Правительство Республики Тыва
Для организаций:(39422)9-72-95,
(39422)9-72-96
Для граждан:(39422)2-30-96
Факс:(39422)2-13-54, 2-13-40
E-mail:ods@tuva.ru
Пресс-служба:(39422) 9-72-32
E-mail:pressa@rtyva.ru
|
Главное
Руководитель региона информировал Президента, в частности, о темпах жилищного строительства и мерах по развитию сельского хозяйства в Туве.
В.Путин: Мы с Вами обсуждали ситуацию, уже отметили позитивные тенденции. Конечно, что касается стройки – у нас стройка в целом развивается хорошо по стране, рост 7,9 процента. Но в Туве – больше 50, по-моему, 53 процента.
В.Ховалыг: Да.
Подробнее...
Новости
24.10.2014 15:09 / Сельское хозяйство
Мясная отрасль в республике является одной из важнейших составляющих агропромышленного комплекса. Для ее развития Тува обладает значительными площадями естественных кормовых угодий и неиспользуемой пашни. Однако имеющийся потенциал используется в недостаточной мере. Успешному развитию мясного животноводства препятствуют малочисленность скота специализированных пород, недостаточный уровень технического и технологического оснащения отрасли, недостаточная организация откорма и племенной работы.
Подробнее...
24.10.2014 14:54 / Муниципалитеты
В первой половине двадцатого века на территории Чеди-Хольского района в 10-ти километрах от современного села Холчук (или в 60 км от села Хову-Аксы ) располагался крупный буддийский храмовый комплекс «Хендерге хурээзи». Рядом протекает река «Хурээлиг-хем». Во времена революции данный комплекс был уничтожен и сожжен, а работавшие там ламы репрессированы. Одним из буддийских лам этого храма был дедушка сегодняшнего главы республики по линии его матери. Какие помыслы побудили к строительству хурээ в селе Хову-Аксы? Одной из основных причин стал тот факт, что на территории современного Чеди-Холя был храм «Хендерге хурээзи», который по масштабам, судя по оставшемуся фундаменту, превосходил храм Устуу-Хурээ в три раза.
Подробнее...
24.10.2014 14:07 / Транспорт
Повышение цен на горюче-смазочные материалы - одна из самых обсуждаемых тем недели. В Министерстве топлива и энергетики Тувы пояснили, что рост цен на ГСМ вызван плановыми ремонтными работами на главных нефтеперерабатывающих заводах Сибири, которые поставляют топливо и в нашу республику.
Как сообщил заместитель министра топлива и энергетики РТ Валерий Очур, поставки ГСМ осуществляют четыре крупных поставщика топлива, в том числе Ачинский и Ангарский нефтеперерабатывающий заводы, которые как раз и останавливались на плановый ремонт.
Подробнее...
24.10.2014 11:02 / Праздники
«День автомобилиста» — национальный профессиональный праздник работников автомобильного транспорта, который отмечается в Российской Федерации ежегодно в последнее воскресенье октября. Глава Тувы Шолбан Кара-оол и спикер Верховного Хурала Кан-оол Даваа поздравили ветеранов и работников автомобильного транспорта Тувы с профессиональным праздником:
- Уважаемые ветераны и работники автомобильного транспорта Тувы!
Примите самые искренние поздравления с Вашим профессиональным праздником! День автомобилиста отмечает в нашей «республике на колесах» целая армия водителей и рабочих, инженерно-технических работников и служащих, руководителей автотранспортных и пассажирских автопредприятий, преподавателей учебных заведений и студентов, готовящихся пополнить ряды специалистов отрасли.
Подробнее...
24.10.2014 09:49 / Экономика
Министерство экономики Республики Тыва объявляет с 24 октября по 1 декабря 2014 года прием заявок для участия в конкурсном отборе субъектов малого и среднего предпринимательства на предоставление субсидий из средств республиканского бюджета по мероприятию «Субсидирование процентной ставки по кредитам, полученным в кредитных организациях».
Согласно Положению о предоставлении государственной поддержки на реализацию мероприятий по развитию малого и среднего предпринимательства в Республике Тыва, утвержденному Постановлением Правительства Республики Тыва от 13 августа 2014 года № 398 (далее – Положение), Субсидии предоставляются по кредитам, полученным не ранее 1 января 2011 г. и действующим до 30 декабря 2016 года.
