Правительство Республики Тыва
Для организаций:(39422)9-72-95,
(39422)9-72-96
Для граждан:(39422)2-30-96
Факс:(39422)2-13-54, 2-13-40
E-mail:ods@tuva.ru
Пресс-служба:(39422) 9-72-32
E-mail:pressa@rtyva.ru
|
Главное
В первый день работы фестиваль посетил Глава Тувы Владислав Ховалыг, который поздравил гостей и участников с возрождением долгожданного музыкального события. Он прошел регистрацию в качестве почётного гостя и пообщался с участниками мероприятия. На вновь стартовавший после перерыва фестиваль приехали музыканты из разных городов России, а также Австралии, Австрии и Великобритании.
Подробнее...
Новости
09.07.2018 14:31 / Муниципалитеты
Начиная с 2018 года Министерством экономики Республики Тыва начато поквартальное рейтингование муниципальных районов и городских округов.
Рейтинг формируется на основании распоряжения Правительства Республики Тыва от 23 января 2018 года №16-р «Об организации оперативного мониторинга ключевых показателей социально-экономического развития городских округов и муниципальных районов Республики Тыва» по 7 показателям, значения которых напрямую зависят от управленческих решений органов местного самоуправления.
Подробнее...
09.07.2018 14:21 / Мероприятия
Тува прорубает "окно возможностей" в страны АТР". Правительство Тувы утвердило "Концепцию Десятилетия детства". Первые "кыштаговцы" приступили к передаче овец участникам проекта нынешнего года. На высокой ноте: в Сизиме прошел фестиваль русской культуры "ВерховьЁ". Новый учебный год для новой Аграрной школы-интерната в селе Ийи-Тал. Тува отметила день рождения Далай-Ламы. "Наадым-2018" - четыре выходных дня. Медали "За любовь и верность" вручены 37 семьям.
О ГЛАВНОМ
Задача грандиозная - прорубить "окно возможностей" в страны АТР
Федеральный журнал "Дороги и транспорт" (№5-6) опубликовал интервью Главы Тувы "Транспортная триада - основа экономики на годы вперед не только Тувы, но и всей Сибири".
Подробнее...
09.07.2018 11:17 / Экономика
Федеральная антимонопольная служба России и Правительство Тувы подписали Соглашение о взаимодействии.
В Правительстве региона состоялось рабочее совещание, где заместитель руководителя ФАС России Даниил Фесюк рассказал о целях и задачах государственной политики по развитию конкуренции в Российской Федерации, а также в субъектах страны. В целом, на совещании, с участием руководителей органов исполнительной власти республики обсуждены вопросы утверждения ключевых показателей развития конкуренции в Туве, а также план мероприятий по их реализации. Основным документом между Правительством Тувы и Федеральной антимонопольной службой стало Соглашение о взаимодействии.
После рабочего совещания, Даниил Фесюк ответил на вопросы представителей республиканских СМИ.
Подробнее...
06.07.2018 18:21 / Дети
Концепция Десятилетия детства в Республике Тыва разработана в целях совершенствования государственной политики в сфере защиты детей, на основании Указа Президента Российской Федерации от 29 мая 2017 г. № 240 «Об объявлении в Российской Федерации Десятилетия детства» с учетом результатов, достигнутых в ходе реализации Национальной стратегии действий в интересах детей на 2012-2017 годы, и является продолжением политики по улучшению положения детей в Республике Тыва.
Концепция призвана обеспечить конституционные права детей на постоянную заботу и помощь, базирующиеся на общепризнанных принципах и нормах международного и российского права.
Под системой социальной защиты детства следует понимать систему осуществляемых обществом и его официальными структурами организационных, правовых, финансово-экономических
Подробнее...
05.07.2018 18:19 / Праздники
В соответствии с Законом Республики Тыва "О праздничных днях Республики Тыва", Шагаа и Наадым являются народными праздниками, дни проведения которых становятся нерабочими праздничными днями в нашей республике.
При совпадении нерабочего и праздничного дней, выходной переносится на следующий после праздничного рабочий день. Таким образом, поскольку в этом году постановлением Правительства Тувы, днями проведения Наадыма установлены 14 и 15 июля - суббота и воскресенье, праздничные выходные переносятся на 16 и 17 июля - понедельник и вторник.
Подробнее...
