Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Войти    

Успех

Ольга Бондаренко из Тувы стала победителем конкурса «Моя страна – моя Россия» в номинации «Моя семья: преемственность, ценности и смыслы» Ольга Бондаренко из Тувы стала победителем конкурса «Моя страна – моя Россия» в номинации «Моя семья: преемственность, ценности и смыслы»
Читать далее...

Правительство Республики Тыва 
Для организаций:(39422)9-72-95,
(39422)9-72-96
Для граждан:(39422)2-30-96
Факс:(39422)2-13-54, 2-13-40
E-mail:ods@tuva.ru
Пресс-служба:(39422) 9-72-32 
E-mail:pressa@rtyva.ru



roads.png

bus.gov.ru

logomain2.png

vef.PNG

перепись

Главное


План основных мероприятий в Кызыле, приуроченных ко Дню семьи, любви и верности

4 июля

Книжная выставка «Любовь и семья в зеркале русской прозы», Национальная библиотека им. А.С. Пушкина

5 июля

С 10.00 – спортивный фестиваль «Семейная команда», Молодежный сквер г. Кызыла

6 июля

С 11.00 мастер-класс для семей с детьми по составлению родословной семьи. Конференц-зал Министерство труда и социальной политики Республики Тыва, Семейный МФЦ Кызылского и Улуг-Хемского кожуунов

Подробнее...