Подробнее...
23.10.2014 17:16 / Мероприятия
Чрезвычайная ситуация, возникшая в западных районах республики в конце мая – начале июня этого года по причине ливневых дождей, нанесла ощутимый урон населению и экономике целого ряда населенных пунктов. Из-за резкого подъема уровня воды в реке Хемчик и ее притоках, а также в озере Кара-Холь в зону подтопления попали частные домовладения и чабанские стоянки. Наибольший ущерб был причинен дорожному хозяйству Бай-Тайгинского, Дзун-Хемчикского, Барун-Хемчикского и Сут-Хольского районов, где размытыми оказались большие участки дорог, снесены полностью или значительно повреждены мосты через горные реки.
Подробнее...
23.10.2014 14:08 / Общество
На заседании рабочей группы под председательством вице-премьера Геннадия Куулара обсужден ход исполнения мероприятий, включенных в государственную программу «Укрепление гражданского единства и национально-культурное развитие народов Республики Тыва на 2014 – 2016 годы». Было отмечено, что вопросам гармоничного межэтнического взаимодействия уделяется серьезное внимание со стороны властей и общественных организаций. Добрые отношения между людьми разных национальностей, сохранение традиций и обычаев народов, проживающих на территории республики в центре Азии, их интерес к культуре друг друга в год 100-летия единения Тувы и России, 100-летного юбилея города Кызыла стали визитной карточкой региона.
Подробнее...
23.10.2014 10:59 / Мероприятия
Обосновывая необходимость разработки Стратегии и ее актуальность, министр труда и социальной политики Людмила Тас-оол отметила:
«Согласно демографическому прогнозу, численность населения республики в ближайшие годы будет увеличиваться. При этом, за счет возрастания доли молодежи и лиц старшего возраста численность трудоспособной части населения будет уменьшаться. В то же время по мере модернизации экономики будет возрастать потребность в квалифицированных кадрах. В связи с этим необходимо принятие мер, направленных на формирование современной структуры рабочей силы, соответствующей потребностям рынка труда, и укрепление взаимосвязи его с образовательными услугами.
Подробнее...
23.10.2014 09:29 / Общество
По поручению Главы республики Министерством по делам юстиции разработаны законопроекты о внесении изменений в Закон Республики Тыва «О государственном регулировании розничной продажи алкогольной продукции и об ограничении потребления алкогольной продукции на территории Республики Тыва» и «Об ограничениях в сфере розничной продажи и распространения безалкогольных и слабоалкогольных тонизирующих напитков».
Учитывая общественную значимость законопроектов, Глава республики Шолбан Кара-оол высказался за их предварительное публичное обсуждение. Реализуя инициативу Главы республики, Общественная палата провела общественные слушания в формате «круглого стола» с участием депутатов Верховного Хурала Тувы, представителей мэрии города Кызыла, деловых кругов, общественных организаций и объединений.
Подробнее...
22.10.2014 16:46 / Мероприятия
Глава Тувы Шолбан Кара-оол сегодня в Новосибирске участвует в работе совместного заседания Советов при полномочном представителе Президента РФ в СФО и межрегиональной ассоциации «Сибирское соглашение». Участники заседания, в числе которых все губернаторы регионов Сибири, под руководством полпреда Николая Рогожкина обсуждают перспективы развития агропромышленного комплекса с учетом ограничения импорта сельскохозяйственной продукции и активизации внутренних резервов.
Во второй части участники совместного заседания затронут вопросы сотрудничества сибирских регионов с Республикой Беларусь. Во встрече участвует премьер-министр республики Михаил Мясникович.
Подробнее...
Фоторепортажи
15.08.2024
14.08.2024
08.08.2024
18.07.2024
18.07.2024
10.07.2024
09.07.2024
09.07.2024
11.06.2024
10.02.2024
19.01.2024
15.01.2024
01.01.2024
29.12.2023
26.12.2023
25.12.2023
25.12.2023
24.12.2023
23.12.2023
21.12.2023
Медээлер
17.11.2014
Чогаадыг бижииринге…
Чаартылгаларның аразында РФ-тиң Өөредилге болгаш эртем яамызының 2014 чылдың август 5-те 923 дугаарлыг дужаалы-биле ниити билиг школазының доозукчулары орус литературага түңнел чогаадыгны (эдертигни) бижиир. Шиитпир Россияның Президентизиниң 2013 чылдың декабрь 12-де даалгазын күүседири-биле хүлээттинген.
