|
Главная
Главное
Основные мероприятия национального праздника Наадым проходят в юрточном городке, где свои юрты устанавливают все муниципальные образования Тувы. Там же проходит церемония награждения чемпионов Наадыма. По традиции, основное место праздничных локаций посещает Глава Тувы Владислав Ховалыг. Руководитель республики посетил юрты, пообщался с представителями районов, провел отдельную встречу с передовиками животноводства. Темой нынешнего разговора с чабанами стали меры по повышению рентабельности их нелегкого труда.
Подробнее...
Новости
13.07.2022 12:03 / Конкурсы
В Туве будут проводить ежегодный конкурс на лучшего участкового уполномоченного полиции. Конкурс инициировали власти республики, утвердив положение о нем. Первых победителей конкурса выберут и наградят уже в этом году.
Подробнее...
13.07.2022 11:47 / Конкурсы
Впервые конкурс традиционной тувинской молочной продукции «Ак чем» (Белая пища) был организован в 2018 году, и вот, после двухлетнего перерыва из-за пандемии коронавируса, он вновь пройдет 14 августа также в рамках праздника животноводов Наадыма. Заявки на участие в третьем по счету конкурсе среди производителей традиционной тувинской молочной продукции принимаются до 10 августа.
Подробнее...
12.07.2022 18:30 / Прочее
Пресс-тур для представителей зарубежных средств массовой информации организован Министерством иностранных дел России. Для журналистов из Китайской Народной Республики, Социалистической Республики Вьетнам, Республики Таджикистан и Ливанской Республики будет организована насыщенная программа с выездами на значимые культурно-исторические объекты региона и знакомством с бытом и культурой тувинского народа.
Подробнее...
12.07.2022 15:39 / Общество
Свыше 43 тонн гуманитарной и иной помощи собрали и отправили на Донбасс жители Тувы с начала специальной военной операции. Часть ее была адресована солдатам и офицерам, защищающим Луганскую и Донецкую народные республики от украинских нацистов. Остальной груз составили продукты и вещи для жителей освобожденных территорий. В сборе гуманитарной помощи принимали участие государственные организации, органы исполнительной власти, общественные организации, физические лица и предприниматели.
Подробнее...
12.07.2022 12:55 / Прочее
Город Кызыл утвержден в качестве одного из 29 участников эксперимента по сокращению количества опасных загрязняющих выбросов. Решение об этом принято правительством Российской Федерации 7 июля.
Подробнее...
12.07.2022 12:42 / Образование
На 11 июля через портал Госуслуги в 1 классы школ Тувы подано 2116 заявлений. Из них 1917 поступило во время первого этапа, который длился с 1 апреля по 30 июня. С начала второго этапа – с 6 июля – поступило уже 199 документов на детей, которым в этом году предстоит впервые переступить порог школы. По прогнозу Министерства образования РТ, в первые классы в этом году поступит 6 335 детей.
Подробнее...
11.07.2022 18:27 / Культура
Главную награду этномузыкального конкурса XVIII Международного фестиваля этнической музыки и ремёсел «МИР Сибири» – отлитую из бронзы и латуни по эскизам красноярских художников братину, жюри под председательством Сергея Старостина единогласно присудило женской вокальной группе Народного ансамбля песни и танца «Улуг-Хем» из Республики Тыва (руководитель Аржаана Доспан).
Подробнее...
11.07.2022 17:25 / Прочее
За 6 месяцев 2022 года Тува освоила 49 процентов средств, предусмотренных на реализацию национальных проектов. Это лучший показатель по стране и Сибирскому федеральному округу. Промежуточные итоги реализации нацпроектов подвели на аппаратном совещании в правительстве республики.
Подробнее...
11.07.2022 16:52 / Здравоохранение
Туве из федерального бюджета выделено 11,6 млн. рублей дополнительно на закупку медикаментов, медицинских изделий и лечебного питания для льготных категорий граждан. Распоряжение о распределении средств подписал 8 июля председатель правительства РФ Михаил Мишустин.
Подробнее...
11.07.2022 16:37 / Общество
Общероссийский Народный фронт запустил портал для сбора помощи бойцам и мирным жителям Донбасса «Все для победы!» www.pobeda.onf.ru На данном портале можно узнать, как перечислить деньги, где принимаются вещи, что требуется бойцам. Сборы ведут военные корреспонденты федеральных телеканалов и известные люди страны. Кураторами движения уже стали Дмитрий Певцов, Владимир Соловьев, Александр Коцюба, Эдгар Запашный.
