Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Войти    

Главная

Главное


 В Туве более 250 человек борются с таёжными пожарами в Тандинском районе

В Туве существенно усилены группировки спасателей, которые трудятся на ликвидации природных пожаров в лесах. На утро сегодняшнего дня, по данным Минлеса Тувы, к тушению привлечены более 460 человек - это на сотню больше, чем днём ранее. Работают специалисты подразделения Авиалесоохраны, Главного управления МЧС России по Республике Тыва, Минобороны, Службы ГО и ЧС, наземные группировки органов местного самоуправления и добровольные пожарные команды.

Подробнее...

Новости

RSS
24.08.2023 18:45 / Праздники
В Туве государственные награды вручили передовикам угледобывающей отрасли
В преддверии Дня шахтера, который отмечается в последнее воскресенье августа, в Правительстве Тувы вручили государственные награды работникам угледобывающей отрасли. 
Подробнее...
24.08.2023 14:44 / Наука
На получение главной просветительской премии страны претендуют более 30 кандидатов от Тувы

Более трёх десятков заявок от представителей Республики Тыва поступило на соискание премии российского Общества «Знание». Среди кандидатов от Тувы в номинации «За вклад в просвещение в сфере "Культура и искусство"» - кандидат филологических наук, музыковед, прозаик Ульяна Донорова (Монгуш), автор серии книг о жизни и творчестве народных хоомейжи Тувы, которые просвещают, сохраняют и распространяют искусство горлового пения.

Подробнее...
24.08.2023 12:12 / Безопасность
В Туве ограничения на посещение лесов будут действовать до 13 сентября

Сегодня, 24 августа, вступило в силу постановление о продлении особого противопожарного режима на территории Республики Тыва до 13 сентября. Продлевая особый режим, власти региона стремятся сохранить стабилизировавшуюся ситуацию с лесными пожарами. На протяжении двух недель в лесах республики возгорания не фиксируются, и на сегодня действующих пожаров нет.

Подробнее...
23.08.2023 20:07 / Образование
Педагоги Тувы определили основные направления работы в новом учебном году

Выступая сегодня на ежегодном августовском педагогическом совете, Глава республики Владислав Ховалыг отметил успехи отрасли образования, в частности, подчеркнул, что в этом году по итогам государственных экзаменов выпускники тувинских школ улучшили результаты.

«У нас в два раза больше стобалльников, чем в прошлом году, и 83 медалиста», - сказал он. – «Прежде всего, эта заслуга наших учителей».

Подробнее...
23.08.2023 09:47 / Социальная защита
Федеральная комиссия окажет Туве поддержку по проверке систем профилактики

Задача экспертов - проанализировать фактическое положение дел в сфере государственной политики по профилактике безнадзорности и правонарушений несовершеннолетних и защите их прав в регионе. Подобные выезды являются обычной практикой федеральных специалистов, направленной на повышение эффективности деятельности системы профилактики на местах. В прошлом году аналогичная работа была проведена в республике Дагестан.

Подробнее...
22.08.2023 16:38 / Экология
Государственным охотинспекторам Тувы гарантировали бесплатное страхование жизни и здоровья

С января 2024 года власти  Тувы будут в обязательном порядке страховать жизни и здоровье государственных охотничьих инспекторов.  На этой неделе правительство республики внесло соответствующие поправки в региональный закон об охоте и о сохранении охотничьих ресурсов. Как пояснили в Государственном комитете по охране объектов животного мира РТ, закон доработан в связи с тем, что норму о дополнительных мерах социальной защиты охотинспекторов на федеральном уровне  утвердила 31 мая 2023 года Государственная Дума.

Подробнее...
22.08.2023 13:13 / Праздники
В День государственного флага в столице Тувы вручили паспорта юным гражданам России

Вручение паспортов граждан Российской Федерации пяти юным жителям республики состоялось на площади Арата, в рамках торжественной церемонии поднятия государственных флагов России и Тувы в честь праздника – Дня государственного флага Российской Федерации. Глава Республики Тыва Владислав Ховалыг вручил также государственные награды отличившимся сотрудникам правоохранительных органов.