Шаандан тура школага тыва, орус, даштыкы чогаалдарны номчуурунга болгаш өөрениринге улуг кичээнгейни салып турган. Өзүп олурар салгалдарның иштики делегейин делгемчидеринге, мөзү-бүдүжүн хевирлээринге чогаал канчаар-даа аажок ужур-дузалыг, салдарлыг дээрзин кижи бүрүзү билир. Школа доозарының шылгалдаларынга орус болгаш тыва дылга чогаалды бижиири эки чаңчыл турган болгай. Сөөлгү үеде орус дылга чогаадыг бижиирин соксадып каан турганын билир бис.Түңнел чогаадыгны (эдертигни) киирерде, дараазында сорулгаларны салган:
Улаштыр номчуур...
13.11.2014
Николай Вячеславович «ураанхай» деп сөстү моол дылда «хүн» деп сөстүң РА деп дазылы-биле холбаштырып турар, ынчалза-даа «ураанхай» деп сөстү «шевер» деп база очулдуруп болур. Эртемден бо түңнелди үндүрерде моол чаңчылдар академиязының президентизи, академик Лувсандамба Дашмянның бодалдарын езугаар үндүрген. Сураглыг шинчилекчи, тыва чоннуң кайыын тывылганының дугайында дыка солун бодалдарның автору Николай Абаев урянхайларны (тываларны) шаанда чырык чедирип турар кижилер деп санап турган дээрзинге улуг бүзүрелдиг. Ооң санап турары-биле алырга, шериг баштыңы Субедейниң хөй муң шериглериниң аразынга чораан кижилерни ураанхайлар деп адап турган. «Ол дээрге эң дидим болгаш шилиттинген, коргуш чок дайынчылар турган, мурнунда олар аңчылар чорааннар» — деп, профессор санап турар. Николай Абаев ол дораан «яростные» болгаш «ярило» деп сөстерни орус тоолда хүннүң бурганы дээр деп сагындыра каапкан. «Ураанхай» деп ат-биле ук-ызыгууру адаан ийикпе, ол дээрге калмыктарның, башкирлерниң, моолдарның, буряттарның, тываларның, эвеннерниң, маньчжурларның болгаш алтайларның төрел бөлүктериниң ады болуп турар. Якуттар шаанда боттарывысты «Ураанхай-Саха» деп адап турган бис деп изии-биле ам-даа бадыткап турарлар. 1914 чылда орус Николай-II хаан протекторат чарлаан соонда Тываны албан-езузу-биле Урянхай край деп адаан болгай.
Улаштыр номчуур...
13.11.2014
1938 чылдың кыжынында сумуга чаа школа тудар, ооң ыяш-дажын белеткээр дугайында сумунуң арбан чериниң айтыышкыны хемнер, даглар баштарында тарамык чурттап чораан малчын коданнарже тарап, араттарның идепкейин бедиткен. Ында айытканы-биле алырга өреге бүрүзүнүң шыдал-быразын барымдаалап, бештен чээрби чедир санныг, узуну 8 метр, чиңге бажы 22 сантиметрден чиңге эвес чудуктарны хар кыры-биле Ишкин-Аксында Ортаа-Хавак кырынга эккеп дүжүрер дугайында айыткан. Сумунуң арбан даргалары айтыышкын бижиктерни араттарга чедирип, школа тудуунуң дугайында ажылды чорудуп турган. Араттар бедик көдүрлүүшкүннүг ажылдап кирипкен. Школаның адаан, кырын шывар манзаларны хол-биле чонуп кылган. Чондан чыгган үндүрүглер-биле чүгле печка тудар тууйбуларны, соңга шилдерин болгаш ону кылган кижилерниң шалыңын төлеп берген.
Улаштыр номчуур...
13.11.2014
Салчак, Кызыл хоорай: «Хөйнү дүвүредип чоруур айтырыгларны сайгарып чугаалажыры-биле «дорт харылзааны» эрттирип турары кончуг эки-дир деп үнелеп тур мен. Кызыл хоорайның 100 чылдааны-биле найысылалга улуг чаартылгаларны кылганы каракка көскү, чараш-тыр. Ындыг болзажок «Арбат шөлү», шывыглыг рынок, театр девискээрлериниң чоогунда каракка чаржынчыг апарган эзирик кижилерни полиция ажылдакчылары чүге ыратпас чүвел?».
