 1985 чылда институтту дооскаш, Маяковский театрының сценазынга күш-ажылының баштайгы  базымнарын эгелээн. Ол театрга 29 чыл бараан болуп  ажылдааш,  дыка хөй шиилерге база киноларга ойнаан. «Дядюшкин сон», «Моя прекрасная няня» дээш, оон-даа хөй ажылдарын көрүкчүлер эки билир.

26.06.2014 Шаңналдарны,дүлгүүрлерни тывыскан

Полицияның эң эки участок төлээлеринге күрүне шаңналдарын болгаш албан-хүлээлгеге ажыглаар чаа автомобильдерниң дүлгүүрлерин тывыскан.

Байырлыг езулал Тыва Республиканың Чазааның бажыңының баарынга болган. Эң эки участок төлээлеринге оларның коллегалары болгаш ИХЯ-ның хоочуннары, Чазак кежигүннери, парлалга ажылдакчылары көрүп турда, байырны чедирген. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол полиция ажылдакчыларынга мынча дээн: «Полицияның участок шагдаазы дээрге эрге-чагырганың чонга эң чоок төлээзи-дир. Ону кижи бүрүзү таныыр-билир ужурлуг. Төлээниң харыылап турар участогунуң чурттакчы бүрүзү ооң телефонунуң дугаарын билир болза эки. Социал айтырыгларны безин шиитпирлээрде участок төлээзиниң киржилгези аажок чугула. Амгы үеде республикада 134 участок төлээлери хоойлу-дүрүмнү болгаш чоннуң амыр-дыжын камгалап турар. Кем-херек үүлгедиишкиннериниң бештиң бирин, чыл санында административтиг чурум хажыдыышкыннарын бүдүн чартык муңдан эвээш эвести илередип турар силер. Чер-черлерде ажылдап турар участок төлээлеринге техниканы тускайлаар дээни аажок шын шиитпир-дир. Ону ажыктыг ажыглаарыңарга, даандырган эт-хөреңгиге камныг чоруктуң үлегерин көргүзериңерге идегеп тур мен».

26.06.2014 «Чурагайның дең эвес чоруун» чайладыр

Россияның Национал чаагай чорук фондузу Тывага чүгле демир-орук тударынга эвес, «чурагайның дең эвес чоруун» чайладырынга база дузалаар.

Ооң төлевилелинде республиканың дүрген харылзаа тудар Интернетче коштунмаан, 250-ден 500 кижи чедир чурттакчылыг бичии суурларынче харылзааның волокно-оптика шугумун шөйери кирип турар. Россияның Чазаа эрткен неделяда Ростелекомнуң регионнарның «чурагайның дең эвес чоруун» чайладыр дээн планын деткиир деп шиитпирни хүлээп алган болгаш ол төлевилелди боттандырарынга акша-хөреңгини национал чаагай чорук фондузундан тускайлаар сорулганы салган.

26.06.2014 Тес-Хемчилерге эмчилер четкен

Кадыкшылдың оруу

«Кадыкшылдың оруу» деп губернатор төлевилели-биле кожууннарже үнүүшкүннер кылып турар эмчи бригадазы май 17-19 хүннеринде Тес-Хем кожуунга четкен. Кожууннуң аңгы-аңгы суурларының чурттакчылары эмчи шинчилгезин эртип, эмчилерден сүмелерни алыр аргалыг болган.

Эмчилер манаан улуг назылыг, даянгыыштыг хоочуннар, улуг-бичии кижилер хөйү-биле келген. Чон колдуунда эндокринолог, кардиолог, невролог, карак эмчизинче хөй бижиткен. Тускай дерилгелиг «КАМАЗ-та» гинеколог, маммолог эмчилер херээжен чонну хүлээп ап турар.

Берт-Даг сумузунуң фельдшер пунктузу бичии болганы-биле эмчилер сумунуң чагырга черинге чонну хүлээген.

26.06.2014 404 өскүс уругларга бажыңнарны тудар

Өскүстерниң эрге-ажыынга

Өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уругларга чурттаар оран-сава тудуу Тыва Республикада шудургу чоруп турар. Бир эвес тудуг ажылдарынче 2012 чылда федералдыг болгаш республика бюджеттеринден чүгле 104,450 муң рубль чарыгдаан болза, 2014 чылда уругларга оран-бажың тударынга 433 247,0 муң рубль түңнүг акша-хөреңги көрдүнген. Амыдыралынга каржы-дошкун байдалга таваржып, ада-иезин оскунуп, оларның быжыг деткимчези чок арткан уругларывысты чаа чурттаар бажыңнар-биле хандырары ышкаш буянныг үүле кайда боор, ынчалза-даа кандыг-даа ажыл-херекке чидиг айтырыглар база тургустунуп кээр.  Чаа туттунган бажыңнарның чамдык кезииниң шынарының талазы-биле эрге-чагырга органнарының төлээлери-даа, өскүс уруглар-даа чаңгыс эвес катап чугаалап турар. Маңаа хамаарыштыр база ук угланыышкында ниити ажыл-чорудулга дугайында ТР-ниң Чазак Даргазының оралакчызы, ТР-ниң тудуг болгаш коммунал ажыл-агый чаартылгазының сайыды Александр Свинцов болгаш ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилелдиң даргазы Раиса Борисовна Күжүгет-биле чугаалаштывыс.

24.06.2014 Тайбың чуртталга дээш четтирдивис!

Мөгейиг

Таптыг-ла 73 чыл бурунгаар июнь 22-де немец шериглер Совет Эвилелинче оор езу-биле халдап киргеш, бистиң чуртувустуң кызыгаарында хоорай, суурларын бомбалап эгелээн. Ада-чурттуң Улуг дайынының төнмес батпас чылдары ол хүнден санаттынып эгелээн. Бо дайынга дыка хөй чаңгыс чер чурттугларывыс эрес-дидими-биле тулчуп кирген, миллион-миллион кижилер амы-тынындан чарылганнар. Бистиң өгбелеривис деңнеп четпес аар өртек-биле ыдыктыг тиилелгени чаалап ап, келир үениң салгалдарынга тайбың-чаагай чуртталганы сөңнээн. Ынчангаш июнь 22-ни сактыышкынның болгаш кажыыдалдың хүнү кылдыр доктааткан. Бо хүнге тураскааткан хемчеглер бүгү Россияга болуп эрткен. Тыва эки турачыларның чурту – Тыва Республика база олардан чыда кагбаан. Июнь 22. Эртенгиниң 10 шак. Дээр бүргег. Соксаал чок чаъс. Амы-тынындан чарылган дайынчыларның тураскаалынга чечектерни салыр митингиге киржири-биле улуг, биче чон Кызылда Тиилелге шөлүнге чыглып келген. Кижи бүрүзүнүң арын-шырайында сактыышкынның, кажыыдалдың хөөннери сиңниккен-даа болза, чаңгыс аай эп-сеткилдиң, найыралдың, демнежилгениң хуулгаазын күжү оларны каттыштырып, тускай сорунза-биле чүглендирген ышкаш.

«Чаашкын. Агаар-бойдус безин бистиң-биле кады качыгдап тур — деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Контактыда» деп арынында бижээн – Ада-чурттуң Улуг дайынының коргуш-сыныш чок солдаттарының чырык ат-алдарынга шынчы болуп, оларның маадырлыг чоруунуң дугайында сактыышкынны келир үениң салгалдарынга арттырар ужурлуг бис. Каржы-дошкун, аш-чуттуг, түрегделдиг дайын чылдарында амы-тынындан чарылган база бо хүнге чедир чурттап четтикпейн барган солдаттарывыска мөгейдивис. Тиилекчилерге мөңге алдар!»

24.06.2014 Уругларга белек

«Буянныг 100 ажыл-херек»

Эрткен неделяда Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылынга “Буянныг 100 ажыл-херек” деп акцияга даянып, Республиканың өкпе аарыгларынга удур диспансерниң девискээринге «Челээш» деп бичии уруглар шөлчүгежиниң байырлыг ажыдыышкыны болган.  Ону Кызылдың 5 дугаар гимназиязының өөреникчилери болгаш ада-иелер 33 муң рубльди чыггаш, тургускан. Кызыл кожааны кескен соонда, диспансерниң девискээрин аян киирип турар чайганыыштарга уругларның каткы-хөглүг үннери дораан-на чаңгыланып, улуг өөрүшкү-биле ойнап кирипкеннер. Хөй-хөй айлар дургузунда эмнедип турар уругларга ол улуг деткимче болгаш дүрген сегиириниң бир аргазы дээрзи билдингир. Диспансерниң эмчилери, уруглар энерел сеткилдиг деткикчилеринге өөрүп четтиргенин илереткен.

24.06.2014 Саанчылар мөөрейи

Репортаж

Чылдың чайгы эргилдезиниң башкы айы – июнь 20-де, республиканың шыырак саанчыларының мөөрейин сонуургаар дээш, ырда кирген Балгазынче найысылалдан эртежик-ле үнүпкен бис. Чурумалдыг, чараш чуртувусту эргээн, ээр-дагыр оруктарны эртип чорааш, тараалаң Таңды кожууннуң эдээнде Балгазынның барыын талазында 20 километр черде  көктүг-шыктыг чайлагга чедип келдивис. Хевис чадып каан дег ногаан шыкта сериин, чайгы турлагда Балгазын суурнуң  «Тывахолдинг» КХН агроүлетпүр комплекизиниң сүт-бараан фермазы чайлаглаар дээш турумчуп алган. Чайлагны долгандыр арга-эзимниг даглар бүргээн, дамырак кара суглар шулурткайндыр агып чыдар, ында-мында мал-маган чаттып оъттаан, чурукчу кижи болза, херексели-биле дораан чуруй кааптар боор, а мен демир-үжүүм туткаш, бичии дептеримге көргенимни сактып ора, демдеглеп бижиийн. Кайнаар-даа көөрге, ногаан шыргай арга, чагыг езугаар-даа ышкаш ак-көк, аяс дээр, шимээн дааш чок, кулакка дыштыг, магалыы кончуг, шыпшың-на чүве.

22.06.2014 100 чылга белеткелди чогумчалыг деп үнелээн

Тываның Баштыңының ажыл-албаны

Россияның регион сайзыралының сайыды Игорь Слюняев Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның Үндезилеп тургустунганының 100 чылын байырлаарынга белеткелдиң болгаш эрттирериниң талазы-биле организастыг комитеттиң ээлчеглиг хуралын чыылдырган.

Хуралга Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол, федералдыг сайыттың оралакчызы Михаил Крук, РФ-тиң субъектилериниң инвестиция төлевилелдериниң, хөгжүлдениң тускай сорулгалыг инвестиция программаларының департаментизиниң директору Нурали Резванов, Россияның Экономиктиг сайзырал, Культура, Тудуг, Транспорт, Спорт, Өөредилге яамыларының төлээлери, Тыва Республиканың эрге-чагырга органнарындан Чазак Даргазының оралакчызы Александр Свинцов болгаш экономика сайыды Елена Каратаева олар киришкеннер.

22.06.2014 Крымга дыштаныры-биле

22.06.2014 Аалчывыс — Маяковский театры

Культура амыдыралы

Россияның сураглыг театрларының бирээзи – Владимир Маяковский аттыг академиктиг шии театры Тывага, июнь 27-ден июль 2-ге чедир, В.Көк-оол аттыг национал хөгжүм-шии театрынга чеди хонуктуң дургузунда шилиттинген шиилерин тыва көрүкчүге бараалгадыр. Тываның Россия-биле демнежилгезиниң 100 чылын уткуштур москвачыларның «белээн» магадап көөр аргалыг болуп турарывыс бо.Кайы-даа театрның гастрольдарын баш удур планнап каан турар ужурлуг, ынчангаш кандыг транспорт-биле чедерин, каяа чурттаарын, көрүкчүге таарыштыр кандыг репертуар шилип көргүзерин, декорация-дерилдезин, өртек-үнезин тодарадып, дугуржур ажылдар-ла хөй. 

19.06.2014 Алдын медальдарны тывыскан

Доозукчу — 2014

Июнь 18-те ТР-ниң Чазак Бажыңынга республиканың ниити ортумак билиг школаларының тергиин өөредилгелиг 47 доозукчузунга алдын медальдарны байырлыг байдалга тывыскан. Тываның Баштыңы - Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң доозукчуларга, ада-иелерге, башкыларга байырын ооң оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак чедирип тура, бо чылын алдын медальга төлептиг болганнарның чүгле 7-и оолдар болуп турарын онзалап демдеглээш, оларны олуттарындан туруп кээрин дилээн. Кажан эртем-билигге сундулуг оолдар чоргаар туруп кээрге, адыш часкаашкыннары диңмиттели берген. Анатолий Партизанович ындыг харыысалгалыг оолдардан күрүне баштыңнары, удуртукчулар үнер дээрзин онзалап демдеглеп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 1982 чылда Бүрен-Хем ортумак школазын алдын медаль-биле доосканы-биле холбап чугаалаан.

19.06.2014 Ыдыктыг Бай-Тайганы дагаан

Бай-Тайга — Тываның ыдыктыг бедик даа. Ооң дагылгазын июнь 13-те эрттирген. Ол хүн Чаа Оваага бир муң беш чүс хире Тываның экер эрлери чыглып келгеш, ыдыктыг, авыралдыг, ачы-буянныг Бай-Тайгазының дагылгазынга киришкен.

Бай-Тайга кожуун чагыргазының даргазы Чап Донгак сөс алгаш, 1914 чылда VIII Богда-Кегээн Башкы Бай-Тайгага моорлап келгеш, Көп-Сөөктүң Чаа Оваазын үндезилеп тургускаш, ыдыктыг Бай-Тайганың дагылгазын эрттиргенинден бээр 100 чыл болуп турарын чыылганнарга дыңнаткан. Хүндүлүг Башкы ыдыктыг Бай-Тайганың сүлдезин улам бедидери-биле аңаа чүдүп, тейлеп, мөгейип, чылдың-на дагып чоруурун бай-тайгажыларга, Тываның чонунга чагаан. Сөөлгү үеде ол чагыгны чүдүкчүлер күүседип турарын Чап Шыырапович чугаалааш, ыдыктыг Бай-Тайганы Богда-Кегээн Башкының дагаанындан бээр 100 чыл болган дагылгазынга киржип келгеннерге байыр чедиргеш, чүдүкчү бүрүзүнге аас-кежиктиг, өөрүшкүлүг, буянныг, бай амыдыралдыг болурун күзээн.

19.06.2014 Түрк бижиктиг көжээлер

«Төрээн чуртуң төөгүп берем»

Чаа-Хөл кожуун тураскаалдыг черлер-биле байлак: петроглифтерлиг хаялар, Бурган-Даа, эрте-бурунгу түрк бижиктиг көжээлер…

Чаа-Хөл ортумак школазының тыва дыл болгаш чогаал башкызы А.Ю. Даваа болгаш Ак-Туруг ортумак школазының тыва дыл, чогаал башкызы Н.М. Сат биске Тываның эрте-бурунгу түрк бижиктерлиг тураскаалдарының дугайында чугаалап бээрге, оларның дугайында сонуургап, чанывыста турар өгбе бижиктиг тураскаалдарны көрүксеп, хөйнү билип алыксай берген бис. Башкывыс бистерни Шанчы суурнуң чоогунда турар Суглуг-Адыр деп черде   тураскаалче экскурсияладып чедирген. Ынчан бис 7-ги класска өөренип турдувус. Ол экскурсияның соонда бистерге бедик культуралыг, бижик-билиглиг чораан ада-өгбелеривистиң салгалдары болганывыска чоргаарал оттуп, ону улам шинчилээр күзелди кыптыктырган. А бир талазында биске аажок муңгаранчыг апарган: ол хире үнелиг, өгбелеривис бедик культуралыг, бижиктиг улус чораан деп херечилеп турар тураскаалывыс үрелип, буступ эгелээн. Чаа-Хөл кожуунда өгбелеривистиң бижиин көргүскен тураскаалдарны шинчилеп, өгбе бижиктиг тураскаалдарның дугайында материалдар-биле таныжып, оларның төөгүзүн чыып эгелээн бис.

19.06.2014 Тыва мөгелер тиилээн

Репортаж

Июнь 12. Национал парктың «Хүреш» стадиону. Тыва Республиканың болгаш Моол Арат Республиканың мөгелериниң хүрежи. Россияның, Тываның, Моол­дуң туктарын ийи чурттуң хүндүлүг спортчулары – Тываның болгаш Моолдуң Чаан мөгелери Андрей Хертек биле Дамиран Бумбаяр киискидип үндүрүптү. Ийи күрүнениң ыдык ырлары чаңгыланы берди. ТР-ниң ыдык ырын Тываның Улустуң хөөмейжизи Андрей Монгуш, Моолдуң ыдык ырын Кызылдың уран чүүл колледжизиниң сургуулу Түмен Өлчей күүсетти. ТР-ниң Дээди Хуралының даргазы К.Т.Даваа, МАР-ның Тывада чиңгине консулунуң төлээзи Россия хүнү-биле база Тыва биле Моолдуң аразында спортчу байырлал-биле көрүкчүлерге болгаш мөгелерге байыр чедирди. Стадионнуң ийи талазында удур-дедир чыскаалыпкан мөгелерни таныштырып эгеледи. ТР-ниң командазының тренери Чаан мөге Андрей Хертек, кежигүннери: Чаан мөге Эрес Кара-Сал, Арзылаң мөге Сайын-Белек Түлүш, Начын мөгелер — Ай-Демир Монгуш, Начын Монгуш, Алексей Монгуш, Буян Бүрбүчүк, Айдың Очуржап.

17.06.2014 Шупту чаагайжыдылгаже!

«Тыва – арыг-силигниң девискээри»

Ажылым аайы-биле Тываның ырак-чоок булуңнарын каш-даа эргип кезидим. Төрээн черимниң каас-чараш бойдузу дег, эргим черни тыппас-даа мен. Долгандыр арга-эзимниг, бедик дагларлыг, удазын дег шөйлү берген аржаан сугларлыг, хову-шөлде чаптып оъттаан тос чүзүн малдыг, казымал байлактыг — бай-ла оран. Бо хире чараш черивисти арыг-силиг тургузуп камгалаар хамаанчок, херекке албайн, бокталдырып турарывыс харааданчыг. Ынчангаш амыдыралчы айтырыгның дугайында чамдык эскериглеримге доктаап көрейн. Тываның мурнуу чүгүнде   Моол чурту-биле кызыгаарлашкан Эрзин кожууннуң удуртулгазы «Тыва – арыг-силигниң болгаш корум-чурумнуң девискээри» деп республика чергелиг мөөрейниң негелделерин боттандырары-биле 5 сумунуң чурттакчыларын  арыглаашкын болгаш чаагайжыдылга ажылдарынче кыйгырып, чогуур хемчеглерни ап,  чорудуп турар.

17.06.2014 «Азияның чүрээ» байырлап тур

Репортаж

Экии, фестиваль!

Июнь 11-ниң хүнү. Найысылал Кызыл. В.Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театры. «Азияның чүрээ» IV делегей чергелиг этнокультураларның фестиваль-конкурузунуң байырлыг ажыдыышкыны. Көрүкчүлер зал сыңмас, чаңгыс-даа хостуг олут чок. Хөгжүмнүң байырымныг үнү чаңгыланган соонда, башкарыкчылар  сценаже чогаадыкчы коллективтерни чалай берди: «Күчү-күштүг Енисейниң эриинде тоолчургу бурунгу чажыттарның чурту — Азия төвү Тыва чер силер бүгүдениң моорлап келгениңерге өөрүп, чогаадыкчы мөөрейже чалап тур!». Кайгамчык чараш делегейниң хореография уран чүүлүнүң мөөрейиниң киржикчилериниң чыскаалы үнүп келди. Олар күрүнезиниң, чер-чуртунуң, хоорайының туктарын мурнунда бедидир көдүрүп алган киискидип чорлар. Башкарыкчылар байырлыы-биле таныштырып тур: Татарстанның күрүнениң ыры болгаш танцы ансамбли «Агидель», Забайкалье крайның Агинск-Бурят округунуң ыры болгаш танцы ансамбли «Амарсайн», Иштики Моолдуң  университединиң чанында уран чүүл академиязының ансамбли, Хакас Республиканың «Кун сузы» ансамбли, Моол Арат Республиканың уран чүүл академиязының чанында студияның «Натурденс» ансамбли, Кемеров облазының танцының губернатор театры, Усть-Ордынск Бурят округунуң «Степные напевы» ыры-танцы ансамбли, Калмык Респуб­ликаның ыры-танцы ансамбли «Тюльпан», Новосибирск хоорайның ыры-танцының «Чалдоны» ансамбли.

17.06.2014 Хүлер тураскаал эвес, а дириг кижи

Чоокта чаа В. Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга Тываның Россияга каттышканындан бээр 100 чыл оюнга тураскааткан «Тос чадырдан үнгеш…»  деп шииниң баштайгы көрүлдези болган. Ооң дугайында база литература адырында  юбилейлиг чылда кандыг ажылдар чоруттунуп турарын сонуургап, Тываның Чогаалчылар эвилелиниң даргазы, Тываның Улустуң чогаалчызы Эдуард Мижитке ужуражып чугаалаштым.

— Эдуард Баирович, «Тос чадырдан үнгеш…» деп шииниң автору болгай силер, аңаа хамаарыштыр янзы-бүрү чугаалар үнүп турар. Чонга кандыг тайылбыр берип болур силер?

12.06.2014 Байырлал бүдүүзүнде күрүне шаңналдары

Тываның 20 ажыг чурттакчыларынга күш-ажылчы болгаш хөй-ниитичи ачы-хавыяазы дээш республиканың күрүне шаңналдарын тывыскан.

Бедик шаңналдарны Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның хүнүнүң бүдүүзүнде байырлыг байдалга тывыскан. Шаңнатканнарның аразында аңгы-аңгы мергежилдиг кижилер: эртемденнер, башкылар, албан-хаакчыттар, судьялар, күрүне менеджментизиниң төлээлери, чогаалчылар, культура ажылдакчылары, тудугжулар, сайгарлыкчылар, кооператорлар, малчыннар, энергетиктер бар. Оларны чаңгыс чүткүл каттыштырып турар, ол дээрге «Улуг Россияның кезии болур бодунуң төрээн булуңунга ынакшыл-дыр. Ол күзел мергежилинге тергиин болурунга, болуушкуннарның төвүнге турарынга, республиканың болгаш бүгү чурттуң чечектелиишкининге идиг берип турар» — деп, Чазак Даргазы, шаңналды тыпсып тура, демдеглээн.

12.06.2014 Июнь 12 – Россия хүнү

Россия хүнү — күрүнениң эң кол байырлалы. Хосталганың, амыр-тайбыңның, кижи бүрүзүнүң хоойлунуң болгаш шынчы чоруктуң үндезининге чаагай чөпшээрежилгезиниң байырлалы. Ол — национал чоннарның чаңгыс деминиң, оларның чурттуң амгы база келир үези дээш ниити харыысалгазының демдээ.    

Байырлалдың төөгүзү 1994 чылда Борис Ельцинниң июнь 12-ни «Россияның күрүне бот-догуннаашкынының дугайында декларацияны» хүлээп алган хүнү кылдыр демдеглээриниң дугайында айтыышкынынга ат салганындан эгелээн. Ынчалза-даа 2002 чылга чедир чон Россия хүнүн «Бот-догуннаашкын хүнү» деп адап турган.

«Россияның күрүне бот-догуннаашкынының дугайында декларацияны» 1990 чылдың июнь 12-де РСФСР-ниң улус депутаттарының Бирги съездизинде хүлээп алган. Ол хүн конститусчу федерализмниң, дең эргениң болгаш социал кады ажылдажылганың, хамааты ниитилелди хевирлээриниң принциптеринге үндезилеп, Россияның чаа күрүнезин тургузарының эгези болган.

12.06.2014 ЭРГИМ, ХҮНДҮЛҮГ ЧАҢГЫС ЧЕР-ЧУРТТУГЛАРЫВЫС!

Россияның хүнү — бистиң улуг чуртувустуң кол күрүне байырлалы-биле эң-не изиг байырывысты хүлээп ап көрүңер!

Бо байырлал, Россияның хамаарышпас күрүне дугайында Декларациязын хүлээп  алган  үези 1990 чылдың июнь 12-ден санаар болза,  ол эң аныяк байырлалдарның бирээзи. Ооң дазылдары төөгүлүг, Россия  күштүг күрүне туружун чедип ап келгени эрткен вектерниң ханызында. Бөгүн база бистиң чуртувус күрүнени, экономиктиг болгаш демократтыг чаартылгаларны, чөптүг хоойлу-дүрүмнүг күрүнени болгаш хамааты ниитилелди бажыглаарының, хостуг, күчүлүг болгаш күштүг салдарлыг күрүнени тургузарының оруу-биле бүзүрелдиг чоруп орар.

Ол – ниитилелди каттыштырарынче, хөгжүлдеже болгаш чөптүг чорукче чурттуң шупту хамаатыларын кыйгырып турар байырлал. Ооң үндезини – хөй национал Төрээн чуртунга ынакшылдың чаагай чаңчылдары.

12.06.2014 Чоннуң кадыкшылы дээш…

Июнь 15 — Эмчи ажылдакчызының хүнү.

1952 чылда Өвүрнүң Арыг-Бажынга (амгы Солчур суур) малчын арат Самбылдай Ховалыгның өг-бүлезинге оол уруг төрүттүнген. Ада-ие оглун Валера деп орус ат-биле адап алган. Бичии Валера хүнден хүнче улам-на мандып, доругуп орза-орза, чеди хар чеде хона берген. 1959 чылдың сентябрь 1-де үе-чергези оолдар, кыстар-биле Солчур школазынче өөренип кирген. Ол-ла школаның 7-ги клазын кончуг эки демдектерлиг дооскаш, улаштыр Кызылдың 2 дугаар школазынга өөренип киргеш, ону чедиишкинниг дооскан.

Красноярск хоорайның эмчи институдунче кирип, күзелинге чедер дээш, өөредилге чериниң шылгалдаларын дужаап эгелээн. Конкурс дыка улуг: бир олутче 7-8 кордакчы бар. Бир экзамен эртерге-ле, шала кошкактары сывырлып чыдып каап-ла турган. Улуг шылгалданы ажып эрткеш, Валера институтка өөренир эргени чаалап алган. Омак-хөглүг студент чылдар билдиртпейн-даа «ужугуп» эрткен. Ол дээди эртемниң шынзылгазы – кезер эмчиниң дипломун алган.

12.06.2014 Кадык төл — ада - иениң аас - кежии

Чаш уругларның төрүттүнүп турарының талазы-биле Тыва Республика Сибирь федералдыг округда 1 дугаар черде, а Россия Федерациязында 2 дугаар черде чоруп турар. 2012 чылда 8216 уругнуң аразындан 511 өпеяның деңзизи четпес төрүттүнген, 2013 чылда — 8042 (540), 2014 чылдың 5 айында 3365 (6) чаш уруг немешкен. Уругларның хөй кезии Кызыл хоорайның 1 дугаар божудулга бажыңынга болгаш Перинаталдыг төпке төрүттүнүп турар. Ында 500 грамм төрүттүнген чаштарны амгы үениң дериг-херекселдерин ажыглап тургаш, амы-тынын камгалап ап турар апарган. Деңзизи чогуур хемчээлинге четпес (500 граммдан 1 килге чедир) уругларны камгалаарының талазы-биле байдал РФ-те 25 хуу болза, Тывада ол көргүзүг 34 хуу болуп турар. ТР-ниң Кадык камгалалының чаартылга программазы езугаар кожууннарның эмнелгелерин, Кызыл хоорайның божудулга бажыңнарын, республиканың Перинаталдыг төвүн чаа дериг-херекселдер-биле четчелеп хандырган.

12.06.2014 Күрүнениң телевидение болгаш радио компаниязы «ТЫВА». Дөрткү бедик.

1966 чылдың июнь 10-да Тывага ак-көк экраннар чырып, телевидениени чон көре берген. Оон бээр 48 чыл эрткен. Ол үениң иштинде республикага телевидение дыка сайзыраан. Сөөлгү чылдарда телевидениениң рыногу бистиң республикада элээн алгаан деп чугаалап болур. Улуг эвес-даа болза, күрүнении эвес телекомпаниялар база радиостанциялар тыптып келген. Мындыг байдалга КТРК «Тыва»-ның телевидение болгаш радио рыногунда туружу, ниитилелге салдары кандыгыл?

Ол дугайында Бүгү-россия-ның күрүнениң телерадио компаниязының филиалы КТРК «Тыва»-ның директорунуң оралакчызы Радомир Сарыг-оолович Куулар-биле чугаалаштывыс.

11.06.2014 «Көдээни деткиир сорулгалыг мен»

11.06.2014 Төрүттүнген хүнүңер-биле, Мария Андреевна!

Июнь 6-да сураглыг чогаал ажылдакчызы, критик, чогаалчы болгаш журналист, филология эртемнериниң кандидады, Россияның Чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү, Тыва АССР-ниң болгаш Россия Федерациязының культуразының алдарлыг ажылдакчызы, Кызыл хоорайның хүндүлүг хамаатызы Мария Андреевна Хадаханэ төрүттүнген хүнүн демдеглээн. Мария Хадаханэ Иркутск обласка төрүттүнген, Тывага 1945 чылда келген. Маңаа школаны дооскаш, Иркутскиниң күрүне университединче өөренип кирген. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол тыва культураның хоочунунга төрүттүнген хүнү-биле байыр чедирген: «Ханы хүндүткелдиг Мария Андреевна! Силерниң амыдыралыңарда кайгамчык хүн-биле чүректиң ханызындан байыр чедирерин чөпшээреп көрүңер. Силерниң талантылыг чогаалчы, литература болгаш театр критиги, очулдурукчу, тываларның аас чогаалының шинчилекчизи болгаш башкы адыңар тыва литератураның төөгүзү-биле сырый холбаалыг, ооң сайзыралы дээш Силер доктаамал сагыш салып, чогаадыкчы күжениишкиннериңерни үндүрүп келдиңер.

11.06.2014 Маадырларга тураскаал-самбыра

Айыылдыг өрт үезинде амы-тынындан чарылган десант оолдарның аттарын бижээн тураскаал-самбыраның байырлыг ажыдыышкынын июнь 6-да Кызылга эрттирген. Аңаа ТР-ниң Чазааның төлээлери,  Бойдустуң халаптарын чайладыр албан чериниң ажылдакчылары болгаш школачылар база оолдарның ада-иелери, төрелдери сактыышкын езулалынга келген. 

2012 чылдың июнь 6-ның хүнүнде Бай-Тайганың Кара-Хөл сумузунуң девискээринге өөскээн өрт үезинде амы-тынындан чарылган десант оолдарның  өг-бүлелеринге моральдыг болгаш материалдыг дузаны Тываның Чазаа көргүскен. Төрээн чериниң делгемнерин өрттен камгалаар дээш чырык өртемчейден чарлып чоруткан маадырларывыс: Кызыл хоорайдан Радион Хуурак, Тожудан Андрей Шилин, Шагаан-Арыгдан Херел Кызыл-оол, Сергей Федотов, Николай Былев, Виктор Стремоусов, Николай Новиков, Владимир Кечил-оол, Борис Оюн оларның чырык ады кезээде уттундурбас болуп артар база оларның өг-бүлелери-биле кады демниг болур бис, оолдарның эрес-дидим чоруун үнелеп, кезээ-мөңгези-биле артар тураскаалды кылган – деп, Тываның Чазааның Даргазының оралакчызы Сергей Огнев чугаалаан соонда кажыыдалдың минутазын чарлады.

11.06.2014 Байырлыг чыскаал
Июнь 5-те Арат шөлүнге үрер хөгжүм оркестрлерниң байырлыг чыскаалы эрткен. Ону Тываның Чазааның үрер хөгжүм оркестриниң аъттарлыг артистери баштаан чыскаал Тиилелге комплекизиниң мөңге оттуг тураскаалының чанындан эгелээш, Кочетов кудумчузун таварааш, Арат шөлүнге уламчылаан. Аъттары-биле аай-дедир чоруп тургаш, үрер хөгжүмүн ойнаарга, чараш-даа, чоргааранчыг-даа. Арат шөлүнде 3 муң ажыг чыылган чоннуң диңмиттиг адыш часкаашкыны, «эр хейлер!», «чаражын!» дээн сөстери чаңгыланып турду. К. Дамдын аттыг уран чүүл лабораториязының уруглар оркестри. Ында 7-ден 15 харга чедир республиканың уран чүүл школазының, Чеди-Хөл, Өвүр, Чаа-Хөл кожууннарының болгаш Моолдан өөреникчилер киржип турар. Минусинск, Саяногорск, Красноярск, Абакан хоорайның үрер хөгжүм оркестрлериниң соонда, РФ-тиң Камгалал яамызының Төп шериг оркестри диңмиттиг адыш часкаашкыннарынга үдетпишаан, Арат шөлүнче кирип келди. Чыскаалдың киржикчилери шупту РФ-тиң Ыдык ырызын күүседирге, киржикчилерниң хей-аъдын улам көдүрген.

11.06.2014 Тиилекчилер илерээн

Июнь 6-да  18 шакта В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга «Азия төвүнде үрер хөгжүм» деп фестивальдың хаашкыны ооң киржикчилериниң каттышкан улуг концерти-биле доозулган.

Дөрт хүн үргүлчүлээн фестиваль хөйнүң кичээнгейин хаара тутканы чугаажок. /рер хөгжүмчүлер чүгле найысылал Кызылга эвес, а Каа-Хем кожууннуң Бүрен-Хем суурунга, Чөөн-Хемчик кожууннуң Чадаана хоорайга чедип, көрүкчүлерге солун концерттерин бараалгатканы уттундурбас болуушкун болган. Кызылчылар театрга үш кежээ, күрүне филармониязынга июнь 5-те хүнзедир коллективтерниң конкурска ойнаан  үрер хөгжүмүн магадап дыңнаан. Фестивальдың эгелекчизи, кол организатору ТР-ниң алдарлыг артизи, ТР-ниң Чазаа-ның үрер хөгжүм оркестриниң удуртукчузу Тимур Дулушка хөгжүмчүлер өөрүп четтиргенин илереткен.

11.06.2014 Шолбан Кара-оол биле Николай Подгузов сайгарып чугаалашкан

Чүс чылдың төлевилели

Тываның минерал-чиг-эт баазазын шиңгээдип алыры-биле чергелештир Кызыл—Курагино демир-орук тудуунуң инвестиция төлевилелин күүседири Тыва Республиканың Чазааның хөй кижи киржикчилиг хуралынга чугааның кол темазы болган, Аңаа РФ-тиң экономиктиг хөгжүлде сайыдының оралакчызы Николай Подгузов киришкен.Хуралды ажыдып тура, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол маңаа сайгарар кылдыр киирип турар айтырыг республиканың келир үезинге онза ужур-дузалыг, чүге дээрге демир-оруу аңаа езулуг-ла «амыдыралдың оруу» болур, моон соңгааргы социал-экономиктиг хөгжүлдеге чугула быра-дыр дээрзин демдеглээн. Хөй кижи киржикчилиг хуралга экономиктиг хөгжүлде сайыдының федералдыг күрүне программаларын болгаш төлевилелин харыылап турар оралакчызының киржип турары дээрге бо төлевилелдиң ниити чуртка улуг ужур-дузалыын, Россияның Чазааның шиитпирлериниң күү-селдези дээш туруштуг чоруун бадыткап турар.

11.06.2014 Ховар төөгүнү камгалаары-биле

«Хааннар шынаазы-2014»

Июнь 5-те Ээрбек суурдан ырак эвесте черге «Кызыл — Курагино» бүгү делегей чергелиг археологтуг лагерьниң 2014 чылда бирги ээлчээниң ажыдыышкыны болуп эрткен.Соок агаар-бойдус таарымча чок байдалды тургусса-даа, улуг-улуг майгыннар тиккен девискээрде байырланчыг аян-шинчи сиңниккен. Россияның болгаш делегейниң янзы-бүрү булуңнарындан келген оолдар, кыстар аай-дедир шуужуп, каткы-хөглүг чоруп турлар. Мындыг омак-сергек, чиик адак, бедик хей-аъттыг аныяктарга соок салгынныг, сериин агаар-даа кайын быражыр деп бодап ордум. Чем белеткээр майгында эвилең-ээлдек поварлар келген аалчыларга изиг шайны кудуп, ашкарып-чемгерип турар.Лагерьниң турар девискээриниң чаражын, чурумалдыын, таптыын!  Долгандыр бедик-сүрлүг тайгалар бүзээлээн, чаа ногаарарып келген оът-сиген, чүзүн-баазын чечектер черни хевистелдир шыпкан, улуг эвес-даа болза, шапкын хемчигеш шулурадыр    бадып  чыдар. Каас-чараш, арыг агаарлыг черге сонуургаар ажылын күүсетпишаан, дыштанып алырга, та кайы хире магалыг чүве.