05.07.2018 14:35 / Образование
В Кызылском ПКУ стартовали вступительные испытания для кандидатов, поступающих на обучение в 2018 году. Утро для испытуемых начинается с построения, на котором кандидаты и их родители знакомятся с распорядком дня и с условиями прохождения вступительных испытаний.
Все вступительные испытания проходят в течение одного дня. Кандидаты после медосмотра проходят испытания по общеобразовательным дисциплинам – русскому, иностранному языкам и математике, далее сдают нормативы по физической подготовке и сдают тест на психологическую готовность к обучению в училище.
В составе приемной комиссии Кызылского ПКУ работают представители Оренбургского президентского кадетского училища.
Подробнее...
05.07.2018 14:27 / Общество
День бесплатной юридической помощи будет организован 14 июля в местечке "Тос-Булак", где пройдут основные мероприятия республиканского праздника животноводов "Наадым-2018". На месте, в так называемом «кабинете юриста», специалисты Министерства юстиции, а также их коллеги-юристы из других ведомств проведут устные и письменные консультации. Время работы «кабинета юриста» с 10.00 до 16.00 часов.
С реализацией в Туве таких губернаторских проектов, как «Кыштаг для молодой семьи», «Тыва аът» и «Утварь для оленеводческой семьи» и повышения к ним интереса, у населения республики возникает необходимость оказания информационной и других видов помощи, в том числе и юридической.
Подробнее...
04.07.2018 18:05 / Общество
Указ Президента Российской Федерации «Об объявлении Года Семьи» на территории Российской Федерации издан в 2008 году. С тех пор ежегодно 8 июля в России отмечают День семьи, любви и верности.
Праздник приурочен ко Дню памяти святых князя Петра и его супруги Февронии, покровительствующих в православии семье и браку. В этот день в России чествуют образцовые семьи, прожившие в любви и согласии 25 и более лет, воспитавшие достойных сынов и дочерей страны.
По доброй традиции торжества пройдут и в Туве. Торжественное открытие празднования Всероссийского дня семьи, любви и верности состоится в 10 часов на Скульптурном комплексе «Центр Азии».Здесь же Государственный архив Республики Тыва проведет интернет - выставку, приуроченную к празднику, состоится фотосессия.
Подробнее...
04.07.2018 17:27 / Мероприятия
Информационно-просветительские мероприятия:
9-20 июля 9.00-18.00 - Выставка-поздравление «Любим тебя и гордимся тобой, Тува – ты дом наш родной!»;
9-20 июля 9.00-18.00 - Книжно-иллюстративная выставка «Наадым – праздник животноводов»;
9-20 июля 9.00-18.00 - Тематическая выставка, посвящённая празднованию Наадым в Респуб-лике Тыва;
10 июля - 10 августа - Виртуальная выставка «История и традиции празднования Наадыма», посвященная ко Дню празднования тувинского национального праздника животноводов Наа-дым.
Культурно-массовые и спортивные мероприятия:
10-14 июля с 10.00 ч. - Республиканский турнир по шахматам среди мужчин и женщин, по-священный национальному празднику Наадым – 2018
Подробнее...
04.07.2018 15:34 / Сельское хозяйство
Все четверо участников проекта «Кыштаг для молодой семьи» Чаа-Хольского района 2016 года полностью передали поголовье овец участникам 2018 года, по 200 голов каждой семье. Скот передан и участникам проекта из села Чыраа-Бажы Дзун-Хемчикского района. Об этом сообщает Министерство сельского хозяйства и продовольствия Тувы. На этой неделе в нескольких районах участники также получат свой скот. При передаче обязательно учитывается готовность новых участников, состояние овцематок. Ответственность на местах несут представители сельхозуправлений и председатели администраций села и района. По плану, массовая передача скота пройдет в августе, отметил министр сельского хозяйства и продовольствия РТ Эртине Данзы-Белек.
Подробнее...
Фоторепортажи
05.12.2023
23.11.2023
22.11.2023
21.11.2023
21.11.2023
16.11.2023
10.11.2023
05.11.2023
05.11.2023
04.11.2023
03.11.2023
25.10.2023
10.10.2023
08.10.2023
05.10.2023
24.09.2023
21.09.2023
20.09.2023
17.09.2023
16.09.2023
Медээлер
15.01.2015
Эрткен дыштаныр хүннерде Россияның Парлалга хүнүн Тываның массалыг информация чепсектериниң ажылдакчылары байырлап эрттирген.
