16.04.2013
Чаа хөгжүм херекселдерин алыр
Уругларның Надя Рушева аттыг уран чүүл школазы чаа хөгжүм херекселдери-биле четчелеттинер.
Ол дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ук школаның тургустунганындан бээр 65 чыл оюнга тураскааткан байырлыг хуралга дыңнаткан. Хөгжүм-шии театрынга болган ол байырлалга Тываның Чазааның болгаш парламентизиниң, Кызыл хоорайның мэриязының төлээлери, школаның хөй санныг өөреникчилери, оларның ада-иелери, а оларның дыка хөйү база аңаа өөренип чорааннар. Хөй кижилерниң мында келгени безин бо хуралдың онза улуг ужур-дузалыг болуп турары деп республика Баштыңы онзалап демдеглээн.
13.04.2013
Шолбан Кара - оол: Хову-Аксының котельнаязын сентябрьда доозар ужурлуг бис
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол тудуг талазы-биле техниктиг чөвүлелдиң үнүүшкүннүг хуралын Чеди-Хөл кожууннуң Хову-Аксы суурга эрттирген. Аңаа туттунар чылыдылга четкилерлиг чаа котельная хөмүр-даштың бир чылда хереглелин 23 муң тонна турганындан, 7,4 муң тонна чедирер дээрзин сагындыраал. Ол ышкаш электри энергиязының чарыгдалы барык дөрт катап кызырлыр. Чылыгның чидириин 57 хуутурганындан дөрт хуу чедир эвээжедиринге котельнаяны суурнуң кайы хире чоогунга тударындан хамааржыр, а ажылдаптурар ЧЭТ суурдан 5 хире километр ыракта. Оон аңгыда дашкаар үндүр чажарыш эвээжээр, ол черниң долгандыр турар хүрээлеңиниң экологтуг байдалын экижидер арганы бээр.
13.04.2013
Хамаатыларның хоойлужудулга эгелээшкиннериниң дугайында
Күрүне тургузуунуң демократтыг эгелериниң сайзыралының үндезини болза, чоннуң эрге-чагыргазының үзел-бодалын быжыглаары болур, ону Россия Федерациязының Конституциязының 3 чүүлүнде эрге-чагырганың кара чаңгыс үндезини болза, ооң хөй националдыг чону деп айыткан.Чоннуң эрге-чагыргазының принциви чүгле хамаатыларның эрге-чагырга органнарын хевирлеп тургузарынга киржири эвес, эрге-хоойлу башкарылгазынга ниитилелдиң негелдезин илередир, чоннуң бөлүүнүң эрге-ажыктарын барымдаалаар болгаш ооң эрге-хоойлу талазы-биле идепкейлиг чоруунга деткиирин көргүзер эрге-хоойлуну ажылдап кылыр эгелээшкиннерин күүседириниң аргазы-биле эрге-чагырганың шиитпирлерин хүлээп алыры болур.
13.04.2013
Тывага 7 муң көрүкчү кирер чаа спорт - культура төвү туттунар
Найысылал Кызылдың чоогунда Каа-Хем суурга тудар амгы үениң улуг спорт-культура төвүнүң төлевилелин кылыр даалганы Тываның Баштыңы бадылаан. Узуну 100, дооразы 60 метр, ниити шөлү 6 муң дөрбелчин метр, чер иштинде бир каът, чер кырында ийи каът, шуптузун катай санаарга, 3 каът улуг спорт-культура төвүн Тыва биле Россияның чаңгыс демнежилгезиниң 100 чылынга уткуштур тудуп доозар ужурлуг. Бо улуг юбилейниң чугула байырлыг болуушкуннарын чаа спорт-культура төвүнге эрттирерин спорт болгаш культура ажылдакчылары күзеп турар.
13.04.2013
«Амданныг» мөөрей
Тываның Экономика болгаш хоойлу-дүрүм техникумунга «амданныг» мөөрей болуп эрткен.
