Май 24-те «Шын» солуннуң редакциязынга өскүс уругларның эрге-ажыын камгалаарының талазы-биле ээлчеглиг «дорт харылзаа» болуп эрткен. Аңаа ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилелдиң даргазы Наталья Күске-Караевна Ховалыг, Уруглар ажаалда-тежээлдезиниң болгаш өг-бүле талазы-биле килдис начальниги Саяна Николаевна Очур, агентилелдиң консультантызы – кол бухгалтер Урана Даңзы-Белековна Хомушку киришкен. Интернет четкизиниң Фейсбук, Вконтакте арыннарынга ук хемчег дугайында чарлал бериптеривиске, ийи өскүс оол болгаш Чөөн-Хемчик кожууннуң Чадаана, Шеминиң чурттакчылары идепкейлиг болуп, ырак черден албан-биле «дорт харылзаага» киржири-биле чедип келгени айтырыг кайы хире чугула дээрзин херечилээн.

Май айның 28-те чылдың-на Кызыгааржылар хүнүн демдеглээри чаңчылчаан. Бо байырлалды 1918 чылда эрттирип эгелээн. Россияның кызыгаары 18 чурттар-биле кожаланчып, 60 муң километр черде шөйлүп чоруткан. Хүннүң-не муң-муң кызыгааржылар чурттуң күрүне кызыгаарын камгалап болгаш хайгаарап турарлар. Театрның фойезинде Тываның кызыгаар эргелелиниң ажыл-амыдыралын, кызыгааржының белеткелин, ооң чедиишкиннерин көргүскен фото-чуруктар болгаш аңаа хамаарышкан номнар, сеткүүлдерни делгээн. Ооң чанынга кызыгаар ажылының хүндүткелдиг хоочуннарын эргелелдиң ажылдакчылары уткуп ап, тураскаал кылдыр чурукка тырттырып турар болду.

Бистиң республикада Интернет четкизи хүнден хүнче сайзыралды ап, чаа-чаа программалар немежип-ле орар. Май 25-те ТР-де информация технологиязының адырының талазы-биле ажылдап чоруур специалистерниң 1-ги шуулганы чаа IT (ай ти)-парк программазын тургузарынга Алдан-Маадыр аттыг чурт-шинчилел музейинге Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң киржилгези-биле эрткен. Аңаа ТР-ниң Чазак аппарадының специалистери, яамылар болгаш албан черлериниң удуртукчулары, «Тывасвязь» ААН-ниң, ТР-ниң «Информастыг технологиялар төвүнүң» специалистери болгаш Тываның күрүне университединиң информатика факультединиң башкылары биле студентилери олурушканнар. 

Чоокта чаа Тыва Республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызынга республикадан дашкаар аңгы-аңгы Россия чергелиг мөөрейлерге киришкеш, тергиин көргүзүглерлиг болуп, тиилелгелиг келген өөреникчилер болгаш башкылар-биле яамының сайыды ужуражып, байыр чедирген. Ук хемчегге Тываның Аграр лицейиниң алган «Эртинезиниң» бир кол маадыры школачы бичии уругнуң кылган ажылын аажок сонуургаан мен. Ооң төлевилел ажылы – школа чугайының технологиязы.

Машина септекчизи – чугула херектиг ажылдарның бирээзи. Амгы үеде найысылалда автомашиналыг улустуң саны көвүдеп турар. Оларның чамдыызы – херээжен чолаачылар. А оларның аразында машина-балгатты эки сайгарып шыдавас, кылып-септеп билбестери база хөй. Ынчангаш машина септээр тускай черлерге барып, оларның дузазын дилээр апаар.Машина септеп өөренип алыры база ындыг-ла амыр эвес. Аңаа чүгле кичээнгейлиг, өөрениичел, машина-техникага сонуургалдыг кижилер өөренип ап шыдаар. 

Май 25-те Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызынга Моолдан келген аалчылар-биле албан-езузунуң ужуражылгазын кылганнар. Ужуражылгага Моолдуң улуг бүдүрүлге черлериниң удуртулгазы-биле Тывага биче бүдүрүлгелер ажыдар болгаш кады ажылдажылганы боттандырар керээлерни чарган.Тыва Республиканың көдээ ажыл-агый сайыды Самойлов Монгуштуң удуртканы ук ужуражылга «төгерик стол» хевиринге болуп эрткен. Аңаа республиканың кожууннарының чагырга даргалары, көдээ ажыл-агый эргелелдериниң удуртукчулары болгаш көдээ ажыл-агыйның бүдүрген бараанын болбаазырадып турар сайгарлыкчылар киришкен. 

Россия Федерациязының Президентизи албан-дужаалга эрткен чылдың май айда эглип келгеш, Владимир Путин элээн каш чарлыктарны үндүрген. Ол чарлыктар Россияның моон соңгаар хөгжүлдезиниң угланыышкыннарын тодараткан. Путинниң соңгулда мурнунда программазынга үндезилеттинген ол чарлыктар чурттуң девискээрлериниң чазактарынга болгаш оларның удуртукчуларынга дараазында алды чылда ажылдаарының удуртулгазы апарган. Президентиниң чугаазы-биле алырга, ында тургустунган сорулгалар дидим болгаш берге-даа болза, амгы үеде делегей экономиказында нарын байдалдарынга безин күүсеттинип болур. 

Бистиң республикада сөөлгү чылдарда орук ажыл-агыйының чаарттынып, хөгжүп турары каракка илдең, көскү. Автоорук ажылының талазы-биле солун-сеткүүлдерде хөйү-биле чырыттынып турары демдеглексенчиг. Бо удаада Кызыл – Эрзин аразында оруктуң кылдынып турарын номчукчуларга таныштырдывыс. Бистиң республикада сөөлгү чылдарда орук ажыл-агыйының чаарттынып, хөгжүп турары каракка илдең, көскү. Автоорук ажылының талазы-биле солун-сеткүүлдерде хөйү-биле чырыттынып турары демдеглексенчиг. Бо удаада Кызыл – Эрзин аразында оруктуң кылдынып турарын номчукчуларга таныштырдывыс.