Байырлыг хуралды Тываның Чазак Баштыңы Ш.Кара-оол журналистерге база парлалга ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байыр чедирип ажыткан. Дараазында парлалга болгаш телерадиокомпания ажылдакчыларын: «Шын» солуннуң корреспондентизи А.Соянны Чазак Баштыңының өөрүп четтириишкини-биле, ААН «Тываполиграфтың» ажылдакчызы В.Ховалыгны, «Тувинская правда» солуннуң килдис редактору Е.Кривдикти, фотокорреспондент В.Шайфулинни, Чазактың парлалга албанының даргазы А.Ензакты Чазак Баштыңының Хүндүлел бижиктери-биле шаңнаан. Массалыг информация чепсектериниң шугумунга хөй чылдарда үре-түңнелдиг ажылы дээш Тывада билдингир алдар-аттыг хоочуннарны: Е.Д.Танованы, М.А.Хадаханэни, Т.П.Хертекти, Д.Д.Сотпаны, В.Б-Х.Монгушту, В.О.Кууларны, Л.Х.Иргитти, Ю.В.Сучковту, Р.В.Тас-оолду, А.И.Чымбаны, В.Ф.Чадамбаны, Д.Т.Дамба-Хууракты Тыва Республиканың 100 чылынга тураскааткан юбилейлиг медальдар-биле шаңнаан.
Улаштыр номчуур...
15.01.2015
Тываның массалыг информация чепсектериниң хүндүлүг ажылдакчылары!
Силерниң профессионал байырлалыңар-биле чүректиң ханызындан чедирген байырывысты хүлээп ап көрүңер!
Россияның Парлалга хүнүн улуг чурттуң информастыг делгеминиң чаңгыс аай чоруун болгаш Россияның хамаатыларының конституция езугаар кол эргелериниң бирээзи — сөстүң хостуунуң күүселдезин каттышкан күжениишкиннери-биле хандырып турар аңгы-аңгы мергежилдиг кижилер бөгүн демдеглеп турар.
Журналистика — социал харыысалгалыг база бир мергежилдерниң бирээзи. Хөй-ниитиниң саналын хевирлеп тургузарының, сагыш-сеткилдиң болгаш мөзү-шынарның эртинелерин чыырының, өзүп орар салгалды кижизидериниң чугула чепсектери солун, радио, телевидение, Интернет болур. Тываның массалыг информация чепсектериниң ниити-российжи агымның аайы-биле сайзыравышаан, ниитилел-политиктиг турум чорукка болгаш бистиң хөй националдыг чонувустуң демнежилгезинге идиг бербишаан, республиканың сайзыралынга көскү салыышкынны киирип, төрээн булуңунуң амыдыралында болуп турар болуушкуннарны чогуур үезинде болгаш улуг сонуургал-биле чырыдып турары өөрүнчүг.
Улаштыр номчуур...
15.01.2015
2015 чылдың эгези Тываның салым-чаяанныг уругларынга «дүжүттүг» чыл кылдыр эгелээн. Чоокта чаа январь айның 9-11 хүннеринде Санкт-Петербург хоорайга «Алые паруса» культура фондузунуң эрттиргени IV Бүгү-россия чергелиг салым-чаяанныг уругларның танцы-сам талазы-биле “Северное сияние”мөөрейи болуп эрткен. Аңаа республикавысты төлээлеп, ат-сураа Россияда болгаш даштыкы чурттарда билдингир «Эдегей» бөлүктүң бичии бөлүү киришкен. Ук мөөрейге Россияның аңгы-аңгы булуңнарындан эң-не шылгараңгай 71 коллектив киришкен болгаш мөөрейниң түңнелинде бичии эдегейжилер эң-не тергиинин бадыткап, мөөрейниң 1-ги чергениң лауреады база мөөрейниң эң дээди шаңналы Гран-прини чаалап алганнар. Бичии эдегейжилерни башкызы Дирчин Айлана Вячеславовна 5 харлыындан эгелеп 4 чыл иштинде белеткээн. Олар Тываның Россияга каттышканының 100 чыл ою болгаш республика деңнелдиг хөй-хөй байырлалдарны боттарының уран талантызы-биле каастап турарлар.