11.06.2014 «Азия төвүнде үрер хөгжүм»

Мөөрей, мөөрей...

Июнь 4-те В.Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театрынга «Азия төвүнде үрер хөгжүм» деп үрер хөгжүм оркестрлериниң 2 дугаар делегей чергелиг фестивалының байырлыг ажыдыышкыны болган.

Эң баштайгы ындыг фестиваль Тывага 2012 чылдың сентябрь айда ТР-ниң алдарлыг артизи Тимур Дулуштуң удуртканы Тыва Республиканың Чазааның үрер хөгжүм оркестриниң эгелээшкини-биле эрткен.Фестивальды РФ-тиң Культура яамызы болгаш ТР-ниң Чазаа деткээн. Делегейниң оркестрлер конференциязының болгаш марштаар оркестрлерниң азийжи чемпионадының президентизи Кенон Хуанг (Тайвань), Москваның крүнениң культура болгаш уран чүүл университединиң профессору, Россияның культуразының алдарлыг ажылдакчызы Анатолий Дудин, Риганың Язеп Витол аттыг хөгжүм академиязының профессору, үрер хөгжүмнүң Балтий ассоциациязының президентизи Янис Пуриньш олар бир дугаар делегей чергелиг үрер хөгжүм фестивалының хүндүлүг аалчылары болган. Ынчан беш коллектив чогаадыкчы мөөрейге киришкен.

11.06.2014 140 уругнуң аас - кежии

Школа назыны четпээн ажы-төлдү уруглар садтары-биле хандырарының айтырыы бүгү чуртта нарын болуп артпышаан.

Ынчалза-даа Россияның эрге-чагыргазының күжениишкиннери-биле чидиг байдалды чайладыр хемчеглер доктаамал чоруттунуп турар. Маңаа уруглар садтарының  оран-бажыңнарының  тудуглары улуг салдарны чедирер.Тыва Республикада база бо талазы-биле ажыл кидин түлүк. Чижээлээрге, Улуг-Хем кожууннуң Шагаан-Арыг хоорайда 140 олуттуг уруглар садының тудуу доостур   четкен.  Ында   амгы үеде ажыл-чорудулганы сонуур­гап четтивис. Тудуг девискээриниң мастери, «Тывастройинвест» КХН-ниң ажылдакчызы Гейбат Шава­гатовтуң чугаалап турары-биле алырга, уруглар садының бо тудуун 2013 чылдың ноябрь айда эгелээн.  Чүгле дөрт ханазы арткан, октаттынган тудугнуң девискээринден 400-500 куб хире бокту үндүр сөөрткен. Маңаа ажылдадыры-биле  тудугжулар, дашчылар, каңнакчылар, аар техниканың башкарыкчылары, электриктер дээш, ниитизи-биле 80 ажыг кижини хаара туткан. 

05.06.2014 Үрелиишкиннер чок, ажыглаарынга белен

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол  Россияның Камгалал яамызындан келген тускай техниканы болгаш дериг-херекселдерни республиканың организацияларында болгаш бүдүрүлгелеринде канчаар ажыглап турарын хынап көрген.

Тываның Баштыңы хамыкты мурнай ХК болгаш ОБ агентилелинге барган. Тускай техниканы шыгжап кадагалаан соонда ажылдаар шынарын хынаарын база ону ажылдадырын техниканы алган кижи бүрүзүнге бүдүн чартык ай бурунгаар даандырган дээрзин сагындыраал. Агентилелдиң директору Шолбан-оол Чанзан машина болгаш дериг-херексел бүрүзү ажылдап турар, ону үүрмек септелге соонда ажыг-лап болур деп чугаалаан. Шолбан Кара-оолдуң негелдезин езугаар чыскаап тургус-кан техникадан агентилелдиң төлээлери ППУ-1600 деп парогенератор-биле, агаар чылыдар УМП-400 деп херексел-биле ону таныштырган. Оларны ЧКА-ның объектилеринге үрелиишкин үнер болза, дарый ажыглап болур. Ол ышкаш КамАЗ шассизинге салыр дизельдиг электростанцияны, дугуйлар кырында септелге мастерскаязын, генераторларны, орукка ап чоруур кухняны, хлеб быжырар херекселди көргүскен.

05.06.2014 Бүрен-Хемде хөгжүм байырлалы

Чайның башкы айы июнь 2-де Россияның Камгалал яамызының Төп шериг оркестриниң хөгжүмчүлери Тывага ужуп чедип келген хүнүнде-ле баштайгы оюнун бүрен-хемчилерге көргүскен.  Суурнуң чурттакчылары оларны чылыы-биле уткуп ап, бичии республикавыска аалдап келгенинге өөрээн сеткилин илереткен.

ТР-ниң Баштыңы-Чазааның Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак делегейни эргээн бо оркестрниң ат-алдары, шаңнал-макталдары-даа эңмежок-тур деп суурнуң чурттакчыларынга таныштырган. «Россияның ырак-узак хоорайларын эргий кезээш, ам каас-чараш Тывада чедип келдивис» — деп, аалчылар өөрүп чугаалап турду. Суурнуң стадионун долдур олурупкан көрүкчүлерге баштайгы көргүзүгнү ТР-ниң Чазаа-ның үрер хөгжүм оркестриниң артистери аъттарлыг бараалгатты. Аъттары-биле  аай-дедир чоруп тургаш, үрер хөгжүмүн ойнап, аңгы-аңгы аялгаларны күүседирге, чараш деп чүвезин!  Кижи бүрүзү оларны магадаан. «Аъттарының өөренгенин, шимээн-даашка-даа тоовас» — дижип, көрүкчүлер аразында магадап ордулар. Каа-Хем кожууннуң чылгычызы Геннадий Монгуш Тываның культуразының ажыл-чорудулгазын деткип, үрер хөгжүм оркестринге  аъттарын белеткеп бергенин демдеглевес аргажок.

04.06.2014 Шүүргедээн эзир куш дег, сүрлүг чоргаар мөгелерни…

Бүгү-делегейниң Уруглар хүнүнде тыва хүрешти  5 хардан 16 харга чедир оолдар аразынга эрттирери чаңчыл болган. Бо чылын XI дугаар эртип турар хүреш оюнунга республиканың ырак-чоок булуңнарындан 1200 мөге оол күжүн шенешкен. Найысылалдың Сүбедей, Ярыгин спорт комплекстеринге болгаш Херел спорт залынга бичии, элээди өзүп орар мөгелерниң хүрежин көөр дээн мөгейикчилер хөйү-биле чыглып келген.

5-6 харлыг мөгелерниң аразында ыглажып-даа, ачыр-дачыр эрзиг кылдыр тутчуп-даа турарлары бар. Эр кижи дидим болгаш күштүг болур дээрзин бадыткап, 128 мөгениң аразындан Чаа-Хөлдүң мөгези Начын Шактар шүглүп үнген. Yжүүрлешкен мөге — Улуг-Хемден Шойдуң Дугур-Сүрен болган база үшкү, дөрткү черлерни Кызыл хоорайдан Айлун Ооржак биле Алдын-Херел  Монгуш ээлээннер.

04.06.2014 Хөй-ниитичи, үлегерлиг адаларны шаңнаан

Эр мөзү-бүдүш

Чоокта чаа ТР-ниң Хөй-ниити палатазы Чөөн-Хемчик кожууннуң Чыраа-Бажы суурга “Тыва эр кижиниң хажыттынмас дүрүмүнүң” амыдыралда боттандырылгазын хынап, ээлчеглиг үнүүшкүннү кылган. ТР-ниң Хөй-ниити палатазының даргазы Хонук-оол Монгуш Чыраа-Бажы ортумак школазының оолдары-биле ужуражып, оларга чагыг-сүмезин берген: “Тыва эр кижиниң хажыттынмас дүрүмүнүң” 9-ку  пунктузун, эр кижи  төрүттүнүп кээрге-ле, сагып эгелээри чугула. Школаны чедиишкинниг дооскаш, дээди эртемни чедип алгаш, күрүнениң төлептиг хамаатылары, ада-иеңерниң чоргааралы болуңар. Арагалаар, таакпылаар, кара чашпан тыртар багай чаңчылдарже сундулавайн, ада-өгбелерниң езу-чаңчылдарын сагып, кезээде спорт-биле холбаалыг, эвилең-ээлдек, улугну — улуг, бичиини — бичии деп хүндүлеп чоруңар. Мурнуңарга салып алган сорулгаларыңарны дериңер төп тургаш, эчизинге чедирер кылдыр чаңчыгыңар” – деп, ол чагаан.

29.05.2014 Кызылга кызыгааржылар Хүнүн демдеглээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыгааржы хүнүн демдеглээринге болгаш Россияның Айыыл чок чорук албанының Тыва Республикада Кызыгаар эргелелиниң 90 чылынга тураскааткан байырлыг митингиге киришкен. 

Регионнуң удуртукчузу чыылганнарга  байыр чедирген: «Хүндүлүг шериг албанныглар болгаш кызыгаар шериглериниң хоочуннары! Профессионал байырлалыңар—Кызыгааржы хүнү-биле болгаш Россияның Айыыл чок чорук албанының Тыва Республикада Кызыгаар эргелелиниң 90 чылы-биле силерге байыр чедирип тур мен! Ада-чуртун камгалаары, дүне-даа, хүндүс-даа ооң кызыгаарын хайгаараары--шаг-төөгүден бээр айыылдыг болгаш харыысалгалыг албан-дыр, ол хүлээлге кызыгааржыларга онаашкан. Дайын болурга-ла, дайзынның баштайгы согуунга кызыгааржылар таваржыр, чүге дээрге ында эң эрес-дидим солдаттар болгаш офицерлер албан эрттирип турар.

29.05.2014 Чагытай хөлде чаа балыктар

Тывавыстың база бир чоргааралы Чагытай хөлүвүсче сөөлгү үеде кичээнгейивис эреңгей апарган. Бо ыдыктыг хөлдү күчүлүг Чиңгис-Хаанның уйнуу Чагытайның адынга дөмейлештир адааны анаа эвес. Ында бир-ле тывызыксыг чажыт бар дээрзинге ада-өгбевис бүзүреп чораан. Ооң мурнунда Чагытай хөлге балык-байлаң аажок элбек, ол чоок-кавының аалдарын шуптузун тоттуруп турган дээр болза, чазыг болбас. 

Амгы үеде хөлдүң бодунуң балыктары барык артпаан. Чоокку чылдарда хөлдү камгалаары-биле ынаар киир салып турган шортан балыктарның байлаңнары нептерээн. Ол ышкаш лещ деп балык көвүдей берген. Бо балык өске эки балыктарның өзүп көвүдээринге орук бербейн, оларның үүргенезин шуптузун чип кааптар. Лещти чылдың-на он-он тонна чедир тудуп, балыктап турзажок, ол кончуг дүрген көвүдээр болганындан хөлде ам-даа чүс-чүс тонна хире бар болуп турар.

29.05.2014 Yрер хөгжүм байырлалы

Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга тураскааткан «Азия төвүнде фанфарлар» деп үрер хөгжүм оркестрлериниң 2-ги делегей чергелиг фестиваль-конкурузунга белеткел ажылдары дооступ турар. 

Тыва Республиканың Чазааның үрер хөгжүм оркестриниң эгелээшкини-биле  2012 чылдың сентябрьда 1 дугаар делегей чергелиг мындыг фестиваль-конкурс РФ-тиң Культура яамызының болгаш Тыва Республиканың Чазааның деткимчези-биле эрткен. Ынчан хүндүлүг аалчыларның аразында делегейниң оркестрлер конференциязының база марштаар оркестрлерниң Азия чемпионадының президентизи Кенонг Хуангтың (Тайвань) кээп чорааны төөгүлүг, уттундурбас болуушкун болган.Yрер хөгжүм оркестрлериниң 2-ги делегей фестиваль-конкурузунуң тургузукчулары – Москваның культура болгаш уран чүүл университеди, Россияның Камгалал яамызының Төп шериг оркестри болгаш ТР-ниң Чазаа.

29.05.2014 Ада-өгбе салгаан ажыл-иштиг

Барыын-Хемчик кожууннуң Эрги-Барлык сумузунуң аныяк малчыннары Адыгжы биле Сайзана Сааялар көдээ мал ажыл-агыйын 2008 чылдан эгелээш, мал-маганын бо хүнге чедир онча-менди тудуп чоруур. Олар ада-өгбезиниң мал-биле холбашкан ажыл-ижин уламчылап, салгал дамчаан аныяк малчыннарга хамааржыр. 

Аныяктарның чайлаа — тус черниң Улуг-Хову деп черинде, а кыштаа — Берт-Дагда. Аныяк өг-бүле бир кыстыг, бир оолдуг. Өгнүң херээжен ээзиниң дооскан мергежили — фермер-зоотехник, а эр ээзиниң – диш эмчизи. Аныяктар өг-бүле туткаш-ла, ада-иезинге дузалажып чоруй, мал-маган ажыл-агыйын улаштыр туда берген. Чаа-ла 30 хар чедип турар аныяк малчыннар кыш-чай дивес, дыштаныр олут чок, даң адар, дүн дүжер ажыл-агый үзүлбес ижинге бердинген.

29.05.2014 Демир-орук тудуу 2014 чылда эгелээр

Петербургка болгаш экономиктиг шуулганга дүүштүр РФ-тиң Экономиктиг хөгжүлде яамызы биле Саң-хөө яамызы «Кызыл — Курагино» демир-орук төлевилелин Россияның Национал чаагай чорук фондузундан акшаландырарының чугулазының дугайында комплекстиг түңнелге ат салганнар.

2014 чылдың ол шуулганынга киржип турган Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ол болуушкуннуң херечизи болган. «Элегес — Курагино» төлевилелин күүседиринге Национал фондунуң акша-хөреңгизинден төлевилелдиң өртээниң 40 хуузун тускайлаар, хуу инвестор 25 хуузун хандырар болгаш 35 хуузу банкыларның чээлилери болур. Фондудан үндүрген акшаны хуу инвестор күрүнеге эгидерин хүлээнген» — деп, Шолбан Кара-оол тайылбырлаан.

29.05.2014 Хүндүлүг ада Валерий Ховалыгович Кара-оолдуң 75 харлаан юбилейи-биле

Тываның база бир алдарлыг оглу Валерий Ховалыгович Кара-оолдуң өскен-төрээн чери — кайгамчыктыг онза-чараш чурумалдыг, кат-чимистиг, шулурткайндыр агып чыдар кара суглуг Кожай сууру. «Кожай биле Торгалыгны кончуг топтап көрүңерем» деп чоннуң ырлажып турары-даа анаа эвес. Ада-иезиниң ажыл-ижи ол үеде МЧАЭ (мал, чер ажыл-агыйының эвилели) мал, чер ажыл-ижи-биле холбаалыг чораанындан адазы ашак ажы-төлүн мал, чер ажылынга өөредип, кижизидип чораан.

Валерий Ховалыговичиниң ада-иезиниң кыштаа Аргалыкты дагларынга турган, ол ада-иезиниң хоюн кадаржып өзүп келген. Адазы оглунга мал-маган кадартырындан аңгыда, аңнаарынга база өөредип, койгуннап, өзеннерге дузак салыр турган. Тайга эдээ болгаш, ол черлер аң-мең-биле элбек оран чүве-дир. Хуу ажыл-агыйлыг турганы-биле Валерий Ховалыговичиниң адазы оолдары-биле Ээр-Хавак деп черге тараа тарып, ажаап ап чораан. Күзүн тараазының дүжүдү кончуг-даа чаагай боор. Адашкылар чаагай дүжүдүн ажаап алгаш, келир чылгы үрезинин ол-ла шаңга уургайлап алыр чорааннар.

29.05.2014 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ ШЫҢГЫЫ НЕГЭЭН

Май 25-те Тывага хаттың күжү секундада 22 метр четкен, ооң уламындан 15 шак 46 минута турда, электри-четки комплекизиниң объектилеринге үзүктелиишкиннер болган. 

Ооң түңнелинде 12 чурттакчылыг черде (Кызыл хоорайда, Бии-Хем болгаш Кызыл кожууннарда) 116747 кижи электри чырыы чок арткан. 15 шак 9 минута турда, чырыкты Тывага чурттакчылыг 65 черлерге (Улуг-Хем, Чаа-Хөл, Тес-Хем, Таңды, Чеди-Хөл, Эрзин кожууннар каттышкан), Моолдуң девискээринде бир суурга өжүрген. Республиканың Одалга болгаш энергетика яамызының дыңнатканын езугаар алырга, 20 шак 25 минута турда, чырыкты шуптузунга берипкен.

29.05.2014 Юбилейниң тудуглары доостур чоокшулаан

Кызыл хоорайда юбилейниң объектилерин тударының болгаш септелге ажылдарының чоруп турарын Чазак Даргазының оралакчызы Александр Свинцовтуң Тудуг яамызының, капитал тудуг эргелелиниң, керээлиг организацияларның төлээлери-биле эрттиргени үнүүшкүннүг чөвүлел хуралга сайгарган. 

Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга база Кызылдың үндезилеп тургустунганының 100 чылынга уткуштур хемчеглер-биле холбашкан ажылдар доостур чоокшулап турар, оларның эң нарын болгаш эскет чок кезээ кылдынган. Кол сорулга — үзүктелиишкин болгаш графиктен хожудаар чорукту болдурбазы деп хуралга демдеглээн. Капитал тудуг эргелели объект бүрүзүн харыылаар кижини тургускан, ол хүннүң-не ажылды хайгаарап, тургустунган айтырыгларны шалыпкын шиитпирлеп турар. 

29.05.2014 «Тыва-экспо-2014» делгелге

22.05.2014 Тыва Республиканың Баштыңы Петербургтуң бүгү делегей чергелиг экономиктиг форуму - 2014 - түң ажылында киржип турар

22.05.2014 Чедиишкинниг болуңар, доозукчулар!

Сөөлгү коңга-2014

Майның 21. Кызылдың № 2 школазының сөөлгү коңгазы. Школа даштында Россияның болгаш Тываның күрүне туктарын чүзүн-бүрү өңнерлиг бөмбүктер-биле каастааш, азып каан, ыры-хөгжүм чаңгыланган, чараш идик-хептиг өөреникчилер база ооң ада-иелери байырлыг чыскаалды манап турлар. Агаар-бойдус салгын-хаттыг соок тыныжы-биле байырлалдың киржикчилерин шонуп каап тур. Алдын хүннүң херелдерин шырыш булут дуглаза-даа, школачыларның арын-шырайларында чайынналган хүлүмзүрүг, ада-иениң боодал чечектери байырлал шинчи киирген. Сөөлгү коңга байырлалының чыскаалын школаның директору Мира Наксыл ажыдып, чыылганнарга байыр чедириишкининиң чылыг сөстерин сөңнеп, доозукчуларга чагыг-сүмезин берген. Ол ышкаш хүндүлүг аалчылар,  тус школаның аңгы-аңгы чылдарда доозукчулары чаагай күзээшкиннерин илеретти.

22.05.2014 Аваларның төлептиг адын бедик тудаалыңар!

Иелерниң бирги шуулганы

Тываның Иелериниң бирги шуулганы Бүгү-делегейниң Өг-бүле хүнүнде эрткени таварылга эвес. Өг-бүледе баштың ада болза, а эң-не кол кижи — ие. 

Өг-бүле херээжен кижиниң сагыш човаашкыны, мерген угааны, шыдамык чоруу-биле туттунар. Ава кижиниң ады амыр-тайбың, менди-чаагай, чаяалга ышкаш эң үнелиг чүүлдер-биле тудуш. Иелер делегейни чырык, буянныг, арыг болдуруп чоруурлар… Бөгүн ава кижиниң ыдык ады «ажы-төлүн октаан ава», «уруун аар кемдедип каан ие», «херээжен чоннуң арагалаашкыны» дээн чижектиг сөстер-биле холбажып турары харааданчыг. Херээженнерниң кем-херек үүлгедиишкиннери чон ортузунда дүвүрелди болдуруп турар. Иелер шуулганын эрттирерин негеп келген бир чидиг айтырыг бо. Иштики херектер яамызының көргүзүглеринден алырга, республикада херээжен чоннуң кем-херектерни үүлгеткен саны чылдан чылче өзүп олурар.  2011 чылда – 310, 2012 чылда – 300, 2013 чылда 433 болган. Бо сан-фактылар республикада  ниити херектерниң 5-7 хуузун ээлеп турар.

22.05.2014 Тываның келир үези

Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга республиканың Ростислав Кенденбиль аттыг уран чүүл школазының өөреникчилериниң Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылынга болгаш Культура чылынга тураскааткан ээлчеглиг отчеттуг концерти болган. Концертти бо чылын тургускан уругларның үрер хөгжүм оркестри ажыткан. Ооң дирижеру Алдынай Араптан (уран чүүл школазының доозукчузу). Уругларның күүселдези ТР-ниң Чазааның үрер хөгжүм оркестриниң акылары, угбаларындан дудак чок, көрүкчүлерниң дыңзыг адыш часкаашкыннары ону бадыткаан. Доозукчулар фортепиано, флейта, баян, виолончель, чадаган дээш, оон-даа өске хөгжүм херекселдеринге орус, тыва чогаалчыларның, даштыкы классиктерниң оюнун күүсеткен. Хореография салбырының самчылары П.И. Чайковскийниң «Щелкунчик» деп баледи-биле көрүкчүлерниң кичээнгейин хаара тудуп кайгаткан. «Мээң хоорайым», «Тыва Республикам» деп ырыларны уругларның күүсеткени онзагай.

22.05.2014 Аът чылында ажыглалга кирер

Эрги үении-биле бижиирге, Тыва Автономнуг Совет Социалистиг Республиканың Улуг-Хем районнуң Чаа Чаа-Хөл суурун тудар дээш баштайгы өргенни черже киир каккандан бээр бо үнген Аът чылында 40 чыл бооп турар. Чаа суурга эң баштай туткан бажың «Октябрьның 60 чылы» кудумчуда бир дугаар бажың. Чаа Чаа-Хөлдүң баштайгы кудумчузунуң бир дугаар бажыңының бир дугаар квартиразында Александр Самбууевич Түлүштүң өг-бүлези чурттап орар. Чаа Чаа-Хөл суурнуң баштайгы бажыңын туткандан бээр хөй-ле өскерлиишкиннер болган. Ону Чаа Чаа-Хөл деп адавастай берген, Чаа-Хөл деп адаар, ол ам Чаа-Хөл кожууннуң төвү улуг кода-хоорай чыгыы хире апарган, маңаа баштай төрүттүнген ажы-төл ам боттары уруг-дарыглыг. Ынчалза-даа өскерилбээн чаңгыс-ла чүүл турган – 40 чыл дургузунда суурнуң Культура-спорт төвүн тудуп чадаан.

20.05.2014 Тываның Баштыңы киржир

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россия Федерациязының  Президентизиниң удурткан делегациязының составында Кыдатта барган. 

Кыдат Улус Республиканың Даргазы Си Цзиньпинниң чалааны-биле РФ-тиң Президентизи Владимир Путин май 20-де Кыдатта чеде берген. Шанхай хоорайга болуп эртер ужуражылгага удуртукчулар Россия биле Кыдаттың ниити айтырыгларын чугаалажыр. Садыг-экономика, энергетика болгаш гуманитарлыг адырларның элээн каш чугула документилеринге ат салыр. Делегейге Россия биле Кыдаттың кады ажылдажылгазының байдалын болгаш келир үезин сайгарып көөр. «Бо ужуражылга ийи чурттуң бүгү талалыг кады ажылдажылгазының болгаш удур-дедир харылзаазының стратегиязын чаа деңнелче үнериниң демдээ» — деп, Кремльдиң парлалга албаны дыңнаткан.

20.05.2014 Дыштанылга парыгы – чаартылгада

Чүс чылдың тудуглары               

Агаар-бойдус чылып келгенде, арыг агаарга дыштанып, кежээки сырынга кым-даа өпейледиксээр. Кижи селгүүстеп чорааш, угаан-медерелин сергедип, сагыш-сеткилин оожургадып, күш-шыдалын дадыктырып, сайзырадып алыр. Мындыг болганындан кызылчылар Улуг-Хемниң эриинге, паркка дыштанырынга аажок ынак. Ылаңгыя арыг-силиг, чаагайжыттынган сесерликке дыштаныры кымга-даа күзенчиг. Сөөлгү үеде Кызылдың Гастелло аттыг парыгын бүрүнү-биле чаагайжыдар айтырыг чидии-биле тургустунган.  Хоорайжыларның үрде четтикпейн манааны болуушкун ам бо үеде кидин түлүк чоруп турар. Ында ажыл-иштиң хайныышкынын, кижи эрткеш-дүшкеш, бо-ла эскерер. Дыштаныр ынак черивис каш-ла ай болгаш кандыг аян-шинчилиг апаарын сонуургап, чаартылга девискээрлерин харыылап турар Анвар Додхоев-биле чугаалаштым. 

20.05.2014 Бувайсар Сайтиев: «Тываның оолдары Олимпий оюннарының чемпионнары болур дээрзинге бүзүрээр мен»

Хостуг хүреш маргылдаазы

Эрткен дыштаныр хүннерде «Сүбедей» спорт комплекизинге бүгү Россия чергелиг «Азияның төвү» хостуг хүрешке маргылдаа болуп эрткен. Ол Кызыл хоорайда 38 удаа эртип турар. Бо удаада маргылдааны 100 чыл юбилейлеринге тураскааткан. Тывага бо чылын эртер байырлыг болуушкуннар-биле холбашкан маргылдаага онзагай аалчылар моорлап келген. Хостуг хүрешке Россияның мөгези, Олимпий оюннарының үш дакпыр чемпиону, Россияның беш дакпыр чемпиону Бувайсар Сайтиев, Россияның алдарлыг тренери, хостуг хүрешке ийи дакпыр делегей чемпиону Виктор Алексеев, бүгү делегей чергелиг судья Салтан Засеев олар-дыр. Хүндүлүг аалчыларны Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажылдаар өрээлинге уткуп, хүлээп алган. Чүгле хостуг хүреш талазы-биле тыва спортчуларның чедиишкиннериниң база моон-даа соңгаар бо спорт хевириниң хөгжүлдезиниң дугайында эвес, а Тываның чараш агаар-бойдузунуң, «Кызыл — Курагино» демир-орук тудуунуң база тергиин дээн спортчуларга материалдыг деткимче көргүзериниң аргаларының дугайында Олимпийжи чемпион биле Тываның Чазак Даргазы сайгарып чугаалашкан.

20.05.2014 Yениң кызыызын, ажылдың хөйүн…

100 чылдың тудуглары

Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң бажыңын 1950 чылдарда тудуп кылган. Оон бээр хөй-ле үе эрткен. Бо оран-сава эргижиреп «кыраан», ийи чыл бурунгаар болган чер шимчээшкининиң үезинде бажыңның ханалары тигленип, бустур часкан. Аңаа ажылдаар арга чок, байдал улам-на айыылдыг. Институттуң коллективи чогуур албан черлеринче ажылдаар оран-савазының берге байдалының дугайында  айтырыгны  киирген.

  Тываның Баштыңы—Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол институттуң оран-савазының «салым-чолунга» хамаарыштыр дарый шиитпирни үндүрүп, чаа бажыңны тудар деп түңнээн. Удавас Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның тургустунганының 100 чылын демдеглээр бис. Юбилейлерге уткуштур   республикага 20 ажыг тудугларны тудуп, ажыглалче киирерин Шолбан Кара-оол чугаалаан. Оларның аразында Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң оран-савазы база чугула.

13.05.2014 Чаа рынок ажыттынган

Кызыл хоорайда «Сайзырал» деп тускайланган көдээ ажыл-агый рыногу ажыттынган. Садыг-саарылганың чаа тудуу Тыва Республиканың Чазааның болгаш бүдүрүлге черлериниң демниг кады ажылдажылгазының түңнели болур. Ону «Роскөдээ ажыл-агый банкызы» чээли акша-хөреңгизи болгаш «Тыва Республикага 2012-2020 чылдарда көдээ ажыл-агыйны болгаш көдээ ажыл-агый барааннарын, чиг эдин болгаш аъш-чем рыногунга идигни берип хөгжүдери» деп республиканың тускай сорулгалыг программазындан үндүрген субсидия-биле акшаландырып туткан. Төлевилелдиң ниити өртээ — 93,4 млн. рубль болган. Арат ажыл-агыйларының, аъш-чем болбаазырадыр бүдүрүлгелерниң төлээлери болгаш садып алыкчыларның четтикпейн манап турганы рыноктуң байырлыг ажыдыышкыны май 10-да болган. Ооң ишти делгем болгаш чырык. Аъш-чемниң сүүзүннүг шынарын камнап-кадагалаар тускай соодукчу-делгиирлер, ногаа болгаш чимис аймаан  шыгжап кадагалаарынга таарымчалыг байдалды тургузар агаарның сериинин болгаш шыгын хынаар херекселдер, изиг-соок суглуг чунар раковиналар-биле  дериттингенин шупту магадап үнелээннер.

13.05.2014 Арат шөлү — Май 9-та

Тиилелге хүнүнде

Улуг Тиилелгениң 69 чылынга тураскааткан байырлыг хемчеглер Арат шөлүнге эртенгиниң 10 шакта эгелээн. Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннары, тылдың ишчилери шөлдүң ортузунда хүндүлүг олуттарже чалаттырган. Аяс агаар-бойдус таарымчалыг байдал киирип, чыылган чоннуң хей-аъдын, өөрүшкүзүн улам киискидип тур. Байырлыг чыскаалды четтикпейн манаан чон, «кижи бажы кизирт, аът бажы козурт» дээни ышкаш, хөй болду. «Өлүм чок полктуң» салгалдарының сактыышкын чыскаалының соонда, 11 шакта байырлыг марш эгеледи. ТР-ниң ИХЯ-ның, ОБЯ-ның, ТР-ниң суд приставтарының, ТР-ниң үндүрүг албан чериниң, ТР-ниң «Росхайгаарал» эргелелиниң база Агаар-десант шерииниң хоочуннары, школаларның, ортумак, дээди өөредилге черлериниң өөреникчилери, сургуулдары  хөгжүмге үдетпишаан, марштап эртерге, чыылганнарның сагыш-сеткили ала-чайгаар көдүрлүп, бир шактың дургузунда-даа болза, шериг делегейинче аалдап четкен-биле дөмей болдувус. ТР-ниң кадет корпузунуң курсантыларын онзалап демдеглевес аргам чок. Ада-чуртувустуң өзүп орар камгалакчыларының эр мөзү-бүдүштүү, Россия деңнелдиг мөөрейлерге төрээн чуртунуң алдар-адын төлептиг камгалап чорууру дээш оон-даа хөй чедиишкиннеринге кижиниң чоргааралы хайныгып келир.

13.05.2014 Төлевилелдерни үезинде боттандырар

Тываның Баштыңы хөй-ниитиниң дилээ-биле киирген чугула төлевилелдерни даргалар оюп эртпес ужурлуг дээрзин сагындырып, өөредилге талазы-биле губернаторнуң ийи төлевилелинге хамаарыштыр арга-сүмени бир ай дургузунда белеткээр деп даалганы  социал адыр талазы-биле ажыл-чорудулганы харыылап турар вице-премьер Анатолий Дамба-Хууракка, ол ышкаш Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызынга берген. «Даалга хуусаазында күүсеттинмес болза, яамының ажылдакчылары ажылындан халажып болур»—деп, Шолбан Кара-оол сагындырган.

Тываның Баштыңы өөредилге адырының удуртукчулары-биле бир өг-бүлениң чаңгыс-даа ажы-төлүнге дээди эртем-билиг чедип алырынга деткимче бээр аргаларны тургузар болгаш школаларның удуртулгазынче эр башкыларны хаара тудар дугайында 2013 чылдың төлевилелдерин канчаар боттандырып турарын сайгарып чугаалажып тургаш, чөптүг, шыңгыы чугааны кылыр ужурга таварышкан. Тываның Баштыңы төлевилелдерни боттандырарынга херек кырында чүү-даа кылдынмаанынга  таарзынмаан. Чүге дээрге Өөредилге болгаш эртем яамызы төлевилелдерниң бирээзин 2014 чылдың февраль айда Тываның Чазаанга бадыладырының дугайында илеткээн турган.

13.05.2014 ТИИЛЕЛГЕ ХYНY-БИЛЕ!

Тываның эргим чурттакчылары! Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннары!

Россия күрүнезиниң маадырлыг төөгүзүнче мөңгези-биле киир бижиттинген улуг байырлал—Тиилелге хүнү-биле силерге сеткиливис ханызындан байыр чедирип тур бис!

Кижи төрелгетенниң көрбээни эң кадыг-дошкун болгаш хан төгүүшкүннүг дайынының төнгениниң дугайында бүгү делегейге чарлап дыңнаткан тиилелгениң 1945 чылдагы медээзиниң соонда үе улам бурунгаарлап бар чыдар. Ынчалза-даа эрткен дайынның дугайында, улуг салгалдың кижилериниң маадырлыг чоруктарының дугайында сактыышкыннар кажан-даа уттундурбас.Бистиң ыдыктыг хүлээлгевис—боттарывыстың күш-ажылывыс болгаш салым-чаяанывыс-биле Россияның өндүр улуг чоруун бадыткап, ооң экономиктиг күчүзүн, дайынчы аргаларын болгаш делегейге ат-алдарын быжыглап тургаш, тиилекчи маадырларның херектерин төлептии-биле уламчылаары болур. Бо херектерге бистиң чедиишкиннеривис Тиилелгеге болгаш ону чедип алыры дээш өлүм чок маадырлыг чорукту кылганнарга эң эки тураскаал болур. Май 9-та Россияның хоорайларының кол-кол кудумчулары-биле Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннары, оларның уруглары болгаш уйнуктары эртерлер. Россияның чаңгыс аай чыскаалынга төлептиг черни бо чылын Крымның болгаш маадыр хоорай Севастопольдуң чурттакчылары ээлээрлер.

13.05.2014 Тылдың хоочуну

Томск областың Зиморевкага 1925 чылда төрүттүнген, дайын тылының хоочуну Валентина Федотовна Гуменикова (Маткова) Чаа-Хөл суурга аныяанда-ла келген.

Ада-чурттуң Улуг дайынының чылдарында кызымак тракторист Валентина Федотовна «Шылгараңгай күш-ажыл» деп медаль-биле шаңнаткан. Сталинниң чуруун шуткуп каан медалында «Наше дело правое», а адаанда «Мы победим» деп бижиктер бар.Дайын үезинде уругларны трактористер курстарынга өөредир, а ойталаарга, судтаар турган. Валя Маткованың ийи эжи өөренмес бис дээш 6-6 айга шииттирген. Валентина эки тура-биле өөренип алгаш, ачазы, акызы база улуг угбазы-биле кады трактористеп турган.Өөнүң ээзи-биле 1948 чылда Минусинскиге таныжып алган. Эрги Чаа-Хөлге 1956 чылда көжүп чедип келген. МТС-ке (машина-трактор станциязынга) куруккан болгаш кур черлерден элбек дүжүт ажаажып, өөнүң ээзи-биле өскелерден дудак чок ажылдаан. 1961 чылда Чаа-Хөл кожуун болгаш МТС дүшкен, «Найырал» совхоз тургустунган. Совхозка өөнүң ээзи чолаачылай берген. Валентина Федотовна төп эмнелгеге санитаркалап киргеш,  хүндүлүг  дыштанылгаже үнзе-даа, чаа Чаа-Хөлге көжүп келгеш, иштики херектер килдизинге аштакчылап хөй чыл ажылдаан.

13.05.2014 Күдүк базып мөгеелиңер

Дайын. Бо сөстү адаарга безин коргунчуг, ону көрген, аңаа киржип чораан кижилер ооң хоралыг уржуктарын, катап эгиттинмес когаралын чүс-чүс чылдарда килеңнеп, сактып бодап чоруурлар. Хомуданчыг чүүл — чылдан чылче дайын хоочуннарының эвээжеп турары. Ада-чурт дайынының дугайында сактып, чон-биле ужуражылга кылып келир фронтучуларның ховартааны харааданчыг-дыр.