Омак Оюн: «Кончуг шын, чидиг айтырыг-дыр. Хоорайның төп кезээнде бо девискээрлерде полицияның патруль наряды албан-хүлээлгезин күүседип, хондур-хүнзедир дежурныйлап турар. Сандайларда чыдар кижилерни полицейжилерниң дорт эзириктер сергедир черже алыр эргези чок. Ында чыдар кижилер кадыы-даа баксырай берген бооп болур-дур ийин. Ынчангаш дүрген эмчи дузазын бирги ээлчегде кыйгыртыр апаар. Эзирик байдалдыг кижилерни туткаш, Кызылда Московская кудумчузунда эзириктер сергедир черге чедирип турар. Бо чылдың 9 айларының дургузунда 27 муң ажыг кижини аңаа чедирген».
Улаштыр номчуур...
13.11.2014
«Чурттаар бажың» федералдыг тускай программаның шугуму-биле аныяк өг-бүлелерни чурттаар оран-сава-биле хандырарынга деткимче кылдыр 129 аныяк өг-бүле сертификаттар алыр аас-кежикке таварышкан. Ноябрь 6-да Чазак Бажыңының делгем, чырык конференц-залынга республиканың аңгы-аңгы булуңнарындан чыглып келген аныяк өг-бүлелерге Тываның Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол чагыг-сүмезин чугаалады: «Күрүне бистерни ол хире деткип турда, ол сорулганы бүзүрелдии-биле боттандырар ужурлуг бис. Эң ылаңгыя чаа өгленип-баштанган аныяктарны чараш, делгем бажыңнарга чурттазын дээн. Тывада бо талазы-биле сан түңнер чылдың-на өзүп турар, а 3 чыл бурунгаар чүгле 30 аныяк өг-бүлеге деткимче берген болза, бо 2014 чылда 129 өг-бүлеге берип турар. Келир чылын 350 аныяк өг-бүлеге деткимче көргүзерин кызыдар бис. Аныяктарга чурттаар бажың бар болза, дазылы быжыг өг-бүле оон тургустунар. А ол өг-бүле ажы-төлдү өстүрер, бичии чаштың каткызы улам-на өөрүшкүнү эккеп турар. Ажы-төл — бистиң келир үеде изивис истээр салгалывыс-тыр. Оларны чажындан, кавайлыындан төлептиг кижилер кылдыр кижизидер хүлээлгелиг бис. Мен силерге, аныяктарга, бүзүрээр мен, дыттың быжыг дазылы дег, ажыл-үүлеңер бүдүнгүр болгаш чогуп чорзун» – дээш, оларга сертификаттарны байырлыг байдалга тывыскан. Чурттаар бажың-балгат айтырыынга хамаарыштыр аңаа чыылганнар бодалдарын үлешти.
Улаштыр номчуур...
29.10.2014
М.С. Байыр-оолдуң 75 харлаанынга.
Философия эртемнериниң кандидады, Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң социология болгаш политология секторунуң эргелекчизи Байыр-оол Сендажыевич Монгуш октябрь 17-де чеден беш харлаан. Ооң-биле чугаалажып, ооң солун харыызын дыңнап, каш айтырыгны салыр аргалыг болдум.
— Монгуш Сендажыевич, бодуңарны номчукчулар-биле таныштырып көрүңерем.
— Мен Кара Сарыглар Боратан кызы Каратаан биле Адай-Монгуш Лопсаңай оглу Сендажының көшкүн өг-бүлезинге 1939 чылдың октябрь 17-де Даа кожууннуң Алаштың Чолалыгга төрүттүнген мен. 1949 чылдан эгелеп Кызыл-Тайганың, Хөнделеңниң эге, ооң соонда Ак-Довурактың болгаш Аксы-Барлыктың ортумак школаларынга өөренип чордум. 1959 чылдың июнь 25-те Аксы-Барлыктың ортумак школазын дооскаш, неделя хире болганда Хөнделеңге турган 130 дугаар геология-шинчилел черинге ажылдай бердим. Черниң магниттиг шөлүн хемчээр кижиге бижээчилеп турдум. Бир ай болганда ол прибор-биле ажылдап өөренип, шылгалда дужаагаш, черниң магниттиг шөлүн шинчилээр эрге-дужаалдыг ажылдай бердим. Куш даң бажында тургаш, мөңге харлыг, кайгамчык Бай-Тайганың мурнуу белинче базып-ла үнер сен. Хүн үнүп келгенде, ажылдаар черимге чеде бээр мен. Ол-ла күзүн шеригже келдирткен. Ыраккы Чөөн чүкке, Оожум океанның эриинге үш чыл иштинде шериг хүлээлгем эрттирген мен.
