Федералдыг статистика албанының удуртукчузу 2016 чылда бүгү-российжи көдээ ажыл-агый чизезин эрттиреринге Тывада федералдыг статистиканың территориалдыг органының, республиканың эрге-чагырга черлериниң белеткелин хынап келген. Росстаттың удуртукчузу республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак, Тыва Республиканың Саң-хөө, Экономика, Көдээ ажыл-агый яамыларының удуртукчулары-биле ужуражылгазында ам болур чизениң кол угланыышкыннарын таныштырган

Тываның Баштыңы өрттүң айыыл чок чорук дүрүмнерин хажытканнарга кеземчени шыңгыырадыр дугайында эдилгени РФ-тиң Административтиг кодекизинче киирер саналдыг. Административтиг чурум-үрээшкиннериниң дугайында кодексче чогуур өскерилгелерни киирер хоойлу төлевилелин республиканың Дээди Хуралынче чоруткан. Амгы кодексте хемчеглер онаалдазы, өрттүң буруулугларынга дээш чок болгаш, өртке удур хоойлужудулга хажыдыышкынын болдурбазын эки күүсетпейн турар.

Тываның Чазаа хуу медицина база тус черниң чиг эдинден тудуг материалдарының индустриязын хөгжүдеринге үндүрүг чиигелдезин тургузар дугайында төлевилелди деткээн. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле ук документини республиканың Юстиция яамызы белеткээш, Дээди Хуралдың сайгарылгазынче киирген.

Тываның Баштыңы республиканың малчыннары-биле ажык чугааны чорудар. Вторникте республиканың Баштыңы кожуун чагыргаларның даргалары-биле ажылчы хуралды эрттиргеш, «Эгелеп чоруур арат» программа-биле субсидия алыр кижилерниң даңзызын эки шүүштүрүп көөрүн негээн. Эгелеп чоруур көдээ ажыл-агый сайгарлыкчыларынга күрүне деткимчезин бээр ужурлуг, а бут кырында туруп келген ажыл-агыйлыг, эрге-чагыргадан чаңгыс эвес удаа деткимче алган кижилер эвес деп, онзалап айыткан.

Июль 15-те Тыва Республикада өрт камгалалы тургустунгандан бээр 89 чылын демдеглээн. Тываның Баштыңы дараазында байыр чедириишкинин дамчыткан: «Өрттерни болдурбас дээш чугула ажыл-чорудулганы күрүнениң өрт хайгааралының органнары кылып турар. Оларның аразында - өртке удур хемчеглерниң күүселдези, өрт дугайында чонга дыңнадыг системазын тургузары, өрттү өжүрериниң автоматчыткан системазын ажылдап кылыры, өртке удур дериг-херекселдерниң барын хынаары бар.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Күрүне чөвүлелиниң секретары Игорь Левитинниң эрттиргени «Россияның балык ажыл-агый комплекизин хөгжүдериниң дугайында» айтырыг талазы-биле Күрүне чөвүлелиниң ажылчын бөлүүнүң ийиги хуралынга киришкен. Ажылчын бөлүктүң төлээлери сугнуң биологтуг курлавырларын тударынга квота үлелгезиниң чөптүг эвезин, балык-тывыш флодун модернизастаар, ада-чурттуң судно тудуун катап тургузар, аквакультура адырында хоойлужудулганы сайзыраңгайжыдар талазы-биле чидиг айтырыгларны, адырда административтиг шаптараазыннарны сайгарып, эрик чоогунда балык тудар комплекти эргелеп-башкарарынга федералдыг төп биле Россияның субъектилериниң аразында бүрүн эргелерни кызыгаарлаар айтырыгларны база көдүрген.

 Ажылчын бөлүктүң удуртукчузунуң хүлээлгезин түр күүседип турар, Сахалин областың губернатору Олег Кожемяко, Балыктаашкын талазы-биле федералдыг агентилелдиң удуртукчузу Василий Соколов, Тыва Республиканың баштыңы Шолбан Кара-оол, Мурманск облазының губернатору Марина Ковтун, Ненец автономнуг округтуң губернатору Игорь Кошин, күүсекчи эрге-чагырганың федералдыг органнарының удуртукчулары болгаш төлээлери, эртем-шинчилел институт

  Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң удуртулгазы-биле вторникте республиканың хоочуннары болгаш хөй-ниитичилери киришкен Хамааты эгелээшкиннерни деткиир чөвүлелдиң хуралы болуп эрткен. 