1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынынга тиилелгени чедип алырынга совет шеригниң, флоттуң, авиацияның дайынчылары база партизаннар кажанда-даа туруп көрбээн дидим, маадырлыг чоруктарны кылып турган. Бүгү чурт «Бүгү чүвени — фронтуга» дээн кыйгырыг адаа-биле кызымак, шудургу күш-ажылы-биле дайынчыларга дузалашканының түңнелинде улуг Тиилелге чедип алдынган. Дайын чылдарында мындыг одуруглар эрес-дидим шериглерни улам сорук киирип, оларның хей-аъдын көдүрүп турган:

12.05.2014 МАЙ 6 — Тыва Республиканың Конституция хүнү

Хүндүлүг хамаатылар!

Тыва Республиканың Конституция хүнү-биле силерге изиг байырны сеткиливис ханызындан чедирип  тур бис!

Республиканың Yндезин Хоойлузунуң ээлчеглиг байырлалын тыва чоннуң эрткен оруунуң төөгүлүг хүннериниң бүдүүзүнде демдеглеп турар бис. Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылын болгаш Совет Эвилелиниң составынга Тыва Арат Республиканың эки тура-биле каттыжып киргениниң 70 чылын демдеглээр үе, хүн эрткен тудум, чоокшулап орар. Тыва күрүнениң тургустунарының болгаш сайзыраарының оруунга бо болуушкуннар кол быраларның бирээзи болган.Бо чүс чылдың дургузунда бистиң чонувустуң амыдыралынга болгулаан улуг-улуг өскерлиишкиннерни быжыглаарынга эң чугула чепсек болза, Тываның чоорту өскертип келген Конституциязы болган. Амгы күштүг болуп турар Конституцияның төөгүзү байлак, тыва күрүнениң тургустунарының аңгы-аңгы үе-чадаларын тодаргай көргүскен. 2001 чылдың май 6-да хүлээп алдынган Yндезин Хоойлу Россияның чаңгыс аай экономиктиг, политиктиг болгаш эрге-хоойлу делгеминге республиканы шапкын хөгжүдериниң эрге-ажыктарынга хамааты чөпшээрежилгени болгаш политиктиг турум чорукту камгалап арттырарынга Тываның хөй националдыг чонунуң чүткүлүн көргүзүп турар.

12.05.2014 Аян-шинчи киирер

Тываның Баштыңының ажыл-албаны

Кожуун төптери чоорту найысылал дег шинчилиг болур ужурлуг деп, Тываның Баштыңы  саналдаан.

Тываның Баштыңы Шагаан-Арыг хоорайда интернеттиң Wi-Fi четкизиниң байырлыг ажыдыышкынынга киришкен. Ол интернет харылзааның дүргени найысылал Кызылдан дудак чок дээрзин магадаан. Шагаан-Арыг хоорайга эрткен чылын чүс муң хире телефоннарны харылзаштырып болур волокон-оптиктиг харылзаа шугуму ажылдап эгелээрге, ону кожуун чагыргазы, Пенсия фондузу, миграция албанының килдистеринче, №1 школаже, хоорай эмнелгезинче, хөй квартиралыг бажыңнарже кошкан турган. Амгы үеде ол харылзаа дамчыштыр интернеттиң Wi-Fi четкизиниң ажылдап эгелээни —  кожуунда база бир чаа болуушкуннуң бирээзи. Бо төлевилелди «Тывахарылзааинформ» ААН боттандырып кылган.«Кандыг-даа чедиишкинге чаа чүүлдү көөрү өөрүнчүг-дүр. Найысылал дег шинчилиг сайзырал бүгү талага турар ужурлуг. Ылаңгыя чаа тудугларны, кожуун төптеринде чуртталга бажыңнарын суурларның чиңгине планынга дүүштүр электри шугуму чоруткан болгаш социал инфраструктура көрдүнген девискээрлерге тудары, а хоорайларның тудуглары суур шинчилиг болбас ужурлуг дээрзин ол айыткан турган. Тус-тус черлерни хөгжүдеринче угланган төлевилелдерни боттандырарынга бүгү талалыг деткимчени Тываның Чазаа берип турар болганда, бо чүүл кожуун, суму чагыргаларының чугула кылыр ажылдарының бирээзи» — деп,  Ш.Кара-оол демдеглээш, Шагаан-Арыгже ээп кирер оруктан эгелеп хоорайның төвүнге чедир дөрт дилиндектиг оруктуң капитал септелгезиниң дугайында дыңнаткан.

12.05.2014 «21-ги чүс чылдың ажылчын мергежилдери»

Май 1-де Арат шөлүнге Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалынга тураскааткан «21-ги чүс чылдың ажылчын мергежилдери» деп республиканың 4-кү следу болуп эрткен. Чылдың-на эртип турар хемчег бо чылын ыраккы кожууннардан келген аалчыларның киржилгези-биле онзагай ылгалып көзүлген. 

Тываның барык бүгү өөредилге албан черлериниң сургуулдары, башкылары боттарының кылган ажылдарын делгепкен чоргаар бараалгап турарын көргеш, кижиниң сагыш-сеткили көдүрлүр болду. Республиканың эге болгаш ортумак өөредилге черлериниң сургуулдары мергежилдериниң аайы-биле мастер-класстарны база эрттирген. Чижээлээрге, Кызылдың эмчи колледжизиниң студентилери бичии өпеяаны канчаар шын шарыырын, ажаап-карактаарын айтып берип, чамдык улусту өөредилгеге киириштирди-даа. Келир үениң адалары болур аныяк эр кижилерниң сонуургал-биле көрүп турарын аажок чаптадым. Аныяк кыстар күзелдиг улустуң хан базыышкынын база хынап, черле келир үениң эмчилери болгаш, чонга янзы-бүрү сүмелерни берип турдулар. Бо өөредилге чериниң студентилериниң слетка чылдың-на идепкейлиг киржип турарын демдеглевес аргажок. Колледжиниң башкыларының чугаалап турары-биле алырга, бо чылын өөредилге черинде фитобар төлевилелин боттандырганы — канчаар-даа аажок улуг чедиишкин.

12.05.2014 Ай-Демир Монгуш шүүлген

«Май 1-де Национал парктың «Хүреш» стадионунга байырлалдың хүрежи болуп эрткен. Аңаа чүс ажыг мөге күжүн шенешкен. Оларның аразында Арзылаң мөге Сайын-Белек Түлүш, Начын мөгелер Ай-Демир Монгуш, Алексей Монгуш, Опанас Семис-оол, Начын Монгуш база Моолдан 3 мөге хүрешкен.

Хүреш эгелээриниң бетинде В.Көк-оол аттыг Национал театрның артистериниң театржыткан оюн көргүзүүн магадап көрдүвүс. Ооң соонда чыылганнарга ТР-ниң Баштыңы—Чазааның Даргазы Шолбан Валерьевич Кара-оол байыр чедирип, делгереңгей чүве чугаалаан. Ону долузу-биле парладывыс.

— Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым! Амыргын-на, амыргын, энерелдиг хоочуннарывыс! Тываның экер-эрес мөгелери! Байырлалды эрттирип турар Виктор Көк-оол аттыг Национал театрның артистери! 

Эң-не эгезинде Частың болгаш Күш-ажылдың чараш байырлалы — Май 1-ниң байырлалдарын таварыштыр изиг байырымны сеткилимниң ханызындан чедирип тур мен! Ийи дугаарында, дүүн чаа Москва хоорайдан ээп чанып келдим. Бистиң алдарлыг чаңгыс чер-чурттуувус, Россияның Маадыры, камгалал сайыды Сергей Күжүгетович Шойгуга ужуражырымга чаңгыс чер-чурттугларымга мээң изиг байырым чедирип көр деп дилээн чүве. Ынчангаш силерге Сергей Күжүгетовичиниң ынак чер-чуртунга, төрээн чонунга чоруткан байырын чедирип тур мен! Ындыг улуг, ындыг бедик чаңгыс чер-чурттуг улус чоргаар чоруур ужурлуг бис. Ол бистер дээш үргүлчү сагыш салып, болдунар бүгү-ле аргаларны ажыглап тургаш, Тывазынга улуг дузазын кадып чоруур. Ол дээш Тываның чоргаар оглунга өөрүп четтиргенивисти илередип каалыңар, чонум.

12.05.2014 Аас-кежиктиг лотерея

Кызылдың 100 чылынга

Бо чоокку үелерде кандыг-даа болуушкунну 2014 чылда эртер юбилейлиг чылдар-биле холбап турар. Ынчалдыр май 1-де Совет Тываның 5 чылы аттыг стадионга 16 шакта «Кызыл хоорайның 100 чылынга» деп байырлал лотереязының ойнаашкыны болуп эрткен.

 Муниципалдыг лотерея болза ачы-буян чедирилгезиниң хевири болур. Ону Кызыл хоорайның 100 чыл юбилейин эрттиреринге деткимче көргүзер фондуже акша-хөреңги чыыр сорулга-биле чоруткан. Лотерея билеттерин апрель айның дургузунда садыг-саарылга черлеринге  тарадып садып турган. Чаңгыс билеттиң өртээ – 300 рубль. Ойнаашкын хүнү чоокшулаан тудум, лотереяны садып алыр күзелдиг кижилерниң саны улам көвүдээн. Ынчанмайн канчаар, 100 аңгы акша шаңналдарындан аңгыда, аас-кежиктиг «100» деп дугаарлыг ак машиналар база ээлерин манап турган болгай.

12.05.2014 Кадет училищезинде

100 чылдың тудуглары

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң эгелээшкини езугаар РФ-тиң Камгалал яамызының болгаш ооң сайыды, чаңгыс чер-чурттуувус Сергей Шойгунуң деткимчези-биле Кызыл хоорайның мурнуу талазында Президентиниң кадет училищезиниң тудуу эгелей берген. РФ-тиң Президентизиниң айыткалынга дүүштүр Россияның чүгле алды регионунга мындыг хевирлиг өөредилге черлери турар. 100 чылдар юбилейлериниң чугула тудугларының бирээзинде ажыл-чорудулганы апрель 29-та ТР-ниң Чазак Даргазының оралакчызы Артур Монгал хынап көрген.

02.05.2014 Май 1 — Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы-биле!

Тываның хүндүлүг чурттакчылары! Эргим чаңгыс чер-чурттугларывыс!

Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы-биле эң изиг болгаш чүректиң ханызындан чедирген байырывысты хүлээп ап көрүңер! Майның бирин республика төөгүлүг болуушкуннарның бүдүүзүнде уткуп турар. Каш ай эрткенде, бүгү чурт-биле кады Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылын демдеглээр бис. Юбилейге белеткел бистиң республикавыстың бүгү хоорайларында болгаш суурларында, хамыктың мурнунда — ооң найысылалы бо чылын 100 харлаар Кызыл хоорайда хайныышкынныг чоруп турар.

Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалын багай эвес көргүзүглерлиг уткаан бис. Экономиктиг байдалдар нарын болза-даа, Тыва эрткен чылдың түңнелдери-биле Сибирьниң регионнарының аразында рейтингиге чугула туруштарны арттырып алганын көргүскен. Тудуг ажылдарының хемчээлин өстүрериниң талазы-биле республика мурнап турар, болбаазырадылга бүдүрүлгелериниң хемчээлиниң болгаш чонга төлевирлиг ачы-дуза чедирериниң талазы-биле — ийиги черде. Чуртталга бажыңнарын ажыглалга киирериниң талазы-биле Тыва Сибирьниң федералдыг округунда мурнакчыларның санында кирген.

02.05.2014 Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы Май 1

Бөгүн Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы Май 1. Чазактың доктаатканы узун дыштанылга — май байырлалдарының хүннерин кым канчаар дыштанырын «Шын» солуннуң корреспондентизи республиканың чурттакчыларындан сонуургап айтырган.

ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) депутады Шолбан Кыргыс:                                                                                — Күш-ажылдың байырлалы май 1-3 хүннеринде бодумнуң соңгулда округум Тес-Хем кожууннуң Самагалдай №1 ортумак школазының 6-гы клазының өөреникчилерин башкызы, ада-иелери-биле Красноярск хоорайже чедирер мен. Бисте анаа олурар үе барык чок-тур ийин. Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылын демниг эрттирери-биле чоннуң чедимчелиг, чаагай  чоруу дээш бүгү күштү салыр бис.                

29.04.2014 Шупту тиилекчилер силер!

Тываның күрүне филармониязынга «Тыва Республиканың чылдың башкызы – 2014», «Тыва Республиканың чылдың кижизидикчи башкызы – 2014», «Чылдың аныяк специализи – 2014» болгаш «Бүгү-россияның тыва дыл, орус дыл башкыларының мастер-класстары» Бүгү-россияның регионалдыг чадазының башкылар мөөрейиниң түңнелдерин үндүрген байырлал болуп эрткен. Аңаа башкылар ниитилелиниң тергииннеринден шилиттинген тергииннерни хүндүткеп байырлаан. Беш хонуктуң дургузунда мөөрейниң киржикчилери боттарының билиг-мергежилин, арга-дуржулгазын, чаа бодалдарын, технологияларын республиканың башкылар ниитилежилгезинге бараалгаткан. Мөөрейлер ооң киржикчилериниң билиг-күжүн шенээринге, мергежилиниң бедик деңнелдиин илередиринге улуг дузалыг. Шынап-ла, бо мөөрейниң түңнелинде республиканың башкыларының эң-не эки көргүзүглери көстүп келир деп болур.

29.04.2014 «Белен» деп үнелээн

Апрель 30 — Өрттен камгалал хүнү

Апрель 24-те Барыын-Хемчик кожууннуң Кызыл-Мажалык суурга онза байдалдарны баш удур болдурбазының болгаш ооң уржуктарын чайладыр база онза байдалдар үезинде чурттакчы чонну, девискээрни камгалаары-биле белениниң талазы-биле өөредилге болуп эрткен. Аңаа кожууннуң өрт кезээ, суурлардан өртке удур эки турачы бөлүктери, полиция, дүрген эмчи дузазы чедирер албан черлериниң ажылдакчылары  киришкен.Өөредилге езугаар Аянгаты суурнуң чанында арга-арыг өртү өөскээн. Өрттү өжүрүп, ооң уржуктарын чайладырынга кожууннуң чогуур албан черлериниң дериг-херекселин, машина-техниканың байдалын, онза байдалдар үезинде өртчүлерниң кайы хире беленин Кызыл хоорайда ТР-ниң ОБЯ эргелелиниң албан-дужаалдыг специалистери үнелеп көрген.

29.04.2014 Хем-сугда чел-кудурук бар эвес…

Хүннүң чидиг айтырыы

Бай-Тайга кожууннуң Кызыл-Даг сумузунуң чурттакчылары 2012 чылдан бээр кожуун төвү-биле аргыжар Хемчик көвүрүүн улуг суг алгаш барганының соонда, түрегделди көрүп эгелээн. 2000 чылдар эгезинде Хемчик хемни кежилдир үе-дүпте кылган эрги  көвүрүгнүң орнунга, ооң шала адаа чарыынга чаа  көвүрүгнү кылган турган. Он ажыг чылдарның дургузунда көвүрүг сандан үнүп, чоокку чылдарда барык доктаамал айыылдыг байдалга туруп келген болгаш, ону бо-ла септеп-селиир, быжыглаары чаңчыл апарган турган деп болур. Кызыл-дагжылар аңаа шефтеп, демнии-биле ажылдап шаг болганнар. А 2012 чылда Хемчик улгадып, үерлээн соонда, көвүрүгнүң үштүң бир кезиин суг алгаш барган. Бистиң корреспондентивис Светлана Балчыр аңаа четкен. Журналистиң караа-биле көрүп, кулаа-биле дыңнаанын бо чүүлден номчуңар.

29.04.2014 Эң-не чогаадыкчы аныяк-өскен

2014 чылдың дургузунда хемчеглер бүрүзү республиканың юбилейлеринге тураскааттынган болганда, «Ус-шеверлер хоорайы» мөөрей база-ла 100 чылдаар байырлалдарның демдээ-биле эрткен. Бо чылын салым-чаяанныг уругларның мөөрейи 12 дугаар эртип турары бо. Ол 2003 чылдың июнь 1-де тургустунган. Мөөрей «аныяк»-даа бол, школачыларның болгаш оларның дагдыныкчы башкыларының аразында аажок нептерээнин бо удаада киржикчилерниң хөйү бадыткаан. Аңаа Кызыл, Ак-Довурак хоорайлардан база республиканың 15 кожуунундан 400 хире өөреникчи идепкейлиг киришкен. Уруг бүрүзү мөөрейниң кожуун чергелиг чадазын эрткеш, республика деңнелдиг чадазынче эрткен. «Ус-шеверлер хоорайы» мөөрей техниктиг, ус-шевер каасталга кылыглары кылыр салым-чаяанныг уругларны болгаш аныяктарны тодарадыр, улаштыр сайзырап-хөгжүдер, ол ышкаш немелде өөредилгениң өөредилге-кижизидилгезиниң шынарын бедидер арганы бээр сорулгалыг. Ус-шеверлер маргылдаазынга кайгамчык салым-чаяанныг уруглар келген дээр болза, хөөредиг эвес.

28.04.2014 13 муң ажыг кижи киришкен

Тываның Чазааның Даргазының оралакчыларындан, сайыттардан, Тываның Баштыңының Администрациязының болгаш Чазак Аппарадының харыысалгалыг ажылдакчыларындан тургустунган ажылчын бөлүктер чаңгыс неделяның дургузунда 137 ужуражылганы республиканың муниципалдыг он сес тургузугларының суур бүрүзүнге эрттиргеннер.

Агаар-бойдустуң баксыраанындан чүгле Тере-Хөл кожуунга олар четпээннер, ынчалза-даа ужуражылганы чоокку хүннерде эрттириптер. Эң хөй ужуражылга Кызыл хоорайга болган, ооң саны 26. Улуг-Хемге — 19, Чөөн-Хемчикке — 12, Каа-Хемге — 10 ужуражылгалар болган. 2013 чылда ажылының түңнелдериниң дугайында республиканың Чазааның отчедун чугаалажырынга баштайгы медээ езугаар алырга, 13 муң ажыг кижи киришкен, 990 кижи боттарының санал-оналын киирген. Оларның аразында республиканың болгаш кожууннарның сайзыралынга, губернатор төлевилелдериниң күүселдезинге, федералдыг программаларга киржилге дугайында саналдар хөй болган.

28.04.2014 Хүрээ тудуунга деткимче

Тываның найысылалынга  сарыг шажынның хүрээзин  тударынга ачы-буянныг деткимче фондузу тургустунган

1992 чылда Ыдыктыг XIV Далай-Лама Башкының Тывага тускай чалалга-биле аалдап кээп чорааш, ыдыктап айызап каан черинге, Кызыл хоорайның Мурнуу микрорайонунга сарыг шажынның улуг хүрээзин тудар. Ону тударынга ачы-буянныг деткимче фондузун тургузарының дугайында саналды Тываның Баштыңы Ш.Кара-оол киирген. Ол 2012 чылдың февральда Ыдыктыг Башкы-биле ужуражып тургаш, чаа хүрээниң таваан салырын, ону тудуп эгелээрин база  айызадып алган.Ачы-буянныг деткимче фондунуң үндезилекчилери — Хөй-ниити палатазының даргазы Хонук-оол Монгуш, республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарының төлээзи Мерген Ооржак, «Энерготудуг» КХН-ниң чиңгине директору Николай Крапивин база сайгарлыкчы алышкылар Роберт биле Леонид Доржу.

28.04.2014 Тываның сайзыралы бурунгаарлаар

Апрель 27-де российжи парламентаризм хүнү. ТР-ниң Дээди Хуралы (парламентизи) хоойлужудулга ажыл-чорудулгазынга болгаш ооң чугула айтырыгларынга чоннуң кичээнгейин хаара тудары, хамаатыларның хоойлу-дүрүм билиин бедидери болгаш хоойлужудулгага хөй-ниитини идепкейжидери-биле чогуур хемчеглерни ап чорудуп турар. Республиканың парламентизи идепкейлии-биле үе-шаанда шын шиитпирлерни хүлээп ап, чоннуң амыдырап-чурттаарынга таарымчалыг байдалдарны тургузары-биле ажылдап турарын демдеглевес аргажок. Байырлал бүдүүзүнде ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) экономика хөгжүлдези, энергетика, тудуг болгаш транспорт комитединиң даргазы Святослав Чотпаевич Ондар-биле комитеттиң ажыл-агыйының дугайында каксы чугаалаштывыс. Депутаттың чугаалап турары-биле алырга, комитет экономика хөгжүлдези, чылыг, чырык энергиязы, тудуг, оруктар, инвестиция ажыл-чорудулгазы дээн ышкаш чидиг айтырыглар харыылаар болганда, ажыл онза күжениишкинниг чоруп турар. Тудуг болгаш энергетика талазы-биле хоойлу-дүрүм колдуунда федералдыг чергениң болур, ынчалза-даа бистиң республиканың бүрүн эргелерин езугаар Тываның хоойлулары база бар дээрзин Святослав Чотпаевич чугаалады.

28.04.2014 Тураскаалды каяа тургузарыл?

Апрель 17-де Кызылдың «Аныяк» өөредилге төвүнге Кызыл хоорайның Төлээлекчилер хуралының депутаттарының киржилгези-биле хөй-ниити дыңнаашкыннары болуп эрткен.

 Аңаа хем кыдыында Азия төвүнүң тураскаалының чанында девискээр чаартылгазының болгаш найысылалдың экологтуг байдалының дугайында сайгарып чугаалашкан. Бо айтырыгларның модератору (башкарыкчызы) Дина Оюн болган. Күчүлүг Улуг-Хемниң кыдыын аян киирип турар «Суг делегейи» КХН-ниң директору Михаил Пережегин амгы үеде ында чоруп турар ажылдар-биле олурганнарны таныштырган. Хем кыдыынга эрги Азия төвү тураскаалының орнунга сураглыг скульптор, чурукчу, ювелир Даши Намдаковтуң ажылдап кылганы ырлап турар фонтаннарлыг чаа Азия төвүнүң тураскаалын салыптар. Ол кезекке чайгы пляж, национал кухнялыг ресторан, «Хаанның аңнаашкыны» тураскаал болгаш театржыткан сцена чонну өөртүр. Бо дугайында массалыг информация чепсектери болур-чогууру-биле чырыткан болгай. Чурукчулар бажыңынга алдарлыг, аныяк-даа мастерлерниң чурук делгелгези болгаш музейни, ийи дугаар каъдынга мастерскаяларны организастаар. Ырактан келген туристер ынаар кирип, Тываның төөгүзү-биле таныжып алыр аргалыг болур. Михаил Пережегин объектилерниң эскизтерин олурганнарга көргүзүп тайылбырлаан.

28.04.2014 «Кызыл болгаш кызылчылар»

Апрель 21-де Национал музейге найысылал хоорайывыстың тургустунганындан бээр 100 чыл оюнга тураскааткан «Кызыл болгаш кызылчылар» деп фотоконкурс делгелгези болуп эрткен. Аңаа хоорай школаларының өөреникчилеринден эгелээш, хүндүлүг дыштанылгада хоочуннарга чедир чурук тырттырарынга сонуургалдыг хөй кижилерниң  1979 ажылдарын жюри сайгарып көрген. Хоорайның Төлээлекчилер хуралының депутады, Тыва Республиканың уран чүүлүнүң алдарлыг ажылдакчызы Анатолий Серен мөөрейни байырлыг байдалга ажыткаш, найысылалдың төөгүзүн, баштай туттунуп эгелээн чуртталга бажыңнарын, өске-даа оран-сава, албан организацияларны адап-санап, Кызылдың сайзыралынга доктаап, тайылбырны кылган. Ооң сөөлүнде Төлээлекчилер хуралының даргазы Д.И.Оюнга сөстү дамчыткан.

25.04.2014 Харон Амерханов: «Тыва хой – бриллиант»

25.04.2014 «Питержилер» чалап тур!

Бо хүннерде В.Көк-оол аттыг национал хөгжүм-шии театрының артистери, Санкт-Петербургтуң театр уран чүүлүнүң академиязының 1994 чылда доозукчулары, улуг сценаже үнгенден бээр 20 чыл оюн демдеглеп турар. Бөлүктүң даргазы турган, амгы үеде ТР-ниң алдарлыг артизи Саяна Сат-биле бистиң корреспондентивис ужуражып чугаалашкан. Оларның аразында болган чугааны сонуургаттывыс.

— Саяна, силер каш удаа уран номчулгалар, «Ойнаттынмаан рольдар» мөөрейлеринге киржип, «Чылдың артизи» атты ап келген болгаш, көрүкчүлерниң хүндүткел, ынакшылын чаалап алган артист апарган силер. Артист болуру бичииңерден тура күзелиңер турган бе?

— Чогум артист болур мен деп бодавайн чораан мен. Чоок улузум, авам-ачам, төрелдерим ону күзеп чораан улус болган, сөөлүнде билип каан мен. Бичиимде школага класстар, сумуга агитквартиралар аразынга эртип турган фестивальдардан чыда кагбас турдум. В.Көк-оолдуң «Хайыраан бот» деп шиизи кээр деп чарлал көстүп кээрге, неделя бурунгаар аңаа белеткенип эгелээр мен. Бажың-балгадым аштап-арыглап, идик-хепти чуп, аъш-чемни белеткеп, улуг байырлал болур дээн-биле дөмей өөрүшкүлүг манаар турган бис.

25.04.2014 Делгем билиглиг, онзагай угаан-бодалдыг

Тывада аныяк салгал ортузунда «Аныяктарның санал-онал солчулгазы» чаа шимчээшкини элээн күш кирип турар. Ол Тываның күрүне университединиң эрткен чылдың сентябрь айда «Делгем санал-онал солчулгазы» төлевилел-биле Ажык ниитилел фондузу (АКШ) делегей чергелиг грантының боттанылгазының ачызы-биле эгелээн. Ол төлевилелге даянган кол хемчег – ТывКУ-нуң, Кызылдың башкы институдунуң студентилериниң, Көдээ ажыл-агый техникумунуң сургуулдарының болгаш Кызылдың школаларының өөреникчилериниң аразынга аныяктарның санал-онал солчулгазының талазы-биле маргылдаа болуп эрткен. Аңаа ниитизи-биле 32 кижи киришкен. Маргылдаа британ система-биле эрткен. Команда бүрүзү ийи кижиден тургустунган. Yш раунд иштинде командалар удурланышкак бөлүктер кылдыр катчы бээр ужурлуг: тала бүрүзүнден ийи команданың каттышканы – чазак биле оппозиция. 

23.04.2014 Чүгле чедиишкиннерни эвес, бергелерни база айтыр

Тываның Чазааның отчедун Оо-Шынаа суурнуң чурттакчылары эки деп санаан.

Чазактың 2013 чылда кылган ажыл-чорудулгазының дугайында отчет-биле чоннуң таныжылгазы уламчылап турар. Апрель 17-де Чазак Даргазының оралакчызы Артур Монгалга удурткан ажылчын бөлүк Тес-Хем кожууннуң эң-не ырак булуңу Оо-Шынаа суурга чораан. Чон көдээ школаның залынга чыглып келген. Хуралды Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң чоннуң амыр-мендизин айтырбышаан, ужур-чөптүг тайылбырны берген видеоролиги-биле эгелээн. Тыва дылга тайылбырлаан отчеттуң кол-кол чүүлдерин видеога көргүспүшаан, чонга таныштырган. Артур Монгал чурттакчыларны дүвүредип турар чугула айтырыгларга доктаап, республикада энергия чедишпезиниң болгаш транспорт аргыжылгазының нарын айтырыгларын шиитпирлээри-биле тургускан төлевилелдерниң кол ужур-утказын тайылбырлап берген. Ооң-биле чергелештир тус чер бот-башкарылга органнарының мурнунда салдынган ажылын, Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чыл оюнунуң байырлалынга хамаарыштыр белеткелге муниципалитеттерниң деткимчези херек дээрзин  демдеглээн. Суурнуң амыдыралынга шиитпирлээри негеттинип турар эргежок чугула айтырыгларынга хамаарыштыр элээн каш айтырыгларны сайгарып чугаалашканнар.

23.04.2014 Эртем-билигниң тергииннери

«Чылдың башкызы-2014»

Апрель 21-де Кызылдың Н.Н.Макаренко аттыг № 15 лицейниң баазазынга «Тыва Республиканың чылдың башкызы – 2014», «Тыва Республиканың чылдың кижизидикчи башкызы – 2014» болгаш «Бүгү-россияның тыва дыл, орус дыл башкыларының мастер-класстары» Бүгү-россияның регионалдыг чадазының мөөрейи байырлыг байдалга ажыттынган. Өөредилге адырының чылдың-на болур башкылар мергежилиниң тергииннерин шилиир мөөрей чаагай чаңчыл апарган. Каш чылдар дургузунда башкылар маргылдаазы чүгле үе-биле шылгалданы эрткен эвес, а харын-даа езулуг мурнакчы башкы мергежилдиң көрүлдези апарган дизе, чазыг болбас. Башкылар боттарының ажыл-чорудулгазынга чогаадыкчы болгаш инновациялыг аргалыг болурунче деткиири – ооң кол сорулгазы.

23.04.2014 Американ аалчылар – Бай-Тайгада

Частың эге айы, март, езулуг чырыткылыг оттуушкуннуң, ырак-узак оруктарның, дүвүрелдиң айы. Бөмбүрзектиң бир талазы – Америкадан аалчылар бистиң Бай-Тайга кожуунга кээп, эртем, культура, уран чүүл талазы-биле ужуражыышкынны кылып, дуржулга солчулгазын кылган.

Ужуражылга Тээлиниң төп кожуун библиотеказының номчулга залынга болуп эрткен. Американ аалчыларны эртем ажылдакчызы, культурологияның доктору Валентина Сузукей үдеп чораан. А очулдурукчузу ТКУ-нуң англи дыл кафедразының эргелекчизи Шончалай Таргын. Хүндүлүг аалчыларывыс: американ кинорежиссер Стив Элкинс, англи дыл башкызы Тед Трейке база япон-испан аймак-сөөк уктуг, эге класс башкызы Меллисса Сакал болгаш поляк фотограф Ян Чешикевич.

21.04.2014 Юбилейлерниң спортчу белеткел айтырыглары

Тывага спортчу инфраструктураны улаштыр хөгжүдериниң дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Россияның спорт сайыды  Виталий Мутко Москва хоорайга ажыл-агыйжы ужуражылга үезинде чугаалашкан.

— РФ-тиң Спорт яамызы-биле сырый харылзааны тудуп алганывысты демдеглээр-дир бис. Силерниң киирген үлүг-хууңар база улуг. Чүге дээрге бо сөөлгү беш, алды чыл дургузунда 20 хире спортчу объектилерни, ооң иштинде кылымал шывыглыг үш футбол шөлүн силерниң деткимчеңер-биле кылган бис. Удавас дөрт дугаар кылымал футбол шөлү Каа-Хем суурга ажыттынар. Август айда Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгунуң төрүттүнген хоорайы Чадаанага күш-культураның кадыкшылга комплекизин ажыдарын планнап турар бис. Ол Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чыл оюнуң белээ болур.

21.04.2014 Путин «Кремльдиң дзюдозун» көргүстү

Политологтар «дорт харылзаа» дугайында

РФ-тиң Президентизи Владимир Путин дорт харылзааларның аргазын тергиин эки шиңгээдип алган болгаш четвергте «Кремльдиң дзюдозун» көргүзүп, эң чидиг болгаш хуу айтырыгларга тывынгыр харыыларны берген. Россияның Украина-биле катай даштыкы политиктиг айтырыгларга туружун аажок тодаргай бадыткаан деп, Новости информастыг агентилелдиң айтырыгларынга эксперттер харыылааннар.

Телевидение дамчыштыр «дорт харылзаа» Путинниң бирги президент хуусаазының үезинде-ле көстүп келген. Ооң баштайгызы 2001 чылдың декабрь 24-те, а сөөлгүзү 2013 чылдың апрель 25-те болган. Күрүне баштыңының чон-биле харылзаазы ындыг байдалга он ийиги удаа болганы ол, бо президент хуусаазында ийи дугаары. Чон-биле харылзааның бо аргазы аажок ажыктыын көргүскен деп, Президентиниң парлалга секретары Дмитрий Песков демдеглеп турар. Оон аңгыда Путинниң президентилээн ийиги хуусаазының төнчүзүнде Европаның чамдык чурттарының төлээлери Кремльге кээп, дуржулга солчуру-биле дорт харылзаалар эрттирериниң аргаларын чугаалап бээрин дилеп турганнар.

21.04.2014 Удуртукчунуң идепкейинден хамааржыр

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң республиканың муниципалдыг тургузугларының удуртукчулары-биле ужуражылгазы, Тыва Республиканың Чазааның 2013 чылда ажыл-чорудулгазының дугайында отчетту депутаттар-биле чугаалашкан соонда, болуп эрткен. 

Боттарының муниципалитеттериниң девискээрлеринге чуртталга бажыңнарын тудары дээш харыысалганы ап турар тус чер чагыргаларының удуртукчулары ол айтырыгны чогумчалыг шиитпирлээр, а ол ышкаш бо угланыышкынга көскү чедиишкиннерни чедип алыр болза, республикага турум чоруктуң магадылалын тургузар дээрзин билип алыр ужурлуг деп, Чазак Даргазы демдеглээн. Хуу чуртталга бажыңнарының тудуун эргелеп-башкарарының айтырыы чугааның кол темаларының бирээзи болган.

21.04.2014 Найысылалды аян-шинчи киирер Аныяктар Өргээзи

Найысылал Кызылдың төвүнде Алдан-Маадыр аттыг национал музейниң чанында аныяктар өргээзин тудуп эгелээнден бээр 4 чыл эрткен.  Өргээниң тудуун  «Көдээ тудуг» КХН албан чери чорудуп турар. Олар рынок хамаарылгаларының амыр эвес чылдарында-даа хүлээнген ажылын суларатпайн, кол чүүл – шынарлыг тудугну кылыр дээш кызымаккай ажылдап келген. Албан чериниң удуртукчузу – тудуг талазы-биле байлак арга-дуржулгалыг Сергей Сафрин. Тудугнуң төлевилелин «Тыва хамааты төлевилел» ААН албан чери ажылдап кылган, а ТР-ниң «Капитал тудуг эргелели»  тудугну кылыры-биле  чагыгны киирген. Мында каңнакчылар болгаш канализация четкизиниң ажылдарын күүседир 50 кижиден тургустунган ийи бригада ажылдап турар. Тудугнуң таваан 2010 чылда салган.

21.04.2014 «Өг-бүле бүрүзүнге – чаңгыстан эвээш эвес дээди эртемниг уруг»

Төлевилел

Тываның күрүне университеди республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң ТР-ниң Дээди Хуралынга (парламентизинге) 2013 чылдың декабрь айда Айыткалында «Өг-бүле бүрүзүнге – чаңгыстан эвээш эвес дээди эртемниг уруг» деп төлевилелди боттандырары-биле ажылды чорудуп эгелээн. Ооң баштайгы базымы кылдыр Таңды кожууннуң чагырга чери-биле Тываның күрүне университединче 22 абитуриентини тускай сорулгалыг кылдыр киирериниң дугайында керээге ат салган.Таңды кожуундан аалчыларны университеттиң ректору Ольга Хомушкунуң удуртулгазы-биле төлээлер уткуп алган. Керээге ат салыры-биле кожууннуң чагырга чериниң даргазы Сергей Ондар, ооң оралакчызы Людмила Хаджиева база ТР-ниң Чазааның Даргазының бүрүн эргелиг төлээзи Наталья Медведева олар төлээлеп чедип келген.

15.04.2014 Тываның Баштыңы 2013 чылдың отчедун кылган

Тываның Чазааның ажыл-чорудулгазының дугайында отчет республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) сески сессиязының дөрткү, ээлчег чок хуралының хүн айтырыының кара чаңгыс пунктузу болган. Аңаа Чазак кежигүннери, муниципалдыг тургузугларның баштыңнары болгаш чагыргалар даргалары, Хөй-ниити палатазының болгаш хөй-ниити организацияларның төлээлери, улуг-улуг бүдүрүлгелерниң удуртукчулары, журналистер киришкеннер. Чазактың чыл санында кылып турар отчеду күүсекчи эрге-чагырга болгаш хоойлужудулга органнарының төлээлекчилерниң кады ажылының бачым-чымыш графигинде онзагай черни ээлеп турар дээрзин республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол чыылганнарга чугаалаан. 

15.04.2014 Амыдыралдың дазылы – көдээ ажыл-агый

Көдээниң чымыжы

Чөөн-Хемчик кожуунда 2013-2014 чылдарда кыштаглаашкын түңнелдери болгаш часкы хову ажылдарынга белеткел дугайында кожууннуң көдээ ажыл-агый эргелелиниң даргазы Эдуард Эрес-оолович Бирлей-биле таныжып чугаалаштым.

— Эдуард Эрес-оолович, 2013-2014 чылда кыштаглаашкын канчаар эрткенин чугаалап көрүңерем.