Республиканың профессионал өөредилге черлериниң сургуулдары повар, кондитер профессияларга боттарының мергежээнин бо конкурска көргүскеннер. Аңаа беш өөредилге черлеринден тос оолдар, уруглар киржип, келир үеде мергежилиниң билиглерин эки шиңгээдип алганын бадыткааннар. Олар шупту — өөренип турары өөредилге черлеринге болуп эрткен конкурстарның тиилекчилери.
13.04.2013
«Россияның өөредилгезиниң эртинези» – Тывада
Тыва Республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызының сайыды Каадыр-оол Алексеевич Бичелдей ажылдаар өрээлинге Бүгү-россияның аңгы-аңгы угланыышкыннар аайы-биле мөөрейлерниң тиилекчи болган өөреникчилерин болгаш оларның башкыларын байырлыг байдалга хүлээп алган.Сайыттың хүлээп алыышкынынга Тываның аграрлыг лицейиниң, Кызылдың № 15 лицейниң, Тываның күрүне лицейиниң башкылары база Кызылдың № 5 гимназияныңөөреникчилери төлептиг болган.
12.04.2013
Делегейниң дириг эртинезиниң үнелиг сөстери
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Улустуң чогаалчызы болгаш эртемден, хамнаашкынны шинчилээр талазы-биле сураглыг ажылдарны бижээн, ол дээш аңаа тыва хамнарның президентизи атты бүгү назынында эдилээр кылдыр тывыскан Монгуш Кенин-Лопсанга 88 харлааны-биле байырны чедирген. Чазак Даргазы хоочунга ооң Кызылдың төвүнде, эрткен чүс чылдың эгезинде туткан казанаанга кээп ужурашкан болгаш Тываның эң улуг хоочуну-биле дыка үр чугаалашкан.
12.04.2013
Чон биле эрге-чагырга аразынга быжыг «көвүрүг»
Апрель 9-та Кызыл хоорайның «Буян-Бадыргы» аалчылар бажыңынга 2013 чылдың март 28-29 хүннеринде Донда Ростов хоорайга болуп эрткен «Социал чөптүг чорукту тургузары» деп бүгү Россияның улусчу фронтузунуң (РУФ) бирги конференциязының түңнелдерин сайгарып чугаалашкан. Аңаа ТР-ниң Баштыңы-Чазак Даргазы Шолбан Кара-оол, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) даргазы Каң-оол Даваа, РУФ-туң регионалдыг оргкомитединиң болгаш харылзаштырар чөвүлелиниң кежигүннери, РФ-тиң Президентизиниң бүзүреттирген кижилери, Донда Ростов хоорайга конференцияның Тывадан төлээлери дээш, оон-даа өскелер киришкен.
12.04.2013
Электроннуг харылзааның айтырыглары
«Шын»солуннуң редакциязында номчукчулар-биле «дорт харылзааны» эрттирери чаагай чаңчыл болуп бар чыдары республиканың чонунга таарымчалыг болгаш чугула болуп турар. Чүге дизе чонга кандыг-ла-бир чүүлге хамаарыштыр билдинмес айтырыглар тургустунуп турары билдингир. Ынчангаш тайылбыр ажылын улам делгемчидери-биле редакцияның коллективи бо ышкаш хемчегни удаа-дараа эрттирип турарының кол чылдагааны ол. Бо удаада, апрель 5-те, ээлчеглиг «дорт харылзаа» шугумун Тыва Республиканың Информатизация болгаш харылзаа яамызының төлээлери киришкен.
12.04.2013
Ырак-узак Бай-Тайгаже кичээнгей
Бай-Тайга кожууннуң сайзыралының дугайында айтырыгны Тываның Баштыңының даалгазын езугаар Чазак Даргазының бирги оралакчызы Шолбан-оол Иргитке болган чөвүлел хуралга чамдык сайыттарның болгаш муниципалдыг тургузугнуң чагыргазының төлээлериниң киржилгези-биле сайгарган. Бай-Тайга дээрге Тывада мал ажыл-агыйлыг эң ырак кожууннарның бирээзи болур.