 

Подробнее...
22.08.2023 10:07 / ЖКХ
В Ак-Довураке к началу отопительного сезона отремонтируют коммуникации в восьми многоквартирниках

В восьми многоквартирных домах Ак-Довурака в рамках кампании по подготовке к отопительному сезону проводится капитальный ремонт внутридомовых инженерных сетей. В домах по улицам Дружбы, 27, и Юбилейной, 11, работы уже окончены; к завершению близится ремонт на Центральной, 13. В остальных домах рабочие приступят к ремонту в ближайшие дни, и в новый отопительный сезон все восемь многоквартирников вступят с обновлёнными коммуникациями.

Подробнее...
21.08.2023 17:26 / Здравоохранение
Против гриппа в этом сезоне будет привито около 200 тысяч жителей Тувы

В Туве начали подготовку к предстоящему эпидемическому сезону по гриппу и ОРВИ. Как сообщают в Министерстве здравоохранения республики, в медорганизациях готовятся к подъёму заболеваемости, на случай необходимости формируется дополнительный коечный фонд. Ожидается, что в конце августа в республику поступит вакцина от гриппа, после чего медики оперативно приступят к прививочной кампании.

Подробнее...
21.08.2023 14:20 / Социальная защита
В Туве Центры занятости населения содействуют трудоустройству оступившихся граждан

За первое полугодие 2023 года трудоустроено 63 человека, освободившихся из мест лишения свободы. Такие данные приводят Центры занятости населения. В рамках национального проекта «Демография» 38 человек прошли профессиональное переобучение. Ресоциализация проводится в рамках соглашения между Правительством региона и Управлением ФСИН по Республике Тыва. С новым руководителем территориального пенитенциарного органа Русланом Петеневым Глава Тувы Владислав Ховалыг, при непосредственном участии местных властей, намерены упорядочить работу по сопровождению отбывших наказание и вернувшихся домой жителей республики. 

Подробнее...

Фоторепортажи

Глава Тувы Шолбан Кара-оол объехал  Пий-Хемский район

25.07.2019

Глава Тувы встретился с жителями села Черби

14.06.2019

Глава Тувы накануне Дня России вручил государственные награды жителям республики

11.06.2019

Глава Тувы провел заседание Попечительского совета Кызылского президентского кадетского училища

24.05.2019

Выездное совещание с участием правительственной делегации во главе с министром экономического развития РФ Максимом Орешкиным

20.05.2019

В столице Тувы  стартовал  Всероссийский конкурс «Военное ралли»

19.05.2019

Глава Тувы встретился с жителями Бай-Тайгинского района

13.05.2019

Глава Тувы принял участие в акции «Диктант Победы»

08.05.2019

Глава Тувы вручил государственные награды людям труда

01.05.2019

Глава Тувы поприветствовал военнослужащих – активистов по работе с молодежью

22.03.2019

В Туве отметили 5-летнюю годовщину "Крымской весны"

17.03.2019

Глава Тувы вручил государственные награды в честь Международного женского дня

07.03.2019

В Туве презентовали Словник урянхайско-тувинской энциклопедии

01.03.2019

Глава Тувы: Авиационная эскадрилья транспортного полка ЦВО в Кызыле -  это еще один кирпичик построения нашего великого государства

01.03.2019

Глава Тувы Шолбан Кара-оол: проблему обеспеченности людей надо изучать под микроскопом

27.02.2019

Глава Тувы вручил государственные награды в честь Дня защитника Отечества

22.02.2019

Глава Тувы поприветствовал военнослужащих – активистов по работе с молодежью

22.02.2019

В Туве на базе школы открылся военно-патриотический спортивный клуб имени Сергея Кужугетовича Шойгу