Подробнее...
Фоторепортажи
10.07.2024
09.07.2024
09.07.2024
11.06.2024
10.02.2024
19.01.2024
15.01.2024
01.01.2024
29.12.2023
26.12.2023
25.12.2023
25.12.2023
24.12.2023
23.12.2023
21.12.2023
14.12.2023
11.12.2023
09.12.2023
08.12.2023
08.12.2023
Медээлер
11.06.2015
Тываның аржааннарының эм шынарларын тодарадырының талазы-биле ийи чыл дургузунда үргүлчүлээн шинчилелдиң түңнелин үндүрер.
Бойдустуң аржааннарының эм шынарын албан езузу-биле хүлээп көөрүнүң талазы-биле Тываның Баштыңының 2013 чылда саналдааны төлевилиниң күүселдезиниң түңнелин үндүрер үе чоокшулаан. Февраль 6-да Кызыл хоорайга регионнар аразының «Тываның аржааннары болгаш ооң эм шынарлары: шинчилелдиң түңнелдери, чугула айтырыглар болгаш перспективалар» деп эртем-практиктиг конференция болур. Ол шинчилелдерниң түңнелдери Тываның аржаааннарынга санаторий-курорт комплекизин тударының эргежок чугулазын бадыткаарынга болгаш ону регионну сайзырадырының күрүне программазынга кииреринге дуза болур деп санап турар.
Улаштыр номчуур...
11.06.2015
Сыын ажыл-агыйының ажылдакчыларында чугула кампания эгелээн: олар август айга чедир 125 сыынның мыйызын кезер ужурлуг, оларның чүгле 65 бажы үш хар четкен.
Бүдүн-чартык чыл бурунгаар тургустунган ажыл-агыйга мы йыс кезериниң талазы-биле эң баштайгы компанияны бо чылдың июнь 6-да эгелээр деп доктааткан Сыын ажыл-агыйын регионга сайзырадырының талазы-биле эгелекчи саналды үндүрген Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ол бүдүрүлге чорудулгазы-биле таныжар дээш четкен.
Продукциязын алыр 5 сыынны аңгылап, кажаалааш, оларның баштайгызын мыйыс кезер тускай дериг-херекселге эккелген, ол дээрге сыынның ийи талазындан кыскаш, ооң бажын так тудуп алыр херексел-дир. Сыын ажыл-агыйында бригадир Андрей Бочкарев ол амытанга элээн аарышкылыг болур үүлениң чамдык нарын талаларын тайылбырлааш, бо чугула кампанияның эгелээнииң демдээ кылдыр республика Баштыңынга баштайгы мыйысты кезерин саналдаан. Дуржулгалыг специалистиң арга-сүмезин ажыглап тургаш Чазак Даргазы сорулгазын эки күүсеткен, үш харлыг сыынның тергиин эки мыйызын чыылганнарга бараалгаткан.
Улаштыр номчуур...
11.03.2015
Россияның Эртем хүнүн уткуштур Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң бөлүк эртемденнери Ч.М. Доржу, А.С. Донгак, Б. Баярсайхан, Л.К. Хертек, Ч.С. Чондан, У.О. Монгуш олар Тес-Хем кожууннуң Самагалдай, Чыргаланды, Берт-Даг сумуларының школаларынга аалдап чедип, башкылар, өөреникчилер - биле солун ужуражылгаларны эрттиргеннер. Институттуң моол шинчилелдер секторунуң башкарыкчы эртем ажылдакчызы, филология эртемнериниң кандидады Чүргүй-оол Доржу тыва дылдың төөгүзүн, амгы үеде ооң байдалын, өске түрк дылдар-биле аразында төрелдешкээн, өске дылдардан ылгалып турар тускай онзагайларын база тыва чоннуң аңгы-аңгы үе-чадаларда ажыглап чораан үжүк-бижиин солун чижектер-биле деңнеп, дыңнакчыларның сонуургалын хаара тудуптар чугааны эрттирген. Оон аңгыда төрээн дылын билириниң чугулазын база амгы үеде орус дылды билириниң ажыктыын айтып чугаалаан.
Улаштыр номчуур...
24.02.2015
Ада-чурттуң Улуг дайынының дайынчы болуушкуннары кижи бүрүзүнүң сагыжынга таңмаланып арткан. Бо дайынның соонда эвээш эвес чылдар шуужуп эрткен, ынчалза-даа эрес-дидим маадырларывыс кажан-даа уттундурбас. Оларның дугайында Ада-чурт камгалакчызының хүнү — февраль 23-те, онзалап чугаалаары улуг ужур-уткалыг.