— Бо чылын ниитизи-биле 10200 баш шээр мал, ооң иштинде төрүүр хой 54190 баш, 15000 баш бода мал, 6534 баш төрүүр инек, 5800 баш чылгы мал, 1942 баш төрүүр бе, 658 баш хаван кыштаглаашкынны хүр-менди эрткен. 54190 баш төрүүр хойдан бо хүннерде 18742 баш хураганны камгалап алган бис. Хой оолдаашкыны ам-даа уламчылап турар. 6534 баш төрүүр инектен 1654 баш бызааны онча-менди доруктуруп турар.

15.04.2014 Айыыл-халаптың дөзү кайдал?

Тываның Баштыңы автохалаптарның болуп турар бүгү чылдагааннарын: оруктарның байдалындан эгелээш шагдааларның ажылының шынарынга чедир тодарадырын негээн. Апрель 14-те Тываның Чазаанга болган аппарат хуралы апрель 12-ниң дүнезинде Чөөн-Хемчик кожуунга болган транспорттуң коргунчуг орук озал-ондааның түңнелинде амызындан чарылганнарның тураскаалының сактыышкын езулалы-биле эгелээн. Чиик машиналарның бот-боттары-биле дорт үскүлешкениниң түңнелинде 6 кижи, ооң иштинде кавайлыг чаш уруг, амызындан чарылган.

Чөвүлел хурал селектор байдалга болган, ынчангаш Тываның Баштыңы хамыктың мурнунда девискээринге айыыл-халап болган муниципалитеттиң удуртулгазындан эгелээн. Ол автомобиль халавының талазы-биле тус чер эрге-чагыргалары кандыг түңнелдер үндүргенин илеткээрин Шолбан Кара-оол негээн. Тодаргай харыы бербес боорга, Чазак Даргазы Чөөн-Хемчик кожууннуң удуртулгазын огулуг харыы бербээни дээш шыңгыызы-биле  шүгүмчүлээн. Оруктарга болган озал-ондактың бүгү чылдагааннарын эрге-чагыргалар дораан тодарадыр ужурлуг деп, Тываның Баштыңы айыткан. 

15.04.2014 Озал-ондакка 6 кижи амы-тынындан чарылган

Апрель 12-де дүнекиниң 12 шак 50 минута турда Чөөн-Хемчик кожууннуң девискээринде Кызыл — Абаза автооруунга коргунчуг орук озал-ондаа болган. Аңаа 6 кижи амы-тынындан чарылган, оларның аразынга 10 айлыг чаш төл база чок болган. Арткан 4 кижи эмнелгеде болгаш оларның байдалы бо хүнде чүгээр. Тыва Республиканың Баштыңы—Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле Тыва Республиканың Чазааның оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак баштаан комиссия болгаш иштики херектер сайыды Александр Лобанов озал-ондак болган черже дарый үнүпкен. Комиссияже эмчилер, психологтар, орук ажылдакчылары, ТР-ниң ИХЯ-зының Чоннуң айыыл чок чоруун камгалаар полицияның ажылдакчылары кирген. Уткуштур чоруп олурган «ВАЗ-21120» маркалыг ийи машинаның үскүлешкени-биле Чадаана хоорайның бензин кудар станциязының чанынга канчаар-даа аажок коргунчуг озал-ондак болу берген. Чөөн талаже халдып бар чораан «ВАЗ-21120» маркалыг автомашинаны 19 харлыг чолаачы башкарып чораан болгаш, ол боду, ооң 39 харлыг ачазы  күштүг үскүлежиишкинден ол-ла черинге амы-тынындан чарылган.

14.04.2014 Хоочунга чаагай күзээшкиннер

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың культуразының болгаш эртеминиң хоочун ажылдакчызынга төрүттүнген хүнү-биле байыр чедирген.

Төөгү эртемнериниң доктору, Тываның Улустуң чогаалчызы болгаш эртеминиң алдарлыг ажылдакчызы, Кызыл хоорайның хүндүлүг хамаатызы, Россияның культуразының алдарлыг ажылдакчызы, тыва хамнарның бүгү назынында президентизи, «Хамнаашкынның дириг эртинези» америк шаңналдың эдилекчизи, Буян-Бадыргы орденниң баштайгы эдилекчизи, Найырал ордениниң болгаш «Ада-чурттуң мурнунга ачы-хавыяазы дээш» орденниң II чергезиниң эдилекчизи Монгуш Борахович Кенин-Лопсан 89 харлаан. Тыва эртемниң болгаш культураның хоочун төлээзинге төрүттүнген хүнү-биле холбаштыр республика Баштыңы Шолбан Кара-оол байыр чедирген.

14.04.2014 Өг-бүлеге номчуттунар чаңчыл

Өг-бүлениң сагыыр чаагай чаңчылдары бичии уруглар кижизидилгезинге улуг ужур-дузалыг. Өг-бүлениң чаңчыл-езулалдары уругнуң амыдыралче көрүжүн өөрүшкүлүг болдурар, боду дээш база өг-бүлези дээш чоргааралды оттурар. Чаагай езу-чаңчылдар чаш назын үезин аас-кежиктиг, езулуг тоолчургу байырланчыг болдурар. Өг-бүлеге уруглар-биле кады номну дыңналдыр номчуур чаңчыл эки салдарны чедирип турар, ону нептередип тургузары күзенчиг. Школа назы четпээн база эге школа чадазының үезинде уругну номга хандыкшыдып өөредири чугула. Уругнуң баштайгы номчуур номнары улуг хемчээлдиг, тода үжүктерлиг, чараш чуруктарлыг болза эки. Номчуттунары — ном номчууру кижиниң ниити культуразының база бир кол көргүзүү кылдыр санаттынар.

11.04.2014 Сенаторлар-биле дугурушкан-даа, ойнаан-даа

Федерация Чөвүлелинге Тыва Республиканың хүннери

2014 чылда Тывага кылымал шөлдүг база бир футбол стадиону ажыттынар. Ооң кылымал сиген шывыын РФ-тиң «Күш-культура болгаш спортту сайзырадыры» күрүне программазының акша-хөреңгизи-биле садып алыр. Эрткен неделяда Россияның Чазааның Даргазы  Дмитрий Медведев регионнарда футбол шөлдеринге ындыг шывыгны садып алырынга субсидияларны хуваарының дугайында айтыышкынга ат салган. Россияның 37 субъектилериниң аразындан Тыва футбол стадионун дерииринге 8,4 млн. рубль хемчээлдиг федералдыг субсидияны алыр. Ындыг кылымал шывыг чайгаар үнген сигенниг шөлге деңнээрге, үр хуусаалыг болур (15 чыл чедир) болгаш ажаап-тежээри бөдүүн.

11.04.2014 ЭКСПЕРТТЕР: Тываже демир-орук тудуу — чугула айтырыг

Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чоруктуң «Россияның деткимчези» ниити-россия организациязының президентизи Сергей Борисов Россияның Федерация Чөвүлелинге Тыва Республиканың ажылының түңнелдеринге тайылбыр берген.  «Тывада бизнестиң сайзырап турарын билир мен. Бодунуң демир-орук болгаш одалга төлевилелдери-биле Руслан Байсаров база олче улуг бүзүрел-биле кирген. Ол дээрге аажок кичээнгейлиг болгаш билдилиг, бодамчалыг сайгарлыкчы-дыр. Шупту чүвени ол ылавылап алган деп билип тур мен. Бүгү чүве ынчаар болур болза, ынчаар болур-даа ужурлуг, ынчан Сибирьни шиңгээдип алырының база бир чаа үе-чадазы көстүп кээр. Ынчаар ажылдаар херек! Чуртка ындыг улуг ужур-дузалыг төлевилелдерни сегирип ап турар сайгарлыкчылар эр хейлер-дир. Ыракта черлерни шиңгээдип алыр талазы-биле чүс-чүс чылдың дуржулгазы бисте бар.

09.04.2014 Ийи девискээр шапкын хөгжүүр

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Моолдуң Убсанур аймааның губернатору дээрги Даш Цэндсурэнге удурткан моол делегацияны хүлээп алган. 

Ол ужуражылга үезинде кызыгаар чоогунда ийи регионнуң хөй талалыг кады ажылдажылгазының дугайында чугаа болган. Аалчыларга байыр чедирбишаан, Шолбан Кара-оол Тыва биле Убсанур аймактың аразында дугуржулганы тодаргайлаар талазы-биле идепкейлиг туружу дээш оларга өөрүп четтиргенин илереткен, бо чорук экономиктиг болгаш культурлуг харылзааларны шапкын сайзырадыр арганы бээр дээрзин демдеглээн.

09.04.2014 РФ-тиң Чазааның Даргазы деткээн

Россияның кезек регионнарга, ооң иштинде Тывага, немелде акша-хөреңгини үндүрүп бээриниң дугайында айтыышкынга ат салган

Россияның Тудуг яамызының белээткен документизин Чазактың хуралынга сайгарып көргеш, деткээн. Дмитрий Медведев 2014 чылдың март 31-де Россияда күрүнениң болгаш муниципалдыг хуу өнчүнүң капиталдыг тудуг объектилеринге: 2014 чылда — 1 млрд. 354 млн.,  2015 чылда — 3 млрд. 319 млн.,  2016 чылда — 3 млрд. 446 млн., а ниити — 8 млрд. 143 млн. рубльди чарыгдап, федералдыг кады акшаландырыышкын дугайында доктаалга атты салган. Бо акша-хөреңгини капиталдыг тудуг объектилеринге база федералдыг субъектилерниң тураскаадыг үелерин федералдыг деңнелге байырлап демдеглээр дараазында хемчеглерни кады акшаландырарынче угланган:

09.04.2014 Өөрениринге, чурттаарынга – таарымчалыг байдал

Тываның Баштыңы Ш.Кара-оол республиканың уран чүүл школазының кижизиттирикчилеринге өөрениринге болгаш чурттаарынга таарымчалыг байдалдарны тургузарын негээн. Республиканың Баштыңының Национал театрга март 15-те   Культура чылынга тураскааткан хемчег үезинде суй белектер делгелгезинге чорааны аңаа чылдагаан болган. Шолбан Кара-оолдуң кичээнгейин дойдан кылган чүүлдерниң бедик шынарлыы, тускайы болгаш чаражы кайгаткан. Тываның Баштыңы республиканың уран чүүл школазының башкызы Арат-оол Бегзи-биле чугаалашкан соонда, ус-шеверниң болгаш ооң өөреникчилериниң чогаадыкчы бодалдарын амыдыралга боттандырарын шиитпирлээн. 

09.04.2014 Чоргааралды күштелдирген

«Тиилелгениң салюду»

Эрткен дыштаныр хүннерде Тываның күрүне филармониязынга «Россия болгаш Тыва — чүс чылда кады» деп кыйгырыг-биле Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чыл оюнга тураскааткан «Тиилелгениң салюду» деп уруглар болгаш элээдилер аразынга республика чергелиг фестиваль болуп эрткен. Аңаа Бии-Хем биле Тере-Хөл кожууннардан аңгыда, шупту кожууннардан чогаадыкчы коллективтер киришкен. «Тиилелгениң салюду» фестивальды ТР-ниң Эртем болгаш өөредилге яамызы 12 чыл дургузунда организастап эрттирип турар.

07.04.2014 Тываның Баштыңы: «Хуу капиталдың курлавырын аграр секторнуң инвестициязынче угландырар херек»

Тыва Республиканың албан-езузунуң делегациязының РФ-тиң Федерация Чөвүлелиниң комитеттеринге ажылдаанының соонда федералдыг МИЧ-лерниң төлээлерин регионнуң социал - экономиктиг хөгжүлдезиниң айтырыглары сонуургаткан. 

Олар чүгле транспорт айтырыын, энергияның чедишпес чоруун, РФ-тиң Президентизиниң майда үндүрген чарлыктарының күүселдезин сонуургаан эвес, республикада көдээ ажыл-агый адыры кандыг угланыышкын-биле сайзырап турарын база сонуургааннар.

07.04.2014 Кадет корпузунуң тудуу эгелээн

Президентиниң кадет корпузунуң Кызылда тудуун эгелээнин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң эрттирген чөвүлел хуралынга ажылчын бөлүктүң удуртукчузу, «Шериглер тудуунуң кол эргелели» ААН-ниң күүсекчи директорунуң бирги оралакчызы Дмитрий Баскаков илеткээн.

Россия Федерациязының камгалал сайыды Сергей Шойгу март 28-те объектини тударының «орук картазынга» атты салган дээрзин дыңнаткан, 2014 чылдың сентябрь 1-де 150 олуттуг ол училищеге өөредилге чылы эгелээр ужурлуг дээрзин ол дыңнаткан. «Ол хуусаада тудугну кылып четтигер ужурлуг бис. Yе бар. Кол чүүл — кады ажылдаарывыс бүгү организацияларның эргежок чугула деткимчени чогуур үезинде көргүзери»—деп, Дмитрий Баскаков чугаалаан.

07.04.2014 Кадыкшылче уткуй базым

Кижиниң кадыкшылы – үнелеп четпес эртине. Ынчалза-даа ону хумагалап, камнап билбезивистиң уржуу-биле янзы-бүрү аарыглардан качыгдап, кадыкшылывыска эгиттинмес когаралды чедирип турар бис. Чылдың-на апрель 7-ниң хүнүнде Бүгү-делегейниң кадыкшыл хүнүн демдеглеп эрттирип, эрге-чагыргаларның, ниитилелдиң база кижи бүрүзүнүң кичээнгейин кадыкшыл-биле холбашкан айтырыгларже угландырып, аарыглардан баш бурунгаар камгаланырынче кыйгырып турар.

Бистиң республикавыста кадыкшылды баш бурунгаар кадагалап, аарыглардан камгаланыр, кадык-чаагай, шын амыдыралды чорударының дугайында тайылбыр ажылын чон ортузунда Республиканың аарыгларга удур кадыкшылга төвү чорудуп турар. Ынчангаш бо угланыышкында кандыг ажыл чоруттунуп турарының дугайында төптүң улуг эмчизи Орлан Николаевич СУВАН-ООЛ-биле чугааны чорудар-дыр бис.

03.04.2014 Тываның Баштыңы: «КЫЗЫГААР ЧООГУНУҢ РЕГИОНУНЧЕ КИЧЭЭНГЕЙ ОНЗАГАЙ БОЛУР УЖУРЛУГ»

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Федерация Чөвүлелиниң «Вместе-РФ» телеканалынга интервью берген. Федерация Чөвүлелинге Тыва Республиканың хүннериниң үезинде сенаторлар-биле ажылдың дугайында республиканың удуртулгазының бодалын база регионнуң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң онзагай талаларын журналистер сонуургааннар.

— Шолбан Валерьевич, сенаторлар-биле ажылдың түңнелдериниң дугайында Силерниң бодалдарыңар кандыгыл?

— Ол дээрге регионнар-биле ажылдаарының аажок эки хевири-дир. Бистиң республиканы деткээни дээш Федерация Чөвүлелиниң Даргазы Валентина Ивановна Матвиенкога өөрүп четтирдим. Yш хүннүң дургузунда комитеттерге ажыл бачым-чымыш болган. Политиктиг ажыл-чорудулганың хоочуннары, чижээ, Николай Рыжков, Евгений Бушмин болгаш өскелер-даа Тываның сайзыралының чугула айтырыгларын сайгарып турдулар. Оларның дыка хөйү аңгы-аңгы чылдарда республикага каш удаа кээп чорааннар. Бистиң кайгамчык булуңувусту билирин олар чуга

03.04.2014 Тываны эки билирлер

Россия Федерациязының Федералдыг  Чөвүлелинге эрткен Тываның хүннеринге хамаарыштыр үзел-бодал

Тыва Республиканың хүннери Россия Федерациязының Федерация Чөвүлелинге үш хүн уламчылаан. Тываның Баштыңы Ш.В.Кара-оолдуң Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң дугайында саналдарын Федерация Чөвүлели бүрүнү-биле деткип, тодаргай хемчеглерни ажылдап кылган.

Федералдыг Хуралдың үстүкү палатазының пленарлыг хуралынга ооң даргазы Валентина Ивановна Матвиенко   түңнел сөс чугаалап тургаш, Тываның сайзыралының нарын айтырыгларын, ооң удуртукчулары улуг күжениишкин-биле шиитпирлеп турарының чугулазын өөренип көргеш, Федерация Чөвүлели Тывага дузалавайн барып шыдавас деп медеглээн. Ол дээрге, республиканың мурнунда тургустунуп келген айтырыгларны дүрген шиитпирлээриниң чугулазын Федерация Чөвүлелиниң сенаторларының ханы анализтеп көргенин херечилеп турар.

03.04.2014 Чүткүл-соруу кызыгаар чок

Март 29-та ТР-ниң Херээженнер чөвүлели, Бүгү-россияның инвалидтер ниитилелиниң ТР-де салбыры, Кызыл хоорайның инвалидтер ниитилели Орус культура төвүнге «21-ги чүс чылдың херээжени» деп мөөрей эрттирген. Аңаа республиканың кожууннарының, сумуларының база Кызыл, Чадаана хоорайлардан кадыкшыл байдалы кызыгаарлаттынган херээженнер киришкен. ТР-ниң Херээженнер чөвүлелиниң даргазы Раиса Күжүгет Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылынга мөөрейни тураскаатканын демдеглеп, кожуун чергелиг мөөрейлерни бедик деңнелге эрттирген херээженнер чөвүлелдериниң даргаларының ажылын үнелеп, идепкейжилерге ТР-ниң ХЧ-ниң Хүндүлел бижиктерин тывыскан.

03.04.2014 Иркутск — Кызыл — Иркутск

 Кызыл хоорайның аэропортунга 14 чыл дургузунда үзүктелиишкинниң соонда «Иркутск — Кызыл — Иркутск» маршрут езугаар авиарейстиң самоледу ужуп келген. Иркутск облазының транспорт сайыды Артур Сулейманов, «ИрАэро» авиакомпанияның чиңгине директору Юрий Лапин база  37 кижи катап тургустунган авиарейстиң баштайгы пассажирлери болган. Самолет чедиишкинниг хонупкан соонда А.Сулейманов биле Ю.Лапин ТР-ниң Чазааның Бажыңынга келгеш, ТР-ниң Чазак Даргазының бирги оралакчызы Шолбан-оол Иргиттиң удуртулгазы-биле эрткен хуралга киришкен. Аңаа чүгле катап тургустунган авиарейстиң дугайында эвес, а республикада авиахарылзаа талазы-биле чидиг айтырыгларны сайгарып чугаалашкан.

01.04.2014 «ТЫВА РЕСПУБЛИКАНЫҢ СОЦИАЛ-ЭКОНОМИКТИГ ХӨГЖYЛДЕЗИНИҢ СТРАТЕГИЯЗЫ ШАПКЫН ӨЗYЛДЕНИҢ YНДЕЗИНИ БОЛУР»

Россия Федерациязының  Федералдыг Хуралының Федерация Чөвүлелиниң пленарлыг хуралынга Тыва Республиканың Баштыңы Ш.В. Кара-оолдуң  илеткели

Ханы хүндүткелдиг Валентина Ивановна!

Хүндүлүг сенаторлар! Хүндүлүг чалатканнар! Коллегалар!

Федерация Чөвүлелинге Тыва Республиканың хүннерин эрттирериниң дугайында үстүкү палатаның шиитпирин Тыва улуг өөрүп четтириишкин-биле хүлээп алган. Регионнарның палатазынга бодун көргүзери болгаш сенаторларның деткимчезин алыры биске аажок чугула, ындыг деткимчени Россия-биле демнежилгениң болгаш республика найысылалының үндезилеп тургустунганының 100 чылында алыры — ийи дакпыр ужур-дузалыг.

Хүндүлүг Валентина Ивановна! Бистиң республикавысты деткээниңер болгаш бо бедик индирден сөс алыр арганы тывысканыңар дээш Силерге ханы өөрүп четтириишкинни  илередирин чөпшээреп көрүңер.

01.04.2014 Италияга камгалаар

Март 17-22 хүннеринде Калининград хоорайга элээди, аныяк база улуг оолдар, уруглар аразынга кикбоксингиниң эң кадыг К-1 хевиринге Россияның чемпионады болуп эрткен. Аңаа Россияның 44 аңгы девискээринден 350 кижи киришкен. Тываның адын камгалап, 8 спортчу, 1 тренер башкы, 1 судья киришкеш, чедиишкиннерлиг чанып келген. 42 килге Уран-Херел Ховалыг (Улуг-Хем), 45 килге Борис Хертек (Ак-Довурак хоорай) 1-ги черлерни, 48 килге Дозураш Бадын-оол (Мөңгүн-Тайга), 51 килге Байыр Монгуш (Чадаана хоорай), Орлан Монгуш (Кызыл хоорай) 3-кү черлерге төлептиг болган.

01.04.2014 100 чылдың фондузу

Март 28-те «Найысылал» Арт-төпке Кызыл хоорайның 100 чылының фондузун чонга болгаш хөй-ниитиге таныштырган. Бо фондуну Кызыл хоорайның Төлээлекчилер хуралының шиитпири-биле 2013 чылда тургускан. Барык бир чыл дургузунда фондунуң хоойлу-дүрүм документилерин кылдырып, организастыг ажылын шуудадып келген. Амгы үеде ажылдап кириптеринге фонд белен. Кызыл хоорайның Төлээлекчилер хуралының даргазы Дина Оюн чыылганнарны фондунуң организакчы ажылдары болгаш ап чоруткан баштайгы хемчеглери-биле таныштырган. 

«Кызыл хоорайның 100 чыл юбилейин эрттиреринге  деткимче фондузу» сайгарлыкчы эвес бо организацияның кол сорулгазы — республиканың найысылалын үндезилээниниң 100 чылынга тураскааткан байырлыг хемчеглерни белеткээринге болгаш эрттиреринге дузалаары. Фондунуң акша-хөреңгизин чоннуң эки тура-биле кииргени, хоойлу-дүрүм езугаар тывылган орулгалардан тургузар, бодунуң үлүүн ажыл-херектер-биле база киирип болур. «Кызыл хоорайның 100 чыл юбилейин эрттиреринге деткимче фондузунуң» ажылын, акша-хөреңгизиниң чарыгдалын, фондунуң уставын канчаар сагып турарын хоорайның Төлээлекчилер хуралының депутады Аргина Пала удурткан беш кижи составтыг Хайгаарал чөвүлели, фондунуң директору Чингис Ховалыг боттандырар.

31.03.2014 Валентина МАТВИЕНКО: «ФЕДЕРАЦИЯ ЧӨВYЛЕЛИ ТЫВАГА ДУЗАЛАВАЙН БАРЫП ШЫДАВАС»

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң регионнуң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң хемчеглериниң дугайында саналдарын Федерация Чөвүлели бүрүнү-биле деткээн. 

Федералдыг Хуралдың үстүкү палатазының пленарлыг хуралынга Валентина Матвиенко регионнуң сайзыралының нарын айтырыгларын удуртукчулары улуг күженишкин-биле шиитпирлеп турар республикага Федерация Чөвүлели дузалавайн барып шыдавас деп медеглээн. Федерация Чөвүлелиниң удуртукчузунуң ындыг бедик үнелелин алган чорук таныштырылганың үш хүнүнүң дургузунда Тываны бүгү талалыг көргүскениниң түңнели болган. Ол дээрге, бир талазында, республиканың мурнунда тургустунган айтырыгларны саадаашкын чок шиитпирлээриниң чугулазын Россияның политиктериниң ханы медереп билгени, өскезинде—регионнуң экономиказын көдүрериниң талазы-биле боттарының планнарын болгаш төлевилелдерин билдингир болгаш тодаргай кылдыр бадыткап шыдааны болур. Хуралга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң стратегиязы шапкын өзүлдениң үндезини болур» деп илеткелди кылган. Тыва дээрге кызыгаар чоогунда турар регион, ол дыка аныяк, чурттакчы чоннуң үштүң бир кезии үжен хар чедир назылыг аныяктар дээрзин сенаторларга дыңнаткан. Бичии уругларның төрүттүнер чоруунуң деңнели-биле чуртта мурнакчы үш регионнуң аразында кирип турар. Амыдыралдың чаңчыл болган байдалын камгалап алган эвээш черлерниң бирээзи ол. Мал ажылы экономиканың үндезини болуп турар. «Малдың баш санын өстүрерин, күш-ажылдың хүндүткелдиг чоруун бедидерин сөөлгү чылдарда турум чорудуп келген бис, малчыннарны деткиириниң бүдүн системазы республикада тургустунган»--деп, Тываның Баштыңы демдеглээн.

28.03.2014 Тывага дуза — сенаторларның деткимчези-биле

Федерация Чөвүлелинде Тыва Республиканың хүннери

Россияның Президентизиниң май чарлыктарын күүседири-биле холбаштыр девискээрниң бюджедин чогумчударынче угланган хемчеглерни алырының чугулазының дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Россия Федерациязының Федерация Чөвүлелиниң Бюджет болгаш саң-хөө рыноктарының талазы-биле комитединиң март 24-те болган хуралынга саналын сенаторлар чаңгыс үн-биле деткээннер. Хуралдың ажылынга федералдыг яамыларның төлээлери, чижээлээрге, Россияның саң-хөө сайыдының оралакчызы Андрей Иванов киришкен. Федерация Чөвүлелиниң комитединиң хуралынга Шолбан Кара-оол республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезинге шаптыктап, ооң күчүзүн ажыглаарынга доктар бооп турар чылдагааннарны айыткан. Ол дээрге, хамыктың мурнунда, Тываның Россияның өске девискээрлери-биле оруктар харылзаазы. Кызыл – Курагино демир-орук тудуу, республиканың казымал байлаан казып болбаазырадыры дээн ышкаш төлевилелдерни херек кырында боттандырар дээш, Тываның эрге-чагыргазы федералдыг яамылар болгаш өске-даа органнар-биле кады ажылдап, акша-хөреңгини шыдаар шаа-биле мөөңнеп турар. 

28.03.2014 Аалчывыс — алдарлыг ансамбль

Россия биле Тываның демнежилгезиниң  100 чылынга

2014 чылдың март 25-те В.Көк-оол аттыг Национал театрга Бүгү-российжи культура ажылдакчыларының хүнүнге тураскааткан Россия Федерациязының Камгалал яамызының А.В.Александров аттыг Кызыл Туктуг ыры болгаш танцының академиктиг  ансамблиниң байырлыг концерти болган. Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылынга тураскааткан байырлал уткуштур делегейде ат-сураа алдаржаан ансамбль аалдап чедип келгени ол. Байырлалдар уткуштур кады ажылдажылганың бо чүгле эгези-дир. РФ-тиң Камгалал яамызының өске-даа культура болгаш уран чүүл коллективтери Тывага уран талантызын бараалгадыр. Хостуг олут чок, көрүкчүлер залды шыгырт долу олурупкан турда, башкарыкчылар сценаже ТР-ниң культура сайыды Вячеслав Донгакты чалапты. Алдарлыг ансамбльдиң удуртукчуларынга, артистеринге болгаш хүндүлүг аалчы -- РФ-тиң Камгалал яамызының Культура эргелелиниң начальниги, культурология эртемнериниң кандидады Антон Губанков оларга сайыт байыр чедиргеш, Тываның чурттакчыларын оюн-тоглаазы-биле өөртүп келгени дээш оларга өөрүп четтиргенин илереткен. Yрде күзеп, манаан ансамбль, барып-барып, бөгүн – Культура ажылдакчыларының хүнүнде чедип келгени ийи дакпыр байырлал дээрзин ол сеткил хайныгыышкын-биле чугаалаан.

28.03.2014 РОССИЯ ФЕДЕРАЦИЯЗЫНЫҢ ПРЕЗИДЕНТИЗИНИҢ КЫЙГЫРЫЫ

Владимир Путин Кремльге Күрүне Думазының депутаттарының, Федерация Чөвүлелиниң кежигүннериниң, Россияның девискээрлер удуртукчуларының болгаш хамааты ниитилелдиң төлээлериниң мурнунга кыйгырыг кылган.

В.ПУТИН: Эки хүн-биле, Федерация Чөвүлелиниң хүндүлүг кежигүннери, Күрүне Думазының хүндүлүг депутаттары! Крым Республиканың болгаш Севастополь хоорайның төлээлери – олар мында, бистиң аравыста, Россияның хамаатылары, Крымның болгаш Севастопольдуң чурттакчылары! (Адыш часкаашкыннары.)

Хүндүлүг өңнүктер, бөгүн бистер чуртталгавыска чугула ужур-дузалыг, бистиң шуптувуска төөгү ужур-уткалыг айтырыг ужурунда чыглып келген бис. Март 16-да Крымга референдум эрткен, ол долузу-биле улустар аразының    демократтыг дүрүмнери болгаш хоойлу-дүрүм нормалары езугаар эрткен.Бадылаашкынга соңгукчуларның 82 хуудан хөйү киришкен. Оларның 96 хуудан хөйү Россияга каттыжары дээш бадылаан. Сан-чурагайлар эң-не бүзүрелдиг.Ындыг шилиишкин чүге кылдынганын билип алыр дизе, Крымның төөгүзүн билири, Крымга Россия, Россияга Крым кандыг ужур-дузалыгыл дээрзин билип алыры четчир.

25.03.2014 Культура чылы — Чаа-Хөлде

2014 чыл российжилерге онзагай болуушкуннар-биле эгелээни өөрүнчүг. Чоокта чаа Сочиге эрткен олимпий оюннарынга российжи спортчулар кайгамчыктыг тиилелгени чедип алган болгай. РФ-тиң Президентизи В.В. Путинниң чарлыы-биле Россияга бо чылды Культура ажылының чылы кылдыр чарлааны улуг тура-сорук, хей-аъттың киискидикчизи база улуг харыысалга деп билир херек. Чаа-Хөл суурга кожууннуң Культура чылының ажыттынганының байырлалы онзагай, бедик деңнелге эрткен. Янзы-бүрү өңнер-биле каастаан хана солуннар, Ак-Туруг, Булуң-Терек, Шаңчы, Чаа-Хөл суурларындан ус-шеверлерниң кылган ажылдары, кожууннуң культура амыдыралын көргүскен база хоочуннарның фото-чуруктарын чырытканы улуг сонуургалды болдурган. Чалаткан хоочуннар, херээженнер, адалар чөвүлелиниң кежигүннери, уран чүүлге, спортка идепкейлиг киржикчилер бот-боттарынга байыр чедиришкен, чалыы, чараш, омак-сергек көзүлдүлер.

25.03.2014 Хүреш-биле демдеглээн
Бай-Тайга кожуунда уран-шевер,  ажыл-ишчи, үлегерлиг адалар көвей.  Ажы-төлүн эртем-билигге чедирип,  кады чурттаан эжин деткип, найыралы быжыг өг-бүлелерниң бирээзи — Киров Түлүшович Хунанның өг-бүлези.  Ол 1944 чылдың март 4-те Улуг-Хем кожууннуң Арыг-Yзүү  суурга арат  өг-бүлеге  төрүттүнген. 1963 чылда Шагаан-Арыг ортумак школазын дооскан. 1968 чылда Кызылдың  уран чүүл училищезин дооскаш, Тожу кожууннуң Тоора-Хем суурга уругларның чурулга школазынга башкылап эгелээн. 1977 чылдан Бай-Тайга кожууннуң Х.К.Тойбу-Хаа аттыг уругларның чурулга школазынга башкылавышаан, чонар-даш-биле чазаныр салым-чаяанын улам хөгжүдүп, республика болгаш Россия чергелиг уран чүүл делгелгелеринге идепкейлиг киржип, кылган ажылдары улуг үнелелди алган. 1980 чылдан Россияның Чурукчулар эвилелиниң кежигүнү. Бай-Тайганың  ат-алдарын делегейде алдаржыдып чоруур кожууннуң хүндүткелдиг күдээзи. Россияның Чурукчулар эвилелиниң баштаар чериниң  ревизия комиссиязының кежигүнүнге база ажылдап чораан. 

25.03.2014 Тыва төрээн чурту дег

Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга

Эрткен чайын шөлээм алгаш, Кемерово облазының Зеленогорск деп бичии хоорайжыгажында ажылдап турар уруумга четкеш, келген мен. Аңаа чеде бээримге, Анатолий Михайлович биле Татьяна Дмитриевна Костенколарның өг-бүлези бисти бажыңынче чалаан. Чүге дээрге ол өг-бүле Тывага ажылдап, чурттап чораан болгаш мээң уруум Зеленогорскиге ажылдап чеде бээрге, аныяк, тыва эмчи келген деп билип алгаш, таныжып алган болдулар. Оларның бажыңынга чеде бээривиске, аъш-чемин делгеп салган, аажок өөрүп уткудулар. Анатолий Михайлович баянын туткаш, Солаан Базыр-оолдуң «Күскү сесерликке» деп ырызының аялгазын ойнай каапты. Бо аялганы дыңнааш, ала чайгаар кижиниң сагыш-сеткили өөрүшкүден хөлзей бээр чорду. Кандыг-ла-бир үрде көрүшпээн чоок төрели чедип келген дег өөрүшкү-маңнайы-даа аажок, биске белекчигеш-даа белеткеп алган болдулар.

25.03.2014 «Азия төвү» тураскаалды каяа тургузарыл?
Тыва биле Россияның демнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайның 100 чылдарының юбилейлеринге белеткелде Улуг-Хем кежир көвүрүгден Чүргүй-оол кудумчузунга чедир база ооң чоогунда девискээрниң чаартылгазы азы өскээр чугаалаарга, эрик кырының чаартылгазы чугула черни ээлеп турар. Ооң иштинде «Азияның төвү» тураскаалдың база ооң чоогунда девискээрниң  келир үеде салым-чолу онза сонуурганчыг. Аңаа хамаарыштыр чурттакчы чондан эрги тураскаалды канчаарыл, ону каяа тургузарыл дээн чижектиг айтырыглар база эвээш эвес болуп турар. Бо айтырыглар талазы-биле Кызыл хоорайның мэриязынга эрткен неделяда парлалга конференциязы болуп эрткен. Аңаа  ТР-ниң «Капитал тудуг эргелели» күрүнениң бюджет албан чериниң начальниги Владимир Илкин, Кызыл хоорайның кол архитекторунуң хүлээлгелерин күүседип турар Орлан Донгак киржип, журналистерниң айтырыгларынга харыыларны берген. 

20.03.2014 Айыткал делегей ниитилелинче угланган

Украинада байдал болгаш Россияның составынга чаа субъектилерниң тургустунганы-биле холбаштыр Россияның Президентизи Владимир Путин Федералдыг Хуралга ээлчег чок Айыткалды март 18-те кылган. 

Кремльдиң Георгий залынга болган езулалга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база киришкен. Күрүне Баштыңының Айыткалы, алыс утказын алыр болза, делегей ниитилелинче угланган, Россияның эрге-ажыктарын камгалаар талазы-биле айтырыгларга бодунуң үндезин туружун Президент илереткен деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн.

20.03.2014 Крым, Россия—чаңгыс өг-бүле

Бүгү чурттуң манап турганы төөгүлүг болуушкунну чон бедик хей-аът, келир үеже идегелдиг көрүш-биле хүлээп алган. Март 18-те Россияның составынче Крым биле Севастопольдуң киргенин бадыткаан документиге Россияның Президентизи Владимир Путин болгаш Крымның Чазак даргазы Сергей Аксенов парламентизиниң спикери Владимир Константинов, Севастополь хоорайның баштыңы Алексей Чалый ат салган. Республиканың, Севастопольдуң удуртукчулары ат салган. Бүгү Россияга ол төөгүде балалбас исти арттырган хүннү диңмиттиг байырлап эрттирген. Кызыл хоорайга «Бис кады бис!» деп митинг-концерт Россия Федерациязының ыдык ырызы-биле эгелээн. Арат шөлүнге 3 муң 400 хире чурттакчы чон чыглып кээп, өөрээнин чажырбаан. Барык кижи бүрүзү холунда «Крым, кады бис!», «Путин шын!», «Кезээ мөңгеде кады!», «Чуртумга чоргаарланыр мен!» дээн лозуңнар, плакаттар туткан. Март 14-те Арат шөлүнге чон Крымны деткип, сагыш човап чыылган болза, бо удаада өөрээн сеткилин илередип кээп турган.

