Медээлер

18.06.2015 Тываның Баштыңы РФ-тиң иштики херектер сайыды В. Колокольцев-биле республиканың кол автооруктарынга ОПА-ның стационар постуларын эгидерин дугурушкан

Средада Тываның Баштыңы Ш.Кара-оол РФ-тиң иштики херектер сайыды В. Колокольцев-биле ужурашкан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың социал-экономиктиг, географтыг байдалдарын өөренип көрүп тургаш, Тываның кол автомобиль оруктарының участоктарынга орук-патроль албанының стационарлыг постулар ажылын катап тургузарының айтырыын шиитпирлээринге деткимчени көргүзерин РФ-тиң ИХЯ-ның баштыңы Владимир Колокольцевтан дилээн. 

18.06.2015 Тываның Баштыңы Күрүне Совединиң президиумнуң хуралынга киришкен

Тываның Баштыңы Москвага сургакчылашкын үезинде Россияның Президентизи Владимир Путинниң даргалаашкыны-биле эртип турар Россияның Күрүне Совединиң президиумунуң хуралынга киришкен. Бо удаада «РФ-те наркотиктерге удур политиканың боттаныышкынының дугайында» деп айтырыгны сайгарып чугаалашкан.

17.06.2015 Тывада эм шынарлыг Дус-Хөл биле Хадың хөлдерге чедир орук чок черде шывыглыг орукту чаткан

17.06.2015 РФ-тиң Спорт яамызынга Тыва эштир бассейн биле спортчу төп тудуун доозарының субсидия акшазын камгалап алган

16.06.2015 Тывада социал угланыышкынныг коммерцияга хамаарышпас организацияларга бюджеттен деткимчени көргүзер

Социал угланыышкынныг коммерцияга хамаарышпас организацияларга республика бюджединден субсидияны бээриниң дугайында дүрүмнү Тываның Чазаа бадылаан. Коммерцияга хамаарышпас организацияларның төлевилелдерин шилиир талазы-биле конкурс комиссиязының шиитпиринге даянгаш, субсидияны бээриниң чурумун, байдалын, критерийлерин ол документ тодарадып турар.

16.06.2015 Доозукчулар кежээлерин организастыг эрттирери-биле Тываның школаларынга чазак даргазының оралакчыларын, сайыттарны, ведомстволарның удуртукчуларын быжыглаан

Тываның Чазааның айтыышкыны езугаар доозукчулар кежээлерин организастыг эрттирери-биле Тываның школаларынга хайгаарал-хыналданы тудар кылдыр чазак даргазының оралакчыларын, сайыттарны, ведомстволарның удуртукчуларын быжыглаан. Июнь 27-де, доозукчулар кежээзиниң хүнүнде, тус чер чагыргаларының ажылдакчылары, башкылар болгаш ада-иелер-биле олар хондур хайгааралды чорударлар. Оон аңгыда ол хүнде арага аймаан садарын кызыгаарлаан, хемнерниң деңнелиниң көдүрлүп, арга-арыг өрттери болуп турарындан база саргы көвүдээнинден бойдусче агаарлап үнерин база хораан.  

16.06.2015 «Атлас Джет» ХАН-ның чиңгине директору: Тывада авиашугумнарның хөгжүлдези дээрге, ол айтырыг дээш Шолбан Кара-оолдуң сыныш чок ачы-хавыяазы-дыр

"Атлас Джет" российжи хуу компания Sukhoi Superjet 100 (SSJ 100) самолеттарны ужудуп эгелээнден бээр бир чыл болганда боттарының агаар судноларының чажыдын ажыдар деп шиитпирлээн. "Атлас Джет" ХАН-ның чиңгине директору Дмитрий Хлопитько ATO.ru-га берген бирги интервьюзунга "Центр-Юг", "Рособоронэкспортом" авиакомпаниялар-биле кады ажылдажылгазының болгаш SSJ 100флотту хөй дакпыр көвүдедириниң дугайында планнарын чугаалаан.

Тыва арга-дуржулга

АТО: Дмитрий Олегович, март 27-де Кызылче SSJ 100 самолет-биле пассажирлер аргыжылгазын бир дугаар чоруткан болгай силер? Тываже ындыг экзотиктиг рейсти чүге кылыр бодай берген силер?