Тываның хүндүлүг сайгарлыкчылары!
Силерниң байырлалыңар-биле холбаштыр сеткиливис ханызындан чедирген байырывысты хүлээп ап көрүңер!

Россияның Сайгарлыкчы чорук хүнү ол дээрге 21 чүс чылда ажыл-чорудулгазы Россияның социал-экономиктиг сайзыралының үндезинин тургузуп турар, кызымаккай, тургузукчу кижилерниң ниитилелде бар болуп турарын бистиң күрүневистиң хүлээп көрүп турары-дыр. Ооң уламындан биче болгаш ортумак бизнести деткиири, ооң сайзыралынга чогумчалыг байдалдарны тургузары — федералдыг-даа, регион-даа деңнелдеринде экономиктиг политиканың кол угланыышкыннарының бирээзи болуп турар.

Россияның Сайгарлыкчы чорук хүнүнге тураскааткан неделя Тываның найысылалында бо хүннерде эртип турар. Ында кирген хемчеглерниң ажыл-чорудулгазында республиканың кожууннарындан биче болгаш ортумук сайгарлыкчы чоруктуң төлээлери хөйү-биле чыылган. Тыва Республиканың Экономика яамызының медээзи-биле алырга, республикада 11878 сайгарлыкчылар бар. Ол дээрге республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезинде үлүүн киириштирген 140 хире биче хевирниң, 1315 биче болгаш 20 хире ортумак бүдүрүлгелер база 10403 хууда сайгарлыкчылар-дыр. Тываның Баштыңы Ш. Кара-оол оларның ажыл-чорудулгазынга чаа-чаа дилээшкиннерлиг чогаадыкчы сорулганы салып, «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелин сүмелеп киирген.

РФ-тиң Президентизи Владимир Путин Воронежке сайгарлыкчылар-биле ужуражып тургаш, экономиктиг кем-херек үүлгедиишкиннериниң талазы-биле келдерелдиң төлевилелин «чиг» деп турарын, ону чедир ажылдап кылырын негээнин чугаалаан. Бизнесменнер-биле чугаазын В. Путин 25 миллион ажылдаар олуттарны тургузарының дугайында программадан эгелээн. Президентиниң чугаалап турары-биле алырга, ол дидим төлевилелди ажылдап кылыры кидин түлүк.

Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) биче залынга Тыва Республиканың Дээди Хуралының болгаш Саха (Якутия) Республиканың Күрүне Хуралының (Ил Тумэнниң) аразында кады ажылдажылганың дугайында дугуржулгага атты салган. Саха Республиканың Күрүне Хуралының (Ил Тумэнниң) даргазының оралакчызы Александр Жирков биле Саха Республиканың Күрүне Хуралының өг-бүле, чаш назын, аныяктар, күш-культура болгаш спорт херектериниң талазы-биле доктаамал комитеттиң даргазы Сергей Сюльский Тыва черниң хүндүлүг аалчылары болуп, ийи хүн дургузунда сургакчылаашкынын чоруткан. 

Частың база бир кайгамчык байырлалдарының бирээзи – школачы сөөлгү коңга. Ол башкыларга, ылаңгыя школаны доозуп турар доозукчуларга, өөрүнчүг болгаш бичии муңгаранчыг байырлал. Бо чылын республиканың шупту школаларынга сөөлгү коңганың байырлыг чыскаалдары дүүн, май 22-де, болуп эрткен. Найысылалдың школаларында школачылар чаңчыл болган байырланчыг каас-чараш хептерин кеткен, арыннарында омак-хөглүг хүлүмзүрүглер чайынналып хыпкан, эш-өөрү-биле чыглып турганнар.Хамыктың онза кичээнгейин школаның доозукчу класстарының өөреникчилери сорунза дег хаара туткан.

Россияның Энергия яамызының хөй кижи киржикчилиг коллегия хуралынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биче энергетиканы сайзырадырының айтырыгларынга доктааган. Тывага чылыдылга-электри станциязының чаа тудуунуң болгаш регион энергетиказының сайзыралының айтырыгларының талазы-биле аңгы ажылчын ужуражылга болур. Ооң дугайында РФ-тиң энергетика сайыды Александр Новак биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол май 21-де болган коллегия хуралының соонда дугурушкан. РФ-тиң Энергетика яамызының хөй кижи киржикчилиг коллегиязының хуралын яамының нарын айтырыгларын тодарадыр болгаш ол айтырыгларны эксперттерниң, хөй-ниитиниң, бизнестиң болгаш эрге-чагырга органнарының төлээлекчилериниң киржилгези-биле шиитпирлээр сорулгалыг эрттирип турар

Найысылал Кызылдың чоогунда Каа-Хем суурга тудуу бо чылдың чайынында эгелээр улуг спорт-культура төвүнге 787,6 миллион рубльди үндүрүп бээр дугайында шиитпирни Россия Федерациязының Күрүне Думазы хүлээп алган. Ол дугайында Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң блогунга дыңнаткан. 2011 чылдың төнчүзүнде Россияның Президентизи Владимир Путин бистиң республикага албан-ажыл аайы-биле чорааш, Тывага улуг спорт-культура комплекизин тудар дугайында саналды деткээн. Ооң деткиишкини бо улуг тудугну тударынга хамаарыштыр дугуржулганы федералдыг органнарның аңгы-аңгы деңнелдеринге чедип алырынга кончуг дузалыг болган.