20.03.2014 Эрес-кежээ малчыннар

Көдээ иште

Өвүр кожуун — Тывада хөй малды өстүрүп турар кожууннарның бирээзи. Бөгүн кожууннуң бүгү ажыл-агыйларында бода мал – 9258 баш, шээр мал – 133831 баш, чылгы мал – 4117, сарлыктар – 395, хаваннар – 139. Кожууннуң көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелери, арат ажыл-агыйлары мал бажын улам өстүрер дээш кызымак ажылдап турар. Кожуунга мал ажыл-агыйын хөгжүдеринге арат ажыл-агыйлары база 12 муңчу малчыннар улуг үлүүн киирип турар. Оларның бирээзинге Солчур сумузунуң муңчу малчыны Шолбан Биче-оолович Дамдынның арат ажыл-агыйы хамааржыр.Шолбан Биче-оолович — уктуг малчын. Өвүр кожууннуң хоочун малчыннары Биче-оол Эңдерикович, Сарыг-кыс Маадыровна Дамдыннарның өг-бүлезинге төрүттүнген болгаш мал ажылын бичиизинден тура эки билир, кызымак, ажылгыр, эрес-кежээ оол кылдыр өзүп келген. 1988 чылда Чаа-Суур ортумак школазының 8-ки клазын дооскаш, 16 харлыындан эгелеп «Чаа-Суур» совхозтуң хой, өшкүзүн, сарлыын кадарып эгелээш, арга-дуржулгазы улам улгаткан.

20.03.2014 Чүс тос школачы мөгелер

Чаа-Хөл кожууннуң баштыңы Орлан Дамзырович Монгуштуң шаңналы дээш тыва хүреш маргылдаазын Чаа-Хөл кожууннуң школачыларының 1-ден 11 класстарда оолдар аразынга ийи дугаар чыл Чаа-Хөл суурда хүреш залынга организастап эрттирген. Орлан Монгуш школачы үелеринде спортка хандыкшылдыг, ылаңгыя хол бөмбүү, хаак маргылдааларынга республика деңнелинге чедир каш удаа киржип чораан. Алдан дөрттүң аразынга ачыр-дачыр тутчур, хүрежиринге база ынак. Хоочуннар аразынга өөнүң ишти Урана Маадыр-ооловна-биле кады  хол бөмбүүнүң маргылдааларынга ам-даа киржип чоруур. Орлан биле Урана Монгуштарның өг-бүлези кожуунга эрткен «Спортчу өг-бүле» деп оюнга тиилээш, республика чергелиг оюнга база киржип, кожууннуң адын камгалаан.

19.03.2014 Малчыннар-биле ужуражылга

Эрзин кожуунда

Тываның Баштыңы Эрзин кожууннуң аныяк малчыннарынга күрүне деткимчезин чүге көргүспейн турар дугайында айтырыгны сайгарып көөр болган.

«Эрзинниң хойжу малчыннарының аалдарынга барып, «Кыштаг» деп төлевилелдиң боттандырылгазын хынап көрдүм. Бо программа езугаар Эрзин кожуунда чаңгыс-даа рубль ажыглаттынмааны чаржынчыг-дыр. Программаның боттандырылгазының аргаларының болгаш дүрүмнериниң талазы-биле ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызының ажыл-ижин тодарадыр бис» — деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Эрзин кожуундан үнүүшкүнүнден келгеш, «ВКонтакте» социал четкиде хууда арынынга бижээн. Ш.Кара-оол чаңчыл езугаар республиканың малчыннарының аал-коданынга барып, оларның ээлери-биле доктаамал ужуражылгаларны эрттирип турар.

19.03.2014 Хереглекчиниң эрге-ажыктары

«Дорт харылзаа»

Делегейде эр, херээжен, кырган, чалыы дээш, шупту кижилер хереглекчилер кылдыр санаттынар. Кижи ниитилелге кара чааскаан чурттап шыдавас. Ол өске албан черлеринден азы хууда кижилерден янзы-бүрү ачы-дузаларны, барааннарны садып ап турар. Ынчангаш бир-ле албан чериниң бүдүрген чүүлдерин ажыглап турар болганывыста долу эргелерлиг база хүлээлгелерлиг хереглекчилер болур бис. Хереглекчи бодунуң акша-хөреңгизи-биле бараанны азы ачы-дузаны садып ап турар болганда оларның шынарлыг болгаш херектиг болурунга бүзүрелдиг болур ужурлуг. Ынчалза-даа херек кырында байдал ындыг-ла эки эвес деп билир бис. Ол дугайында сайгарып чугаалажыры-биле март 15-тиң бүдүүзүнде «Шын» солуннуң редакциязынга «Хереглекчи эргелериң билир сен бе?» деп темага номчукчулар-биле «дорт харылзааны» эрттирген бис. Аңаа хереглекчилерниң эргелерин болгаш чаагай чоруун камгалаар адырга хайгаарал талазы-биле федералдыг албанның Тыва Республикада эргелелиниң хереглекчилер эргелерин камгалаар салбырының специалист-эксперти Юрий Чүвүрекович Ооржак биле санитарлыг хайгаарал салбырының улуг специализи Хамида Маадыр-ооловна Ооржак киржип номчукчуларның сонуургаан айтырыгларынга харыыларны берген.

19.03.2014 Чаа сценада байырлал

2014 — Культура чылы

Март 15. Тыва Республиканың В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театры. Фойеде чыылган хөй чонну көөрге, кымыскаяк өө сагындырар. Республиканың бүгү кожууннарының төлээлери ус-шеверлериниң хол-биле кылган, даараан, чазаан уран кылыгларын делгээш, садып-сайгарып турлар. Ында чүнү чок дээр. Мөңгүнден каасталгалар, тыва национал идик-хеп аймаа, чонар-даштан чазаан янзы-бүрү чараш аң-мең, каасталгалар, ыяштан чазаан эдилелдер дизе-ле, чүү-даа бар. Ийиги каътче үнүп келгеш, фойениң каас-чараш, чырык апарганын дораан эскерип кагдым. Капитал септелгениң изин канчап эскербес боор. Дээвиирде чараш люстраларны аскан. Ханаларның өңнери улам чырык апарган. Артистерниң хөрек чуруктарын өңгүр, чараш кылдыр чаартып аскан. Бо-ла бүгү чаартылгаларны сонуургап көрүп чоруп тура, шак эрткенин эскербейн барып-тыр мен. Залче кирип, олуттарын ээлээринче  коңга кыйгыра берди.

18.03.2014 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оол Россияның Президентизи Владимир Путинниң Крымга болган референдумга хамаарыштыр ээлчег чок Айыткалынга киржир

Бо хүн, март 18 - те, Тываның Баштыңы Шолбан Кара - оол Москвага болуп эртер Россияның Президентизи Владимир Путинниң Крымның болгаш Севастополь  хоорайның Россия Федерациязының хүрээлеңинче катчып киреринге хамаарыштыр Федералдыг Чыышка ээлчег чок Айыткалынга киржир. Ук хемчег Кремльдиң Георгиев залынга москваның шагы - биле 15.00 шакта эгелээр. Эрткен улуг - хүнде Крымга болуп эрткен референдумнуң түңнелдери - биле, бадылаашкын болган соңгулда участоктарының бюллетеньнерин 100%  хуузун ажылдап кылган соонда түңнелдери - биле, референдумга киришкен соңгукчуларның  96,77% хуузу Россияның хүрээлеңинче кирер үзел - бодалды илереткен дээрзин сагындырып каалы. Бир дугаар хүнде, март 17 - де, Тываның Баштыңы Шолбан Кара - оол чазактың аппарат хуралынга Крымга болуп эрткен референдумнуң баштайгы түңнелдеринге хамаарыштыр: “Бо референдум Россия Федерациязының амыдырал - чуртталгазында онза төөгүлүг болуушкун - дур. Ооң ужур - утказы канчаар - даа аажок улуг болгаш бистиң күрүневистиң күчү - күжү улгадырынга дорт  салдарлыг”- деп, бедик үнелелди берген.  

17.03.2014 "Спортчу элитага"тергииннерниң тергииннерин илереткен

“Спортчу элита — 2014”

Тываның күрүне филармониязынга март 13-те «Спортчу элита» деп байырлал эрткен. Аңаа спорттуң янзы-бүрү хевирлеринге алдаржаан олимпий, сурдолимпий, паралимпий оюннарның тергииннерге, тренерлерге, хоочуннарга болгаш спорттуң хөгжүлдезинге үлүг-хуузун кииргеннерге күрүне шаңналдарын тывыскан. ТР-ниң Баштыңы – Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолду сценаже башкарыкчылар чалапты.

— Сөөлгү чылдарда спорттуң чедиишкиннери көскү болганда, «Спортчу элита» байырлалын катап эгидип эрттирериниң дугайында ТР-ниң Аныяктар херектериниң талазы-биле болгаш спорт яамызы саналдаан.  Спортчулар бодунуң  чүткүлдүү-биле, бедик тура-соруу-биле бедик чедиишкиннерни чедип ап турар.  Оларны  чон мурнунга үлегер-чижек кылдыр көргүзери, бичии чаштарга, аныяк-өскенге чемпионнар-биле ужуражылгаларны  доктаамал организастаары чугула. Сочи хоорайда паралимпий оюннарында Россия медальдар талазы-биле 1-ги черни ээлеп турары дээрге маадырлыг чорук-тур. Кадык кижилер олардан өөренип, тиилелгеже чүткүлүн үлегерге алыр ужурлуг бис. Тывадан паралимпий оюннарның чемпиону Михаил Оюнга канчап чоргаарланмас бис. 

17.03.2014 Акы-дуңмалышкы деткимче

Март 14-те найысылал Кызылдың Арат шөлүнге Украинаның Крым Республиказының чоннарының үзел-бодалын деткээн митинг болуп эрткен. Аңаа республиканың бүгү яамылар, ведомстволарының, албан организация, өөредилге черлериниң ажылдакчылары, студентилер, хөй-ниити каттыжыышкыннарының кежигүннери, партия ажылдакчылары, хоочуннар дээш бүгү чон идепкейлиг киржип, кым-даа тоомча чок артпаан. Тыва Республиканың Чоннар ассамблеязының чөвүлелиниң даргазы Вера Лапшакова Тыва биле Украина шаандан тура акы-дуңмалышкы харылзаалыг кады ажылдап келген дээрзин онзагайлап демдеглээн.

17.03.2014 «Беш харлыг» хоочуннар бис

Барыын-Хемчик кожуунда талантылыг хоочуннарның «Өреге» ансамбли тургустунгандан бээр 5 чыл оюн демдеглээн. Ансамбльде ко­жууннуң суурларындан уран чүүлге сонуургалдыг пенсионерлер чыылган. Удуртукчувус культураның хоочуну, баянист Валентина Баян-ооловна Монгуш бистерни чалгааратпайн, солун-хөглүг оюн-тоглаазын организастап, удуртуп турарынга дыка-ла өөрүп, сеткиливистен четтиргенивисти илередир-дир бис.Бистиң ансамбльде кымнарны чок дээр, чечен-мерген башкарыкчывыс, Эрги-Барлык суурнуң чагырга даргазы чораан Алдын-кыс Сааяевна Даваалаң, уруглар садының башкызы Лина Хемчик-ооловна Хомушку, бухгалтер Чечекмаа Дамбиевна Иргит, Бижиктиг-Хая суурда башкы Мария Мөнделеевна Күжүгет, Барлык суурга ажылдап чораан Дарый-оол Биче-оолович Саая, улус судунуң хоочуну Клара Манзыр-ооловна Ооржак, мал эмчилериниң хоочуннары Александра Лопсановна Салчак, Эрес-оол Көк-оолович Хомушку, кожууннуң Төлээлекчилер хуралының даргазы Михаил Матвеевич Кызыл-оол, партияның хоочуннары Мария Чымбаевна Намнаң, Александра Баян-ооловна Сарыглар, эмчи Зоя Өртең-Саловна Саая, хлеб заводунуң хоочуну Тамара Күжүгетовна Күжүгет, одакчы Владимир Сарыглар, эът комбинадының технологу Алексей Күжүгетович Мондуп, кезер эмчи Маадыр Сүрүңович Хомушку, уруглар садының ажылдакчылары Чакыя Кертиковна Дамдын, Светлана Чамышовна Ооржак дээш, өскелер-даа.

13.03.2014 Тюльпаннарны белекке сөңнээн

Тываның күрүне филармониязынга март 7-де Бүгү-делегейниң херээженнер хүнүнге тураскааткан байырлыг кежээ эрткен. В.Көк-оол аттыг  хөгжүм-шии театрының артистериниң частың чылыг херелдерин, черниң өңгүр чечектерин болгаш херээжен чонну алгап-мактаан байыр чедириишкини ыры-шоорунуң соонда, сценаже ТР-ниң Баштыңы — Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолду башкарыкчылар чалапты.

— Бөгүн бистер Кызыл хоорайның баштыңы Дина Оюн-биле кады республиканың алдарлыг херээженнери-биле «төгерик стол» хевирлиг ажык, чылыг чугааны кылдывыс. Шынап-ла, эргим авалар, угбалар, дуңмалар болгаш уругларывыс, силер бистиң хей-аът киирикчи күжүвүс болуп чоруур силер. Март 8-тиң изиг байырын чедирерин чөпшээреп көрүңер. Арын-шырайларын хүлүмзүрүг долган силерлерни көөрге, чараш, чоргааранчыг-дыр.

13.03.2014 Yрер хөгжүмге өпейледип…

Тываның күрүне филармониязының концерт залынга  ТР-ниң Чазааның үрер хөгжүм оркестри март 6-да чаа программазының баштайгы көргүзүүн чонга бараалгаткан.

Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга, Кызыл хоорайның тургустунганындан бээр 100 чылынга тураскааткан «Россия-биле кады» деп концерт-төлевилел көрүкчүлерниң улуг сонуургалын болдурган. Чаа программаны ажылдап кылырынга үрер хөгжүм уран чүүлүнүң тергииннери: Россияның уран чүүлүнүң алдарлыг ажылдакчызы,  РФ-тиң Камгалал яамызының үрер хөгжүмүнүң кол шериг дирижеру, генерал-лейтенант Валерий Михайлович Халилов болгаш Красноярскиниң театр болгаш хөгжүм академиязының доцентизи, ТР-ниң уран чүүлүнүң алдарлыг ажылдакчызы Петр Казимир база оркестрниң удуртукчузу, ТР-ниң алдарлыг артизи Тимур Дулуш олар улуг үлүг-хуузун киирген. Yрер хөгжүмчүлерниң ажыл-ижин ТР-ниң Баштыңы - Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол, ооң оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак олар чыылганнар-биле кады сонуургап көргеш, бедик үнелелди берген.

13.03.2014 Юбилейниң бүдүүзүнде

Чүгле Тывада болгаш Россияда эвес, а делегейде ат-сураа алгаан «Тыва» ансамбли бо хүннерде тургустунганындан бээр 25 чыл оюн демдеглеп, чонунга отчеттуг концертин бараалгадыры-биле белеткенип турар. Тываның ховар оолдары – алдарлыг хөөмейжилерге юбилейин таварыштыр изиг байыр чедирбишаан, моон соңгаар-даа чогаадыкчы бедик чедиишкиннерни «Шын» солуннуң коллективиниң, ооң хөй номчукчу, бижикчилериниң өмүнээзинден күзедивис. Солунувустуң бо үндүрүлгезинде «Тыва» ансамблиниң үндезилекчилери – хоочун хөөмейжилер Борис Иргитович Херлии базаНиколай Мунзукович Ооржак, ТР-ниң алдарлыг артизи Аяс Куулар оларга   юбилей  бүдүүзүнде хүндүткел-биле  сөстү  берип  тур  бис.

11.03.2014 Өскүс уругга белекти тывыскан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Март 8 бүдүүзүнде хууда айтырыглар талазы-биле хамаатыларны хүлээп алган

Хүлээп алыышкынга келгеннерниң бирээзи С. Чамыяң деп аныяк кижи. Эрткен чылдың декабрьда назы четпээн уруу-биле кады чурттап органы бажыңы өрттенип калган. Өөнүң ээзи — такси чолаачызы, а боду — почтачы. Оларны түр чурттаары-биле төрелдери бажыңынче киирип алганнар, ооң соонда школа чоогунда бажыңны хөлезилеп алганнар. С.Чамыяң уругларынга материалдыг дуза чедирерин болгаш хөй уруглуун барымдаалааш, өг-бүлезинге чер участогун  тускайлаарын дилээн, ол өг-бүле 331 дугаар оочурда турар. Дузаны албан чедирерин Тываның Баштыңы аазаан. Чер участогун тускайлаары-биле холбашкан айтырыгны шиитпирлээрин Кызылдың мэринге даандырган, ол оочурда хөй уругларлыг улустуң эвээш эвезин барымдаалааш, чөптүг чоруктуң чурумун хажытпазын дилээн.

11.03.2014 ДЕЛЕГЕЙНИҢ ХЕРЭЭЖЕННЕР ХYНY МАРТ 8-БИЛЕ!

Тываның хүндүлүг херээженнери!

Бистиң эргим аваларывыс, өг-бүлелерниң херээжен ээлери, уругларывыс болгаш угба-дуңмаларывыс!

Республиканың бүгү эр кижилериниң өмүнээзинден Март 8-биле чедирген эң изиг байырывысты болгаш эң чаагай күзээшкиннеривисти хүлээп ап көрүңер! Часкы байырлалдың бо хүнүнде өөрүп четтиргенивисти, ынакшылывысты болгаш хүндүткеливисти херээжен чонга илередип турар бис. Чер кырында бүгү-ле эргим чүүлдер Херээжен кижиниң ады-биле холбашкан. Шаг-төөгүден бээр кыс чон ынакшылдың, чараш-чаагай чоруктуң, мерген угаанның болгаш чаагай сеткилдиң илерели болуп келген. Бодуңарның сагыш човаашкыныңар болгаш киржилгеңер-биле, мерген угааныңар болгаш шыдамык чорууңар-биле делегейни улам чырык, улам чымчак, улам арыг болдуруп турар силер. Бүзүрел, идегел болгаш ынакшыл деп эртинелерни ханы медереп билип алырынга эр улусту кижизидип турар силер. Өөрүшкү-маңнай үезинде бисти сорук киирип, берге үеде деткип, кижи болурунга кижизидип турар силер. Силерниң-биле кожа чорааш, күштүг болгаш буянныг сеткилдиг болурунга чүткүлдүг апаар бис.

11.03.2014 Дженни Чамыян

2013 чылдың март айда Болгарияга болган Сурдлимпий оюннарынга дайынчы мергежилдерниң дзюдо хевиринге мөңгүн медальды чаалап алгаш, бодунуң адын Дженни Чамыян тыва спорттуң төөгүзүнче киир бижээн.

Тываның олимпийжи спортчуларының намдары муң-муң тыва уруглар, оолдарның намдарындан дыка ылгалбас. Дженниниң база. Келир үениң олимпийжизи Эрзин суурга Максим Туванович биле Чечена Очуровна Чамыяннарның өг-бүлезинге 1984 чылда төрүттүнген. Yе-чергези оолдар, уруглар ышкаш шимченгир, оюн-тоглаага, спортка бичиизинден-не хандыкшылдыг чораан. Ол Кызылдың кулаа дыңнавас уругларга тускайжыттынган 1-ги хевирниң школа-интернадынга өөренип турган. Спортка сундулуундан аңгыда, дааранырынга, танцылаарынга база салым-чаяанныг. Авазының кады төрээн дуңмазы  Сайын-Белек Өлзей дээн ышкаш мөгелер ук-салгалында бар болгаш, хүрежир салым-чаяан Дженниниң ханында деп чугаалап болур. Школага тыва хүрешке хандыкшый бергеш, Дженни ону боду билип каан.

11.03.2014 Авам, ачам — баштайгы дыңнакчыларым

Александра Маратовна Пирлей — аялгалар чогаадыр болгаш боду ону күүседир кайгамчык талантылыг аныяк композитор. Ол Кызылдың уран чүүл колледжизиниң хөгжүм школазын, Абаканның хөгжүм колледжизин дооскан. Амгы үеде Казань хоорайның Н.Г. Жиганов аттыг күрүне консерваториязының фортепиано, композитор факультединиң сөөлгү курузунда өөренип турар.

Ооң баштайгы башкылары А.Ф. Семенова, М.А. Покорская, Н.М. Раитина, Ч.В. Комбу-Самдан олар болган. Хөгжүм школазынга өөренип тургаш, республика чергелиг «Чалыы композитор» мөөрейлерге шаңналдыг черлерни ээлеп турган. Бичиизинде ооң сонуургалдары  хөй турган, ынчалза-даа хөгжүмге ынаа улуг бооп, ону шилип алган. Школачы чылдарында аялгаларны чогаадып, пианинозунга ойнап, ада-иезинге ону күүседип берип турза-турза, чоорту ооң хөгжүмче сонуургалы көстүп келген болгаш ылап-ла амыдыралында кол мергежили дээрзи илереп эгелээн.

11.03.2014 ХЕРЭЭЖЕННЕР — чуртталгавыс каастакчызы

Сактыышкын

Шаанда хаанныг төре үезинде херээжен кижини «херээжок» деп адап, ооң эрге-ажыын кызагдап, базынчактап чораан. Бо дугайында шиилерде-даа көргүзүп ойнап турар болгай. Октябрь революциязының чайынналган күштүг чалгыы бедик Саян сыннарын ажып келгеш, Таңды-Ууланың эдектеринче чаттылып кирип келген. Азия төвүнде Тыва черге улусчу революция тиилээн, бот-тускайлаң Тыва Арат Республика тургустунган, Конституциялыг эрге-хоойлулуг күрүне апарган. Эр, херээжен бүгү хамаатылар дең эргелиг, хостуг деп Конституцияда быжыглап магадылаан. «Херээжок» деп атты солаан херээженнер бистерниң чоргааралывыс болу берген. Өг-бүлеге, ниитилел амыдыралынга-даа эрлер-биле херээженнерниң эргези дең.

06.03.2014 Акы-дуңма дуза

Украинада байдалга хамаарыштыр

Тываның Баштыңы: «Крымчыларга бистиң дузазывыс дээрге, Россияга удур хөөннү тывылдырган чорукка удур демисежип турар бүгү украиннер-биле  эп-сеткил каттыштырылгазы-дыр».

Хуу акша-хөреңги-биле Крымга дуза чедирериниң дугайында республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң эгелээшкинин Тываның Чазааның кежигүннери деткээннер. Украинада эрге-чагырганы күш-биле ээлеп алганнарның политиказы-биле чөпшээрешпейн турарындан экономиктиг болгаш саң-хөө хоозуралынга чедер чеде берген украин автономияның чурттакчы чонунга дуза кылдыр бир хүннүң шалыңын шилчидеринге регионнуң яамыларының болгаш ведомстволарының удуртукчулары белен.

06.03.2014 Тожу кожуунда ивижилер байырлалы

Эрткен неделяда Тываның ыраккы Тожу кожуунга ивижилерниң болгаш аңчыларның 18-ки фестивалы болуп эрткен. Ооң кол сорулгазы Тожунуң үндезин чурттакчыларының чүс-чүс чылдарда кылып келген ажылының хөгжүлдезинче кичээнгейни хаара тудары, бо адырга шылгараан кижилерни хүндүткеп байырлаары, чоннуң езу-чаңчылдарын кадагалаары, аныяк салгалды кижизидери болур. Совет үеде Тывага ивилерниң саны 15 муң баш чедип турган, ынчалза-даа иви ажыл-агыйын рынок өскертиишкиннериниң чылдары чылча шапкан. 2003 чылда Тывада азырал ивилерниң саны чүгле 516 апарган. Ивини азырап өстүрери Тожу чонунуң чаңчылчаан ажыл-ижи болганда ону кадагалап арттырар болгаш катап тургузар талазы-биле бөлүк хемчеглерни Тываның Чазаа боттандырып турар.

04.03.2014 Сибирьниң хөгжүлдези — экономиктиг сайзыралдың быразы

«Өске регионнарга ажылдаар кылдыр улусту көжүреринге деткимче көргүзериниң программазы Сибирьге таарымча чок» — деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол санап турар. Красноярскиниң экономиктиг шуулганынга чугаа чидиг болган, ооң киржикчилери боттарының бодалдарын изии-биле илереткен.

Федералдыг удуртукчулар регионнарның баштыңнары-биле чөпшээрешпейн-даа, чөпшээрежип-даа болур, а бизнестиң төлээлери шуут өске саналды киирер эргелиг. Чугааның кол сорулгазы — бот-боттарының үнүн дыңнаары болгаш ниити түңнелге келири. Бо чылын Красноярскиге болган XI экономиктиг шуулганга өске чүүлдер-биле холбаштыр Чөөн Сибирьге болгаш Ыраккы Чөөн чүкке «шапкын хөгжүлдениң девискээрин» тургузарының талазы-биле саналдарны белеткээриниң айтырыгларын чугаалашкан, ол дугайында РФ-тиң Президентизи Владимир Путин Федералдыг Хуралга Айыткалынга демдеглеп турган.

04.03.2014 Час келди, орукту чайлаңар!

Март 2-де Масленица неделязының сөөлгү хүнүнде найысылалдың Арат шөлүнге  чоннуң хөглээшкининге киришкеш, кышты үдээн православтыг байырлалдың солун хемчеглериниң  херечилери болдувус.

Ол хүн шөлге улуг-бичии, аңгы-аңгы чүдүлгелиг, янзы-бүрү язы-сөөктүг чон чыглып келген. Таптыг-ла дүштекиниң 12 шак турда Тываның хөгжүм-шии театрының даштыкы индиринге Кызыл хоорайның чогаадыкчы коллективтериниң оюн-тоглаалыг концерти эгелээн. Даштын агаарның температуразы  часкы үеге дүүшпес  соок болза-даа, сеткил хайындырар ыр-шоор, баштак аянныг кожамыктар база күжүн болгаш аваангырын шенешкеннерниң мөөрейлери чыылган чоннуң хей-аъдын көдүрүп, байырланчыг хөөннү улам күштелдирген. Кидис идикти ырадыр октаар мөөрейге чүгле херээжен улус киришти. Бичии көвүрүг дег бедик черге сыртыктар-биле демисежиринге элээди оолдар идепкейлиг ойнадылар.  Дески, кылаң кылдыр чазап каан 6,5 метр узун хемчээлдиг чагының бажында белектерни алыксаан кижилерниң хөйүн канчаар. Ынчалза-даа оларның аразындан чүгле каш кижи  чагы бажынче үнүп шыдадылар. А оларга белеткээн белектер аянныг-ла: бо шагның телевизору, хеп чуур машина, планшет, ойнаар приставкалар дээш оон-даа өске.

04.03.2014 Чедиишкинниг эгелээшкинниң бадыткалы

Сыын ажыл-агыйы

Каш ай бурунгаар Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Бии-Хем кожуунда уксаалыг сыын ажыл-агыйының тудуунуң баштайгы чагызын тургузарынга киришкеш: «Ажыл-херектиң чүгле эгезинде бис, салдынган сорулганы чедип алыр дээш эвээш эвес күжениишкиннерни үндүрер бис» — деп онзалап демдеглээн. А февраль 28-те Туран хоорайдан ырак эвесте Туран-Бажы деп черде «Туран сыын ажыл-агыйы» КУБ-туң девискээринге Алтай Республиканың «Абайский» уксаажыдылга заводундан баштайгы 121 баш аныяк­сыыннарны база 3-6 харлыг 61 баш мыйгакты эккелгени ажыл-агый  төлевилел  боттандырылгазының  чедиишкинниг  эгелээниниң көскү бадыткалы болган.

04.03.2014 Азияже көзенекти ажыдар

Россияның экономиказының болгаш бүгү ниитилелдиң чаагай чоруунуң келир үези

Чоокку чылдарда «Азияже көзенекти ажыдар» сорулга Россияның мурнунда тургустунган деп, Күрдума депутады, «Чаңгыс демниг Россия» партиязының либералдыг платформазының база бир башкарыкчызы Виктор Зубарев санап турар. Ол дидим сорулга сайгарлыкчы эгелээшкиннерни идепкейжидер, капиталды болгаш кижи курлавырларын чурттуң чөөн чүгүнче угландырар арганы тургузар. Ооң санап турары-биле алырга, оларның эң солун угланыышкыннары — Ангара — Енисей талазын сайзырадырының, Новосибирск  — Красноярск аразынга дүрген чоруур орукту болгаш Курагино — Кызыл  демир-оруун тударының дугайында төлевилелдер болур.

02.03.2014 Чээрби чыл эрткенде

Кыдатта хан төрел чонувус дугайында

Чээрби чыл бурунгаар «Иштики Азияның бойдузун болгаш культуразын камгалап-кадагалаары» деп бүгү делегейниң  эртем-шинчилел төлевилелинге киржир аргалыг болган мен. Ол төлевилелдиң кол-ла сорулгазы чедир шинчилеттинмээн регионнарга шинчилел ажылдарын чорудары турган. Синьцзянда эвээш санныг тывалар чурттап чоруурун дыңнааш, ынаар чоруур деп шиитпирлеп алган мен.Синьцзянга 22 хондум. Аңаа чоруткан шинчилел ажылдарымның түңнелинде элээн каш статьяларны,  «Чаңгыс чон: үш салым-чол»  деп монографияны бижээн мен. Ынчалдыр меңээ эки билдинмес, барык тоолда дег бодап турганым кыдат тывалары эргим болгаш чоок кижилер апарган.

28.02.2014 Республиканың Баштыңының дневниги

Мындыг аттыг акцияны «Комсомольская правда» солуннуң Красноярск хоорайда филиалы Тываның школаларынга интернет дамчыштыр эрттирген 

Ооң утка-шынары мындыг. Республиканың школаларының бо акцияга киржиксээн өөреникчилери 2013 чылдың ноябрь 10-дан декабрь 10-га чедир кичээлдерге алган 4-5 демдектерин интернеттеdnevnik2013@list.ru деп адресче чорудар, ону барымдаалап, акцияның түңнелдерин үндүрер. Акцияның тиилекчилери Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле ужуражып, дневнигинге ооң адын салдыртып алыр. Акцияга киржип эгелээн өөреникчилерниң саны кончуг хөй, оларның кичээлдерге ап турар демдектеринде 4 деп демдек дыка эвээш болгаш, «Республиканың Баштыңының дневниги» акцияга чүгле 5 демдекке өөренип турарлар тиилээр дээрзи дораан-на билдине берген. Оларны хар-назын аайы-биле эге класстарның, ортумак класстарның болгаш үстүкү класстарның өөреникчилериниң бөлүктеринге акцияның организакчылары аңгылаан. Ынчангаш акция үезинде «демдектер мөөрейи» үе-черге киржикчилерниң аразынга чөптүг байдалга эрткен.

28.02.2014 Боттары шиитпирлээр

Тыва Республиканың Чазааның Бажыңынга «Тыва Республиканың Тус чер чагыргаларының чөвүлели» Ассоциациязының кежигүннериниң 5-ки съездизи болуп эрткен. Аңаа республиканың бүгү кожууннарының чагырыкчылары болгаш сумулар баштыңнары киришкен. 

Тыва Республиканың Баштыңы — Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол 2014 чылда салдынган сорулгалар хөй, оларны боттандырары-биле кончуг күжениишкинниг ажылдаары чугула дээрзин демдеглээн. «Тыва — арыг-силигниң болгаш корум-чурумнуң девискээри» губернатор төлевилели ылаңгыя  сумуларга чедимчелиг ажылдаар ужурлуг. Девискээрлерде бокту доктаамал аштап-арыглаарын чаңчылчыдар. Чоокта чаа адалар шуулганынга күш-ажылдың кижилеринге, өг-бүлениң эр баштыңчыларынга күрүне онза деткимчени көргүзер дугайында база катап чугаалашкан. Өг-бүлелерге болгаш социал өскүс чорукту болдурбазы-биле социал болгаш чогуур албан черлери дузаны көргүзер. Шолбан Кара-оол тус чер чагыргаларының удуртукчуларынга мынчаар чугаалаан:

28.02.2014 Эдирээ дег оруктар, элеп-тоглаан машиналар

28.02.2014 101 харлыг фронтучу

Ада-чурттуң камгалакчызының хүнүнүң бүдүүзүнде Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчизи Павел Андреевич Тихоновка белек-селектиг аалдап чораан. Ооң маадырлыг чоруу дээш республиканың баштыңының, Чазааның кежигүннериниң өмүнээзинден фронтучуга өөрүп четтириишкинни болгаш хүндүлелди ол илереткен. Чазак Даргазының оралакчызы Павел Андреевич-биле шайлап чугаалашкан. «Бистиң өгбевис – кайгамчык кижи-дир. Ооң улуг угаан-сарыылдыын болгаш сагыш-сеткилиниң сергээн бо кижи бедии-биле үнелей бээр. Ооң-биле хөөрежири солун болду. Бурган аңаа кадыкшылды ам-даа сөңнээр-ле болзун! Бистиң хоочуннарывыс – бистиң чоргааралывыс. Февраль 24-те ол 101 харлаар! Кайгамчык солун болгаш чуртталгага ынак боорун-на күзээр-дир мен» — деп, Анатолий Дамба-Хуурак ужуражыышкын соонда чугаалаан.

25.02.2014 Уттундурбас спортчу байырлал

Тываның Баштыңы: «Сочиге Олимпиада российжилерниң чоргааралы болгаш уттундурбас байырлалы болуп арткан» 2014 чылдың Олимпиадазының медальдарының саны-биле Россияның олимпийжи командазы тергиидеп үнген. Ооң кол эгиннежип турганы Норвегияның чыынды командазы 11 алдын, 5 мөңгүн база 9 хүлер медальдарлыг болган.

Россияның чыынды командазы эрткен үеде чурттуң спортчуларының кышкы Олимпий оюннарынга чаалап алганы медальдар санының талазы-биле  тергиин түңнелин  (1988 чылда Калгариге ССРЭ-ниң командазы 29 медальды чаалап алган) база ажып каапкан. Кышкы Олимпий оюннарын бодунуң девискээринге эрттиргеш, тиилекчи болган чурттарның дөрт дугаары Россия болган. Ооң мурнунда Лейк-Плесид – 1932 чыл, АКШ; Осло – 1952 чыл, Норвегия; Ванкувер – 2010 чыл, Канада чурттары боттарының девискээринге тиилекчи болганнар.

25.02.2014 «Кышкы дүне чылгы манааш, хыйланмайн ырлап өстүм»

Шаандан тура эр кижиниң чорук-херээ аът-биле холбаалыг чораан. Ону чечен чогаалдардан-даа номчуп болур, чижээ, чылгычы кижиниң дугайында Бады-Байыр Тараа­чының «Кайгал» деп номунда: «Адавастайның үргүлчү-ле кончуг шыырак, чүгүрүк аъттар мунуп чоруурун Киваа, бичии хирезинде, эскерип чораан» — деп бижээни кончуг солун.  

Yстүнде киирген чижекте дег, мээң бөгүнгү маадырым  чыраа, саяк база чүгүрүк аъттар өстүрүп чоруур чылгычы Сергей Бады-Хооевич Ынаалай. «Эзир чурту — хаяда, кижи чурту — хонажында» деп чоннуң чеченинде сөглээни дег, ада-өгбезиниң көжүп-дүжүп чораан турлагларында оларның мал кадарып чораан чымыштыг ажылын ол уламчылаан. Эрзин, Тес – ооң өскен-төрээн делгемнери. Өг-бүлениң беш ажы-төлүнүң хеймери. Ачазы — совхоз, колхозтуң чылгы малын кадарып чораан хоочун чылгычы. Авазының ачазын Сангыы мөге дээр. Ооң ук-дөзүнде мөгелер бар болгаш Сергей Бады-Хооевичиниң  хоочуннар аразынга шүглүп чораан ужуру-даа ында.

25.02.2014 Тываның каратэжилери – ийиги черде

Кызыл хоорайның «Сүбедей» спорт өргээзинге Афганистандан совет шериглерни үндүргениниң 25 чылынга тураскааткан Сибирь федералдыг округтуң чемпионады болгаш Бүгү-россия чергелиг «Азия төвүнүң кубогу» каратэ маргылдаазы болуп эрткен. 

Хевис кырынга 14 хардан өрү назылыг Сибирьниң 200 ажыг оол, кыс спортчулары күжүн шенешкен. Ниитизи-биле бо маргылдааларга 24  бөлүк медальдар дээш деңзи аайы-биле спортчулар демисешкен. Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол болгаш Новосибирск облазының Каратэ федерациязының президентизи Вениамин Пак спортчуларга чедиишкиннерни күзээн. Маргылдааның түңнелдери-биле алдын, мөңгүн, хүлер, ниитизи-биле 29 медальды тыва спортчулар чаалап алган. А эң-не хөй алдын медаль — Новосибирскиниң «Чедиишкин» спортчу-патриотчу клувунуң спортчуларында. Бо клубтуң спортчулары чемпионнуң бедигээжинче 6 катап үнгеннер. Тываның спортчулары 4 алдын медальдыг, 16-17 харлыг элээди оолдар аразынга боттарының деңзи категорияларынга Артур Жамкочян, Кежик Кыргыс болгаш Менди Монгуш, 18 харлыг болгаш оон улуг назылыг аныяктар аразынга Амир Мунзук чемпион адын база катап бадыткаан.