16.06.2015 Тывада «Кадыкшылдың маршруду» төлевилелдиң боттаныышкыны уламчылавышаан

Кардиолог, офтальмолог, эндокринолог, невролог, УЗД талазы-биле эмчи база рентгенлаборант дээш тускай эртемниг эмчилерден тургустунган Кызылдан көжүп чоруур бригада бо удаада +вүр кожууннуң чурттакчыларын ийи хүннүң дургузунда хүлээп ап, ханы шинчилгени эрттирген. Найысылал Кызылче чоруп турбайн, төптен келген эмчилерге амгы үениң бедик технологтуг дериг-херекселинге шинчидип алыр арганы кожууннуң 614 чурттакчылары алган.

16.06.2015 Тываның ажыл-агыйлары уксаалыг өшкүлери-биле Сибирь-Ыраккы чүктүң VII делгелгезинге үш тиилекчиниң санынче кирген

Чылдың-на Чита хоорайда эртип турар уксаалыг малдарның делгелгезинге Тываның ажыл-агыйлары чедиишкинниг киржип турар. Бо удаада Сибирь болгаш Ыраккы чөөн чүк федералдыг округда өшкү ажыл-агыйларының аразынга Тываның «Биче-Тей» биле «Ооруг» көдээ ажыл-агый кооперативтери тиилекчилерниң санынче кирген.

Конкурска уксаалыг хойлар азырап турар 50 хире ажыл-агый киришкен. Бо удаада Тываның хойжулары хажыызынга арткан. Мурнуку одуругже Забайкальениң, Алтай Республиканың, Бурятияның, Алтай крайның болгаш Хакасияның уксаажыдылга заводтары үнген.

15.06.2015 Ыдыктыг Хайыракан дааның кырынче «Хааннар шынаазы» археологтуг лагерьниң кежигүннери база үнгеннер

11.06.2015 Сайгарлыкчы чоруктуң "улусчу картазын" Тываның баштыңы деткээн

Сайгарлыкчыларның боттарының ажылдап кылганы болгаш Тываның Чазаанга кииргени сайгарлыкчы чорукту деткиириниң болгаш сайзырадырының талазы-биле хемчеглерниң планын Тываның Баштыңы бодунуң айтыышкыны-биле бадылаан.

Ооң дугайында республиканың Садыг-үлетпүр палатазында кирип турар бизнесменнерге ол дыңнаткан. Регионнуң удуртукчузу тывага сайгарлыкчы чоруктуң төөгүзүнге тураскааткан делгелгени барып көрген болгаш Садыг-үлетпүр палатазының активи-биле ужурашкан.Оларның тургусканы «чоннуң картазында» бо хүнде биче болгаш орутмак бизнестиң ажыл-чорудулгазында таваржып турары чидиг айтырыгларны киирген. Бизнести эгелеп база чорудуп турар үеде тыптып келир дыка хөй административтиг шаптараазыннарны бөдүүнчүдериниң талазы-биле тодаргай аргаларны ол документиде киирген.

11.06.2015 Тываның Баштыңы кылымал арага садыгжылары-биле демиселди күштелдирерин негээн

Хоралыг кылымал спирт аймаан республикаже киир сөөртүп турарлар-биле шыңгыы демиселди чорударын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол негээн.

Ол чугаа видеоконференция хевирлиг муниципалдыг удуртукчулар-биле  эрттирген аппарат хуралынга болган, аңаа Тываның ИХЯ-зының ажылдакчылары база киришкен. Сөөлгү үеде республиканың магазиннеринге зиртир суксуннарны садарын дыка кызыгаарлаан. Ону ажыглап эзиртир суксун садар чажыт черлер көвүдеп келген, ол көдээде база нептереңгей апарган. «Бир эвес дүвүрээзинниг 90 чылдарже эглир болзувусса, чонну ат кылыр бис. Ону болдурбас херек. Республиканың чүгле албан черлериниң киржилгези-биле эвес, муниципалдыг тургузугларның удуртукчуларын, хөй-ниити организацияларының төлээлерин киириштирип тургаш улуг хемчээлдиг ажылды чорудар херек»--деп, Шолбан Кара-оол медеглээн. 

11.06.2015 РФ-тиң Камгалал яамызының медицина албанының удуртукчузу Тываның курорттар болгаш аржааннарының талазы-биле конференцияга киржир

Тываның аржааннарының эм шынарларын тодарадырының талазы-биле ийи чыл дургузунда үргүлчүлээн шинчилелдиң түңнелин үндүрер.