Улаштыр номчуур...
15.01.2015
Тыва — каас-чараш бойдус чурумалы, чер адаанда чаштынып чыдар эгээртинмес казымал байлаа-биле онзагай чер. Ооң буурул дагларында Д.И. Менделеевтиң таблицазында кирип турар элементилер барык шуптузу үүжелеттинип мөөңнеттинген. Бистиң республиканың девискээринде алдын, мөңгүн суу, чес, хөмүр дээш, оон-даа өске ховар дээн казымал байлактар четчир болгаш артар. Бо ховар байлактың бирээзи хөмүр-дашты чүс-чүс чылдар дургузунда чүгле одалгага хереглээри-биле казып келген. А чоокку үеден эгелеп Россияда билдингир улуг үлетпүр бүдүрүлгези «Евраз» холдинг боттарынга хүлээнип ап, «Межегей хөмүр-даш» уургайын башкарып, ажылды боттандырып эгелээн. Бо улуг бүдүрүлгениң ажылдакчылары кожазында Кочетов школазынга Чаа чылдың бүдүүзүнде белек-селектиг аалдап четкеннер.
Улаштыр номчуур...
15.01.2015
«Шын» солун Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылынга тураскаадып, «Төрээн чуртуң төөгүп берем» деп мөөрейни ТР-ниң Баштыңының грант-деткимчези-биле чарлаан турган. Киржикчилерниң болгаш материалдарның хөй болганындан ону түңнээр хуусаазы узай берген. 2014 чылдың декабрьның 23-те мөөрейниң жюри кежигүннери тиилекчилерни илереткен. Мөөрейге ниитизи-биле алдан ажыг кижи ажылдарын чоруткан. Каш-ла чагаа утка-шынарының талазы-биле чегей болганындан солун арнынче үнмейн барган. 55 ажылды редакцияның корреспондентилери ажылдап кылгаш, чырыкче үндүрген. Ол дээрге улуг ажыл дээрзин демдеглевес аргажок. Жюри кежигүннери эң эки ажылдарны шилип тура, мөөрейниң кол негелдези — кижиниң сагыш-сеткилин, төрээн чуртунга ооң ынакшылын, чоргааралын көргүскен хууда сагыш-бодалдарын ханы утка-шынарлыы-биле илереткенин онзалай көрүп, шиитпирни үндүрген. Тиилекчилеривис бо:
Улаштыр номчуур...
31.12.2014
Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!
Тываның хөй националдыг чурттакчылары!
Үнүп орар Чаа чыл-биле силерниңшуптуңарга чүректиң ханызындан байыр чедирерин чөпшээреп көрүңер!
Эртип турар 2014 чыл республиканыңтөөгүзүнге онзагай черни ээлээн. Бистиң кижи бүрүзүнге ол Тываның болгаш Россияныңдемнежилгезиниң 100 чылыныңдемдээ-биле эрткен.
Юбилейниң байырлалынга белеткелдиң үш чылы бистиңамыдыралывыска онзагай, ханы утка-шынарны киирген. Юбилей бистиң чаңгыс чер-чурттугларывыстың эң эки шынарларын көргүскен, төрээн республиказының боттуг төөгүзү-биле таныжар арганы тывыспышаан, Тываның бүгү салгалдарын доңнаштырган. Бистиң байырлалывыска хөй санныг аалчыларның, хамыктың мурнунда Россияның Президентизиниңкиришкени Ада-чурттуң ниити төөгүлүг оруунга аныяк республиканың салыышкынын бедии-биле үнелеп турар улуг чуртка хамаарылгалыывысты онзагайы-биле медереп билир арганы биске тургускан.
Бистиң юбилейивистиң кол түңнели — ооң каттыштырыкчы улуг күштүг болганы.
Юбилейниң идеязы Тывага чарлаттынган Орус дылдың, националдар аразынга харылзааның, найыралдың болгаш бот-боттарын билчириниң дылының чылынга дүүшкек болган.
Улаштыр номчуур...
31.12.2014
Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!
Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) өмүнээзинден болгаш бодумнуң хуумдан силерге үнүп орар 2015 чыл-биле байыр чедирип тур мен!