25.02.2014 Кыштаглаашкын хүр ажып турар

Агаар-бойдустуң таарымчалыг болуп турары-биле Чөөн-Хемчик кожуунда мал кыштаглаашкыны хүр эртип турар.

Февраль айның санаашкыны-биле кожуунда мыйыстыг бода малдың баш саны – 15222, ооң иштинде төрүүр инек – 6512, шээр мал – 102173 баш, төрүүр хой, өшкү – 53519,  чылгы мал – 5171, белер – 1830, хаваннар – 652, төрүүр хаван – 157 болгаш 7 баш теве кыштаглаашкынны онча-менди эртип турар. Көдээ ажыл-агый өнчүзүнүң бүгү хевирлериниң кышкы турлагларында 16116 тонна сиген, 1296 тонна саваң, 559 тонна тараа культураларындан мал чеми белеткеттинген.

24.02.2014 В.Путин байыр чедирген

РФ-тиң Президентизи Владимир Путин Тываның Баштыңынга болгаш Тыва Республиканың эр чонунга Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле байыр чедирген. «Хүндүлүг Шолбан Валерьевич! Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле байыр чедирип тур мен. Чуртувустуң эрес-дидим шериглериниң кайы-даа үелерде маадырлыг чоруктары  бистиң төөгүвүстүң адырылбас кезээ болуп артар. Yе-шаг, салгалдар солушса-даа, өндүр улуг тиилелгелерниң чалыны кезээ шагда улус-чонну каттыштырып,  Ада-чурт база ооң алдарлыг оолдары дээш чоргааралды улам күштелдирип чоруур. Төрээн чуртка бараан болуп, ооң айыыл чок чоруун хандырып, хамаарышпас чоруун камгалаарының амыр эвес мергежилинге  чүрээниң ханызындан бердинген кижилерни бөгүн хүндүткеп байырлаар бис. Олар дээрге төрээн чуртунга, хамааты хүлээлгезинге шынчызы-биле бердинген кижилер-дир.

24.02.2014 Шылгаралдың шаңналдары

Тыва Республиканың Чазаанга Ада-чурт камгалакчыларының хүнүн таварыштыр хүлээнген ажылынга ак сеткилдиг, кызымаккай ажылдап келгеннерге, дайын хоочуннарынга, спортчуларга күрүне шаңналдарын тывыскан. Тыва Республиканың Баштыңы—Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол бо төөгүлүг чылда, онзагай байырлал бүдүүзүнде эң-не төлептиглерге күрүне шаңналдарын тыпсыры канчаар-даа аажок аас-кежик дээрзин демдеглээн. Тываның Журналистер эвилелиниң даргазы, «Новый век» телеканалдың кол редактору Эльвира Лифанованың өгбелери Ада-чурттуң улуг дайынының үезинде Ленинград бүзээлээшкининге киришкеш, «Дайынчы шылгарал», «Германияны тиилээни дээш» медальдарның болгаш  өске-даа шаңнал-макталдарны чаалап алган. Бо хүн оларның уруглары, төрелдери эрес-дидим, маадырлыг өгбелериниң чырык адынга шаңналдарны алган. РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу төрээн черинде болуушкуннарны доктаамал хайгаарап турар. Ол бо удаада «Центр Азии» солунда үнген «Лифановская шпана» деп чүүлдү номчааш, аажок сонуургап, Эльвира Сергеевнага ооң маадырлыг өгбелери дээш өөрүп четтиргенин илереткен чагааны чоруткан.

24.02.2014 Төрээн чуртун камгалаары—ыдыктыг хүлээлге

Февраль 20-де Тыва Республиканың Национал музейинге Тыва Республиканың Баштыңы—Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол шериг чоруурунга белеткенип турар оолдар-биле ужурашкан. Ада-чурт камгалакчыларының байырлалынга тураскааткан ужуражылгага «Дайынчы акы-дуңмалышкы чорук» хөй-ниити организациязының кежигүннеринден аңгыда дайын хоочуннары база келген. ТР-ниң шериг комиссары Юрий Марков, дайын шимчээшкиннериниң хоочуну полковник Сергек Шактар республиканың аңгы-аңгы булуңнарындан чедип келген оолдарга байырлал таварыштыр чаагай  чүүлдерни күзээн.Эрткен чылын шеригже бистиң республикадан 1825 оол чоруткан, ол дээрге Россия деңнелинде эки көргүзүг. Шериг чоруур оолдарның кадыының байдалы багай эвес дээрзин комиссариаттың эмчилери демдеглеп турар. Эрткен чылын дайынчы мергежилдерге 315 кижини өөредип, республиканың шериг комиссариады салдынган сорулгазын тергиин эки күүсеткен. Бо чылын 255 оолдарны дайынчы мергежилдерге белеткээр, амгы үеде 23 кижи керээ езугаар шериг албан-хүлээлгезин эрттирип турар.

21.02.2014 Онза камгалал

Бо чылын февраль 23-тү Россияның армиязы элээн көдүрлүүшкүннүг уткуп турар. Ооң чылдагааны – Сергей Шойгу Россияның камгалал сайыдының албан-дужаалынга чыл хире ажылдааш, мурнуку үеде чыглы берген белен эвес айтырыгларны дээштии-биле сайгарып шыдааны. Сергей Шойгу психологияны кажан-даа ханы өөренип чорбаан, ынчалза-даа кандыг-даа чүвениң ындын өттүр билир ышкаш угаан-сарыылдыг. Камгалал сайыдының албан-дужаалынга ажылдап эгелээни баштайгы хүнде-ле, генерал погоннарлыг шериг форманы кедип алгаш, камгалал яамызынга чедип келген. Шойгу өттүр билген ышкаш. Чаа сайыттан чогум-на ону Россияның шерии манап турган – камгалал сайыды погоннарлыг болур ужурлуг. Бир эвес чаа сайыт ийи-үш хонук шериг хеп кетпээн-даа болза, Россияның армиязы сандарай бербес болбайн канчаар, ооң шериг хептиг ажылдап эгелээринден хөй чүве хамааржыр дээрзин Шойгу билип турган. Кызыл шөлге Тиилелгениң парадынга Суворов болгаш Нахимов училищелериниң курсантыларын киириштер, «Аврора» крейсерни шериг-далай флодунуң составынче катап эгидер деп Россияның чаа камгалал сайыдының шиитпирлээни онзагай сүлде медээ болган. Ындыг медээ Россияның армиязынга херек турган – ындыг сүлде медээни армия алган.

18.02.2014 Тывызыксыг суугу

Тыва Республиканың Чазаанга бо чылдың январь айда болган чөвүлел хуралга Кызыл хоорайга хөй каът бажыңнарны тударын көвүдедириниң, найысылалдың экологтуг байдалының баксыраар чоруун болдурбазының айтырыгларын чугаалажып көрген.

2011-2012 чылдарда Кызылдың девискээринде болгаш хоорай чоогунда харда химиктиг бүдүмелдерниң чүү хире чыылганын шинчилээн эртемденнер база ол хуралдың ажылынга киришкен. Хуралга сөс алган эртемден Наталья Янчаттың дыңнатканы-биле алырга, хөмүр-даш-биле одаар суугуларлыг бажыңнарның чанында харда кижилерниң кадыынга хоралыг химиктиг бүдүмелдер хөй, Кызылдың чылыг-энергетика төвүнүң агаарны хирлендирип турары доктааткан өй-чижектен көвүдевейн турар. Кызылдың агаарын хирлендирбезиниң бир аргалары Каа-Хем хөмүр-даш уургайының хөмүр-дажын эзилдирип болбаазырадыры, энергияның чаа хевирлерин шиңгээдип алыры. Ол хуралга саналдар езугаар алырга, шинчилелдерден өске, Кызыл хоорайны хөмүр-даш ыжы, хөөзүнден хирлендирбес дээш, херек кырында боттандырыпкан тус черниң технологиялары чок бооп турар. Ол хуралга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл хоорайның агаарының арыг болуру эртемденнерге база хамааржыр айтырыг-дыр деп демдеглээн.

18.02.2014 Кызыл-Арыгда салым-чаяанныглар

Эрткен неделяның дыштаныр хүнүнде Таңды кожууннуң Кызыл-Арыгда 8-ки хевирниң кадыы кошкак уругларның школа-интернадынга «Шын» солуннуң редакциязы аалдап четкен. Херимнеп каан улуг девискээр иштинде  хөй санныг бажыңнарның барын бодаарга, мында улуг коллектив ажылдап турары илдең. Школа-интернаттың төп оран-савазынче кирип кээривиске, ооң директору Клара Ивановна Комбу бисти чылыг-чымчак уткуп-хүлээп алды. Орук-суурга кандыг чораанывысты сагыш човап айтыргаш, изиг аъш-чем белеткээн столунче шайлаары-биле чалады. Сүүзүннүг сүттүг шайны аартап ора, удуртукчу башкы интернаттың ажыл-ижи-биле каксы таныштырып чугаалады. Школа-интернатка бажында кемдээшкинниг төрүттүнген, ооң салдарындан угаан-медерелиниң сайзыралы оожум деңнелде уругларны тускай сорулгалыг программа-биле өөредип-кижизидип турар. Мында 77 өөреникчи, 55 башкы болгаш кижизидикчи башкылар 

17.02.2014 Тиилелге шөлүнге

Афганистандан совет дайынчыларны үндүргенинден бээр 25 чылын демдеглеп турар. Ол дээрге чурттуң шериг төөгүзүнүң арыннарында таңмаланып арткан болуушкун. Совет шериглерни Афганистандан үндүрген хүнү кылдыр февраль 15-ти каш чыл бурунгаар доктааткан. Ол шиитпирни Россияның хөй язы-сөөк чону база афганчыларның эвилелдери  чүүлдүгзүнүп деткээн. Февраль 14-те, 12 шакта найысылалдың Тиилелге шөлүнге Ада-чурттуң кызыгаарындан дашкаар албан хүлээлгезин күүседип чораан шериглерни база дайын шөлүнге маадырлыы-биле тулчуп тургаш, хары черге  бажын салган оолдарны  сактып, хүндүткелдиң, мөгейигниң езулалын эрттирген.

17.02.2014 Кыштаглаашкын – кол кичээнгейде

Чыварлыг кыш адакталып-даа турар болза, соок дыңзыг хевээр.  Көдээ ишчилерниң  чымыштыг  ажылын кайы-даа  үеде кидин түлүк деп болур. Республиканың мурнуу кожууннары — Өвүр биле Эрзинниң мал ажыл-агыйларында кыштаглаашкынның эртип турары чүгээр. 

Эрзин кожууннуң шупту 266 ажыл-агыйларында, ооң иштинде көдээ ажыл-агыйның — 69, араттарның — 24, биче кооперативтерниң — 10, а хууда дузалал ажыл-агыйларының  163 кышкы турлагларында 11359 баш бода  болгаш 106808 баш шээр мал, 102 хаван, 64 теве, 134 куш аймаа чизелеттинген. Бо кыжын хар кылын-даа болза, мал-маганның деңгели хүр-менди. Арай  кошкак малды  тургузу азырап турар.

13.02.2014 Тыва уруглар шылгараан

Февраль 11-де ТР-ниң ЧазааныңБажыңынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Соңгу-Чөөн Азия чурттарының регионнар чагыргаларының ассоциациязының(АРАССВА) өөреникчилер болгаш тускай ортумак өөредилге черлериниң сургуулдарыныңаразынга чарлааны Соңгу-Чөөн Азия чурттарының дугайында чогаадыглар мөөрейинге киришкеш, шаңналдыг черлер ээлээн уруглар-биле ужурашкан. Тыва Республиканың өөреникчилериниң, сургуулдарының 20 ажыг ажылдарын 2013 чылдың чайын АРАССВА-ның секретариадының жюри кежигүннеринче  чоруткан.  Шыңгыы шилилгениң түңнелинде Кызыл хоорайның №3 ортумак школазының 11-ги класстың өөреникчизи Аржаана Куулар бирги черге төлептиг болган. Кызылдың өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уруглар школа-интернадының 7-ги классчызы Буяна Монгуш, Тээли суур ортумак школазының 7-ги классчызы Дүгер Салчак, 10-гу классчы Челээш Дивии, 3-кү классчы Аялга Дивии, 2-классчы Белек Чошкак база Тываның көдээ ажыл-агый техникумунуң 1-ги курузунуң сургуулу Долаана Монгуш шаңналды алганнар.

13.02.2014 Саян сыннарындан талыгыр ыракка…

Афганистан, Кабул, Кандагар, Герат, Гиндикуш, Салангыны картадан сонуургап көрүп оргаш, бо хары черлерге бистиң солдаттарывыс тулчуушкунга киржип, коргунчуг дайынның чакпыыл  огунга амы-тынын алысканын сактып келдим.Афганистанга дайын 1979 чылдың декабрьдан 1989 чылдың февраль айга чедир  9 чыл, бир ай, 18 хонук үргүлчү-лээн, чээрбиги чүс чылдың ол берге үези төөгүде уттундурбас болуп арткан. Афган дайыны – эң-не берге, дайынчы маргыштыг, чөрүлдээлиг үе. Ол чылдар совет чоннуң сагыш-сеткилинге аар балыг кылдыр арткан. Бо дайынга барык 18 муң офицерлер, солдаттар маадырлыы-биле амы-тынындан чарылган. Тывадан 462 солдат ук дайынга киржип, интернационалчы хүлээлгезин күүсеткен.

12.02.2014 Ужуру чүдел?

Өг-бүле — чырык черде кижи бүрүзүнүң эң-не эргим, хайыралыг уязы. Бо бичии «күрүнеге» кижи деткимчени ап, мөзү-шынарга өөренип алыр. Аас-кежиктиг, найыралдыг өг-бүлелерге бүрүн кадык ажы-төл төрүттүнер дээрзинге чөпшээрежир силер бе? Амгы үеде өг-бүле тутпаан аныяк иелерниң доктаамал божуп турары дүвүренчиг байдалды тургузуп турар. Ийи аныяк кижи кады чурттап турар-даа болза, аразында харылзаазын хоойлу-дүрүм езугаар быжыглавас апарган. 2013 чылда республикага ниитизи-биле 8256 чаштар төрүттүнген:  өг-бүлелиг азы уруунуң ачазы документ езугаар тодараттынган иелерден 2931 уруг. А күрүнениң бүрүткели-биле бот кылдыр санаттырар иелер 5323 уруг божаан. Моон алгаш көөрге, ажы-төлүвүстүң хөй кезии чедимчелиг, «долу» өг-бүлелерде төрүттүнмейн турар ышкажыл. 2012 чыл-биле деңнээрге, 2013 чылда бадылгалыг өг-бүлелерниң саны 3,58 хуу эвээжээн. А чарылган өг-бү­лелер 6,18 хуу көвүдээн. 

12.02.2014 ВЛАДИМИР ПУТИН БАЙЫР ЧЕДИРГЕН

Сочиде команда аайы-биле маргылдаага баштайгы алдын медальды чаалап алган Россияның фигурлуг чуңгулаашкын спортчуларынга байырны Владимир Путин чедирген.

Фигурлуг чуңгулаашкын талазы-биле ужуражылга баштайгы олимпийжи маргылдаа болган, аңаа Президент чедип келген. Оларның оюнун күрүне баштыңчызы индирден хайгаараан болгаш спортчу көргүзүү доосту бээрге бадып кээп, үрде манаан тиилелгези дээш  чоргааралын илереткен.Россияның фигурлуг чуңгулаашкын талазы-биле чыынды командазын олимпийжи чемпион Евгений Плющенко болгаш оюннарга бир дугаар киржип турар Юлия Липницкая база эжеш танцылаарлар Елена Ильиных биле Никита Кацалов олар төлээлээннер.

12.02.2014 Кышкы-даа бол, изиг оюннар эгелээн

Улуг, делгем Россия бодунуң күчү-күжүн делегейге көргүзүп, XXIIКышкы Олимпий оюннарынга аренада 40 муң, экраннар баарында 3 миллиард көрүкчүнү хаара туткан. Бо спортчу маргылдаа аарыкчыларның сагыш-сеткилин хөлзедип, кайгамчыктыг солун болуп, улуг чижилгеге эртер дээрзинге чигзиниг турбас.

Февраль 7-де кежээкиниң 20:14 турда, янзы-бүрү оттар чайнаан дүнеки Сочи хоорайга бүгү чоннуң четтикпейн манааны Олимпиаданың ажыдыышкыны эгелээн. Олимпиаданың маадырлары спортчулар шөлче үнерге, аңгы-аңгы чурттарның баштыңнары оларга улуг-улуг чедиишкиннерни күзеп, байырны чедирген. Кажан Россияның чыынды командазы хостуг, чоргаар, аренаже үнүп келгенде, улуг-бичии аарыкчыларның хей-аъды улам киискип, чурттуң бүзүрелдиг чедиишкини дээш кыйгыны салып, кызыгаар чок өөрүшкүзүн илередип турган.

12.02.2014 «Кызыл-Дагның сылдызы»

Шүлүкчү башкы Нина Эртинениң 50 харлаанынга тураскааткан «Кызыл-Дагның сылдызы» деп кожуун чергелиг мөөрей Николай Танзын аттыг көдээ Культура бажыңынга бедик деңнелге эрткен. Ыры мөөрейи эгелээриниң бетинде мугур хар харлап турар башкының амыдыралчы болгаш күш-ажылчы намдары-биле көрүкчүлерни таныштырган.Нина Түлүшевна бойдустан дески салым-чаяанныг болуп төрүттүнген: шүлүкчү, танцычы, чурукчу, спортчу, даараныкчы, аргыкчы. Хаакка маңнаарынга, баскетбол ойнаарынга кожуунда кым-даа аңаа четпес. Хүндүткелдиг башкы өөредилге эргелекчилеп, директорнуң оралакчызы болуп, класс удуртукчузу, херээженнер чөвүлелиниң даргазы болуп үре-түңнелдиг ажылдаан. Шынап-ла, ажыл-иштиң кандыызындан-даа чалданмас кижи. Сиген кезип турда, эр кижилерден чыда кагбас. Школада шүлүк, чогаалга сонуургалдыг уругларны «Сылдысчыгаш» бөлгүмче хаара тудуп, хөй чылдарның дургузунда ону билдилиг удуртуп, хөй-ниити ажылынга идепкейлиг болурунга өөреникчилерге төлептиг чижек болуп чоруур.

12.02.2014 Олимпиадага тураскаадып

Тожу кожууннуң суму школаларының командаларының аразынга Сочиге болур кышкы Олимпий оюннарынга тураскааткан спортчу мөөрей болуп эрткен. Аңаа Тоора-Хемниң, Адыр-Кежиг, Ий база Ийниң санаторлуг школазының школачылары хаак болгаш дагдан шанакка бадар маргылдааларга киришкен. Хаак маргылдаазынга Тоора-Хем школазының командазы бирги черге төлептиг болган. Ийиги база үшкү черлерни Адыр-Кежиг биле Ий школалары тус-тузунда алган.

06.02.2014 Өскүс уругларга чаа бажыңнар

2013 чылда бистиң республиканың өскүс уругларынга болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок артканнарга 295 квартираны туткан. Бо сорулганы күүседири-биле бюджетке 316,6 млн. рубльди салган. Аныяк кижилерниң көжүп кирип турар чаа бажыңнарын республиканың бүгү муниципалитеттеринде тудуп турар. Оларның иштинде эң ырак болгаш чедери берге черлер база бар. Чижээ, Бай-Тайга кожуунда ийи-ийи аал чурттаар чеди бажың туттунган, Тожуда — алды.2013 чылдың төнчүзүнде Шагаан-Арыг хоорайга, №1 школадан ырак эвесте, чаа бажыңнардан тургустунган кудумчу көстүп келген. Өскүс уруглар чурттаар кылдыр ийи-ийи квартиралыг сес болгаш дөрт квартиралыг бир бажыңны ында туткан. Бажың бүрүзүнүң чанында огород тарыыр болгаш ажыл-агыйга ажыглаар участокту көрген. Ол тудугга 17 млн. рубльди үндүрген. Шагаа бүдүүзүнде 20 чаа бажыңны ээлеринге хувааган, оларның чамдыктары көжүп кире берген, өскелери — белеткенип турар.

06.02.2014 Эге школаларга — өөредилге номнары

Тыва школаларга  өөредилге номнарының төөгүзү оларның амгы үеде байдалы, ол номнарны чогаадып, очулдуруп, редакторлап, парлап чораан буянныг кижилерниң  намдар-төөгүзү, чогаадыкчы ажыл-ижи тыва культураның эрткен оруунуң база бир чугула айтырыгларының  бирээзи.

Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң эртем библиотеказында тыва школаларга өөредилге номнарының фондузу биске эң-не үнелиг, ховар фондуларның бирээзи.  Ында баштайгы «Yжүглелдер», «Букварьлар»,  «Тыва дыл», «Төрээн чогаал», тыва школаларга «Орус дыл» номнары  болгаш 40 чылдарда орус дылдан тыва дылче очулдуруп турган  «Амы чок бойдус», «Бурунгу болгаш ортаакы вектерниң төөгүзү», физика,  химия,  математика,  география дээш, өске-даа эртемнерниң номнары  бар. Оларны чаа шагның өөреникчилери хамаанчок, ортумак назы четкен аныяктар  безин   шоолуг-ла билбес, хөй кезии оларны шуут көрбээн-даа чадавас.

06.02.2014 Аржааннарның кадыкшылга салдары

05.02.2014 Шагаа бүдүүзүнде малчын коданга…

Чылан чылы дүжүлгезин аът чылынга дамчыдарының бүдүүзүнде республиканың кызыгаар чоогунда кожууну Эрзинче сургакчылаар аргалыг болдувус. Найысылалдан кожуун төвүнге чедир 220 километр. Ол хүн агаар-бойдустуң чылыынга үдеттирип алгаш, кожууннуң төвүнге дүъш үезинде четтивис. Оруувусту уламчылап, Эрзин суурдан үнгеш, ужуражыр малчыннарывыстың кыштаанче углапкан бис. Ыяштың адыр будуктары дег, ында-мында оруктар-ла хөй. Төре-Хөлче углаар оруктап көвүрүгнү кешкеш, хараганнар аразы-биле чоруп ор бис. Ховуну дургаар кыштагларны таварып, айтыртынып чорааш, Чаламалыгда кыштап орар  малчыннарның аалынга чедип келдивис. Кожуун төвү биле бо кыштагның аразы 48 километр. Элезинниг Эрзин-Тестиң чыварлыг ховузунуң ыжык черинде эң ырак турлаг болду. Коданның девискээринде чаагайжыдыр туткан, пластик соңгаларлыг элээн улуг бажың чанынга машинавыс доктаапты.  Аалдың  ээлери бисти уткуп кээрге, оларның-биле тыва чаңчылывысты сагып, чолукшужуп мендилештивис. Ажылчын бөлүктү бажыңынче чалады. Бажыңче кирип кээривиске оларның ийи харлыг уйнуу бисче уткуй маңнап келди. 

05.02.2014 САЙЗЫРААРЫНГА БYЗYРЕЛ УЛУГ

Тываның күрүне филармониязынга Орус дыл чылының байырлыг ажыдыышкыны «Тыва орустап чугаалап тур!» деп чыыш-биле эгелээн. Эрткен чылын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң үндүргени Чарлыы езугаар 2014 чылды Орус дыл чылы кылдыр чарлаанын сагындырып каалыңар. Ол Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга тураскааткан. Чыышка республиканың кожуун, сумуларының орус дыл болгаш литература башкылары, эртемденнер, культура ажылдакчылары болгаш массалыг информация чепсектериниң төлээлери киришкен. Аңаа орус дыл башкылаашкынының айтырыгларын болгаш ийи дылдың аяннажылгазының хөгжүлдезин, тургустунуп келген айтырыгларны, оларны шиитпирлээр аргаларын сайгарып чугаалашкан.Байырлыг хуралды ТР-ниң өөредилге сайыдының оралакчызы, орус дыл талазы-биле кол күрүне инспектору Татьяна Шарыпованың илеткели-биле ажыткан. Татьяна Леонидовнаны 2013 чылда республиканың Чазааның бот-идепкейи-биле тургускан орус дыл талазы-биле кол күрүне инспекторунуң албан-дужаалынга томуйлаан турган.

05.02.2014 ШАГАА – АРАТ ШӨЛYНДЕ

Чаа үнүп келген Аът чылын январь 31-де Арат шөлүнге «Шагның чаагай эргилдези, Шагаа найыр моорлап келди, курай-курай!» деп театржыткан концерт-көргүзүү-биле байырлал эрткен. В.Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театрының кирер эжииниң аксынга 12 дириг амытан шөлче үнүп кээп, каас-шиник танцызын күүсеткен. Эң-не кол кичээнгейни үдеп турарывыс Чылан чылы болгаш уткуп турарывыс Аът чылы хаара туткан. Байырлалга ТР-ниң Чазааның оралакчызы А.П. Дамба-Хуурак Ш.В. Кара-оолдуң мурнундан база бодунуң өмүнээзинден, ТР-ниң Камбы-ламазы Тензин Цүлтим, Кызыл хоорай баштыңы Д.И. Оюн, Yстүү-Усинскиден келген делегация олар байыр чедирген.

05.02.2014 М.Кенин-Лопсан: «Өөрениңер, ажылдаңар, сайзыраңар»

Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезин, эртем-шинчилелдерин, культураны болгаш уран чүүлдү сайзырадыры-биле холбашкан ажыл-чорудулгазы, спортчу чедиишкиннери, а ол ышкаш улустарның аразынга тайбыңны, найыралды болгаш кады ажылдажылганы быжыглаарының херээнге көскү салыышкыны болгаш өске-даа сураглыг ачы-хавыяазы дээш республиканың кол күрүне шаңналдарының бирээзи — «Буян-Бадыргы» орденни бир дугаар тывыскан.  

Ол бедик шаңналды Тываның Баштыңының холундан бир дугаар алган кижи эртемден болгаш чогаалчы Монгуш Кенин-Лопсан болган. «Бо кайгамчык кижи-биле чаңгыс үеде чурттап чоруурум меңээ алдар болгаш чоргаарал-дыр — деп, шаңналды тывыспышаан, Тываның Баштыңы чугаалаан. — Монгуш Бораховичиниң ачы-хавыяазы үнелеп четтинмес. Ооң эртем, литература болгаш хөй-ниитичи салыышкынын делегей деңнелинге шагда-ла хүлээп көрүп турар. Тыва чоннуң  угаан-бодал эртинелериниң кадагалакчызы деп бүгү-делегейге үнелээн, ооң чогаадыкчы ажыл-чорудулгазы ханы болгаш хөй талалыг. Кайгамчык салым-чаяанныг, билбес чүвези чок, сагыш-сеткили байлак бо хоочун шагда-ла Тываның дириг эртинези, хамнаашкын талазы-биле бүгү чурттарда сураглыг кижи апарган. «Буян-Бадыргы» деп кайгамчык чогаалды биске сөңнээн Монгуш Бораховичиден өске кымга ындыг аттыг шаңналды эң бир дугаарында тыпсыр боор. Бо дээрге ханы уткалыг болгаш чөптүг шиитпир-дир».

03.02.2014 2014 чылдың өскерилгелери
Россияның пенсия системазында 2014 чылда кол-кол өскерлиишкиннер дугайында Россияның Пенсия фондузунуң Тыва Республика салбырының даргазы Б.А. Тугур-оол-биле интервью:— Баяна Алексеевна, баштай-ла пенсия өзүлдезинге хамаарыштыр чугааны чорудар бис бе? Чүге дизе бистиң пенсионерлеривис чыл санында пенсияны өстүрүп турарын  билир, ол дугайында шагда-ла дыңнаалап, эрте дээре билип ап турар. Тодаргайлаарга, бо чылын  өзүлде кажан, кайы хире болурул?

— Ийе, пенсияның кайы хире өзери пенсионерлерге сонуурганчыг медээ дээрзи билдингир. Бо чылын күш-ажыл пенсиялары февраль 1-ден, ийи дугаарында – апрель 1-ден өзер. Февраль 1-ден индексация 2013 чылда хереглел өртектериниң кайы хире өскенинден хамааржыр, апрель 1-ден – эрткен чылда Россияның Пенсия фондузунуң орулгазы бир пенсионерге онааштыр кайы хире болганын көөр. Ол ышкаш апрель 1-ден күрүне пенсиялары, ооң санында социал пенсия болгаш федералдыг чиигелде алыкчыларының пенсиязы-биле катай ап турары ай санының акша төлевири өзер. Ону улус ЕДВ деп адап өөрени берген.

03.02.2014 АК ЧОЛДУГ ШАГАА-БИЛЕ

Амыргын-на, амыргын, хүндүткелдиг хоочуннарывыс!

Амыр-амыр, хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым!

Чаа уткуп алырывыс чараш, чаагай Шагаавыс-биле!

 Төрээн Тывавыстың бүгү-ле ыдыктыг черлеринге саң салып, йөрээлдер ыдып тургаш, cуг олуттуг, 5 сарыг меңгилиг, каразымаар Чылан чылын үдеп үндүргеш, ыяш олуттуг, дөрт ногаан меңгилиг, көк Аът чылын хүннүң баштайгы херелдери-биле уткуп алыр бис.  Аът чылын таварыштыр Тывада чурттап чоруур бүгү-ле чонумга Шагаа-биле изиг байырны бодумнуң өмүнээмден болгаш Тыва Республиканың Чазааның мурнундан чедирип тур бис! Аът дээрге мал малдап чоруур  кижиниң  хүн бүрүде ажыл-ижин кылчыр, амыдырал-чуртталгазында эң-не чоок эжи-дир. Тываның сүлде-демдээнде аъттыг кижи чуруп кааны база анаа эвес, ханы уткалыг. Өгбелеривис аът-биле аргыжып, көжүп-дүжүп, дайын-чаага киржип чорааннар. Ажыктыг хөлгези — аътты ол хире бедик деңнелге хүндүлеп турганы ол-дур. Аът дээрге эр кижиниң хей-аъды, чоргааралы болгаш бүзүрели-дир. Ындыг болганда, бо чыл бистиң чер-чуртувуска сайзыралды болгаш депшилгени хайырлаар дээрзинге бүзүрээр бис. Бүзүрел бистерге дыка херек. Улуг юбилейлиг хемчеглер эрттирер деп турар улус бот-боттарывыска бүзүрелдиг турар ужурлуг бис. Чаа чүс чылдың төөгүзүн эгелеп турар болганывыста ону демниг, туруштуг, найыралдыг, келир үеге быжыг бүзүреливис-биле чаа төөгүвүстү  бижип эгелээр ужурлуг бис.

27.01.2014 Тываның Баштыңы: «Инвесторлар чүгле боттарынга эвес, республиканың эрге-ажыктарынга база ажылдаар ужурлуг»

27.01.2014 Чоннуң Шагаа-2014 байырлалын эрттирериниң планы

27.01.2014 Олимпиаданы көөр күзелдиг улустарга

25.01.2014 Шагаа — ыдык байырлалывыс

25.01.2014 Мал ажылын — чаа угланыышкынче

25.01.2014 Чымыштыг иш оожургавас

25.01.2014 Орукчуларга — чаа техника

25.01.2014 «Оруктар дээш четтирдивис…»

25.01.2014 2014 чыл — Россияда культура чылы

21.01.2014 Барыын - Хемчикте хөй хүлээлгелиг төп

21.01.2014 Шагаа - бурун байырлалывыс

20.01.2014 Тыва - бурунгу скиф сайзыралдың тывылган чери

16.01.2014 Шагаага белеткел Тывада эгелээн

16.01.2014 Өскүс уругларның айтырыглары

16.01.2014 Сочиже Тываның делегациязы аъттаныр

16.01.2014 Кижизидикчи күжүн долу ажыглаан

16.01.2014 Тываның Баштыңы: «Хөй каът чуртталга бажыңнарының тудуунуң хемчээлин өстүрер. Кызылдың экологтуг байдалының баксыраар чоруун болдурбас».

16.01.2014 Тываның Чазаанда кадрлар солчулгазы

16.01.2014 Кыштаглаашкын

14.01.2014 Тываның Баштыңы Россияның парлалга хүнү-биле массалыг информация чепсектериниң ажылдакчыларынга байыр чедириишкини

14.01.2014 Россияның Парлалга хүнүнүң байырлалы

11.01.2014 Тыва Рождество хүнүнде

11.01.2014 Чылдың баштайгы шактары кысты сөңнээн

10.01.2014 Тываның Баштыңының Балынга чылдың маадырларын алгап мактаан

10.01.2014 Эрес-кежээ ивижилер

10.01.2014 Чаарттынган концерт залы

10.01.2014 Чаа Чыл белээ — бриллиант аржыыл

31.12.2013 Тыва Республиканың Баштыңы Ш.Кара-оолдуң тыва чонга байыр чедириишкини

31.12.2013 Күрүне Думазының депутады Л.К.Шойгунуң Чаа чыл - биле байыр чедириишкини

31.12.2013 Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирьниң федералдыг округунда Бүрүн эргелиг төлээзи В. Толоконскийниң байыр чедириишкини
Эргим сибирьжилер!

Yнүп орар Чаа чыл-биле силерге байыр чедирип тур мен!

Календарьның сөөлгү арнын ажыткаш, кижи бүрүзү эртип турар чылдың түңнелдерин үндүрер, бистиң сагыш-сеткиливиске чүнү арттырып каанын, чүү чедип алдынганын, кандыг планнарны болгаш күзелдерни ам боттандырар дээрзин сайгарар.
Сибирьниң регионнарынга 2013 чыл политиктиг болгаш социал-экономиктиг амыдыралга чугула болуушкуннарның үези болган. Күрүне баштыңының социал ужур-дузалыг чарлыктарының күүселдезинче бүгү девискээр идепкейлиг кирген, ооң баштайгы түңнелдери сибирьжилерниң амыдыралының деңнелин бедидеринге арганы берген. Округтуң дыка хөй регионнарында уруг төрүттүнер чоруктуң деңнели бедээн, ол дээрге даартагы хүнде ажылдаар аныяк салгалдың көргүзүү-дүр, олар келир үеге бүзүрелдиг болур.

31.12.2013 Чаа чыл бүдүүзүнде күрүне шаңналдары

31.12.2013 Оюн-тоглаалыг, ыры-шоорлуг Чаа чыл келди!

31.12.2013 Онза болуушкун

31.12.2013 Ивижилерден чаа чыл байыры

31.12.2013 Кайгамчык солун үе

31.12.2013 Тываның Баштыңы: эртип турар 2013 чылда республиканың чедиишкиннериниң болгаш нарын айтырыгларының дугайында

27.12.2013 Талантылыг аныяктарга шаңналдар

27.12.2013 Улуг - Хемчилерге идегеп болур

27.12.2013 Чуртталга бажыңы — эң чидиг айтырыг

27.12.2013 Тываның Баштыңының Айыткалы: саналдар, бодалдар, үнелелдер
Байбек Монгуш, Чөөн-Хемчик кожууннуң чагырга даргазы:

—ТР-ниң Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Айыткалы республика амыдыралының шупту талаларын илереткен. Эртип турар 2013 чылда күүсеткен чүүлдер хөй, чедиишкиннер бар. Ынчалза-даа 2014 чылда ажыл-чорудулганы оон-даа күштелдирер апаар. Маңаа муниципалдыг чергениң эрге-чагыргазы улуг салдарны чедирер дээрзин Ш.Кара-оол чаңгыс эвес чугаалады. «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп төлевилелдиң боттандырылгазы келир чылын база уламчылаар дээрге, аажок чүүлдүгзүндүм. Бо талазы-биле бистиң кожуун өскелерге деңнежип, көргүзүглеривисти экижидер ужурлуг бис.

Көдээ черлерже орус специалистерни хаара тудар дээн саналды сонуургадым. Оларның ачызында ниити хөгжүлдениң деңнели бедип, арга-дуржулгавыс байлакшыыр.

27.12.2013 Шиитпирлерниң күүселдези

27.12.2013 Кол чүүл — чурттакчыларның үнелели

24.12.2013 Республикада байдалдың болгаш 2014 чылда күрүне политиказының дугайында Тываның Баштыңы Ш.В. Кара-оолдуң Дээди Хуралга Айыткалы

24.12.2013 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫНЫҢ АЙЫТКАЛЫ

24.12.2013 Владимир Путинниң парлалга конференциязы

24.12.2013 Кижи бүрүзү — дириг төөгү

2014 чылда ТР-ниң типографиязының тургустунганындан бээр 90 чыл оюн демдеглээр.