ТР-ниң информатизация болгаш харылзаа сайыды Аяна Шойгу, «Мегафон» ААН-ниң Тывада салбырының удуртукчузу Экер Хертек, «ВымпелКом» («Билайн» садыг марказы) ААН-ниң Тывада салбырының удуртукчузу Наталья Пуркина олар Бии-Хем кожууннуң төвү Туранда чурттап турар Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннарынга дүрген дуза дилээриниң сээнниг мобиль телефоннарын тыпсыры-биле четкен.
Улаштыр номчуур...
24.02.2015
1919 чылдың январь 10-да Ажылчын-тараачын Кызыл Армияның (РККА-ның) Дээди шериг инспекциязының даргазы Николай Подвойский Бүгү-эвилелдиң Төп Күүсекчи комитединче чагаа чоруткан. Ол «Улус Комиссарлар чөвүлелиниң Ажылчын-тараачын Кызыл Армияны тургузарының дугайында шиитпири январь 28-те бир чыл болур. Кызыл Армияның тургустунган хүнүн январь 28 деп санап, демдеглезе эки боор» деп саналды киирген.
Ооң саналы озалдап келген болгаш ону чүгле январь 23-те сайгарып чугаалашкан. Саналдың озалдап келгени-биле ол дилегни хандырбас деп шиитпирни Төп Күүсекчи комитет үндүрген. Ындыг турбуже январь 24-те Москва Совединиң президиуму «Кызыл Армияның тургустунган хүнүнге алдар кылдыр байырлалды тургузарының дугайында» шиитпирни үндүрген болгаш ону Кызыл белек хүнү—февраль 17-биле капсырлаштырган. Бир-тээ февраль 17 понедельник хүнү болганда, ажыл хүнүнде байырлал эрттирбезин барымдаалааш, чоокку дыштаныр хүн февраль 23-тү шилип алган.
Улаштыр номчуур...
21.02.2015
Тыва Республиканың Баштыңының йөрээл-чалбарыы:
Бойдузу Ыяш Көксүмээр Хой чылы,
Моорлазын, чаларазын! Курай – курай!
Чонум, чуртум, оран – таңдым,
Оожургалдыг болзун,өршээ! Курай – курай!
Эл чонумга экини хайырлаар,
Эки сеткилдиг чыл болзун!Курай – курай!
Улус – чонум аас – кежиктиг,
Уруг – дарыг өөрүшкүлүг,
Эки сеткилдиг, элбек дүжүткүр,
Эвилең ээлдек болуп көр!
Улаштыр номчуур...
21.02.2015
Хүндүткелдиг малын-малдап, ада-угувустуң ызыгуурун уламчылап чоруур арат-малчыннарывыс!
ШАГ ЧААГАЙ, ШАГАА ЧААГАЙ!
- Амыргын - на, амыргын!
- Сол - менди - ле бе?!
- Ыт - куш, дымаа - халаа сол - дур бе?!
- Шагаа - найыр чиик - чаагай эртип тур бе?!
Аал-ораныңар амыр - тайбың - на турар болзун!
Азыраан малыңар арбын өзер - ле болзунам!
Ажы-төлүңер, чоок кижилериңер каң кадык болзун!
Ажыл-ижиңер бүдүргүр - туттунгур - ла болзунам!
Улаштыр номчуур...
21.02.2015
Амыргын – на, амыргын, хүндүлүг чонум!
Шагааны уткуп, ак сүдүн чажып, чалбарыырынга белеткенип алган,
чүдүлге - сүзүктүг, сүлдези бедик чаңгыс чер - чурттугларым!
Шагның аазы чаларап, Ыяш олуттуг, дөрт ногаан меңгилиг, көк Аът чылын үдеп, 3 көк меңгилиг, Ыяш олуттуг көксүмээр Хой чылын уткуп алырынга шупту белен бис. Бурун шагдан тура салгал дамчып келген чараш чаңчылды чыл санында сагып, ада-өгбелеривистиң арттырып кааны ыдыктыг черлеринге саң салып, чаа үнүп келген чылга чалбарыгны кылыр бис. Аът чылы бистерге алдарлыг чыл болду. Россия биле Тываның демнежип эгелээнинден бээр 100 чыл болган оюнга тураскааткан улуг хемчеглерни бедик деңнелге эрттирдивис. Ол бистиң кады кылып каанывыс төөгүвүс-түр. Россияның Президентизи Тываның чонунга улуг хүндүткелин көргүзүп, кады байырлап келди.Владимир Владимирович Путинниң:Тыва-кайгамчык, чараш бойдустуг, онзагай оран.Тываларда чоргаарланыр чүүлдер хөй, ол дээрге чүс-чүс чылдарда культуразын кагбаан чон-дур - дээни бистерге дыка улуг үнелел - дир.