  Чугааны эгелеп тура, идепкейлиг хамааты туруштуг кижилерни чөвүлелдиң составынга оон-даа хөйнү көрген болза деп, ол демдеглээн. «Республиканың хөгжүлдезинче угланган чазактың ажыл-чорудулгазын ылап-ла деткип чоруур хөй-ниитичи идепкейлиг кижилер хөй. Хамааты эгелээшкиннери деткиириниң чөвүлелин тургузуп тура, эрге-чагырганың туружун үлешпейн баар кижилерни база хаара тударын чугаалаан мен. Ындыг кижилерни чөвүлелче чалап, ооң идепкейлиг кежигүннери болурун чедип алыр. Ынчангаш ындыг кижилерни чөвүлелче киирерин диледим – деп, Тываның Баштыңы ТР-ниң Чазак Аппарадының удуртулгазынга даалганы берген

Июль 14-те Россия Чазааның Даргазының оралакчызы Александр Хлопонинниң удуртуп эрттиргени 2015 чылдың өрт айыылының түңнелдерин база арга-арыгда өрттер байдалын сайгарган селектор хуралга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол киришкен. Шолбан Кара-оол регионда оперативтиг өрт айыылының байдалынга хамаарыштыр, чаъстар соонда өрттерниң саны кызырылганын илеткээн. Ындыг болзажок сөөлгү бо хонуктарда хүннеп, агаарның катап изип эгелээни-биле, серемчилелди кошкадып болбас дээрзин демдеглээн.

Июль 18-21 хүннеринде Таңды кожууннуң Дүргенге чылдың-на эртип турар «Тыва – хөгжүлдениң девискээри» (Дүрген-2015) аныяктарның өөредилге шуулганы болур. Ооң ажылынга Россияның хоорайларында болгаш даштыкыда тыва студент чаңгыс чер чурттугларның төлээлери, аныяк сайгарлыкчылар дээш, 400 хире аныяктар киржир. Күрүне деткимчезин бээринге социал реклама, «Тыва – фронтуга» номга үндезилээш эссе, аныяк сайгарлыкчыларның «Аныяктарның бизнес-төлевилелдери» конкурстарын шуулган үезинде эрттирер.

Тывада Балыкчылар хүнүн Чеди-Хөл кожууннуң Элегес хемге балыктаарының маргылдаазы-биле демдеглээн. Республикада аңнаашкын ажыл-агыйының тургустунганындан бээр 70 чылынга база Улусчу ужур-чаңчылдар чылынга тураскааткан маргылдааны Тываның дириг амытаннар делегейиниң объектилерин болгаш сугнуң биологтуг курлавырларын камгалаар талазы-биле комитет биле Элегес суурнуң чурттакчызы, балыктаар спорттуң хоочуну Андрей Самбу организастап эрттиргеннер.

Өөредилге болгаш эртем сайыды Каадыр-оол Бичелдейге удурткан чогаадыкчы коллективтер төлээлери, спортчулар кирген делегация ценгел тываларының наадымынга киржири-биле июль 13-те аъттаныпкан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Күрүне Чөвүлелиниң президиумунуң ажылчын бөлүүнүң база Россияның энергетика сайыды Александр Новакка энергетика ажыл-агыйын хөгжүдериниң айтырыглары-биле холбашкан хуралдарга киржир планнаттынган ажыл-агыйжы сургакчылаашкыны-биле Ценгелдиң Наадымы капсырлажы берген. Ынчангаш Тываның Баштыңы Наадымның организаторларынга болгаш киржикчилеринге бодунуң байыр чедириишкинин дамчыткан.

2016 чылдың июль 1-ден август 15-ке чедир, чедери берге ыраккы черлерге сентябрь 15-те ноябрь 15-ке чедир бүгү-российжи көдээ ажыл-агый чизези эртер. 2016 чылдың июль 1-де байдал-биле статистика көргүзүглерин алыр. Чуртта күрүнениң аграрлыг политиказының шынарын экижидеринге ийиги көдээ ажыл-агый чизези кол рольду ойнаар ужурлуг деп, эсперттер санап турар.

Чаңчылчаан бойдус ажыглалының девискээрлерин аңгылаар айтырыглар-биле ажылдаар ажылчын бөлүктү республиканың чазаанга тургузар айтыышкынны Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол берген. Шапкын үлетпүр шиңгээлдезиниң байдалдарында, чоннарның онзагай культуразының үндезини болгаш хүрээлели болуп турар тус черниң чурттакчыларының чаңчылчаан ажыл-ижин кадагалап база хөгжүдери-биле, этнокультура заповедниктерин Тывага тургузар эгелээшкинни боттандырарының херек кырында бирги базымы бо.

Тываның Баштыңы губернатор төлевилелдерин, ооң аразында «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилелди онза контрольда тудуп турарын демдеглээн: «Конкурска үндезилээш, акшаландырыышкынның чөптүг үлелгезин чорударда, кожууннарның бурунгаар хөгжүлдезинге агробизнес төлевилелдерин мөөңнээнин өөренип көөрү чугула. Чамдык кожууннарда 4-5 төлевилел ажылдап турар болза, чамдыктарында хары угда 21 төлевилел барын эскерип болур».