Новости

RSS
11.02.2013 17:57 / Транспорт
Дмитрий Медведев утвердил 10 новых льготных авиамаршрутов, включая столицу Тувы
Горки. 11 февраля. ИНТЕРФАКС - Премьер-министр РФ Дмитрий Медведев подписал постановление о введении десяти новых льготных авиамаршрутов, в том числе в Горно-Алтайск и Кызыл. "Я подписал соответствующее решение о десяти новых маршрутах", - сообщил Д.Медведев на совещании с вице-премьерами в понедельник в Горках. Вице-премьер РФ Аркадий Дворкович пояснил, что, как и прежде, льготами смогут воспользоваться молодые люди и пенсионеры (то есть мужчины старше 60 лет, женщины - старше 55 лет), инвалиды первой группы всех возрастов и сопровождающие их лица, а также лица, сопровождающие детей-инвалидов. В этом году в схему льготных авиаперевозок было введено два новых принципа.
Подробнее...
11.02.2013 17:54 / Праздники
 В столице Тувы первый день Нового года по лунному календарю отметили красочным праздником
Сотни кызылчан и гостей столицы Тувы, несмотря на крепкий мороз и снегопад, собрались сегодня в полдень на центральной площади Кызыла, чтобы вместе отпраздновать наступление Шагаа – Нового года по лунному календарю. Многие из них провели ночь без сна, побывав на молебнах в буддийских храмах, но решили не нарушать многолетнюю традицию и пришли на праздник, чтобы посмотреть красочное представление, поздравить с Шагаа земляков, покатать малышей на лошадках, оленях, верблюде, принять участие в многочисленных конкурсах.
Подробнее...
11.02.2013 17:52 / Праздники
Национальный праздник Шагаа уверенно возвращается в Туву из далекого прошлого
С каждым годом количество людей, строго соблюдающих правила и обряды национального праздника Шагаа, становится больше. Все буддийские храмы республики в новогоднюю ночь были заполнены до отказа, на гору Догээ к пяти часам утра встречать первые лучи солнца поднялось гораздо больше людей, чем в прошлом году. Глава Тувы Шолбан Кара-оол распорядился срочно направить автомашины для подвоза людей к вершине, чтобы мальчишки и старики не замерзли. По традиции на гору поднимаются только мужчины и участвуют в обряде «Сан салыр» - возжигании священного огня с подношением белой пищи духам природы.
Подробнее...
10.02.2013 17:49 / Спорт
В Туве республиканский этап «Лыжни России – 2013» стал массовым праздником зимнего спорта
Более 600 спортсменов – профессионалов и любителей – вышли в Туве на старт XXXI Всероссийской массовой лыжной гонки «Лыжня России – 2013». На станции «Тайга», неподалеку от села Сесерлиг Пий-Хемского района собрались не только жители Кызыла и многих районов республики, включая как близлежащие – Пий-Хемский, Кызылский, Тандинский, так и самые отдаленные и труднодоступные – Тоджинский и Тере-Хольский, а также гости из соседней Хакасии. Гонщиков поддерживали более тысячи болельщиков всех рангов и возрастов. Некоторые из них, не решившись зарегистрироваться в качестве участников состязаний, тем не менее, успешно одолели дистанции параллельно со спортсменами, за которых болели.
Подробнее...
10.02.2013 17:47 / Праздники
В буддийских храмах Тувы в ночь с 10 на 11 февраля пройдут молебны в честь праздника Шагаа, а на горе Догээ главный обряд - Сан Салыр
Ночью перед наступлением Нового года по лунному календарю, в честь Шагаа во всех буддийских храмах республики пройдут праздничные молебны при большом скоплении верующих. В Кызыле молебны пройдут в зале Доме народного творчества, спорткомплексе Ивана Ярыгина, храмах «Цеченлинг», «Даши Панделинг» (Эрзинское хурээ), «Брайболинг» (новый храм), в спорткомплексе «Субедей». Встреча первых лучей солнца состоится на горе Догээ в 5 часов утра. Традиционно в молебнах и обряде «Сан-Салыр» - разжигании костра с подношением белой пищи на горе Догээ - примет участие глава региона Шолбан Кара-оол, члены Правительства, депутаты Верховного Хурала. Обряд «Сан-салыр» состоится также в Национальном парке культуры и отдыха.
Подробнее...
10.02.2013 17:43 / Прочее
 Поздравление Главы Тувы и спикера Верховного Хурала с Новым годом по лунному календарю
Дорогие жители Тувы! Уважаемые земляки, проживающие в разных уголках России и мира! Примите самые искренние поздравления со светлым праздником Шагаа - Новым годом по лунному календарю! С этим праздником, символизирующим собой вечное обновление природы, торжество жизни и сил добра, наш народ всегда связывал свои надежды на лучшее. Первый луч солнца, знаменующий наступление нового года, заставляет нас по-новому увидеть неповторимую красоту своей малой родины, любить и хранить которую нам завещали предки.
Подробнее...
09.02.2013 17:40 / Награды
Ошку-Саар Ооржак награждена почетным орденом «Трудовая Слава»
В канун праздника Шагаа в зале заседаний Правительства Тувы состоялась торжественная церемония вручения государственных наград республики большой группе работников различных отраслей реального сектора экономики и социальной сферы, деятелям науки и культуры, ветеранам труда, сотрудникам федеральных служб и ведомств. По поручению главы республики Шолбана Кара-оола награды вручил первый вице-премьер Тувы Михаил Козлов. Он озвучил приказ генерального директора Всероссийского социально-экономического проекта «Элита нации» Игоря Цумана о награждении директора ГУП «Моген-Бурен» Монгун-Тайгинского района республики Ошку-Саар Ооржак почетным орденом «Трудовая Слава» с вручением свидетельства «За безупречную репутацию и профессионализм» за достижение лидирующих позиций в отрасли и достойный вклад в развитие экономики России.
Подробнее...
08.02.2013 17:38 / Праздники
О национальном празднике Шагаа
Шагаа - это новый год по лунному календарю, один из самых крупных праздников в календаре тувинцев. Праздник Нового года приходится на начало белого месяца по лунному календарю. Дату праздника определяют ламы. Новый год наступает не в полночь, а с восходом в первый новогодний день. Точное время древние тувинцы определяли по собственной руке: считалось, что смена ночи и дня происходит в тот момент, когда становится возможным разглядеть линии на раскрытой ладони. Новый год в Туве встречают весной, потому что только после окота скота, приходящегося на раннюю весну, можно было считать годовой цикл завершенным.
Подробнее...
08.02.2013 17:28 / Визиты
 Аркадий Дворкович: «Я разделяю позицию руководства Тувы о необходимости строительства новых котельных»
Об этом вице-премьер Правительства России, курирующий вопросы развития топливно-энергетического комплекса, заявил в интервью журналистам тувинских СМИ сразу после совещания в Правительстве Тувы, на котором обсуждались состояние и перспективы ТЭК республики. «Я разделяю позицию руководства Тувы о необходимости строительства новых котельных и убедился, что она правильная.
Подробнее...
08.02.2013 17:26 / Визиты
Вице-премьер РФ одобрил меры, принятые Правительством Тувы, по нормализации обстановки в поселке Хову-Аксы
В Правительстве Тувы состоялось совещание с участием вице-премьера России Аркадия Дворковича. На совещании рассмотрены вопросы состояния теплоэнергетики и перспективы развития республики. Аркадий Дворкович заслушал доклады министров промышленности, Романа Кажин-оола, и строительства, Владимира Сата, об обстановке в Хову-Аксы и ходе аварийно-восстановительных работ. Как заверил вице-премьера Владимир Сат, до 20 февраля к источникам теплоснабжения будут подключены все многоэтажные жилые дома, затем наступит очередь двухквартирных домов. Все аварийно-восстановительные работы планируется завершить к концу текущего месяца. Материальные и людские ресурсы для этого имеются.
Подробнее...