Улаштыр номчуур...
21.02.2015
Шагаа бүдүүзүнде Бүгү-россия олимпиадазының регионалдыг чадазының тиилекчилерин байырлыг байдалга шаңнаан. ТР-ниң өөредилге болгаш эртем сайыды К.А.Бичелдей 29 тиилекчилерге база 99 тус-тус шаңналдар алган өөреникчилерге дипломнарны тывыскан.
Эң-не хөй шаңналдыг черлерже Тыва Республиканың лицей-интернадының, №15 лицейниң, №5 гимназиязының, күрүне лицейиниң база аграр лицейниң өөреникчилери тергиидеп үнген. Тере-Хөл, Тожу база Мөңгүн-Тайга кожууннардан чаңгыс-даа өөреникчи шаңнал албаан. Бай-Тайга, Каа-Хем база Эрзин кожууннардан бир-бир өөреникчилер шаңналдыг черлерже кирген. Бо чылгы олимпиадага хөй кезиинде англи дылга (27 кижи), тыва дылга (20 кижи), төрээн чогаалга (19 кижи), технологияга (17 кижи), ОБЖ (10 кижи), күш-культурага (9 кижи), орус дылга (9 кижи), экологияга (5 кижи), ниити билигге (5 кижи) өөреникчиниң баллдары хөй болган.
Улаштыр номчуур...
21.02.2015
Тываның күрүне университединиң күш-культура факультединиң 3-кү курузунуң студентизи, оожум-топтуг аажы-чаңныг, чараш, чаптанчыг мөзү-бүдүштүг, кижизиг, чоргаар дурт-сынныг спортчу Айдың Монгуштуң 2014 чылда улай-улай чедип алган чайынналчак чедиишкиннеринге өөрүп, ооң дугайында сонуургааш, боду-биле ужуражып четтим.
Айдың бодун таныштырарда «Улуг-Хемниң Торгалыг суурга ада-иемниң беш дугаар хеймер оглу болуп төрүттүнген мен» деп, хүлүмзүрүй аарак, хөөреп олурду. Ооң чугаазындан ол эш-өөрзүрек, улугну улуг, бичиини бичии деп хүндүлеп, үнелеп билир кылдыр кижизиттинген дээрзи илдең. Айдыңның ук-төөгүзүнде даайлары хүрежип чораан, ам-даа шыырак диртип, хүрежип турар.
Улаштыр номчуур...
21.02.2015
Кыдаттың тус-тус черлеринде амыдырап-чурттап чоруур төрел-бөлүк чонувустуң ёзу-чаңчылдарын шинчилээр эртем ажылын 2010 чылдан тура чорудуп эгелээн мен. Үнүүшкүннерим үезинде кыдат тываларының Чаа чыл байырлаашкыннарынга таваржып, харын-даа ол чараш, ыдыктыг байырлалдарның белеткелинге болгаш чорудуунга амы-хууда киржир аас-кежиктиг болгуладым. Ынчангаш аңаа даянып, Чөөн чүк улузунуң Чаа чылы – Шагааны Кыдатта чурттап чоруур төрел бөлүүвүс канчаар ёзулап эрттирерин көрген-билген барымдааларымга доктаап тургаш, номчукчу-биле үлежикседим. Кыдатта Чаа чыл байырлалын албан-ёзу байдалы-биле ийи катап демдеглээр. Григориан хүн дизии-биле январь 1-де уткуур-даа болза, Чөөн чүктүң ай санаашкыны-биле Чаа чылды эң-не бедик ёзу-чурумнуг, утка-шынарлыг кылдыр эрттирер.
Улаштыр номчуур...