12.02.2019

Глава Тувы Шолбан Кара-оол поздравил жителей республики с Рождеством Христовым

07.01.2019

Глава Тувы Ш. Кара-оол в интервью по итогам 2018  года: Мы с земляками достигли многого, потому что трудились и доказывали, что достойны серьезных дел

29.12.2018


 
Медээлер
RSS
05.02.2014
М.Кенин-Лопсан: «Өөрениңер, ажылдаңар, сайзыраңар»

Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезин, эртем-шинчилелдерин, культураны болгаш уран чүүлдү сайзырадыры-биле холбашкан ажыл-чорудулгазы, спортчу чедиишкиннери, а ол ышкаш улустарның аразынга тайбыңны, найыралды болгаш кады ажылдажылганы быжыглаарының херээнге көскү салыышкыны болгаш өске-даа сураглыг ачы-хавыяазы дээш республиканың кол күрүне шаңналдарының бирээзи — «Буян-Бадыргы» орденни бир дугаар тывыскан.  

Ол бедик шаңналды Тываның Баштыңының холундан бир дугаар алган кижи эртемден болгаш чогаалчы Монгуш Кенин-Лопсан болган. «Бо кайгамчык кижи-биле чаңгыс үеде чурттап чоруурум меңээ алдар болгаш чоргаарал-дыр — деп, шаңналды тывыспышаан, Тываның Баштыңы чугаалаан. — Монгуш Бораховичиниң ачы-хавыяазы үнелеп четтинмес. Ооң эртем, литература болгаш хөй-ниитичи салыышкынын делегей деңнелинге шагда-ла хүлээп көрүп турар. Тыва чоннуң  угаан-бодал эртинелериниң кадагалакчызы деп бүгү-делегейге үнелээн, ооң чогаадыкчы ажыл-чорудулгазы ханы болгаш хөй талалыг. Кайгамчык салым-чаяанныг, билбес чүвези чок, сагыш-сеткили байлак бо хоочун шагда-ла Тываның дириг эртинези, хамнаашкын талазы-биле бүгү чурттарда сураглыг кижи апарган. «Буян-Бадыргы» деп кайгамчык чогаалды биске сөңнээн Монгуш Бораховичиден өске кымга ындыг аттыг шаңналды эң бир дугаарында тыпсыр боор. Бо дээрге ханы уткалыг болгаш чөптүг шиитпир-дир».

Улаштыр номчуур...
03.02.2014
2014 чылдың өскерилгелери
Россияның пенсия системазында 2014 чылда кол-кол өскерлиишкиннер дугайында Россияның Пенсия фондузунуң Тыва Республика салбырының даргазы Б.А. Тугур-оол-биле интервью:— Баяна Алексеевна, баштай-ла пенсия өзүлдезинге хамаарыштыр чугааны чорудар бис бе? Чүге дизе бистиң пенсионерлеривис чыл санында пенсияны өстүрүп турарын  билир, ол дугайында шагда-ла дыңнаалап, эрте дээре билип ап турар. Тодаргайлаарга, бо чылын  өзүлде кажан, кайы хире болурул?

— Ийе, пенсияның кайы хире өзери пенсионерлерге сонуурганчыг медээ дээрзи билдингир. Бо чылын күш-ажыл пенсиялары февраль 1-ден, ийи дугаарында – апрель 1-ден өзер. Февраль 1-ден индексация 2013 чылда хереглел өртектериниң кайы хире өскенинден хамааржыр, апрель 1-ден – эрткен чылда Россияның Пенсия фондузунуң орулгазы бир пенсионерге онааштыр кайы хире болганын көөр. Ол ышкаш апрель 1-ден күрүне пенсиялары, ооң санында социал пенсия болгаш федералдыг чиигелде алыкчыларының пенсиязы-биле катай ап турары ай санының акша төлевири өзер. Ону улус ЕДВ деп адап өөрени берген.