Фоторепортажи

Презентация книги «Судьба шаманки»

10.04.2017

Гражданская акция "Вместе против терроризма"

08.04.2017

Тувинский политехнический техникум празднует 65-летие

08.04.2017

Первенство Сибирского федерального округа по боксу среди юниоров 17-18 лет в Республике Тыва

01.04.2017

В Туве определятся участники чемпионата России по боксу среди юниоров

29.03.2017

По призыву Главы Тувы на сходах граждан в Ак-Довураке  и Кызыл-Мажалыке решено усилить борьбу с незаконной продажей алкоголя

17.03.2017

В Туве заработал еще один мясоперерабатывающий комплекс

13.03.2017

Прослежу закрытие «адресов» в Ак-Довураке, откуда торгуют алкоголем – Глава Тувы

12.03.2017

Совет директоров Тувы: Повысить качество подготовки к ЕГЭ – главная задача

12.03.2017

Глава Тувы рассказал Клубу редакторов об итогах поездки в Москву

09.03.2017

Глава Тувы обеспечит 11 московских студентов, победивших в турнирах  по волейболу и баскетболу, авиабилетами до Кызыла

07.03.2017

В Туве частушками и веселыми забавами отметили Масленицу

26.02.2017

Чабанская стоянка Маргариты Ооржак близ села Кур-Чер (Целинное) стала центром празднования Шагаа местными аратами

25.02.2017

Церемония вручения госнаград Республики Тыва, 21 февраля 2017 г.

21.02.2017

«Россети» рассматривают возможности экспорта электроэнергии через Туву

16.02.2017

 Глава Россетей Олег Бударгин с рабочим визитом посетил Туву

16.02.2017

Глава Тувы приказал воинам-интернационалистам жить и трудиться

15.02.2017

На чабанской стоянке участников проекта «Кыштаг» в Улуг-Хемском районе к приезду Главы Тувы появился первый ягненок

13.02.2017

Новая школа в селе Иштии-Хем гораздо лучше сгоревшей старой

13.02.2017

Глава Тувы распорядился для детей села Ийи-Тал, обучающихся в ветхом здании, построить новую школу

13.02.2017


 
Скульптурный комплекс "Центр Азии"
Медээлер
RSS
13.10.2014
Демнежилгеден – чаңгыс демче

Тыва Республиканың Баштыңының байыр чедириишкини

Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым!