Улаштыр номчуур...
29.10.2014
«Соруг—Кызыл» маршрут-биле коммерция рейсти кылып чорааш читкен вертолетту, ОБЯ-ның регион эргелелиниң октябрь 24-те дыңнатканын езугаар алырга, дилээшкинге 4 агаар суднозу киржирин көрген турган, ынчалза-даа агаар-бойдустуң байдалындан оларның ужудуушкуну болдунмаан. Чер кырында сес бөлүк ажылдап турар, ооң составында камгалакчылар, ОБЯ-ның, Бойдус яамызының, ХК болгаш ОБ агентилелиниң ажылдакчылары, эки турачылар болгаш экипаж кежигүннериниң болгаш пассажирлерниң төрелдери кирип турар.
Эрткен хонукта октябрь 23-те агаар-бойдустуң таарымча чок байдалындан ужар чүүл ажыглаттынмаан, чер кыры-биле дилекчилер 177 дөрбелчин километр черни эрткен. Дилеп эгелээн үеден бээр 43751 дөрбеличин километр черге дилээшкин чоруткан, ооң иштинде ужар чүүл дузазы-биле—40030 дөрбелчин километр, черде бөлүктер—3721 дөрбелчин километр черни эрткен.
Улаштыр номчуур...
24.10.2014
Көдээ херээжен ишчилерниң Делегей хүнүнге тураскааткан байырлалдың Черби сумузунга эртерин сонуургап, ынаар сургакчылап чоруптум. Бии-Хемни кежер паромга хаттың оожумнаарын манап, 3,5 шак иштинде машина иштинге олуруп келдивис. Байырлал бисти манап турар эвес, озалдап четтивис. Спортчу маргылдааларны көөр аргалыг болдувус. Хол бөмбүүнге 4 команда киришкен, сумунуң херээженнер чөвүлелиниң командазы тиилекчи болган. 2-ги черни — Черби ортумак школазының, 3-күзүн 8-ки хевирниң коррекциялыг школа-интернадының коллективи ээлээн. Канат тыртарынга база-ла херээженнер чөвүлелиниң командазы күштүүн бадыткады.
Улаштыр Черби суму чагыргазының даргазының социал политика талазы-биле оралакчызы Ш.В.Сандый база херээженнер чөвүлелиниң даргазы Т.С.Монгуш олар-биле чугаалажып, сонуургаан айтырыгларымга харыылап бээрин диледим.
Улаштыр номчуур...
24.10.2014
Эрткен неделяда Чөөн-Хемчик кожуунга Уругларның бүрүн эргелиг төлээзиниң хүнүнде Тыва Республикада Уругларның бүрүн эргелиг төлээзи Светлана Аракчаа Чадаана хоорайның чагыргазынга хуралды эрттирген.
Аңаа тус черниң социал политика талазы-биле даргазының оралакчызы Мариана Монгуш, ТР-ниң Хөй-ниити палатазының кежигүнү Аида Бюрбю, Чөөн-Хемчик кожууннуң Төлээлекчилер хуралының депутады Роза Монгуш, кожууннуң назы четпээннер инспекторлары, суму бүрүзүнден төлээлер база ада-иелер киришкен.
Улаштыр номчуур...
24.10.2014
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Кызыл — Чадаана —Хандагайты — Боршоо» автомобиль оруун дамчыдарының айтырыын федералдыг деңнелге шиитпирлээрин уламчылап турар.
Шолбан Кара-оол амгы үеде Москвада республиканың айтырыгларын шиитпирлеп чоруп тура, ол Россияның Транспорт яамызынга болгаш Росавтоорукка база чедип, ажылчын чугаалажыышкыннарны кылган. Айтырыгның кол утказы - «Кызыл — Чадаана — Хандагайты — Боршоо» автомобиль оруун (Моол-биле кызыгаарга чедир) федералдыг деңнелче дамчыдары болуп турар.