12.04.2013
Чазакта чаа чөвүлел тургустунган
Республика девискээринге чогумчалыг инвестиция байдалын болгаш инвестиция ажыл-чорудулгазын боттандырарынга турум байдалдарны тургузарынга идиг бээр сорулга-биле Тываның Чазааның айтыышкынын езугаар регионга инвестиция байдалын экижидер талазы-биле чөвүлелди тургускан, ол доктаамал ажылдаар коллегиалдыг орган болур. Чөвүлелдиң ажыл-чорудулгазының кол-кол сорулгалары болгаш угланыышкыннары—инвестиция ажыл-чорудулгазын деткиириниң политиктиг, саң-хөө-экономиктиг, организастыг-эрге-хоойлу аргаларын хевирлеп тургузары, административтиг шаптараазыннарны чайладырының, чөпшээрел документилерин тыпсырының чорудулгаларын бөдүүнчүдериниң талазы-биле республиканың Чазаанче киирер саналдарын ажылдап кылыры болур.
12.04.2013
Новосибирскиде тыва студентилер "Кадык чуртталга" деп конференцияны эрттирген
Новосибирск областың библиотеказынга апрель 7-де Новосибирск хоорайда Тыва чурттуг аныяктарның болгаш студентилерниң «Идегел» ниитилелиниң «Кадык чуртталга» деп конференциязы болган. Конференцияның кол сорулгазы – аныяк оолдар, уругларны амыдыралдың кадыкшылдыг овур-хевиринге хаара тудары.
10.04.2013
Россияның Президентизи Тываның Баштыңын деткээн
Киирген инвестицияларны эгидерин магадылап турар энергия объектилериниң федералдыг даңзызынче Тывага чаа чылыг, электри станциязының тудуунуң төлевилели база кирер.
Ол талазы-биле Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң дилээн Россия Федерациязының Президентизи Владимир Путин деткип, федералдыг чазактың №1334 айтыышкынынче чогуур өскертилгелерни киирерин РФ-тиң Энергетика яамызынга дааскан. Ук айтыышкында күчүлер бээриниң дугуржулгаларының (КБД) механизмнерин таварыштыр салыышкыннарның орнун дуглаар бедик деңнелдиг энергетиканың чаа тудугларының даңзызы бадылаттынган.
10.04.2013
Тывада «Чер дугайында» конституция хоойлузун боттандырып турарынга хамаарыштыр сайгарылга
Дээди Хуралдың Аграр политика болгаш бойдус ажыглалының комитединиң хуралынга Тыва Республиканың «Чер дугайында» конституция хоойлузун боттандырып турарын сайгарып көрген.
Хуралга Чер болгаш өнчү-хөреңги сайыды Салим Кызыл-оол, Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилел директору Наталья Ховалыг, Кызыл хоорайның мэриниң оралакчызы Борис Очур киришкен, хуралды депутат Иван Чучев удуртуп эрттирген.
10.04.2013
Тывада чаа туттунган назы четпээн уругларны түр када тургузар төп
Тыва Республиканың Иштики херектер яамызының Хөй-ниити чөвүлелиниң кежигүнү, кижилерниң эрге-ажыының хоойлу езугаар камгалакчызы Августа Переляева Иштики херектер яамызының корум-чурум үрээн назы четпээн уругларны түр када тургузар төвүнүң чоокта чаа туттунган бажыңын көрүп чораан. Төптүң удуртукчузу Ирина Шойгу төптүң чаа бажыңын аңаа көргүзүп, корум-чурум үрээн уругларны кандыг байдалда түр када тургузуп турарын тайылбырлаан. Уругларның чемненир, чурттаар, дыштаныр өрээлдери болгаш медицина пунктузу дээш төптүң чаа бажыңы бичии уругларны түр када тургузарының негелделеринге дүүшкен болган.