Чаа чыл — бистиң кижи бүрүзүнге онзагай байырлал. Бодувустуң хуу амыдыралывыска чогумчалыг өскерлиишкиннерни, төрээн республикавыстың болгаш ниити Россияның бүзүрелдиг сайзыралын ооң-биле холбаштырып турар бис. Юбилейлиг чылда Тыва хары угда үш улуг байырлалды — Тываны (Урянхай крайны) Россияның хайгааралынга алганының 100 чылын, бодунуң найысылалы — Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылын болгаш Россия Федерациязының составынга Тыва Арат Республиканың эки тура-биле каттышканының 70 чылын демдеглээн. Эртип турар чылда Тываның чаагай чоруу дээш эки ажылдаан бүгү кижилерге, моон соңгаар-даа ооң хөгжүлдезинге киржиринге белен ишчилерге өөрүп четтириишкинни илередири күзенчиг. Ооң түңнели көскү-дүр. Регионда чаа-чаа школалар, уруглар садтары, спорт тудуглары көстүп келген, он-он километр автомобиль оруктары септеттинген. Тываның найысылалы чаарттынган — ында дыштаныр болгаш хөглээр черлер көвүдээн.
Улаштыр номчуур...
31.12.2014
Үнүп орар Чаа чыл-биле силерге сеткилим ханызындан байыр чедирип тур мен!
Эртип турар чылдың сөөлгүхонуктарында эң чугула болуушкуннарны кезээде сактыр болгаш түңнелдерни үндүрер бис. 2014 чыл бөдүүн эвес болган, геополитиктиг халдаашкыннарга бистиң чуртувус төлептиг харыылап, бодунуңхамаатыларының эрге-ажыктарын быжыы-биле камгалап шыдаан. Россия XXII кышкы Олимпий оюннарын эрттирген, чаалап алган медальдарның талазы-биле эңчедиишкинниг болган бис, Сибирьниң федералдыг округунуң спортчулары ниити команда тиилелгезинге улуг салыышкынны киирген. Сибирьниң регионнарынга бо үе шылгалданың чылы болган. Бергелер турза-даа, үлетпүр бүдүрүлгези өзүп, социал болгаш транспорт инфраструктуразының объектилери туттунуп, инвестиция төлевилелдери күүсеттинип турган. Чедип алдынган бүгү чүүлдер дээрге силерниң идепкейлиг киржилгеңер-дир. 2015 чылда Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 70 чылын демдеглээр бис. Сибирьжи дайынчыларның маадырлыг чоруктарын болгаш тылдың ишчилериниң эрес-шудургу ажыл-ижин кажан-даа утпас бис, бистиң тайбың келир үевис дээш амы-тынын бергеннер биске кажан-даа уттундурбас.
Улаштыр номчуур...
31.12.2014
Тыва Республиканың хүндүлүг чурттакчылары!
Үнүп орар Чаа чыл-биле болгаш Христостуң төрүттүнгени-биле чүректиң ханызындан чедирген байырымны хүлээп ап көрүңер! Ол байырлалдар кажан-даа онзагай, өг-бүлениң чылыг чоруу-биле, төрел болгаш чоок кижилерниң ынакшылы-биле бисти бүргеп чоруур. Эртип турар чыл биске эң эки чүүлдерни, аайлажыышкыннарны болгаш хуу чедиишкиннерни арттырган. А Чаа чылда ыдыктыг күзелдеривис бүдер, өөрүшкү болгаш аас-кежии элбек болур! Бистиң бүгү эгелээшкиннеривиске болгаш кылган чүүлдеривиске чедиишкин келир болзун, тодуг-догаа чорук немешсин, чогаадыкчы чаа идеяларывыс амыдыралга боттаныр болзун! 2015 чыл республиканың чурттакчы бүрүзүнге депшилгелиг хөй-хөй саналдарны болгаш оларны шиитпирлээриниң аргаларын, чедиишкинниг ажыл-херектерни болгаш күүсеттинген планнарны өргүүр болзун! Бистиң күзел-чүткүлдеривиске бот-боттарывыска ачы-дуза, сырый каттыжыышкын болгаш чаагай сеткил каттышсын!
Чаа чыл-биле!
Тыва Республиканың Хөй-ниити палатазының даргазы Х. Монгуш.
Улаштыр номчуур...