Улаштыр номчуур...
03.02.2014
АК ЧОЛДУГ ШАГАА-БИЛЕ

Амыргын-на, амыргын, хүндүткелдиг хоочуннарывыс!

Амыр-амыр, хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым!

Чаа уткуп алырывыс чараш, чаагай Шагаавыс-биле!

 Төрээн Тывавыстың бүгү-ле ыдыктыг черлеринге саң салып, йөрээлдер ыдып тургаш, cуг олуттуг, 5 сарыг меңгилиг, каразымаар Чылан чылын үдеп үндүргеш, ыяш олуттуг, дөрт ногаан меңгилиг, көк Аът чылын хүннүң баштайгы херелдери-биле уткуп алыр бис.  Аът чылын таварыштыр Тывада чурттап чоруур бүгү-ле чонумга Шагаа-биле изиг байырны бодумнуң өмүнээмден болгаш Тыва Республиканың Чазааның мурнундан чедирип тур бис! Аът дээрге мал малдап чоруур  кижиниң  хүн бүрүде ажыл-ижин кылчыр, амыдырал-чуртталгазында эң-не чоок эжи-дир. Тываның сүлде-демдээнде аъттыг кижи чуруп кааны база анаа эвес, ханы уткалыг. Өгбелеривис аът-биле аргыжып, көжүп-дүжүп, дайын-чаага киржип чорааннар. Ажыктыг хөлгези — аътты ол хире бедик деңнелге хүндүлеп турганы ол-дур. Аът дээрге эр кижиниң хей-аъды, чоргааралы болгаш бүзүрели-дир. Ындыг болганда, бо чыл бистиң чер-чуртувуска сайзыралды болгаш депшилгени хайырлаар дээрзинге бүзүрээр бис. Бүзүрел бистерге дыка херек. Улуг юбилейлиг хемчеглер эрттирер деп турар улус бот-боттарывыска бүзүрелдиг турар ужурлуг бис. Чаа чүс чылдың төөгүзүн эгелеп турар болганывыста ону демниг, туруштуг, найыралдыг, келир үеге быжыг бүзүреливис-биле чаа төөгүвүстү  бижип эгелээр ужурлуг бис.

Улаштыр номчуур...
27.01.2014
Тываның Баштыңы: «Инвесторлар чүгле боттарынга эвес, республиканың эрге-ажыктарынга база ажылдаар ужурлуг»
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Төп-Сибирь округунуң талазы-биле бойдус курлавырларының ажыглалының департаментизиниң начальниги Александр Еханин ужурашкан.Бойдус курлавырларының ажыглалының талазы-биле федералдыг агентилелдиң регионда тургузугларынга чорутканы эде тургузуушкунунуң түңнелдерин езугаар Төп-Сибирь округунуң талазы-биле бойдус курлавырларының ажыглалының департаментизи тургустунган. Ужуражылга үезинде Александр Еханин эде тургузуушкуннуң утказын болгаш сорулгаларын Тываның Баштыңынга таныштырган. Шолбан Кара-оол аңаа көргүскен кичээнгейи дээш четтиргенин илереткен болгаш күүсекчи эрге-чагырга органнары-биле кады ажылдажылганың айтырыгларын сайгарарын саналдаан.
Улаштыр номчуур...
27.01.2014
Чоннуң Шагаа-2014 байырлалын эрттирериниң планы
«100 чылдарны демдеглээр байырлалдарны Шагаа-биле уткуулуңар!» уругларга байырлал хемчеглери:
— «Шаг — чараш, Шагаа — чаагай» деп тыва национал оюннар;
— тыва национал идик-хеп көрүлдези – Республиканың уругларга немелде өөредилге төвүнге январь 26-да 10.00 шакта;
«Шагааны уткуп – эжиң-өөрүңге байырдан чедир!» уругларга байырлал – Кызыл хоорайның уругларга немелде өөредилге төвүнге январь 26-да;