10.04.2013
Тывага Улусчу хөөмей академиязын тургузар дугайында ажык чугаа
Эрткен неделяда Тыва культура төвүнге «Амгы үеде хөөмейни өөренириниң болгаш башкылаарының нарын айтырыгларының дугайында» сайгарылгалыг «төгерик столду» эрттирген. Аңаа Кызыл хоорайның болгаш кожууннарның уран чүүлдүңөөредилге албан черлериниң башкылары, эртемденнер, ат-сураглыг хөөмейжилер, чогаалчылар, хөгжүмчүлер киришкен. Республиканың үзүктел чок өөредилге төвүнүң директору Ю.О. Ховалыгның база Мугур-Аксында уругларның уран чүүл школазының башкызы А.К. Хертектиң хөөмей башкылаашкынында нарын айтырыгларга хамаарышкан илеткелдерин база улусчу мастер Алдар Дамдынның «Тывага Улусчу хөөмей академиязын тургузар дугайында» илеткелин дыңнаан соонда санал-оналдарны дыңнаан.
10.04.2013
Күштүглерниң күштүглери шүүлген
Эрткен субботада «Херел» спорт залынга чыылганнар шыгырт, кижи бажы кизирт болган дизе, хөөредиг чок. Чүге дээрге хостуг хүрешке республиканың эң шыырак мөгелериниң маргылдаазынга киржир дээн мөгелер, оларның хүрежирин көөр дээш келген көрүкчүлер ол хире хөй болган. Тыва Республиканың Баштыңы — Чазааның Даргазының шаңналы дээш хостуг хүрешке болгаш херээжен хүрешке Тыва Республиканың чемпионадынга республиканың хоорайларындан болгаш кожууннарындан, Россияныңөске девискээрлеринден Тываның ат-сураглыг, күштүг дээн 150 эр мөгелер, 30 херээжен мөгелер киришкен.
08.04.2013
Моол күрүне кызыгаарлаашкынны дүжүрген
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле МАР-ның Чазааның Даргазы Норовын Алтынхуяг-биле чугаалажыышкыннар үезинде март 22-де чарган дугуржулгазын моол тала күүседип эгелей берген. Кожа чурттуң Чазааның Даргазының даалгазын езугаар Убса-Нур аймактың делегациязы садыглаашкын, көдээ ажыл-агый болгаш туризм талазы-биле дугуржулгаларны күүседириниң чамдык чүүлдерин болгаш чурумун дугуржуру-биле апрель 2-де Тывада чедип келген.
Тываже уксаалыг малды чедирерин Моолдуң Чазаа чөпшээрээн болгаш организастыг хемчеглерни алырын дилээн дээрзин Шолбан Кара-оол-биле ужуражылга үезинде моол делегацияны баштап келген ук аймактың губернатору Цендсурен Даш дыңнаткан.
08.04.2013
Тергииннерниң тергиини
2013 чылдың март 25-29 хүннеринде Москва хоорайга Россияның кадет корпустарының өөреникчилериниң аразынга юбилейлиг X чыыш болуп эрткен. Аңаа чурттуң 57 регионундан 600 ажыг курсант киришкен. Чыыштың түңнелдери езугаар Тыва Республиканың кадет корпузунуң өөреникчилери тергииннерниң тергиини болуп, бирги черге төлептиг болганнар. Ук хемчегни казак шерии база Россияның ДОСААФ албан черлери удуртуп эрттирген.
08.04.2013
ГЛОНАСС системазы - Тывада
Хайгааралдың улуг хемчээлдиг Спутник системазын (ГЛОНАСС-ты) шиңгээдип алырының талазы-биле айтырыгны Тыва Республиканың Чазааның Баштыңының бирги оралакчызы Шолбан-оол Иргитке болган чөвүлел хуралга сайгарып чугаалашкан.Пассажирлерни коммерция хевири-биле аргыштырып, чүъктер сөөртүлгезин боттандырып тура, айыыл чок чорукту автомобиль транспортунга хандырарынга дузалаар системаны ажылдадыры чоннуң транспортка айыыл чок чоруун хандырарының талазы-биле федералдыг комплестиг программазының угланыышкыннарының бирээзиниң күүселдези болур.