Ол Росавтооруктуң удуртулгазы-биле чаңгыс эвес удаа ужуражылганы эрттирген, чугула ажыл-херектерни чугаалашкан. М-54 федералдыг орукту республиканың мурнуу чүгүнден барыын чүкче өскертириниң айтырыын Тываның Баштыңы 2011 чылдан бээр көдүрүп келген дээрзин сагындыраал. Ооң ол эгелээшкинин Россияның Президентизи Владимир Путин, РФ-тиң транспорт сайыды Максим Соколов деткээн.
Улаштыр номчуур...
24.10.2014
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адынга Россияның политиктери Николай Рыжковтан болгаш Геннадий Зюгановтан байыр чедириишкиннериниң телеграммалары келген.
Олар регионнуң удуртукчузун болгаш хөй националдыг республиканың чурттакчыларын ССРЭ-ниң составынга Тыва Арат Республиканың каттыжып киргениниң октябрь 11-де демдеглээни 70 чылы-биле байыр чедиргеннер. Байыр чедирген телеграммаларда мындыг сөстер бар:
«Хүндүлүг Шолбан Валерьевич! ССРЭ-ниң составынга Тыва Арат Республиканың эки тура-биле каттыжып киргениниң 70 чыл байырлалы-биле Силерге чүректиң ханызындан байыр чедирип тур мен. Бот-догуннаан күрүнелиг-даа болза, тыва чон бодунуң күзелин езугаар Россияның чоннары-биле каттышкан. Россияның составынга тывалар бажың-балгаттыг, өг-бүлелиг апарганнар. Ол болуушкуннуң түңнели төөгүлүг ханы үндезинниг. Ол түңнел аңгы-аңгы салгалдың, сөөк-язының, политиктиг үзелдиг кижилерни чаңгыс аай хөй националдыг чон кылдыр каттыштырган. ССРЭ-ниң Дээди Совединиң Чөөн Сибирьден, ооң иштинде Тывадан депутады турган үемни улуг сеткил ханыышкын-биле сактыр мен. Бөгүнгү Тыва — федерацияның дең эргелиг болгаш аныяк субъектизи. Совет үеде ону келир үеже чүткүлдүг республика деп адап турган.
Улаштыр номчуур...
24.10.2014
1980 чылдарда Москвага сургакчылап чеде бергеш, Саң-хөө яамызының харыысалгалыг ажылдакчызы, акша-көпеекти хала чокка шиитпирлеп бээр А.Кальваның өрээлинге кире бээримге, олурган улустарга мени таныштыргаш, мынча дээн: «Я в Кызыле был, прекрасный город, посмотрел памятник «Центр Азии», вода Енисея чистая-чистая!» — деп чугаалангаш, менче хүлүмзүрүп органын сактып олур мен. Ынчан Кызылга бо ышкаш онза, чараш, көрүштүг чүүлдер турбаан.
Саң-хөө яамызынга ажылдап тургаш, Москваже 10 хире чыл дургузунда үзүк-соксаал чок сургакчылап, Тываның амыдыралынга эргежок чугула акша-хөреңги дугайында айтырыгны шиитпирлээр дээш кандыг бергелерге таварышпаан дээр. Ынчалза-даа салдынган сорулгавыс багай эвес күүсеттинип турган. Тывага Соңгу чүктүң деңнели-биле немелде төлевир дээш чугаалажып чоруп турувуста, экономика сайыдының оралакчызы: «Живете в самом Центре Азии, еще северную надбавку к зарплате просите» — дээш удурланырга, аңаа улуг тайылбыр бээр ужурга таварышкан бис…
Улаштыр номчуур...
24.10.2014
Сөөлгү үеде орук озал-ондаа хөйү-биле болуп турары чажыт эвес. Ылаңгыя орук озал-ондаанга хилинчек чок чаш ажы-төлдүң амы-тынындан, чырык өртемчейден чарлып турары ниитилелди дүвүредип турар. Чүге дизе орук озал-ондааның саны хүнден хүнче өзүп олурар. Айтырыг чидиг.
Бо чылын болган орук озал-ондактарының дугайында Тыва Республиканың ОШАЧКИ-ниңинспектору Оюмаа Оюн болгашчолаачы Эрес Ооржак-билечугаалаштым. Орук озал-ондактарынга чогум черле кым буруулугул?