Бойдустуң аржааннарының эм шынарын албан езузу-биле хүлээп көөрүнүң талазы-биле Тываның Баштыңының 2013 чылда саналдааны төлевилиниң күүселдезиниң түңнелин үндүрер үе чоокшулаан. Февраль 6-да Кызыл хоорайга регионнар аразының «Тываның аржааннары болгаш ооң эм шынарлары: шинчилелдиң түңнелдери, чугула айтырыглар болгаш перспективалар» деп эртем-практиктиг конференция болур. Ол шинчилелдерниң түңнелдери Тываның аржаааннарынга санаторий-курорт комплекизин тударының эргежок чугулазын бадыткаарынга болгаш ону регионну сайзырадырының күрүне программазынга кииреринге дуза болур деп санап турар.

11.06.2015 «Туранда» мыйыс кезиишкини эгелээн

Сыын ажыл-агыйының ажылдакчыларында чугула кампания эгелээн:  олар август айга чедир 125 сыынның мыйызын кезер ужурлуг, оларның чүгле 65 бажы үш хар четкен.

 Бүдүн-чартык чыл бурунгаар тургустунган ажыл-агыйга мы     йыс кезериниң талазы-биле эң баштайгы компанияны бо чылдың       июнь 6-да эгелээр деп доктааткан Сыын ажыл-агыйын регионга сайзырадырының талазы-биле эгелекчи саналды үндүрген Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ол бүдүрүлге чорудулгазы-биле таныжар дээш четкен.

Продукциязын алыр 5 сыынны аңгылап, кажаалааш, оларның баштайгызын мыйыс кезер тускай дериг-херекселге эккелген, ол дээрге сыынның ийи талазындан кыскаш, ооң бажын так тудуп алыр херексел-дир. Сыын ажыл-агыйында бригадир Андрей Бочкарев ол амытанга элээн аарышкылыг болур үүлениң чамдык нарын талаларын тайылбырлааш, бо чугула кампанияның эгелээнииң демдээ кылдыр республика Баштыңынга баштайгы мыйысты кезерин саналдаан. Дуржулгалыг специалистиң арга-сүмезин ажыглап тургаш Чазак Даргазы  сорулгазын эки күүсеткен, үш харлыг сыынның тергиин эки мыйызын чыылганнарга бараалгаткан.

11.03.2015 Эртемденнерниң ээлчеглиг үнүүшкүнү
Россияның Эртем хүнүн уткуштур Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң бөлүк эртемденнери Ч.М. Доржу, А.С. Донгак, Б. Баярсайхан, Л.К. Хертек, Ч.С. Чондан, У.О. Монгуш олар Тес-Хем кожууннуң Самагалдай, Чыргаланды, Берт-Даг сумуларының школаларынга аалдап чедип, башкылар, өөреникчилер - биле солун ужуражылгаларны эрттиргеннер.  Институттуң моол шинчилелдер секторунуң башкарыкчы эртем ажылдакчызы, филология эртемнериниң кандидады Чүргүй-оол Доржу тыва дылдың төөгүзүн, амгы үеде ооң байдалын, өске түрк дылдар-биле аразында төрелдешкээн, өске дылдардан ылгалып турар тускай онзагайларын база тыва чоннуң аңгы-аңгы үе-чадаларда ажыглап чораан үжүк-бижиин солун чижектер-биле деңнеп, дыңнакчыларның сонуургалын хаара тудуптар чугааны эрттирген. Оон аңгыда төрээн дылын билириниң чугулазын база амгы үеде орус дылды билириниң ажыктыын айтып чугаалаан. 

24.02.2015 Тайбың дээш, аяс дээр дээш...

Ада-чурттуң Улуг дайы­нының дайынчы болуушкуннары кижи бүрүзүнүң сагыжынга таңмаланып арткан.  Бо дайынның соонда эвээш эвес чылдар шуужуп эрткен, ынчалза-даа эрес-дидим маадырларывыс кажан-даа уттундурбас. Оларның дугайында Ада-чурт камгалакчызының хүнү — февраль 23-те, онзалап чугаа­лаары улуг ужур-уткалыг. 

ТР-ниң информатизация бол­­гаш харылзаа сайыды Аяна Шойгу, «Мегафон» ААН-ниң Тывада салбырының удуртукчузу Экер Хертек, «ВымпелКом» («Билайн» садыг марказы) ААН-ниң Тывада салбырының удуртукчузу Наталья Пуркина олар Бии-Хем кожууннуң төвү Туранда чурттап турар Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннарынга дүрген дуза дилээриниң сээнниг мобиль телефоннарын тыпсыры-биле четкен.