Өөм ээзи Ким Даниловичиниң ачазы Данил Баткарович Данзын-оол төөгү дугайында чыгган ажылдарын, альбомун биске арттырган кижи. Ону бистиң өг-бүле бөгүнге чедир кадагалап, шыгжап чоруур. Д.Б.Данзын-оол 1904 чылда төрүттүнген. Ук-дөзү Таңды оюну. Ол — тывалардан Кызыл хоорайның бир дугаар чурттакчыларының бирээзи. Ол дугайында төөгү номнарында бижээн. Оолдарым кырган-ачазы Данил Баткарович, кырган-авазы Бичекей Байыровна Данзын-оолдарның 1936 чылдан эдилээн альбомунда типографияның баштайгы ажылдакчыларының тырттырган чуруу бар. Бодаарымга, ол төөгүлүг чурук, 1948 чылдан 1953 чылга чедир Тываның типографиязынга Санчай Оюн ажылдап чораан, ооң-на шыгжаан чуруу боор. 

24.12.2013 Садып алыкчының күзелинге чагыртыр

«Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге»

«Сүбедей» спорт комплекизинге эрткен делгелгениң база бир киржикчизи «Tyva Present» бүдүрүлге чери. Ооң удуртукчузу Саин Павлович Чимиттиң башкарылгазы-биле 4 ажылдакчы алгы-кештен документилер, акша, дүлгүүр хаптары, суй белектер, курлар дээш, оон-даа өске чүүлдерни кылып турар. Оларның бараанын делгээн черде оочурлаан садып алыкчылар хөй. Оозун бодаарга, республиканың чурттакчыларынга Тываның сүлде-демдээн айыткан азы «Тывага бүдүрген» деп сөстерни сиилбээн барааннар сонуурганчыг болуп турар. 

19.12.2013 РФ-тиң ДХЯ-зының удуртукчузу Сергей Лавров биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ужурашкан

19.12.2013 Кыштың чыккылама соогунда-даа тудуг ажылы уламчылаар

19.12.2013 Көөргеттинериниң планы чок

19.12.2013 Хавырып ап болур

19.12.2013 Тыва археология ажылының чажыды

17.12.2013 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ: «Россияның Президентизи эрге-чагырга биле ниитилелдиң аразында кады ажылдажылгага чаа, долу утканы кииреринче кыйгырган»

Россияның Президентизиниң Айыткалы: бодалдар, саналдар

 Тываның Баштыңының бодалы-биле алырга, хамааты ниитилелдиң институттарын сайзырадырынга, хөй-ниитиниң инициативазын боттандырарынга таарымчалыг байдалды тургузар талазы-биле кылыр чүүлдерни күрүнениң баштыңы тодаргайы-биле айыткан. Россияның Президентизиниң Айыткалында салган сорулгаларны күүседиринге баш бурунгаар тургустунган байдалдар Тывада бар деп, Шолбан Кара-оол санап турар. Боттарының ажыктыг бодалдарын илередириниң болгаш эрге-чагырга-биле харылзааларны тударының тодаргай аргаларын хамаатыларга саналдаары чугула, чогум-на бо сорулга-биле ниитилелдиң саналдарын ажыглаарының болгаш улусчу бюджет талазы-биле девискээрниң электроннуг шөлдерин тургускан. 

17.12.2013 Чедиишкини — бүзүрел

17.12.2013 100 харлаан маадыр Александр Шумов

17.12.2013 Эм шынарын эртемденнер бадыткаан

16.12.2013 Тываның Баштыңы: «Президент Владимир Путин Сибирьниң сайзыралының чаа үе-чадазын ажыткан»

16.12.2013 Владимир Путин Айыткалын кылган

Россияның Конституциязының 20 чылын демдеглээн хүнде Россияның Президентизи В. В. Путин Федералдыг Хуралга чыл санының ээлчеглиг Айыткалын кылган.

Кремльдиң Улуг ордузунуң Георгий залынга Федерация Чөвүлелиниң кежигүннери, Күрүне Думазының депутаттары, Россия Чазааның кежигүннери, Конституция, Дээди болгаш Арбитраж судтарының удуртукчулары, губернаторлар, Федерацияның субъектилериниң хоойлужудулга хуралдарының даргалары, хөй-ниити ажылдакчылары, шажын-чүдүлгениң төлээлери, регионнуң хөй-ниити палаталарының баштыңнары, улуг-улуг массалыг информация чепсектериниң удуртукчулары киришкеннер.

12.12.2013 Декабрь 12 — Россия Федерациязының Конституциязының хүнү

Эргим, хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларывыс! Российжи чаа күрүнени федерализмниң принциптеринге, езулуг улусчу эрге-чагыргага, хамааты ниитилелди тургузарынга болгаш демократияны хөгжүдеринге үндезилеп тургускан кол хоойлу – Россия Федерациязының Конституциязын хүлээп алганының 20 чыл оюн бөгүн чурт демдеглеп турар. Россияга бөдүүн эвес болгаш кончуг нарын 1993 чылда хүлээп алган Конституция шиитпирлиг рольду чурттуң чаңгыс демниг чоруун камгалап арттырарынга ойнаан, ооң чаарттынарының болгаш улам ыңай ниитилел-политиктиг база социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң быжыг хоойлу-дүрүм таваан салган. Россияның 20 чыл дургузунда төөгүзү амгы үеде күштүг Конституцияның амыдыралчы күчү-күжүн херек кырында бадыткаан.

12.12.2013 Хөй-ниитиниң деминде

12.12.2013 Тываның уруглары Кремль елказынче баар

12.12.2013 Хөгжүлдеңде үлүг-хуум бар

Төрээн чуртуң төөгүп берем

Хоочун библиотекарь, ам хүндүлүг дыштанылгада орар Сереңмаа Норбуевна Маадыр-оол— «Шын» солуннуң чарлааны «Төрээн чуртуң төөгүп берем» деп мөөрейинге киржир күзелин илереткен баштайгы бижикчилеривистиң бирээзи. Бодунуң төрээн сууру Кызыл-Мажалык болгаш төрээн кожууну Барыын-Хемчиктиң ооң караанга өзүп-сайзырап келгениниң болгаш ооң онзагай черлериниң дугайында мынчаар сактып бижээн. Барыын-Хемчик кожуун — Тывавыстың база бир каас-чараш бойдус чурумалдыг черлериниң бирээзи. Ол — республиканың барыын талазында. Ында кадыр-берт тайга-сыннар, алгыг, делгем хову-шөлдер, улуг-биче хемнер чаптылган. Барыын-хемчикчилер амгы үеде чаартылганы шиңгээдип апкан, бедик көдүрлүүшкүн-биле ажылдап, чурттап турар. Кожууннуң чурттакчы чонунуң ниити саны сөөлгү чизе-биле 125 муң ашкан.

11.12.2013 Каң-оол Даваа: «Россияның Yндезин хоойлузу субъектилерге конститусчу эки эргелерни берип турар»

10.12.2013 Моолда Тываларывыс

10.12.2013 Маадырларның чырык адын сактып...

10.12.2013 "Чаңгыс суур - чаңгыс бүдүрүлүге": Yре-түңнелдиг ажылдың бадыткалы

10.12.2013 Тываның чону шыдаар

09.12.2013 Маадыр чонга йөрээл

Декабрь 9 — Ада-чурт маадырларының хүнү

Ада-чурттуң маадырларының хүнүн демдеглээрин Россияга 2007 чылда эгелээн. Ам чыл санында-ла декабрь 9-та боттарывыстың маадырларывысты алдаржыдып турар бис.
2007 чылдың февраль 28-те «Россияның дайынчы алдарының болгаш төөгүлүг ай-хүннериниң дугайында» Федералдыг хоойлузунуң 1-1 чүүлүнге өскерилгелер киирериниң дугайында» Россия Федерациязының №22-ФХ Федералдыг хоойлузун езугаар ол хүннү катап тургускан.
Чогум ол байырлалдың төөгүзү узун. Ол 16-гы чүс чылда эгезин алган. Екатерина II хаанның чуртту эргелеп-башкарып турган үезинде декабрьның ол хүнүнде болган төөгүлүг болуушкун-биле холбаштыр ону тургускан. 1769 чылда ол Ыдыктыг Георгий Тиилекчиниң орденин бадылаан.

09.12.2013 Республика бүзүрелдиг бурунгаарлаар

09.12.2013 Чаартылгада — ужар чүүл харылзаазы

09.12.2013 Тываның Баштыңының Россияның Чазаанга чугаазы: саналдар, бодалдар

09.12.2013 Чедиишкиннерниң делгелгези

05.12.2013 ЭКСПЕРТТЕР: «Курлавыр чиг эт күчүзүн дээштиг сайзырадыры Тываның хөгжүлдезинге өзүлделиг базымны бээр»

05.12.2013 РФ-тиң Чазаанга Тываның Баштыңының чугаазы: саналдар, бодалдар

04.12.2013 Тываның аргазын — Бүгү чуртка ажыктыг кылдыр

04.12.2013 Өскелерден чыда калбаал

Декабрь 3 — Бүгү-делегейниң инвалидтер хүнү

Ноябрь 30-де «Сүбедей» спорт комплекизинге харык-шинээ кызыгаарлаттынган 18 хардан өрү назылыглар аразынга Бүгү-делегейниң инвалидтер хүнүнге тураскааткан спартакиада болуп эрткен. Ону ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика, Аныяктар болгаш спорт яамылары, Бүгү-россияның инвалидтер ниитилелиниң Тывада салбыры организастап эрттирген. ТР-ниң аныяктар болгаш спорт сайыдының бирги оралакчызы Буян Владимирович Биче-оол, Бүгү-россияның инвалидтер ниитилелиниң Тывада салбырының даргазы Антонида Доржуевна Ондар чыылган чонга болгаш аалчыларга байыр чедирген.

04.12.2013 Аас-кежиктиң дүлгүүрү кайдал?

04.12.2013 «Сибирьниң өнчүзү» — Айслу Лаажапта

03.12.2013 Кижиниң бодундан хамааржыр

Декабрь 1 – Бүгү-делегейниң СПИД-ке удур хүнү

Бүгү-делегейниң СПИД-ке удур хүнүн 1988 чылдың декабрь 1-де бир дугаар демдеглеп эгелээн. СПИД – эмнеттинмес аарыгларның бирээзи, ону когун үзе эмнээр вакцина-даа, эм-даа бо үеге чедир тывылбаан. 1981 чылдың июнь 5-те АКШ-ка ол коргунчуг аарыгдан аараан кижи бүрүткеттинген. Тываның СПИД-ке удур камгалал болгаш демисел төвүнүң эпидемиология салбырының эргелекчизи Дингер Хом-Отуковна Ондар бистиң корреспондентивистиң айтырыгларынга харыылаан.

03.12.2013 Соок дыңзаан, а одалга чок

03.12.2013 Инженерниң оруу

29.11.2013 Олимпий одун уткууру – хүндүлүг хүлээлге

29.11.2013 Тиилекчилерни илереткен

29.11.2013 Экологтуг езу-чаңчылдар – чогаалдарда

29.11.2013 Кайгамчыктыг 60 хардан өрү назылыглар

26.11.2013 Тожу кожууннуң шаңналы дээш хүрешке Түлүш Сайын-Белек шүүлген

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оолдуң эгелээшкини - биле бо чылдың бир айдан эгелеп, ай санында кадык  - чаагай чорукту нептередири - биле хүреш маргалдаалары болуп эгелээн. Республиканың бир кожууну ону эрттирерин дагдынып ап турар. Эрткен субботада, ноябрь 23 - те, күш - культураның болгаш спорттуң сайзыралынга тураскааткан хүреш маргылдаазын Тожу кожууну эрттирген. Аңаа киржири - биле “Сүбедей” аттыг спортчу комплекске  Тываның  аныяк болгаш  алдар - аттыг мөгелери  чыглып  келген. Маргылдааның киржикчилеринге болгаш эрттирикчилеринге Тыва Республиканың Чазааның  даргазы байыр чедирген:     

26.11.2013 Олимпий одун Тыва уткуур

26.11.2013 Хамаарышпас Тываның үезинде эрге - хоойлу

26.11.2013 Чоннуң культуразын диргизер кол арга

26.11.2013 Ыры-хөгжүм –эгээртинмес байлаавыс

25.11.2013 ТР-ниң Тудуг болгаш коммунал ажыл-агый чаартылга яамызының сайыды халашкан

Тываның Баштыңы  Шолбан Кара - оол   ТР-ниң  Тудуг  болгаш коммунал ажыл-агый чаартылга яамызының сайыды Владимир Саттың ажылындан халажыр  дугайында  билдириишкинин хүлээп алган. Сайытты ажылындан  хостаан дугайында медээни      бо хүнгү Чазактың аппарат хуралынга дыңнаткан. Ооң кол чылдагаанын Тываның Баштыңы сайыттың харыылап турары тудуг адырында тургустунуп келген нарын байдалдар дээш халаанын айыткан. Чаа туттунуп турар объектилер  кошкак  хайгааралда, авария соонда катап тургустунар ажылдарның  удуртулгазы чедимче чок болганын демдеглээн.” Чазактың мурнунда улуг сорулгалар салдынган болганда, анаа - ла хол дашты - биле ажылдаары чедишпес. Коммуналдыг ажыл - агыйга суг болза, күштүг  өскерлиишкиннер  негеттинип турар. Ону чедир кылып чоргузарынга сайыттың  үе - хуусаазы  чедер турган ” - деп, Чазактың даргазы санап турар. Тываның Баштыңы сайыттың эрге - дужаалын күүседиринге конкурсту чарлаарын, ажылдап  болгу дег  улус  - биле чугааны  боду чоргузарын, тудуг ажыл - агый угланыышкынында ажылдар хөй болганы - биле  шиитпирни дарый хүлээп алырын дыңнаткан.

23.11.2013 Ноябрь 24 — Ие Хүнү

23.11.2013 Меңгилиг сынның мерген сөстүг кызы

23.11.2013 Шыңгыы негелделерни эрткеш…

23.11.2013 «Адалар» азы «Эрлер»…

21.11.2013 Боттуң барааны көвүдээн

21.11.2013 Баян-Тала – Бай-Хову

21.11.2013 «Участок төлээзиниң чаңгыс хүнү»

20.11.2013 Тулган эрлер
Эр кижи чуртун ээлээр, аал-оранын камгалаар, ажы-төлүн кижизидер дээн бедик хүлээлгени тудар база быжыг күрүнени үндезилеп тургузарынга ханы, мерген, чазыг чок шиитпирни кылып, кезээде чонун баштап чоруур. Республикада Ада хүнүн таварыштыр хөйнүң киржилгези болгаш бедик көдүрлүүшкүнү-биле эрткен байырлыг хемчеглерге «Ада кижи! Шынчы, чөптүг, күштүг, чоргаар болгаш үлегерлиг бол!» деп кыйгырыг-биле Эрзин кожууннуң Адалар чөвүлелиниң удуртуп эрттирген шуулганы онзагай болган.

20.11.2013 Тываның «Чоннуң бюджеди» - budget17.ru деп порталда

Амгы үеде техниктиг сайзыралдың  ажык - чарлыг  чоруу - биле чергештир, республиканың бюджет айтырыгларын база - ла ындыг ажык байдалда сайгарып турар  болганда,  информация шөлдеринге хөй - ниитиниң ажыглаар хөреңгизиниң дугайында чаңгыс аай  билдингир медеглелдер турарын чедип алыры - биле, Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оол  Интернетке “чоннуң бюджеди” деп тускай портал  турарын  айыткан:  “ - Республиканың чурттакчыларынга бюджет  бөдүүн болгаш  билдингир  турар ужурлуг. Бюджеттиң кандыг адырларынче каш түңнүг акшалар чоргузуп турарын, кандыг тңнелдерни чедип алыр сорулгалар ында салдынганын болгаш кандыызы чедип алдынганын билдингир кылдыр парлааш, “Чоннуң бюджеди” деп порталды тургузары чугула. Бистиң чаңгыс чер - чурттугларывыс  чүгле бюджетти билип алырындан аңгыда, чарыгдалдар кезээ канчаар чарыттынып турарын болгаш оларның шын ажыглаттынып турарын сайгарып, оон боттары түңнелдер үндүрүп болур аргалыг  турар ужурлуг”

20.11.2013 Сайгарылгада - бюджет айтырыы

   2014 чылда болгаш  2016 чылга чедир үеде бюджет талазы - биле хөй - ниити дыңнаашкыннары Тываның Чазаанга болган. Тыва Республиканың Бюджет, үндүрүглер болгаш сайгарлыкчы чорук талазы - биле комитединиң удуртукчузу Маргарита Чульдумнуң даргалаашкыны - биле эрткен хөй - ниити дыңнаашкыннарынга республиканың Чазааның болгаш парламентиниң кежигүннери, ведомстволарның болгаш албаннарның удуртукчулары, муниципалдыг тургузугларның болгаш кожуун чагыргаларының баштыңнары, Саналга палатазының болгаш хөй - ниити организацияларының төлээлери киришкен.

19.11.2013 Агаарга ужудулганың айыыл чок чоруун хынаар

19.11.2013 Тываның Баштыңы Шолбан Кара - оол Татарстанга болган халапка кажыыдалын илереткен

18.11.2013 Тыва Республиканың Баштыңының Мөген - Бүренде катап туттунган культура бажыңының ажыдыышкынынга байыр чедириишкини

Улуг - хүнде, ноябрь 17 - де, Мөңгүн - Тайга кожууннуң Мөген - Бүренге катап  туткан культура бажыңының  ажыдыышкыны болур. 2013 чылдың май айда күштүг хаттың уржуундан электропроводтар каттышканының туңнелинде көдээ культура бажыңы өрттенген турган. Тываның Баштыңы сумунуң болгаш кожууннуң чону демнежип алгаш, ачы - буян марафоннарын кылып чоргузуп турарын көргеш, Тыва Республиканын культура Ямызы таварыштыр «Культура болгаш уран - чүүлге 2013 - 2014 чылдарда Күрүне дузаламчызы»  - деп программа таварыштыр  9 млн рубльди тускайлап дузаны  каткан. Кожуун бюджединден 900 муң рубльди тус чер бюджединден  тускайлаан. Кыска хуусада туттунган культура одааның ажыдыышкынынга Шолбан Валерьевич байыр чедириишкинни чоргускан. 

   

11.11.2013 Дүжүттүң магадылалын тургузар дээш

11.11.2013 Онзагай, ховар мергежилдиг

11.11.2013 «Азия төвү» кандыг болурул?

08.11.2013 Чурттуң салым - чолун шиитпирлээн

08.11.2013 Россия-биле харылзааларны быжыглааны дээш

29.10.2013 Тываның Чазааның Мөңгүн - Тайга кожууннуң чагырга даргазы Алексей Очур-оолдуң хенертен мөчээнинге кажыыдал илередиишкини

     Дүүн Чазактың аппарат хуралы амыдырал - чуртталгазындан эрте чарлып чоруткан Мөңгүн - Тайга кожууннуң чагырга даргазы Алексей Ооржакович Очур-оолдуң чырык адынга тураскааткан кажыыдалдың минутазындан эгелээн. Кадыының байдалы баксырап турган - даа болза, ол амыдыралының сөөлгү хүнүнге чедир харысаалгалыг ажылынга ажылдап турган. Чуртталгазының сөөлгү хүнүнде малчыннарның кыштаглаашкынга белеткелин хынап чорааны - Алексей Ооржаковичиниң шудургу ажыл - агыйжы, даанган ижинге бердинген чоруунуң көскү херечизи. Алексей Ооржакович Очур-оол октябрь 26 - да, 55 харлыында хенертен мөчээн. Ол 1959 чылдың октябрь 1 - де Тыва АССР - ниң Мөңгүн - Тайга кожууннуң Мугур - Аксы суурга төрүттүнген. 1982 чылда Красноярскиниң күрүнениң башкы институдун дооскан, 1996 чылда Россияның Федерациязының Президентизиниң чанында Россияның күрүне албанының академиязынга “күрүне болгаш тус - чер удуртулга” деп мергежилин чедип алган.  

29.10.2013 «Байлаңдан байыыр»

29.10.2013 Ийи дакпыр Маадыр ие

29.10.2013 Адазының ажыл-херээн уламчылаан

29.10.2013 Улуг-Хемниң эрик кыры

22.10.2013 Орукчулар мөөрейи

21.10.2013 Самолетка олуруп,иви мунуп чорааш…

21.10.2013 Эзирик чолаачының хайындан

21.10.2013 «Бистиң республикавыска эки деткимче херек»

16.10.2013 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң республиканың МИЧ удуртукчулары-биле ужуражылгазы

16.10.2013 Кичээнгейде — уругларның эрге-ажыы

07.10.2013 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оол Россияның Президентизи Владимир Путинниң төрүттүнген хүнүн таварыштыр байырны чедирген

07.10.2013 «Чалааты» бригадазының төлевилели

07.10.2013 Хымыс бүдүрүлгезин сайзырадыр дээш…

07.10.2013 Хоочуннарның арга-дуржулгазын ажыглаар

07.10.2013 Кызыл - Шагаан-Арыг: чаа интернет шугуму ажыттынган

07.10.2013 Буян-чолдуң чаа оран-бажыңы

07.10.2013 РФ-тиң Чазааның Даргазының оралакчызы Ольга ГОЛОДЕЦ: «Тываның арга-дуржулгазын нептередип болур-дур»

07.10.2013 Дүжүт ажаалдазы

07.10.2013 10 чыл болган юбилейи-биле

07.10.2013 Хулиганнарга эттеткеш...

07.10.2013 Алдын тывыжы бүдүн чартык катап өскен

02.10.2013 Кезээде чону-биле

02.10.2013 Бюджет кызырлыр

02.10.2013 Найыралчы харылзаалар улам быжыгар

02.10.2013 Омак - сергек - ле болуңар!

02.10.2013 Делегейниң Улуг назылыг кижилер хүнү-биле!

02.10.2013 Сураглыг ыраажы Валерия Тываның чурттакчыларын магадаан

02.10.2013 Тываның Баштыңының чедиишкини

02.10.2013 Улуг - Хемниң байырлалдары

26.09.2013 Өрт өжүрер техниканы байырлыг байдалга дамчыткан

26.09.2013 «Улуг-Хемниң хүнү»

26.09.2013 Россияның тергииннериниң одуруунда

26.09.2013 Гуманитарлыг эртем шинчилелдерин деткиириниң программазын акшаландырарын Тывада көвүдеткен

26.09.2013 Улуг-Хем кожууннуң 90 база Шагаан-Арыг хоорайның 125 чылын демдеглеп эрттирериниң программазы

26.09.2013 Оорлар шииттирер

26.09.2013 Октаттынган тудугларны ажыглалче киирер

26.09.2013 Тыва хамнаашкын — «Моя планета» телеканалда

26.09.2013 Оттук-Даш озалдыг апарган

26.09.2013 «Алдан-Маадырларга алдар болгаш хүндүткел»

26.09.2013 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оолдуң Алдан - Маадырларның тура халышканындан бээр 130 чыл оюнга байыр чедириишкини

Хүндүткелдиг чаңгыс чер - чурттугларым!

Алдан - Маадырларның төлептиг салгалдары!

Ада - өгбелеривистиң алдар - адынга мөгейген байырлал - биле!

       Тываның байлак төөгүзүнде онза черни ээлеп турар “Алдан - Маадырлар” деп, хүндүткелдии - биле адаарывыс бүгү - ле мөлчүкчү дарлакчыларга удур аңгы демиселин өөскүдүп үндүрген эрес - дидим өгбелеривистиң тура халышканындан  бээр 130  чыл оюн демдеглеп эрттирип турар - дыр бис. “Алдан - Маадырларның тура халыышкыны” деп адап чаңчыкканывыс, 1883 - 1885 чылдарда болган аңгы демиселинге ынчангы Тываның Даа биле Бээзи кожууннарның арат - чону шупту киришкеннер. Амгы үе - биле деңнээрге, алды кожууннуң чер - девискээринден улуг черге бөдүүн араттарның  адаан - өжээни кыптыгып үнген. Бо демисел ооң мурнунда чер - черлерге  өөскүп турган аңгы демиселдериниң эң - не кол, эң - не хөй кижи киржилгелиг, чоннуң чаңгыс аай демнежилгезин бадыткап көргүскен.

26.09.2013 Озал - ондакка удур чүнү кылыр ужурлуг бис?

19.09.2013 Дүжүт ажаалдазы түлүктээн

18.09.2013 Эзирик чолаачының буруузу-биле

18.09.2013 Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агыйның бараан бүдүрүкчүлериниң аразынга конкурсту чарлаан

18.09.2013 «Нация крозу»

18.09.2013 Чаа ЧЭС Кызылга туттунар

18.09.2013 Ректор соңгулдазынга белеткел эгелээн

18.09.2013 Шолбан Кара - оол - шыырак дээн удуртукчуларның аразында

18.09.2013 Өвүрден медээлер

18.09.2013 Айыыл чок шимчээшкинниң 550 метри

18.09.2013 Кымнар депутаттар болганыл?

18.09.2013 Антон Салчакка белек

18.09.2013 Дугуржулга – кады ажылдаары

17.09.2013 Хайыралыг бурганывыс

17.09.2013 Дүжүт ажаалдазы - 2013

17.09.2013 Катап тургузуушкунда дус бүдүрүлгези

17.09.2013 «Спортту – бажыңнар чанынче» губернатор төлевилелди боттандырарынга 16 миллион 806 муң рубльди чарыгдаан

17.09.2013 Чарлап дыңнадырының системазын тургузар

17.09.2013 Сорулга — амыдыралга боттандырары

17.09.2013 Аныяк-өскенге үлегерин көргүскеннер

17.09.2013 С.Б. Пюрбюге мөгейиг

17.09.2013 Орус дыл талазы-биле күрүне инспектору

17.09.2013 Энергетиктерниң дузазы

17.09.2013 Ада - өгбелерим чурту - Кара-Талым

13.09.2013 ТР - ниң Дээди Хуралының (Парламент) Доктаалдары

13.09.2013 Чаа котельнаяның тудуу – сөөлгү чадада

13.09.2013 Тываның Баштыңының ээлчеглиг хүлээп алыышкыны

13.09.2013 Төлептиг кызылчыларга күрүне шаңналдары

13.09.2013 Кызыл хоорайның спутник талазында байдал

13.09.2013 Элбек дүжүттүң ээзи

13.09.2013 Субурган тудуун эгелээн

13.09.2013 Хүндүлээш, бүзүрелди көргүскен

13.09.2013 Болат Ооржак - чонунуң төлептиг оглу

29.08.2013 Сигенчилер маргылдаазы

29.08.2013 Аныяк салгалдың үрер хөгжүм оркестри — хөгжүлдеде

29.08.2013 Шолбан Кара-оол: «Наркотиктер саарылгазын болдурбас»

29.08.2013 «Төрээн чуртуңарже чанып келгениңер — шын шилилге - дир"

23.08.2013 Август 22 – Россияның күрүне тугунуң хүнү

23.08.2013 Аныяктарның ажыл - агый ярмарказы

23.08.2013 Школаже чаңгыс аай хептиг

23.08.2013 Хоолулуг хойтпак

23.08.2013 Тыва – Амур облазынга

20.08.2013 «Кидисте – Амыдыралдың хээлери» — 2013

20.08.2013 Аныяктар хүрежиниң тиилекчи – Камгалакчы Монгуш

20.08.2013 Кичээнгейде – Чөөн-Хемчик кожуун

20.08.2013 Республика хүнү— ТЫВАНЫҢ онзагай байырлалы

20.08.2013 Хөй уругларлыг өг-бүлелерге халас чер

20.08.2013 Езулуг бай кижилер чурту — Тыва

20.08.2013 Чоннуң байырлалында

20.08.2013 Республикавыс хөгжүлдези

20.08.2013 «Эрткен 100 чылда Тываның кандыг чедиишкиннерин демдеглээр силер?»

20.08.2013 Тес - Хемде өг - бүле байырлалы

16.08.2013 Тыва Республиканың хүнү-биле!

16.08.2013 Дженни Чамыянга - чурттаар оран - сава

16.08.2013 Төлептиглерге – күрүне шаңналдары

16.08.2013 «Азия» ажыттынган

16.08.2013 «Аржаан» базырыынга аалдап барган

13.08.2013 «Спортту – бажыңнар чанынче» губернатор төлевилелин боттандырар сорулга-биле

Кызылдың чөөн талазында, «Пригородный» микрорайоннуң Паротурбинная кудумчузу, бажың 17-де, «Спортту – бажыңнар чанынче» губернатор төлевилелин боттандырар сорулга-биле Паротурбинная кудумчузунда хоорай чагырга чериниң күжү-биле волейбол биле баскетбол шөлдерин септээш, турниктер болгаш өске спортчу дериг-херексел дерээн шөлчүгештерни база бичии уруглар ойнаар шөлчүгештерни тургузуп, ажы-төлге байырлалды кылган.

12.08.2013 2013 чылда Тыва Республика хүнүн байырлап эрттирериниң планы

Август 14-те

Улуг назылыг киржикчилерлиг командалар аразынга хол бөмбүүнге республика маргылдаазы (эрлер – 40 хар болгаш оон өрү, херээженнер – 35 хар болгаш оон өрү) – И. Ярыгин аттыг спорт комплекизинге 9.00 шакта;

Аныяктар ортузунга Республика хүнүнге тураскааткан бут бөмбүүнүң маргылдаазы – «Советтиг Тываның 5 чылы» стадионга 10.00 шакта;

Тыва Республика хүнүнге тураскааткан байырлыг хурал. Уран чүүл мастерлериниң концерти – В. Көк-оол аттыг национал хөгжүм-шии театрынга 18.00 шакта;

12.08.2013 Август 11 — Тудугжунуң хүнү

Тываның тудуг комплекизиниң  хүндүлүг ажыл-ишчилери база хоочуннар!

Профессионал байырлалыңар — Тудугжунуң хүнү-биле чүректиң ханызындан байыр чедириишкинин хүлээп ап көрүңер! Силерге тураскаалдыг бо хүннү тудуг сезонунуң кидин түлүк үезинде, Тыва биле Россияның чаңгыс демнежилгезиниң 100 чыл юбилейиниң база Кызыл хоорайның 100 харлаанының белеткелинге, төрээн Тываңарның социал-экономиктиг хөгжүлдезинге бодуңарның могаг-шылаг чок күш-ажылыңар-биле төлептиг үлүүңерни киирип тура демдеглеп турар-дыр силер.

12.08.2013 В.Толоконский: «Күүсеттинмес сорулгалар турбас»

12.08.2013 Өй-шаанда доозары чугула

Август 8-те РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи Виктор Толоконский ийи хүн дургузунда ажылдаары-биле Тывада чедип келген. 

В.Толоконский самолеттан дүшкен дораан ТР-ниң Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле кады амгы үеде Кызылда чоруп турар кол тудугларга четкен. Президентиниң төлээзи бир дугаарында Магистральная биле Шахтерская кудумчуларын таварып эрткен автомобиль оруунуң тудуун сонуургаан. Аңаа ТР-ниң орук-транспорт комплекизиниң сайыды В.Косоротов база Кызыл хоорайның мэри Владислав Ховалыг орук чаартылгазының чорудулгазының база чоокку үеде салдынган сорулгаларның дугайында тодаргай илеткелдерни экранга видео-көргүзүг дузазы-биле кылганнар.

09.08.2013 Дженни – Сурдлимпиаданың мөңгүн медалының эдилекчизи

09.08.2013 Тайга саадын дайнаал

09.08.2013 Бурунгаар көрген буянныг үзел-бодал-биле

09.08.2013 Суггаттыг шөлдерден чаагай дүжүт

09.08.2013 Мал чемин белеткээр ажылдарны шуудадырын негээн

09.08.2013 Күрүне программаларын ажылдап кылып эгелээн

09.08.2013 Тудуг шуудаза-даа...

09.08.2013 «Арат» ажылын эгелээн

09.08.2013 Малды тарыдары – аарыгдан камгалал

09.08.2013 «Тывамның аныяктары-биле уламчылаар мен»

09.08.2013 Алды чаа «Фордтар» маршрутче үнген

09.08.2013 Тывага – орус дыл чылы

04.08.2013 Шолбан КАРА-ООЛ: «Агаар-десант шерииниң хүнү – онза эр соруктуң байырлалы»

04.08.2013 Тиилелге шөлүнге чыскаал

04.08.2013 Интернетке халас коштунуп алыр

04.08.2013 Yе-шаг болгаш даш көжээлер

04.08.2013 Кызылда бичии уругларга спорт шөлү ажыттынган

04.08.2013 Күзелимге чедер сорулгалыг мен

04.08.2013 Биче бизнестиң эге базымнары

04.08.2013 130 өг-бүле оран-бажыңының байдалдарын экижидер

04.08.2013 Озал-ондакка таваржыр часкан

04.08.2013 Ыяап-ла медицина камгаладылгазы 20 чылдаан

04.08.2013 ПУТИННИҢ ОЛЧАЗЫ

04.08.2013 Найысылалда кол орук тудуунуң ажылы шуудаан

04.08.2013 Пенсия санаарының чаа дүрүмү — сайгарылгада

04.08.2013 Байкал хөлдүң эриинге

04.08.2013 Назы четпээннерниң хостуг үези

04.08.2013 Ок - чепсекти эки - тура - биле дужаарга...

30.07.2013 Хову-Аксында котельная тудуу шалыпкын чоруп турар

30.07.2013 «Хааннар шынаазының» тывызыктары

30.07.2013 Өшкү сүдү эм шынарлыг

28.07.2013 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оолдуң Россияның алдарлыг артизи, Тываның Улустуң хөөмейжизи Коңгар - оол Ондарның чырык адынга мөгейиг - сөзүглели

-         Хүндүлүг чаңгыс чер - чурттугларым!

      Бистиң чер - чуртувус улуг когаралга таварышты. Кончуг киживисти чидирип алдывыс. Байлак  сагыш - сеткилин, уран - талантызын улус - чонга харам чокка, төнчүзүнге чедир өргүптер кайгамчык аажы - чаңныг Артизивис... Бодунуң ынак Тывазының адын бүгү делегейге чаңгыландыр алдаржыдып кагды. Ооң адын, үргүлчү хөглүг каттырып, хүлүмзүрүг чайынналып чоруур шырай - арнын Тывада танывас,  билбес кижи чок. Чүгле Тывада эвес, Россияда болгаш бүгү делегейде алдар - ады диңмирээн. Ол ёзулуг “чоннуң ховар оглу” деп адын кажанда - даа сыкпайн чорду. Ооң чырык адын, кылып чораан ажыл - херээн, хөглүг аажы - чаңын “чораан” деп сөстү ажыглаары  дыка - ла берге - дир. Черле  бүзүренчиг эвес!

26.07.2013 «Улуг-Хем, алдаржы, Улуг-Хем, сайзыра!»…

26.07.2013 «Чайның челээжи»

26.07.2013 Сиген шөлдеринче үнген

26.07.2013 Тукту киискидер

26.07.2013 "Дүрген - 2013": алды төлевилел тиилекчи болган

26.07.2013 Тараалаң, бай делгемнерде

26.07.2013 «Сан-Ра»-биле деңге чаржып…

25.07.2013 Сергей Шойгудан байыр чедириишкини

25.07.2013 Дмитрий Медведев – Шолбан Кара-оолга

25.07.2013 Аныяктар сесерлиинге кадеттерниң корпузу

25.07.2013 Ажыл - ижи - алдар - ады

25.07.2013 Тыва бижикке мөңгүн тураскаалды ажыткан

25.07.2013 Ээн тудугларның ээлери бар бе,чок бе?

25.07.2013 Тываның алдарлыг оглу Сергей Шойгу аалдап чораан

25.07.2013 "Yстүү-Хүрээ" фестивальдың киржикчилери — Хороо езулалында

25.07.2013 Тибет медицинаны ажыглаарын дугурушкан

25.07.2013 "Дүрген - 2013" - аныяктарның тура - соруу – быжыг келир үе

25.07.2013 Найысылал Кызыл аян кирер

25.07.2013 Бойдус-чурумалдыг черге онза-дыр…

25.07.2013 "Наадым - 2013" - чараш дерээн өглер мөөрейи

25.07.2013 "Эзир - Караның" салгалы

25.07.2013 Эрес Кара -Сал — Тыва Республиканың Чаан Мөгези!

25.07.2013 Көктүг-шыктыг Чаа-Оваа шөлүнде – Наадым - 2013

25.07.2013 Малчыннарның VI шуулганы: түңнелдер, сорулгалар

25.07.2013 Тыва эскадроннуң сөөлгү дайынчызын үдээн

25.07.2013 Тыва чоннуң ыдыы, сүзүү болган эки турачыларның сөөлгү дайынчызынга мөгейиг

15.07.2013 Июль 15 – Тывада кажыыдал хүнү

15.07.2013 ВЕРА ЧYЛЬДYМОВНА БАЙЛАК

15.07.2013 Тиилекчилерге деңнежиңер!