21.02.2015
Депутаттың ажыл-албаны
Тываның соңгу-чөөн талазында Каа-Хем – хөй чурттакчылыг улуг кожууннарның бирээзи. Он дөрт сумуларында 12 муң бир чүс ажыг орус, тыва, кыргыс, хакас, узбек дээш, оон-даа өске нация чоннар чурттап турар. Көдээ ажыл-агый талазы-биле чылдан чылче мал бажының саны өзүп турар. Мурнакчы чылгычылар, муңчу малчыннар, араттар болгаш өске-даа мергежилдиң кижилери Каа-Хемде хөй. Кожууннуң социал-экономиктиг хөгжүлдезинге ТР-ниң Дээди Хуралының депутады Юрий Валерьевич үлүг-хуузун киирип, улуг идигни берип турар дээрзин каа-хемчилер чоргаарал-биле чугаалаар болду. Бо депутат соңгулдага кожууннуң мурнундан ийи удаа чоннуң үнүн хөйү-биле чаалап алгаш, амгы үеге чедир оларның-биле сырый харылзаалыг ажылдап турар. Бо чылдың февраль 5-те Юрий Кара-оол Бүрен-Хем суурга ажыл-албанының аайы-биле уруглар садынга, көдээ Культура бажыңынга болгаш школазынга чораан. Кайы ырактан көскү, суурнуң аян-шинчизин каастап турар бичии чаштарның «Хүнчүгеш» уруглар садынгачедип, амгы байдалы-биле танышкан. Уруглар садының ийи каът бажыңын чаартып, капиталдыг септелгени чоруткан база чаа дериг-херексел-биле дериттингени чараш-даа, көрүштүг-даа.
Улаштыр номчуур...
21.02.2015
Бойдус чаяалгазының ачы-авыралының дугайында бурунгу грек эртемден эмчи Гиппократ эрте-бурун шагда-ла мынчаар чугаалап каан: «Эмчи эмнээр, бойдус кадыкшыдар». Шынап-ла, өзээн өттүр-ле сөглээн. Тываның чону чай келирге-ле, төрээн бойдузунуң чайгаар бүткен аржааннарынга болгаш хөлдеринге барып эмненип, кадыын быжыглап чаңчыккан. Оларның кижиниң кадыынга кайы хире ажыктыын, кандыг аарыгга кайы аржаан дузалыын Тываның чону кол нургулайында эки билир. Ындыг-даа болза эртем-медицина талазы-биле шинчилелдер ам-даа төнмээн, 2013-2014 чылдарда кожуун бүрүзүнде кижилерниң хөй барып турары аржааннар болгаш хөлдерге эмчилерниң бөлүктери эртем-шинчилел ажылдарын чоруткан. Ийи чыл иштинде кылдынган улуг ажылды Россияның эртем хүнүнге тураскааткан регионнар аразының эртем-шинчилел конференциязынга түңнеп чугаалашкан.
Улаштыр номчуур...
10.02.2015
Сөөлгү үеде аъш-чем өртээниң аартап турары чонну дыка дүвүредип турар. Кызыл хоорайның улуг садыгларында хүн бүрүде хереглелдиң аъш-чем аймааның өртектерин көрүп, үнүүшкүннү кылдывыс. Садыгларда аъш-чем аймааның өртектери аңгы-аңгы болду. Хоорайның эң хөй садып алыкчылыг улуг садыы «Гарудада» хлебтиң өртээ – 22 рубль, сүттүң — 65 рубль, чигирниң - 70 рубль, «Пять звезд» садыгда сүттүң өртээ - 68 рубль, чигирниң – 72 рубль, чуурганың – 60 рубль. «Азас» садыында хлебтиң — 28 рубль, чигирниң — 67 рубль, сүттүң – 69 рубль, чуурганың — 64 рубль болза, чанында кожа турар «Наташа» садыында хлебтиң – 26 рубль; чигирниң – 70 рубль; чуурганың — 69 рубль; сүттүң – 61 рубль.
Улаштыр номчуур...
10.02.2015
«Шагаа-2015» 1-4 класс өөреникчилеринге оюн-тоглаа программазы (утренниктер) – Тываның чаңчылчаан культура болгаш ус ажыл төвүнге февраль 9-тан 13-ке чедир.
«Шагааның үүжези» допчулал болгаш номнар делгелгези; «Алдын Шагаа»өөреникчилерге темалыг кежээ; Национал байырлал «Шагаа – хуулгаазын үе» культура программазы – А.С. Пушкин аттыг национал библиотекага февраль 12, 13, 17 хүннеринде.
«Хуужуур чокта, төрүттүнген хүн эртпес, блины чокта, Масленица болбас» темага номнар полказы – А.С. Пушкин аттыг национал библиотеканың салбырларынга февраль 12-ден 22-ге чедир.
«Масленица – байлак сеткил» темалыг сайгарылгалар бөлүү –Н.Рушева аттыг уругларның уран чүүл школазынга февраль 16-да 10.00 база 14.00 шакта.
Улаштыр номчуур...
|
|