Культура-массалыг болгаш спортчу хемчеглер
2000-2001 чылда төрүттүнген оолдар аразынга бокска «Рингиниң идегели» республика маргылдаазы – «Автомобилист» спорт залынга, январь 29-тан февраль 2-ге чедир;
«Шагның чаагай эргилдези, Шагаа найыр моорлап келди, курай-курай!» театржыткан көргүзүг – Арат шөлүнге, январь 31-де 13.00 шакта;
«Аът чыл үндү, арат-чонну кыйгырды!» байырлал көргүзүглери – Тыва культура төвүнге январь 31-де 14.00 шакта;
Улаштыр номчуур...
27.01.2014
Олимпиаданы көөр күзелдиг улустарга
Тываның Аныяктар херектериниң болгаш спорт талазы-биле яамызының дыңнадып турары-биле алырга, XXII Кышкы Олимпий оюннарының ажыдыышкынынче баар күзелдиг кижи бүрүзү Сочиже баар билеттерни боттары садып ап болур. «Сочи-2014» оргкомитет Тыва Республикага 50 билет квотазын аңгылаан.Оларны спорттуң дараазында хевирлеринге үлээн: бобслей —1, хаак – 7, трамплинден хаактыг шураары – 1, шанак спорту – 2, дүрген чарыш – 6, херээжен улус хоккейи – 20, эр улус хоккейи – 12, шорт-трек – 1 билет.  
Улаштыр номчуур...
25.01.2014
Шагаа — ыдык байырлалывыс
Шагаага барык-ла күстен эгелеп белеткенир. Аңаа чоннуң хүндүлээр аъш-чемин «Шагаа чеми» дээш аңгы шыгжап алыр. Күзүн чиш согар үеде иртти азы шыдалдыг кижилер улуг боданы-даа соккаш, үүжелээр: үүргенелиг, чодураалыг чөкпектерни, кадыктарны база-ла тускайлап куткаш, Шагаада бузары-биле шыгжап каар.Шагаа эрги сан-биле кыштың адак айы төнгенде, частың башкы айының бир чаазында болур. Шагаа чоокшулап келгенде, бир-ийи ай бурунгаар «ыяш календарь» (керткен ыяш — ай ыяжын) кылып алгаш, ооң-биле хонук санаар. Айның каштың хүнүн Айдан билип алыр. Ай долу турда, айның ортаны азы 15-жи дээр, улгадып орар чартыы 8 чаа, бичиилеп орар чартыы 22-ниң хүнү дээш, оон-даа ыңай.