31.12.2014
Декабрь 26-да «Найысылал» арт-төпке ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы Чаа чылдың елказын эрттирген. Аңаа ажылдакчыларның ажы-төлүнден аңгыда, Украинадан бичии 4 харлыг Мирослав Узденевту база чалаан. Уругларның кеткен хептериниң янзызын чүү дээр: челээш өңнерлиг, янзы-бүрү кылаңнааштар ажыглап тургаш даараан бир-ле тускай маскарад хептиг, чок-ла болза, бир амытан, азы бир тоол маадыры дээш-ле баар. ТР-ниң күш-ажыл болгаш социал политика сайыдының оралакчызы Елена Саая уругларга болгаш чыылганнарга Чаа чылдың байырын чедирген. Амгы үеде Мирославтың авазы, ачазы, кырган-авазы Кызылдың хоочуннар бажың-интернадында чурттап турар. Чаа чылда Мирослав Кызылдың 5 дугаар уруглар сады барып эгелээрин улуг өөрүшкү-биле ооң авазы Алина Полетаева чугаалады. Бичии Мирослав уруглар-биле кады каас-чараш «хептиг» Шиви долгандыр ырлажып, аажок солун үени эрттирген. Соок-Ирейниң холундан белек алыры чаштарга уттундурбас болуушкун дээрзи билдингир.
Улаштыр номчуур...
31.12.2014
Улусчу чогаадылга бажыңынга декабрь 27-де «Спортчу элита» деп байырлал эрткен. Аңаа спорттуң янзы-бүрүхевирлеринге алдаржаан олимпий, сурдолимпий, паралимпий оюннарныңтергииннеринге, тренерлерге, хоочуннарга болгаш спорттуңхөгжүлдезинге үлүг-хуузун кииргеннерге күрүне шаңналдарын тывыскан. ТР-ниңБаштыңы – ЧазааныңДаргазы Шолбан Кара-оолду сценаже башкарыкчылар чалапты.
“Спортчулар бодунуң чүт- күлдүү-биле, бедик тура-соруу-биле бедик чедиишкиннерни чедип ап турар. Силер чон мурнунга, аныяк-өскенге үлегер-чижек болуп турар силер. Сочи хоорайга паралимпий оюннарынга Россия медальдар талазы-биле 1-ги черни ээлээни дээрге маадырлыг чорук-тур. Кадык кижилер олардан өөренип, тиилелгеже чүткүлүнүлегерге алыр ужурлуг бис. Тывадан паралимпий оюннарның чемпиону Михаил Оюнга канчап чоргаарланмас бис. Чылдан чылче спорт тудугларын тудуп турарывыс дээрге, келир үеже көрүжүвүс болгаш аныяк-өскенге эки байдалдарны тургузуп турарывыстың бадыткалы-дыр. Каа-Хем суурга улуг спорт комплекизин тудуп алыр болзувусса, спортчу чедиишкиннеривис база бир бедик чадаже көдүрлүр дээрзинге бүзүрелим улуг. Спорт оран-саваларының көвүдеп турары — республиканыңчедиишкиннериниң магадылалы.
Улаштыр номчуур...
30.12.2014
Декабрь 25-те В.Көк-оол аттыг Национал театрга республиканың кожуун бүрүзүн төлээлээн тергиин өөредилгелиг, хөй чедиишкиннерлиг уруглар Тываның Баштыңының елказынга чыглып келген. Чаңчыл езугаар чылдың төнчүзүнде республиканың онза чедиишкиннерлиг 7 хардан 14 харга чедир школачылары Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң уругларга елказынче чалалганы алыр аас-кежиктиг болуп турарлар.
Национал театрның ийиги каъдында уругларга янзы-бүрү оюннар шөлчүгештерин организастаан. Каас-чараш идик-хептиг, маскарад костюмнарлыг оолдар, кыстар оюннарга киржип, амданныг, чигирзиг «шаңналдарны» ойнап ап турганнар. Бир булуңда уруглар кажыктаан, өскезинде хол басчып күжүн шенешкен, боулинг шарларларын октап турарлары-даа эңмежок.Тергииннерге шаңналдар тыпсырының мурнунда уругларга «Күске бүрүзү быштакка ынак» деп чаа шииниң баштайгы көргүзүүн уругларга бараалгаткан. Шии уругларны эп-найыралга, ынакшылга, мөзү-бүдүштүг, хүндүткелдиг болурунга кижизидип турар. Уруглар шиини аажок сонуургап, адыш часкап, өткүт, хөглүг каткызы-биле хүлээп алган. Шии төнген соонда чыылган бичии аалчыларны байырлалдың кол маадыры — Шиви чанынче чалаан.