15.07.2013 Наадымның чалаттырган аалчызы

15.07.2013 Өртчүлер - коргуш - сыныш чок, эрес - дидим кижилер

11.07.2013 Араттың хүнү-биле!

11.07.2013 Наадымда – Кызылдан Тес - Хем чедир

08.07.2013 Өг-бүле болгаш амыдырал

08.07.2013 "Наадым-2013" байырлалды бедик деңнелге эрттирери-биле…

08.07.2013 Тываның ужар чүүлү катап тургустунар

08.07.2013 Студентилерниң отрядтарын хаара тудар

08.07.2013 «Дорт харылзаада»: Чурагайлыг телевидение

08.07.2013 Доозукчуну үдеп тура...

08.07.2013 Тодаргай хемчеглерни ап эгелээн

03.07.2013 Бурун тыва ёзу-биле…

03.07.2013 Хуурактарга деткимче

02.07.2013 Чаа-Хөлде чаарттыныышкыннар

02.07.2013 Эң-не идепкейлиг бижикчи

02.07.2013 Келир үениң тудуу биске болгаш ажы-төлүвүске херек

02.07.2013 Орус дыл башкылаашкынын деткиири

02.07.2013 «Төрээн чуртуң төөгүп берем»
Чогаадыкчы болгаш шинчилел ажылдарының республика чергелиг мөөрейиниң Д Y Р Y М Y
1. Ниити чүүлдер 
1.1. Бо Дүрүм чогаадыкчы болгаш шинчилел ажылдарының «Төрээн чуртуң төөгүп берем» деп республика мөөрейин эрттирериниң чурумун болгаш негелделерин башкарып турар. 
1.2. Чогаадыкчы болгаш шинчилел ажылдарының «Төрээн чуртуң төөгүп берем» деп республика мөөрейин (моон ыңай — Мөөрей дээр) өзүп орар салгалды патриотизмниң, национал бот-медерелдиң болгаш төрээн булуң дээш чоргааралдың идеяларынга кижизидери-биле эрттирип турар.

02.07.2013 "Үстүү-Хүрээ"фестивальды —бедик деңнелге

02.07.2013 Июнь 27 — Россияның аныяктар хүнү

02.07.2013 Эң шылгараан доозукчуга

02.07.2013 Хову-Аксын холга алыр

02.07.2013 Чурттакчыларның хамаарылгазын өскертир

02.07.2013 Тываның «алдын» курлавыры

02.07.2013 Коммунал ачы-дуза дээш төлевирге чаа дүрүмнер

02.07.2013 Орулгалар болгаш чарыгдалдар

02.07.2013 …Төрээн черниң суунда бе, агаарында бе?

02.07.2013 «НААДЫМ-2013» — Тес-Хем кожуунда

20.06.2013 Энерелдиг Эрзин кожуун

20.06.2013 Тыва — сайзыралдың девискээри

20.06.2013 Чеди өңнүг «Челээште»

20.06.2013 Соруун салбас «Чодураа»

17.06.2013 Бойдус чаяан сөс чок ыры

17.06.2013 Шолбан Кара-оол: «Россия бүзүрелдиг бурунгаарлаар ужурлуг»

17.06.2013 Тывада кадык камгалал албан черлериниң чаартылгалары болгаш өскерилгелери

15.06.2013 Шолбан Кара - оол: «Тываларны чымчак сеткил чок кылдыр төрүттүнген дижири-биле чөпшээрешпес мен»

15.06.2013 «Хааннар шынаазы» археологтуг лагерь ажыттынган

15.06.2013 ТР-ниң Чазак Баштыңының Айыткалының күүселделери

11.06.2013 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оол Ниити-российжи улусчу фронтунуң тургузукчу хуралынга киржир

Бо хүн  Москвада “Манеж” деп  делгелге залынга июнь 11 - 12 хүннеринде болуп эртер  Ниити-российжи улусчу фронтунуң тургузукчу хуралынга Тыва  Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оол киржип турар. Регионнарның удуртукчулары хуралга киржир чалалганы РФ - ниң Президентизиниң администрациязындан алганнар. Улуг шуулганга Ниити - российжи улусчу фронтунуң Тывада удуртукчузу Дина Оюн болгаш Россияның херээженнер Эвилелиниң Тывада салбырының даргазы Раиса Күжүгет Тываны төлээлеп барганнар. Шуулганның үезинде  Россияның 83 субъектилеринден келген делегаттар  Ниити - российжи улусчу фронтунуң чооку чылдарда кылып чоргузар ажыл - херээн сайгарып чугаалажырлар.

11.06.2013 РОССИЯНЫҢ ХYНY-БИЛЕ!

11.06.2013 Уругларга солун, ажыктыг дыштанылга. Ону канчаар шынарлыг эрттирип болурул?

11.06.2013 Сүт - Хөл - хөгжүлдениң херии базымында

11.06.2013 Черден үнген чечек эвес...

10.06.2013 Чүректиң ханызындан изиг байыр

10.06.2013 Авиация талазы - биле база бир чедиишкин

10.06.2013 Өртчүлерни мөңгежиткан тураскаал-самбыра

07.06.2013 «Тываавиа» ужудуушкуннарны эгелээр

07.06.2013 Күрүнениң кол кичээнгейинде - өскүс уруглар

07.06.2013 Сайгарлыкчыларга эки аргалар

07.06.2013 Кол редакторлар клувунга Тыва Республиканың Баштыңы - биле ужуражылга

05.06.2013 Тываның Баштыңы Чеди-Хөлде сүт болбаазырадыр бүдүрүлгени деткип турар

05.06.2013 Тиилелгени катаптаар дээш

05.06.2013 Эдегей – Тываның онзагай чараш арны

05.06.2013 «Хүнчүгеш», «Сайзанак» уруглар садтары

03.06.2013 Делегейниң уруглар камгалалының хүнү-биле!

03.06.2013 Эр мөзү-шынарны хевирлээри...

03.06.2013 “Дорт харылзааның” айтырыглары: өскүстерниң эрге-ажыы...

03.06.2013 Төрээн чуртту камгалаары — ыдык хүлээлге

03.06.2013 Чаа технологиялар — чаа программалар

03.06.2013 Бизнесте назы-хар чок

03.06.2013 Автомеханик – ажыктыг мергежил

28.05.2013 Тыва - Моол: кады ажылдажылганы боттандырып…

28.05.2013 Президентиниң «Май» чарлыктарының күүселдези

28.05.2013 Кол чүүл – оруктуң шынары

28.05.2013 Экономиктиг сайзыралдың кол өзээ — сайгарлыкчыларда

28.05.2013 Тываның төлептиг бүдүрүкчүлери илереттинер

28.05.2013 Келдерелдиң төлевилели «чиг»

28.05.2013 Тыва Республика биле Саха-Якутияның дугуржулгазы

28.05.2013 Cөөлгү коңга кыңгырадыр эдип турда…

28.05.2013 Тус черниң энергетиказын быжыглаар

28.05.2013 Тывага тудар чаа спорт-культура төвүн Күрүне Думазы деткээн

28.05.2013 Орукту чаартыр ажылдар озал чок чоруп турар

28.05.2013 Тывада часкы тарылга

27.05.2013 Мурнуку одуругда – Сүт-Хөл

27.05.2013 Баштайгы көрүлде - ярмарка

27.05.2013 Хоочуннар аразынга хол бөмбүүнге маргылдаазы

27.05.2013 Чадаана хоорайда амыдырал «хайныгып» турар…

27.05.2013 Диңмидиңер эгидиңер!

27.05.2013 Хөйнүң үнү күштүг болбайн…

22.05.2013 Тываның Баштыңы Россияның Камгалал сайыды Сергей Шойгуну төрүттүнген хүнү - биле байырны чедирген

Май 21 - де Россияның Маадыры, Россия Федерациязының Камгалал сайыды Сергей Күжүгетович Шойгунуң төрүттүнген хүнү. Ол 58 харны харлап турар. Тываның Баштыңы республиканың чурттакчы чонунуң өмүнээзинден ат - сураглыг чаңгыс чер - чурттуунга төрүттүнген хүнүн таварыштыр байырны чедирген. Байыр чедириишкинниг телеграммада мындыг одуруглар бар:

22.05.2013 Шолбан Кара-оол: «Чаңгыс демниг Россияның» партийжи төлевилели ол дээрге регионнарны доктаамал деткиири-дир»

22.05.2013 «Шын» солуннуң хүннери Сүт-Хөл, Чөөн-Хемчик кожууннарында…

22.05.2013 Чингис Чамыян – Россияның чыынды командазында

22.05.2013 Кадыы бе азы эргези бе?

22.05.2013 «Изиг» шылгалда үезинде «Изиг шугум»

22.05.2013 Октаан боктан — орулга

22.05.2013 Тыва эки турачыларга – «ЧЕТТИРДИВИС»

22.05.2013 «Студент чугаалажыышкыннар»

22.05.2013 Даг- дүгү херек бе? Херек! …

22.05.2013 Yлегерлиг социал төп

20.05.2013 Уксаалыг ажыл - агыйның хөгжүлдези — чаа үе - чадада

20.05.2013 Частың хүнү чылды чемгерер бе?

20.05.2013 Спортчу аданың үлегери

20.05.2013 Кызыл хоорайда чаш өзүмнер сесерлии

20.05.2013 Тывада өрттерни өжүреринге Россияның Камгалал яамызы киржир

20.05.2013 Тывага аваларны болгаш чаа төрүттүнген чаштарны амгы үениң эң-не сөөлгү техниказының дузазы-биле шинчиир

Тываның Чазаа 2013 чылда ие иштинге болгаш чаа төрүттүнген чаштарны шинчииринче  21,9 млн. рубльди угландырар. Тыва Чазак бо хүн Россияның кадык-камгалал яамызы-биле дугуржулгаларның төлевилелин хүлээап алган. Дугуржулга езугаар федералдыг бюджеттен сөөлгү үениң ам-даа төрүттүнмээн болгаш чаа төрүттүнген уругларның төрүмел аарыгларын илередир медицина херекселдерин садып алырынга субсидия көрдүнген. 

20.05.2013 Тывага бүдүрген барааннарны демдеглээр тускай таңма-демдекти бадылаан

«Тывага бүдүрген» – моон соңгаар мындыг демдек-биле Тывага бүдүрген, шынар талазы-биле тускай негелделерге дүгжүп турар барааннарны таңмалап, демдектээр. Мындыг демдекти Тываның баштыңы Шолбан Кара-оолдуң эгелээни «Бир  суурга - ла – бир бүдүрүлге» деп төлевилел езугаар ажылдап кылган. Экономика яамызының тайылбырлап турары-биле алырга мындыг демдек-биле чүгле тус черниң чиг-эдинден бүдүрген продукцияны таңмалаар. «Тывага бүдүрген» дугайында демдек продуктунуң арыг болгаш экологтуг айыыл чогун көргүзүп турар болгаш экономиктиг чижилге үезинде хереглекчилерниң бүзүрелин чаалап алырынга эргежок чугула чугула.   

20.05.2013 Тывага 12 хоочуннарга болгаш дайын киржикчилериниң өг-бүлелеринге чуртталга шөлүнүң сертификаттарын тывыскан.

Тыва Республиканың Чазааның ведомстволар комиссиязы   Ада-Чурттуң Улуг дайынының 12 киржикчилеринге болгаш дайын киржикчилериниң өг-бүлелеринге чурттаар бажың садып, азы тудуп алырынга чаңгыс удааның акша-төлевирин чорудар дугайында шиитпирни хүлээп алган.   Күш-ажыл болгаш социал сайзырал яамызының тайылбырлааны-биле алырга Кызыл хоорайдан, Кызыл, Бии-Хем, Каа-Хем болгаш Улуг-Хем кожууннарындан фронтовиктер болгаш оларның чааскаан арткан өг-бүлелери бодунуң чурттап олурар байдалын экижидип алыр аргалыг болган.

20.05.2013 Шолбан Кара - оол: «Россияның Президентизиниң Чарлыктарының боттандарыышкыны эрге-чагырга органнарының бүгү чадаларының күжениишкиннерин мөөңнээрин негеп турар»

Бо дугайын Тываның Баштыңы Шолбан Кара - оол май 16 - да Горно - Алтайскга болган Сибирь Федералдыг округта Россия Федерациязының Президентиниң бүрүн эргелиг төлээзиниң чанында Чөвүлелдиң болгаш «Сибирь чөпшээрежилгези»  девискээрлер ассоциациязының каттышкан хуралының ажылынга хамаарыштыр чугаалаан. Сибирь федералдыг округта Президентиниң бүрүн эргелиг төлээзи Виктор Толоконский Сибирь девискээрлериниң удуртукчулары-биле, чер - черлерниң парламентилериниң даргалары - биле, эртемденнер болгаш эксперттерниң киржилгези - биле чугаазынга кол черни Россия Федерациязының Президентизиниң 2012 чылдың май 7-де ат салганы №№ 596-606 чарлыктарын боттандырары, база девискээрлерниң бюджеттериниң беримчелиин, колдады көрген угланыышкыннарже курлавырларны мөөңнээриниң, Президентиниң «Өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уругларны камгалаар талазы-биле күрүне политиказын чорударының чамдык хемчеглериниң дугайында» Чарлыын боттандырарының айтырыглары ээлээн.  

20.05.2013 Тываның уран-чүүл школазы юбилейлиг байырлалын таварыштыр автобусту болгаш рояльды алган

20.05.2013 Кызыл шөлге парадты Россия Федерациязының камгалал сайыды, армия генералы Сергей Шойгу хүлээп алган.

20.05.2013 Тыва чурттуң маадырлары төөгүде уттундурбас!

20.05.2013 Сайын-Белек Түлүш шүүлген

20.05.2013 Тыва чоннуң чоргааралы — Вера Байлак

20.05.2013 Сибирьниң федералдыг округунда Бүрүн эргелиг төлээзи В.Толоконскийниң байыр чедириишкини

20.05.2013 Улуг Тиилелгениң байырлалы - биле!

07.05.2013 Май 7 — Радио болгаш харылзааның шупту адырларының ажылдакчыларының байырлал хүнү

07.05.2013 Частың байырлалы - Тываның найысылалында

07.05.2013 Май 6 — Тыва Республиканың Конституциязының хүнү

07.05.2013 Төөгүлүг хүн болуп артар

07.05.2013 Тыва хүрештиң деңнели бедик!

07.05.2013 2012 чылда Тыва Республиканың Чазааның ажыл-чорудулгазының дугайында отчет

07.05.2013 Тывага спортчу тудуглар федералдыг деткимчени алган

07.05.2013 Кожуун бүрүзү хүрешти онзагай эрттирип турар

07.05.2013 Интернет харылзааны экижидери - биле

07.05.2013 Өг-бүле хүнүнге уткуштур уругларга ачы-дуза

07.05.2013 Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы-биле

07.05.2013 Тыва национал оркестр - чоннуң чоргааралы

01.05.2013 Башкы деп бедик аттың «сылдыстары»

01.05.2013 Салгын-биле адааннаштыр...

01.05.2013 Тыва парламентиниң эрткен оруктары

01.05.2013 Куранның энелери

01.05.2013 Кызып ажылдаалыңар, чонум!

27.04.2013 Чурттуң Президентизи – дорт харылзаада

27.04.2013 Тывада силерниң эң-не дыштаныксаар чериңер?

27.04.2013 Тываның төлептиг чемпиону

27.04.2013 «Идегелдиң көвүрүү»- түңнелдерни үндүрген

27.04.2013 Найысылалда кол орук тудуунда

27.04.2013 Ужур-чаңчыл улус-чонну ишсин дивээн...

27.04.2013 ЧААН мөгениң шаңналы дээш...

27.04.2013 Школаларда күш-культура кичээлдерин экижидери-биле…

27.04.2013 Тиилекчи — Бай-Тайга кожуунга…

27.04.2013 Сузувусту кудулатпазын

27.04.2013 Ш. Кара-оол: «Эки талазынче үндезин өскерилгелер болур»

27.04.2013 «Часкы хүн чылды чемгерер»

27.04.2013 «Чаагайжыдылга ажылы — удуртукчу бүрүзүнүң ат-алдары»

22.04.2013 База бир чыл эрткен: сорулгалар болгаш чедиишкиннер

22.04.2013 Хоочун боксерларның шаңналы дээш

22.04.2013 Хөлдер эриин арыглаалыңар

22.04.2013 Саргылардан камгаланыр чаңгыс арга - тарылга

22.04.2013 Бойдустуң камгалалы болгаш хора чедиргени дээш торгаалдар

22.04.2013 Инвалид уруглар майда ылгалын алыр

22.04.2013 Кижилерниң сагыш - сеткилин билир

22.04.2013 Күрүнениң быжыг үндезини
Тываның муниципалдыг тургузугларының хүндүлүг ажылдакчылары!
Төлээлекчилерниң тус чер хуралдарының депутаттары!
Силерниң профессионал байырлалыңар - Тус чер бот-башкарылгазының хүнү-биле чедирген изиг байырывысты хүлээп ап көрүңер!

   Бүгү чуртка чыл санында апрель 21-де демдеглээр чаа күрүне байырлалын Россияның улуг-улуг муниципалдыг тургузугларының каттыжыышкыннарының саналын езугаар 2012 чылдың июнь 10-да Президентиниң Чарлыы-биле тургускан, ону тус чер бот-башкарылга черлериниң ролюн болгаш ужур-дузазын бедидер, демократияны болгаш хамааты ниитилелди сайзырадыр сорулга-биле киирген.

22.04.2013 Тыва дылывысты утпаалыңар
2013 чылдың апрель 2-де үнген «Шын» солуннуң № 39 үндүрүлгезинде Чаа-Хөл кожууннуң Чаа-Хөл сумузундан Олчатмаа Ховалыгның «Дыл – чоннуң өртек чок эртинези» деп чагаазынга хамаарыштыр Тываның күрүне университединиң тыва филология болгаш ниити дыл эртеминиң кафедразының доцентизи, филология эртемнерниң кандидады Клара Бүрбүлдеевна Доржунуң санал-оналын номчукчуларывыска таныштырдывыс.

Бо чагаада бижиттинген айтырыглар тыва чонга эң чугула деп чүве билдингир, шагдан тура көдүртүнүп турган. Ол дугайын мээң бижип турган чүүлүмден база үзүндүнү киирейн:

22.04.2013 Ш. Кара-оол: «Тываның арга-шыдалын - чурттуң эрге - ажыынга»

22.04.2013 Чурттакчы бүрүзү киржир

16.04.2013 Женишбек Назаралиев Ыдыктыг ХIV - кү Далай-Ламаның тыва чонга кыйгырыын дамчыдып берген

16.04.2013 Төөгүнүң эрткен оруун шинчилээри - биле

16.04.2013 Кадык камгалал болгаш социал хөгжүлде яамыларның удуртукчуларын томуйлаан

16.04.2013 Чаа хөгжүм херекселдерин алыр

13.04.2013 Шолбан Кара - оол: Хову-Аксының котельнаязын сентябрьда доозар ужурлуг бис

13.04.2013 Хамаатыларның хоойлужудулга эгелээшкиннериниң дугайында

13.04.2013 Тывага 7 муң көрүкчү кирер чаа спорт - культура төвү туттунар

13.04.2013 «Амданныг» мөөрей

13.04.2013 «Россияның өөредилгезиниң эртинези» – Тывада

12.04.2013 Делегейниң дириг эртинезиниң үнелиг сөстери

12.04.2013 Чон биле эрге-чагырга аразынга быжыг «көвүрүг»

12.04.2013 Электроннуг харылзааның айтырыглары

12.04.2013 Ырак-узак Бай-Тайгаже кичээнгей

12.04.2013 Чазакта чаа чөвүлел тургустунган

12.04.2013 Новосибирскиде тыва студентилер "Кадык чуртталга" деп конференцияны эрттирген

10.04.2013 Россияның Президентизи Тываның Баштыңын деткээн

10.04.2013 Тывада «Чер дугайында» конституция хоойлузун боттандырып турарынга хамаарыштыр сайгарылга

10.04.2013 Тывада чаа туттунган назы четпээн уругларны түр када тургузар төп

10.04.2013 Тывага Улусчу хөөмей академиязын тургузар дугайында ажык чугаа

10.04.2013 Күштүглерниң күштүглери шүүлген

08.04.2013 Моол күрүне кызыгаарлаашкынны дүжүрген

08.04.2013 Тергииннерниң тергиини

08.04.2013 ГЛОНАСС системазы - Тывада

08.04.2013 «Хамнаарак» ыры мөөрейи.Шынары бедиир турбуже…

08.04.2013 Сагынгыр, ажылгыр, шевер авалар

04.04.2013 Тергиин шыдыраачылар

04.04.2013 «Тиилелгениң салюду!» - элээди уругларның уран чүүл фестивалы

04.04.2013 Ноутбуктуг малчын

04.04.2013 Ажык-кончаа сүрген оюннарны узуткаар...

04.04.2013 Тывада харылзаа четкизиниң хөгжүлдези

04.04.2013 Чеди - Хөл кожуунда энергетик чагырыкчы

04.04.2013 Чаа чылыг энергия станциязы

04.04.2013 Тываның төөгүзү — эртем шинчилелдерде

02.04.2013 Владислав Сурков Тывага келир чалалганы хүлээп алган

02.04.2013 Кожа чурт - биле харылзааны сайзырадыр

02.04.2013 Тыва мөге Опан Саттың Европа чемпионадынга чайынналчак тиилелгези дээш

02.04.2013 Геше Джампа Тинлей биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара - оол Москвага ужурашкан

02.04.2013 Моол болгаш Кыдатче

30.03.2013 Суг үеринден камгаланыры

30.03.2013 Сергей Кочаа - салгал дамчаан салым - чаяан

30.03.2013 Тыва комиссарның 100 хары

30.03.2013 Тывада автомототранспорт хевирлерин оорлаар чоруктарга удур демисел

30.03.2013 Тывада уруглар садтарының эргелерин деңнээн

29.03.2013 Тываның Баштыңы Моолдуң Чазак Даргазы - биле ужурашкан

29.03.2013 Чаарттынган школа

29.03.2013 Сүт-хөлден медээлер

29.03.2013 Эрткен чылын 186 өг - бүле боттарының чуртталга байдалын экижиткен

29.03.2013 Тыва Республиканың Хоойлулары

29.03.2013 «Дорт харылзаада»: Тывада сайгарлыкчы чоруктуң хөгжүлдези

28.03.2013 Өвүр черде сауна

28.03.2013 Бизнес кайыын эгелээрил?

28.03.2013 Чээлилерге хамаарыштыр

28.03.2013 Бакалавриат — хөй талалыг чаа мергежил

28.03.2013 Тоолзуг Тыва чуртум сорунзазы

28.03.2013 Тыва биле Моолдуң кады ажылдажылгазы

28.03.2013 Эртемденнерге грант шаңналдарны тывыскан

28.03.2013 Кол сорулга — малдың баш санын өстүрүп - көвүдедири

22.03.2013 Сергей Шойгу биле Михаил Оюн дээш Интернет бадылаашкынга киржиңер!

22.03.2013 Аалдарга бүдүрүлгелерни көвүдедир

22.03.2013 Любовь Соломанова - дуржулгалыг дагдыныкчы

22.03.2013 Үер айыылынга белеткел ажылдары

22.03.2013 Тыва Республиканың Чазааның болгаш Дээди Хуралының каттышкындан чөвүлелдери

19.03.2013 Шолбан Кара - оол:"Бай - Хөл" аттыг кооперативтиң алгы - кеш бүдүрүлгезин деткиир бис

19.03.2013 Март 20 — Делегейниң аас-кежик хүнү

19.03.2013 Малдың чаш төлүнүң баш санын онча - менди камгалаар

19.03.2013 Виктор Допчуевич КАРА-САЛ

19.03.2013 Хоочуннарны чаа үениң техниказынга өөреткен

19.03.2013 “Өлчей удазыны” - Россия биле Тываның демнежилгезиниң демдээ

18.03.2013 Тыва биле Россияның демнежилгезин бүгү Сибирьге байырлаар

18.03.2013 Аныяк өг - бүлелерге

16.03.2013 «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» — Эрзин, Тес-Хемде

16.03.2013 Национал музейде чаа делгелге залы

16.03.2013 Тывага хамаарышкан сактыышкыннар

16.03.2013 "Кара дашка харыылыг" деп шииге хамаарыштыр ажык чугаа

14.03.2013 «Кышкы турлаг — кыштаг»

14.03.2013 Тываның аржааннары — эртем шинчилелде

14.03.2013 Улуг шуурган соонда…

14.03.2013 Энергетиктерниң болгаш эрге-чагырганың дугуржулгазы

14.03.2013 Чайынды үревезин дээш
Таңды кожуунда «Бай-Хаак—Балгазын» автооруктуң Дүрген хемни кежер черинде көвүрүгнүң чайындыга алзып, үрелир чоруун болдурбас талазы-биле бүгү хемчеглерни республиканың орук-транспорт комплекизиниң сайыды Олег Косоротов ап турар.
   Эрткен неделяда агаар-бойдус хенертен чылый бергенде, хемни чайынды хөме алган, ол көвүрүгнүң үрелиринге чедирип болур апарган. Ынчангаш ук көвүрүгнү Орук-транспорт яамызының, ОБЯ-ның Тыва Республика талазы-биле Кол эргелелиниң специалистери шинчилээннер. Көвүрүгге чайындыны доктаатпазының талазы-биле хемчеглер алдынган, олче көдүрүлген суг дораан агып бадар кылдыр оңгарларны үттээн деп, орук-транспорт сайыдының оралакчызы Кызыл-оол Сарыглар дыңнаткан. 

14.03.2013 «Идегелдиң көвүрүү»

14.03.2013 Көшкеге бастырган оолдарның аттарын мөңгежидери - биле…

14.03.2013 Студентилерниң шевер кылыглары

12.03.2013 Шолбан Кара - оол - ёзулуг удуртукчу

12.03.2013 Чолу бедик Чаан мөге

12.03.2013 «Чаңгыс херээжен — муң янзы үннер...»

12.03.2013 Тываның чону-биле кажыыдап тур бис

12.03.2013 Регионнарның өрелерин санаан

11.03.2013 Регина Рафаиловна Бегзиниң (Розенберг) чырыткылыг адынга мөгейиг

11.03.2013 Тыва спортчулар – VI - кү Бүгү-россия оюннарында

11.03.2013 Республикада грипп аарыы чавырлып эгелээн

11.03.2013 Тыва национал театр – Сибирьниң театрлар ассоциациязының кежигүнү

11.03.2013 Кара - Хөлдүң эмчизинге улуг шаңнал

07.03.2013 Шолбан Кара - оол: Айыыл - халапка таварышкан оолдар арыг үзел - бодалдыг болгаш буянныг тура - соруктуг турганнар

07.03.2013 Март 7 - де Тыва Республикада кажыыдал хүнүн чарлаан

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оол  Мөңгүн - Тайга кожуунга  харлыг көшкениң батканы - биле айыыл - халап  болган ужун 2013 чылдың март 7 - ниң хүнүн республикага кажыыдал хүнү кылдыр чарлаан. Ук Чарлыкта  айытканы - биле:

07.03.2013 Март 6 - да Мөңгүн - Тайгага көшкеге бастырган оолдарның бежи тыпты берген

04.03.2013 Мөңгүн-Тайгада харлыг көшкеге бастырган өөреникчилерни дилээр черлер тодараттынган

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оолдуң берген айтыышкыны ёзугаар Мугур - Аксында озал - ондак болган черже баштайгы камгалакчыларның бөлүүн баштап алгаш, Чазак даргазының оралакчызы Виталий Бартына-Сады үнүпкен. Ук бөлүкче Сибирьниң регионалдыг камгалакчыларының 25 кижиден тургустунган бөлүү болгаш 2 ыттарның дузазы - биле дилээр дериг - херекселдер - биле дериттинген тускай мергежилдиглер кирип турар. Олар бо дүне Красноярск хоорайдан ужуп чедип келгеш, дораан - на Мугур - Аксынче чорупканнар.    

04.03.2013 Мөңгүн - Тайгага болган көшкеге дириг арткан 17 харлыг Антон Салчак эштерин дилээр ажылдарда киржип турар

04.03.2013 Мөңгүн - Тайгада агаар баксыраанындан дилээшкиннер ажылдары чоргузары берге байдалда

04.03.2013 Тываның ырак булуңу - Мөңгүн - Тайгада көшкеге бастырган өөреникчилерни дилээр ажылдар бо хүн уламчылаан.

 Бо эртен, 8 шак үезинде, дүүн дүне агаар - бойдустуң баксырааны - биле соксаткан дилээшкиннер ажылдары уламчылаан. 

     Ооң мурнунда дыңнаткан медээ - биле, март 3 - де, Мугур - Аксы суурнуң чанында, 17 км. хире черде турар Ак - Баштыг деп дагның эдээнге көшкеге  алды өөреникчилер бастырган. Олар шупту 1995, 1996, 1999  чылдарда төрүттүнген:   Борбак - оол Хертек, Белек Оюн, Аяс Салчак, Буян Саая, Багай - оол Самуя, Монгун-Херел Кара - Сал. Ооң дугайында көшке адаандан кастынып үнүп келген 17 харлыг Антон Салчак дыңнаткан.  Март 3- те, кежээкиниң 7 шак үезинде олар Ак - Баштыг дааның эдээнге  турганнар.

04.03.2013 «Енисейниң» угланыышкынын өскерткен

04.03.2013 Тыва Республиканың Бойдус курлавырлары болгаш экология яамызының тургузуун бадылаарының дугайында

04.03.2013 Тыва Республиканың Баштыңының чарлыктары

04.03.2013 Чонну — мал оолдаашкынынче…

19.02.2013 Кады ажылдажылганың дугуржулгазы чардынган

19.02.2013 Аныяк-өскенге патриотчу кижизидилге

19.02.2013 Ада-чурт камгалакчызының хүнүн байырлаар талазы-биле хемчеглерниң планы

19.02.2013 Кыштаглаашкын: амгы байдалы
Хүннүң чугула айтырыы

19.02.2013 Тывада – көдээ ажыл-агый техниказының төвү
Араттарга

19.02.2013 Агаардан чалатпаан аалчы

Тываның өөредилге албан черлери чаа школа автобустары-биле четчелеттинген

Дүүн, Кызылга хөй санныг өөреникчилерлиг база эргижирээн автобустарлыг өөредилге албан черлеринге 15, 20 база 24 олуттуг, айыыл чок чорук системазы база ГЛОНАСС-биле дериттинген ПАЗ, ГАЗ база УАЗ маркалыг 25 чаа автотранспорттуң дүлгүүрлерин дамчыдар байырлыг езулал болуп эрткен.

Тывага российжи-моол кады ажылдажылга перспективаларын сайгарып чугаалажыр

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Красноярскиниң таможня база Моолдуң таможня органнарының төлээлери-биле Тываның Чазаанга ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирерин планнаан. 

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның Шагаа-биле байыр чедириишкини

Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!

Өгбелерниң ай санаашкыны-биле Чаа чыл   –    Шагаа байырлалы уткуштур Тыва Республиканың Чазааның база бодумнуң өмүнээмден байыр чедирип тур мен.

Тыва Республиканың Баштыңының Шагаа байырлалы-биле байыр чедириишкини

Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!

Өгбелерниң ай санаашкыны-биле Чаа чыл   –    Шагаа байырлалы уткуштур Тыва Республиканың Чазааның база бодумнуң өмүнээмден байыр чедирип тур мен.

Тыва чуртталга-коммунал ажыл-агый объектилеринде аварияларны болгаш үрелиишкиннерни чайладырынга мониторинг база контроль чорудар федералдыг системада кошкунган

Тыва Республиканы алызында газ-биле хандырарынче база хөмүр өртээниң политиказынче баштайгы базымнар кылдынган

Ш. Кара-оол: Тывага сарыг шажынның хөгжүлдези - мээң сонуургалымда

Шолбан Кара-оол: Тыва «Россияның лидерлеринче» он-он кордакчыны идип шыдаар

Тывада пиво садар барларны суд шиитпири-биле хаап эгелээн

Тываның найысылалынга РФ-тиң субъектилериниң экономиктиг кады ажылдажылгазының «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциациязының чөвүлел хуралы болуп эртер

РФ-тиң Чазааның даргазы Дмитрий Медведев Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле ужурашкан

Муниципалдыг тургузуглар чурттакчы чонга бойдустуң хайыразын чыып алырынга дузалажырын Тываның Баштыңы дааскан

Тываның Баштыңы башкыларга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген!

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы «Эгелеп чоруур арат» программага киржир күзелдеглерниң конкурсче документилерин август 21-ге чедир хүлээп алыр
 Конкурс комиссиязының 2015 чылдың июнь 23-те шиитпирин солааны-биле, 2015 чылда республикада эгелеп чоруур араттарга күрүне деткимчезин бээри-биле ол угланыышкында төлевилелдерниң шилилде конкурузунга киржир күзелдиглерниң документилерин август 10-дан август 21-ге чедир хүлээп алыр.

Магалыг май моорлап келди!

Репортаж

«Байыр-чыскаал ырлыг-хөглүг

Магалыг май моорлап келди!

Өөрүшкүлүг кежик-чолдуг

Өргүн чонум хей-аът кирди!» —

деп, Частың болгаш Күш-ажылдың байырлыг чыскаалының башкарыкчылары Аюхан Кол биле Долаана Монгуш чарлаптарга-ла, байырлыг чыскаал эгелээн. Чылдың-на найысылалдың бүгү чону Май 1-ниң хүнүн Арат шөлүнге эрттирер чаңчылдыг апарган. Шөлде тип каан маңган ак өглерни, чүзүн-баазын өңнүг, чаражы кончуг шарларны болгаш аай-дедир шуушкан улуг-бичии кижилерни көөрге, езулуг-ла байырлал шинчилиг.

Чүгле быжыг дем херек

Чоокта чаа Тыва Республиканың Хөй-ниити палатазы «Россия Федерациязының Президентизиниң Россия Федерациязының Федералдыг Хуралынга чылдың-на Айыткалынга барымдаалап, Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) «2014 чылда республиканың байдалының болгаш күрүне политиказының дугайында. 100 чыл кады: Дүүн, Бөгүн, Даарта» деп Айыткалы езугаар Тыва Республиканың чон аразында арагалаашкынны, наркоманияны болгаш таакпы тыртарын узуткаарынга аңгы-аңгы шажын чүдүлгезиниң (конфессияларның) төлээлериниң ужур-дузазының дугайында» темага пленарлыг хуралын Тыва  Yндезин культура төвүнге Хонук-оол Монгуштуң удуртулгазы-биле эрттирген. Аңаа Тываның Камбы-ламазы, Кызылдың болгаш Тываның епискову Феофан, «Адыг-Ээрен» хамнар ниитилелиниң даргазы Кара-оол Допчун-оол база республиканың наркодиспансериниң улуг эмчизи Ирина Бадыргы олар кол илеткелдерни кылган. Хуралга чалатканнар: ТР-ниң Хөй-ниити палатазының кежигүннери, хамнар, аңгы-аңгы шажын  чүдүлгелерниң төлээлери хамааржыр.

ТЫВАНЫҢ УЛУГ САҢЫ

Найысылал Кызыл хоорайның чоогунда эң бедик Дөгээ дагның экти.

Тыва улустуң бурунгу чаңчылы езугаар эрги чылды уткуп, чаа чылды үдеп, оран-таңдыга мөгейип чалбарып, саң салыр чер кылдыр Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ону чүге шилип алганын ооң кырынга даң бажында үнүп келген кижилер билип каар. Шагаа байырлалы таварыштыр чүзүн-бүрүн өңнер-биле каастаныпкан ышкаш Кызыл хоорайның, ооң чоогунда суурларның, малчыннарның кыштагларының чивеңнээн оттары моон көстүп турар. Чылдың-на Шагаа санында маңаа салган саңны Тываның Баштыңы кыпсып үндүрүптерге, ооң дээрже дүн дүүштелген чалбыыжы кайыын-даа көскү.  Республиканың улуг саңын кыпсып үндүрүпкенин чон көрүп, ооң соонда суурларда, кыштагларда, Дөгээ баарында тейлерде чыылган чон боттарының саңнарын кыпсып эгелей бээр. Тываның Баштыңының Дөгээ дагның бедиинге кыпсып турар бо саңны чон Улуг саң деп адай берген.

Сергей Шойгу болгаш Михаил Оюн дээш Интернет бадылаашкынга киржиңер!