Улаштыр номчуур...
25.01.2014
Мал ажылын — чаа угланыышкынче
Муңчу малчыннарның турумчуй берген ажыл-агыйларынга көдээ ажыл-агый продукциязын болбаазырадып кылырының талазы-биле бүдүрүлгелерни тургузар. Келир үеде ол малчыннарны улуг-улуг кооперативтер кылдыр каттыштырар, оларның дузазы-биле көдээ ажыл-агыйны сайзыралдың чаа деңнелинче үндүрер. Бодунуң ындыг планнарын Шолбан Кара-оол Барыын-Хемчик кожуунга ажылчын аян-чоруун кылып чорааш, малчыннар-биле ужуражылга үезинде дыңнаткан. Малчыннарга чедирер күрүне деткимчези акшаның кол кезиин ындыг бүдүрүлгелерни организастаарынче угландырары чугула деп, республиканың удуртукчузу санап турар.
Ындыг  чугаа  Каткылыг деп черде кыштагда муңчу малчын Улар-оол Ооржактың аалынга болган. Ол 2013 чылда эң эки чылгычы деп үнелеткен. Тываның Чазааның Даргазы-биле ужуражыр дээш аңаа Шекпээр суурнуң чоогунда турар ниити саны 11 муң баш малдыг он дөрт фермер ажыл-агыйларының удуртукчулары чедип келгеннер.
Улаштыр номчуур...
25.01.2014
Чымыштыг иш оожургавас
Эрткен чылын декабрь, январь айларда сооктар дыңзыг болганындан мал-маганны коданга тургузуп, чемгерип турган болгай.А бо 2014 чылда республиканың малчыннары кыштаглаашкынны канчаар эртип турарыл деп айтырыгга ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызының мал ажылының килдизиниң даргазы Галина Ким-ооловна Ондар харыылаан: «Өске чылдарга деңнээрге, кыштаглаашкынны чүгээр эртип турар бис. Аңаа чылыг кыш, харның эвээш чагганы дээн чижектиг агаар-бойдустуң таарымчалыг байдалдары эки салдарны чедирген. Бо хүнге дээр мал-маганны одарже үндүрүп, оъткарып турар. Ооң ачызында белеткээн мал чеминиң чарыгдалы эвээш. Шыдалы кошкай берген малды тургуза чемгерип, сегередип турар. 
Улаштыр номчуур...
25.01.2014
Орукчуларга — чаа техника
«2012-2014 чылдарда ТР-ниң орук ажыл-агыйын сайзырадыры» республиканың тускай сорулгалыг программазын езугаар дөрт автогрейдерни, ийи чүдүрүкчү экскаваторну, чүъктү чүдүрер болгаш дүжүрер погрузчикти, МТЗ-82 деп үш тракторну орукчуларга садып берген.Оларны садып алыры-биле 25 миллион 662 муң рубльди шилчиткен. «Дорожник», «Өвүрнүң орук участогу», «Ак-Довурактың орук участогу», «Чадаананың орук участогу» унитарлыг бүдүрүлгелерниң тускай техниказының саны өзүп турар. Бо черлер 920 километр орукту, ооң иштинде республиканың ырак болгаш чедери берге кожууннарының оруктарын хайгаарап, септеп, тудуп турар.
Улаштыр номчуур...
25.01.2014
«Оруктар дээш четтирдивис…»
Кайы-даа девискээрниң чүү хире экономиктиг шыдал-быралыының бир демдээ – оруктар. Оруктарның шынары кайы-бир девискээрде эки болза, аңаа барган кижилер ук черниң чурттакчы чонунуң амыдырал-чуртталгазы шымбай-дыр деп бодаар. Орус улустуң «Хевин көрүп уткуур, угаанын билип үдээр» деп үлегер домаа бар болгай. Орук база чер-чурттуң «хевиниң» бир янзы хевири боор ышкаш-тыр ийин, але. Тыва биле Россияның чаңгыс демнежилгезиниң 100 чылынга белеткенип, ону демдеглеп эрттиреривис 2014 чылда төөгүлүг байырлалга хөй аалчылар келир. Ынчангаш оруктарывыстың эки шынарлыг, көрүштүг боору база кончуг чугула. Бистиң республикавыста оруктарже, оларны чаартырынче, машина-балгаттыг болгаш чадаг кижилерниң оруктарга аргыжарының эптиг база айыыл чок болурунче кичээнгейни салып турар. 
Улаштыр номчуур...
25.01.2014
2014 чыл — Россияда культура чылы