Улаштыр номчуур...
30.12.2014
Россияның алдарлыг артизи, Тываның Улустуң хөөмейжизи К.К.ХОВАЛЫГ-биле бистиң корреспондентивис Чаа чыл бүдүүзүнде ужурашкаш, «Шынның» номчукчуларының сонуургааны айтырыгларга харыылап бээрин дилээн. Оларның аразынга болган чугааны мооң адаанда парладывыс.
— Чоокта чаа эрткен «Көшкүн хөөмей» шуулганының «Хөөмейим кагбас-ла мен» деп түңнел концертинге силерниң ыры-шоор, хөөмей-сыгыдыңарны дыңнааш, магадап олурдум, улам ындынын ап бар-ла чыдар салым-чаяаныңар күштүг-ле-дир, Кайгал-оол Ким-оолович, орус чон болза, ону «ийиги тыныш ажыттынганы ол» дижир ийик бе?
— Четтирдим (каттырбышаан, уламчылады.Ред). «Хүн-Хүртү» база-ла чаа чанып келгенивис ол турган чүве. Чер-чуртче чанып, эш-өөрнүң, чонувустуң мурнунга үнүп кээрге, ала-чайгаар сагыш-чүрек ындынналы бээр, ынчангаш ындыг боор.
Улаштыр номчуур...
30.12.2014
Италияда Чаа чылды январь 6-да демдеглээр. Бо дүне хуулгаазын, энерел сеткилдиг Бефана фея итальяннарның бажыңнарын эргий кезиир. Ол «алдын дүлгүүрү»-биле бажыңнарның эжиктерин ажыткаш, бичии уругларның өрээлинде каминде азып каан уктарынче белектерни киир суп каар. Итали Соок-Ирей – Баббо Натале. Италияның чурттакчылары чаа үнүп орар чылда бүгү-ле эрги эт-септен адырлырга эки деп санаар. Ынчангаш олар эрги илиирлер, сандайлар дээш, өске-даа эт-септи соңгаларындан октаар чаңчылдыг. Чаа чыл столунга албан тоорук, чечевица, виноград турар ужурлуг. Ол дээрге узун назынның, кадыкшылдың, байлакшылдың демдектери болур.
Англияга 1843 чылда байырлыг ажык чагаа (открыткалар) солчур чаагай чаңчыл тывылган. Чаа чылдың бүдүүзүнде уруглар стол кырынга тавак салып каарга, эртенинде англи Соок- Ирей — Санта Клаус оларга белээн сөңнээр. Идиктер иштинче англичаннар элчигенниң ынак чиир чеми — сигенни суп каар.
Улаштыр номчуур...
30.12.2014
Бажыңның херээжен ээзи Чаа чыл столун белеткээрде, чүгле өг-бүлезин өөртүр дээш эвес, үнүп орар чылдың ээзи — Ногаан Ыяш Хойну ээ көрүндүрүп алырын бодап, бүдүн чыл чогумчалыг болзун дээш аъш-чемин делгээр. Найыралга болгаш тайбыңга ынак амытанны деткиирде столдуң херекселдери ыяштан кылган азы ногаан өңнүг боору чогумчалыг. Чүгле стол шывыы, салфетка, аяк-сава эвес, а байырлалга кедер хеп, белекчигештер хавы база ол өңге дүүшкек болза эки. Ногаа, чимис-биле байырлал столун элбеди каастаар.
2015 чылды уткуурда янзы-бүрү амданныг, чигирзиг чемнер — пирожноелер, ногаа-чимис, каттар-биле чемчиткен пирогтар, хой дүрзүзү кылдыр быжырган печеньелер, быштактыг торттар (хой сүдү-биле кылган быштак оон-даа эки), мороженое база конфеталар, ары чигири болгаш тооруктар. Бо чылдың езулуг суксуну — алкоголь чок суксуннар — чимис хандызындан морстар, компоттар, чимистиг шай база кисель.
Улаштыр номчуур...
|
|