Улаштыр номчуур...
24.10.2014
«Тываны хөгжүдериниң 100 чаа идеялары» эссе конкурузунга киржири-биле бүгү күзелдиглерни чалап турар.
«Тываны хөгжүдериниң 100 чаа идеялары» эссе конкурузу эгезинде күрүнениң хамааты албан-хаакчыларынга, оларның аразында эң-не салым-чаяанныг болгаш сонуургалдыг, республиканың социал-экономиктиг сайзыралының чугула айтырыгларын шиитпирлээринге чаа ужур-дузалыг аргаларны сүмелеп шыдаарын тодарадыр база ол ышкаш күрүне эрге-чагырга органнарының ажылдакчыларының профессионал сайзыралынга идиг бээр, күрүне албанының чаагай адын көдүрер сорулгалыг чогааттынган турган. Ынчалза-даа Тываның Баштыңы ук ажылга бүгү күзелдиглерни хаара тударын чугула деп санап көрген, ынчангаш чаңгыс чер-чурттугларынга, бирги оочурда, «Вконтакте» социал четкиниң аныяк-өскенинге кыйгы-биле көрүнген. «Эш-өөр! Киржиңер! Ам чаа-ла «Тываны хөгжүдериниң 100 чаа идеялары» эссе конкурузун эрттирериниң дугайында айтыышкынга ат салдым. Ол чүнүң-даа мурнунда республиканың күрүне хамааты албан-хаакчыларынга хамааржыр. Ынчалза-даа ам ол санал-биле Силерге кыйгы салыр деп бодап тур мен. Билиишкиннер барымдаалаар болза, кижилер сен канчаар бодап турар сен, шак ынчаар эвес бодаар эргелиг база чамдыкта сен олардан чүнү манап турарыңны кылбайн барып болур. Ол аразында биске ниити сорулгалар, чүткүл, түңнелдер чедип алырынга күзел-сорук херек. Ол ышкаш конкурс күрүне айтырыгларын шиитпирлээринге чаа аргаларны сүмелеп шыдаар салым-чаяанныг, билиглиг кижилерни тодарадырынче угланган. Дидими-биле чүткүдүңер!».
Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Тыва Республиканың Баштыңының байыр чедириишкини
Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым!
Чоокта чаа бис бүгү чурт-биле кады, Россия Федерациязының Президентизиниң, өске-даа хүндүлүг, бедик аалчыларның киржилгези-биле тыва улустуң төөгүзүнде онзагай болуушкунну калбаа-биле демдеглеп эрттирдивис – Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылын, ол ышкаш бистиң республикавыстың найысылалы Кызыл хоорайны үндезилээниниң 100 чылын. Юбилейлиг байырлалдар бистиң кижи бүрүзүнүң сагыжынга артып каар.
Бөгүн өске юбилейниң бүдүүзүнде бис. Тыва Арат Республика Россияның составынче эки тура-биле кирген хүнден бээр октябрь 11-де 70 чыл боор. Аразы 30 чыл юбилейлиг болуушкуннар Улуг Россияның чоннары-биле чоокшулажырын болгаш хүндүткелдиг найыралдажырын төөгүлүг угланыышкын кылдыр бодамчалыг болгаш эки тура-биле шилип алган Тываның чурттакчы бүрүзүнге, тыва чонга ниитизи-биле салым-чол ужур-уткалыг.XVII вектиң ортаа үезинде бо болуушкуннар эгелээш, XX вектиң баштайгы чартыында чогууру-биле доозулган. Урянхай крайга Россия империязының протекторадының үези тываларга боттарының ниити национал болгаш культурлуг чоруун угаап-билип алыр, российжи регионнар-биле экономиктиг харылзааларны сайзырадыр, делегей цивилизациязының чедиишкиннери-биле таныжар арганы берген. Совет Россияның деткимчези-биле Азияның төвүнге хамаарышпас күрүнени тургусканы тыва ниитилелдиң социал-экономиктиг хөгжүлдезин дүргедеткен. Ада-чурттуң Улуг дайынының болуушкуннары, вермахтың армиязынга удур тулчуушкуннарга тыва эки турачыларның киришкени, бүгү чоннуң фронтуга материалдыг дузазы – бо бүгү Тыва биле Россияның чоннарының улам сырый чоокшулажырынга идиглиг болган.
Улаштыр номчуур...
|
|