Январьның 16-да Тыва культура төвүнге ТР-ниң культура сайыды Вячеслав Донгак баштаан удуртукчулар республиканың массалыг информация чепсектериниң ажылдакчылары-биле парлалга конференциязын эрттирген. Аңаа Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга, Кызыл хоорайның тургустунганындан бээр 100 чылынга тураскааткан культурлуг хемчеглерниң дугайында улуг чугааны кылган. Парлалга конференциязынга Национал театрның, күрүне филармониязының, национал оркестрниң, үрер хөгжүм оркестриниң болгаш өске-даа культура албан черлериниң удуртукчулары, кожууннарның культура эргелелдериниң начальниктери киришкен.
Улаштыр номчуур...
21.01.2014
Барыын - Хемчикте хөй хүлээлгелиг төп
Тыва Республиканың Баштыңы бо чылда бир дугаар ажыл - агыйжы сургакчылаашкынын бо кожуунну шилип алганы таварылга эвес. Барыын-Хемчик дээрге Тыва күрүнениң үндезилекчизи, тыва болгаш орус чоннарның чоокшулажырынга улуг салыышкынны киирген Монгуш Буян-Бадыргының чурту. Орус хаан II Николайның адынга дилег киирген соонда Россия Тываны бодунуң хайгааралынга 1914 чылда алган. 
Ол төөгүлүг болуушкуннуң 100 чылын бо чылын демдеглээр бис. Республика Баштыңының албан-езузунуң дилээн Россияның Президентизи хандырып, ол байырлалга федералдыг эрге-байдалды тывыскан. Ынчангаш 2014 чылда республиканың сайзыралының төөгүлүг үе-чадазының түңнелдерин үндүрүп, ооң моон соңгааргы хөгжүлдезиниң үндезинин тургузар ужурлуг бис. Ол дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Барыын-Хемчик кожууннуң чурттакчылары-биле ужуражылга үезинде демдеглээн.
Улаштыр номчуур...
21.01.2014
Шагаа - бурун байырлалывыс
2014 чылдың январь 30-ден 31-же эртенгиниң 5 шак 40 минута турда чаа чыл –Аът чылын уткуп, ыдык байырлалывыс Шагааны байырлаар бис. Бистиң Чыраа-Бажы суурнуң чурттакчылары чылдың-на Шагаа байырлалын кым удуртуп, углап-баштап эрттирерин баш бурунгаар тодарадып ап чаңчыккан бис. Бо чылын Монгуш төрел аймак чаңгыс чер-чурттугларын ойнадып, хөгледип, янзы-бүрү мөөрейлерни организастап, чонун өөртүрүнге белеткенип турар. Yдеп турарывыс чыл Чылан чылы болгай. Ооң кудуруу узун, орааштыг бооп болур, ынчангаш оваарымчалыг болуру черле артык эвес. Чыл санаашкынында дириг амытаннарның бирээзи-ле 12 чыл болгаш эргилип кээр азы чаа чыл үнер. Шагааны байырлаар. Шагаа  - тыва чоннуң бурун шагдан ыдык байырлалы. Шагаа езу-чаңчылдарның, кижизидилгениң, сагыш-сеткил арыглаашкынының, шажын-чүдүлгениң - Тос Дээринге, Долаан Бурганынга, Айга, Хүнге, оран-таңдызынга чүдүп тейлээриниң байырлалы.
Улаштыр номчуур...
20.01.2014
Тыва - бурунгу скиф сайзыралдың тывылган чери
Скиф алдынының соонда Тываның эрге-чагыргалары «Аржаан-2» базырыкты касканының соонда өске бүгү тывыштар-биле кады Москваже археологтарның чедиргени скиф хааннарның артынчыларын республикаже дедир эккелген.
Бурунгу скиф сайзыралдың тывылган чери, мурнунда санап турганы Европаның Кара далай чоогу эвес, амгы Тываның девискээри деп бадыткал хамыкты кайгаткан дээрзин сагындыраал. Ол үнелиг тывыштарны Тываже дедир эгидерин туруштуг негеп келген республика Баштыңы Шолбан Кара-оол январь 15-те Национал музейге тускай чөвүлел хурал эрттирген. Аңаа Культура яамызының ажылдакчылары, эртем организацияларының, Хөй-ниити палатазының болгаш Орустуң географтыг ниитилелиниң төлээлери киржип, скиф хааннарның артынчыларын канчаарының айтырыгларын сайгарган.
Улаштыр номчуур...