24.02.2015 Февраль 23-түң байырлалы кажан тывылганыл?

1919 чылдың январь 10-да Ажылчын-тараачын Кызыл Ар­мия­ның (РККА-ның) Дээди шериг инспекциязының даргазы Николай Подвойский Бүгү-эвилелдиң Төп Күүсекчи комитединче ча­гаа чоруткан. Ол «Улус Комиссарлар чөвүлелиниң Ажылчын-тараачын Кызыл Армияны тургузарының дугайында шиит­­­пири январь 28-те бир чыл болур. Кызыл Армияның тургустунган хүнүн январь 28 деп санап, демдеглезе эки боор» деп саналды киирген.

Ооң саналы озалдап келген болгаш ону чүгле январь 23-те сайгарып чугаалашкан. Саналдың озалдап келгени-биле ол дилегни хандырбас деп шиит­пирни Төп Күүсекчи комитет үндүрген. Ындыг турбуже январь 24-те Москва Совединиң президиуму «Кызыл Армияның тургус­тунган хүнүнге алдар кылдыр байырлалды тургузарының дугайында» шиитпирни үндүрген болгаш ону Кызыл белек хүнү—февраль 17-биле капсырлаштырган. Бир-тээ февраль 17 понедельник хүнү болганда, ажыл хүнүнде байырлал эрттирбезин барымдаалааш, чоокку дыштаныр хүн февраль 23-тү шилип алган.

21.02.2015 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Дөгээ дааның кырынга "Саң салыр " ёзулалга салган йөрээлдери

Тыва Республиканың Баштыңының йөрээл-чалбарыы:

Бойдузу Ыяш  Көксүмээр Хой  чылы,

Моорлазын, чаларазын! Курай – курай!

Чонум, чуртум, оран – таңдым,

Оожургалдыг болзун,өршээ! Курай – курай!

Эл чонумга экини хайырлаар,

Эки сеткилдиг чыл болзун!Курай – курай!

     Улус – чонум аас – кежиктиг,

       Уруг – дарыг өөрүшкүлүг,

Эки сеткилдиг, элбек дүжүткүр,

 Эвилең ээлдек болуп  көр! 

21.02.2015 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң малчын араттарга Шагаа-биле йөрээлдери

Хүндүткелдиг малын-малдап, ада-угувустуң ызыгуурун уламчылап чоруур арат-малчыннарывыс!

ШАГ ЧААГАЙ, ШАГАА ЧААГАЙ!

- Амыргын - на, амыргын!

- Сол - менди - ле бе?!

 - Ыт  - куш, дымаа - халаа сол - дур бе?!

 - Шагаа - найыр чиик - чаагай эртип тур бе?!

Аал-ораныңар амыр - тайбың - на турар болзун!

Азыраан малыңар арбын өзер - ле  болзунам!

Ажы-төлүңер, чоок кижилериңер каң кадык болзун!

Ажыл-ижиңер бүдүргүр -  туттунгур - ла болзунам!

21.02.2015 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Шагаа бүдүүзүнде байыр чедириишкини

Амыргын – на, амыргын, хүндүлүг чонум!

Шагааны уткуп,  ак сүдүн чажып, чалбарыырынга белеткенип алган,

чүдүлге - сүзүктүг, сүлдези бедик чаңгыс чер - чурттугларым!

           Шагның аазы чаларап, Ыяш олуттуг, дөрт ногаан меңгилиг, көк Аът чылын үдеп, 3 көк меңгилиг, Ыяш олуттуг көксүмээр Хой чылын уткуп алырынга шупту белен бис. Бурун шагдан тура салгал дамчып келген чараш чаңчылды чыл санында сагып, ада-өгбелеривистиң арттырып кааны ыдыктыг черлеринге саң салып, чаа үнүп келген чылга чалбарыгны кылыр бис. Аът чылы бистерге алдарлыг чыл болду. Россия биле Тываның демнежип эгелээнинден бээр 100 чыл болган оюнга тураскааткан улуг хемчеглерни бедик деңнелге эрттирдивис. Ол бистиң кады кылып каанывыс төөгүвүс-түр. Россияның Президентизи Тываның чонунга улуг хүндүткелин көргүзүп, кады байырлап келди.Владимир Владимирович Путинниң:Тыва-кайгамчык, чараш бойдустуг, онзагай оран.Тываларда чоргаарланыр чүүлдер хөй, ол дээрге чүс-чүс чылдарда культуразын кагбаан чон-дур - дээни бистерге дыка улуг үнелел - дир.