Чоокта чаа бис бүгү чурт-биле кады, Россия Федерациязының Президентизиниң, өске-даа хүндүлүг, бедик аалчыларның киржилгези-биле тыва улустуң төөгүзүнде онзагай болуушкунну калбаа-биле демдеглеп эрттирдивис – Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылын, ол ышкаш бистиң республикавыстың найысылалы Кызыл хоорайны үндезилээниниң 100 чылын. Юбилейлиг байырлалдар бистиң кижи бүрүзүнүң сагыжынга артып каар.

Бөгүн өске юбилейниң бүдүүзүнде бис. Тыва Арат Республика Россияның составынче эки тура-биле кирген хүнден бээр октябрь 11-де 70 чыл боор. Аразы 30 чыл юбилейлиг болуушкуннар Улуг Россияның чоннары-биле чоокшулажырын болгаш хүндүткелдиг найыралдажырын төөгүлүг угланыышкын кылдыр бодамчалыг болгаш эки тура-биле шилип алган Тываның чурттакчы бүрүзүнге, тыва чонга ниитизи-биле салым-чол ужур-уткалыг.XVII вектиң ортаа үезинде бо болуушкуннар эгелээш, XX вектиң баштайгы чартыында чогууру-биле доозулган. Урянхай крайга Россия империязының протекторадының үези тываларга боттарының ниити национал болгаш культурлуг чоруун угаап-билип алыр, российжи регионнар-биле экономиктиг харылзааларны сайзырадыр, делегей цивилизациязының чедиишкиннери-биле таныжар арганы берген. Совет Россияның деткимчези-биле Азияның төвүнге хамаарышпас күрүнени тургусканы тыва ниитилелдиң социал-экономиктиг хөгжүлдезин дүргедеткен. Ада-чурттуң Улуг дайынының болуушкуннары, вермахтың армиязынга удур тулчуушкуннарга тыва эки турачыларның киришкени, бүгү чоннуң фронтуга материалдыг дузазы – бо бүгү Тыва биле Россияның чоннарының улам сырый чоокшулажырынга идиглиг болган.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Совет Тывага чаартылгалар

70 чыл соңгаар, 1944 чылдың октябрь 11-де, Тыва Арат Республика Совет Эвилелиниң составынче эки тура-биле кирген. Ол үеден эгелээш тыва улустуң төөгүзүнде болгаш чуртталгазында бүгү талазы-биле хөгжүүрүнүң чаа үе-чадазы эгелээн.

Тыва автономнуг областың тургустунганының баштайгы айларындан-на СЭКП ТК болгаш Совет Чазак Тываның бүгү экономиказын болгаш социал амыдыралын чаартырынга эргежок чугула байдалдарны тургузарынче улуг кичээнгейни салып эгелээн.

Кандыг үндезинниг чаартылгалар Тывага совет үеде болганыл?

Араттарның үүрмек хууда ажыл-агыйдан улуг коллективтиг ажыл-агыйже, көшкүн чуртталгадан сууржуң амыдыралче шилчээни. Чогум-на бо өскерилгелер араттарның бүгү ажыл-агыйын, социал-культурлуг чуртталгазын ханызы-биле эде тургузуп өскерткен.Күрүнениң материалдыг болгаш саң-хөө дузазы-биле 1954 чылга чедир арат ажыл-агыйларның колхозтажыышкыны колдуунда доозулган. 1953 чылда Тывага эъттиң 64,5 хуузун, сүттүң 44,4 хуузун,  дүктүң 77,8 хуузун, тарааның барык шуптузун коллективтиг ажыл-агыйлар бүдүрген.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Ураанхай — Тываның эрткен оруу

ТАР биле Россияның аразында улам чоокшулажырының чайгаар чорудуу чоруп турган.1944 чылга чедир ооң Россияның составынга киреринге бүгү байдалдар тургустунган. Ооң-биле чергелештир Тываның Россияның составынга 1914 чылда киргениниң протекторат үезинде кады хөгжүлдениң дуржулгазы канчаар-даа аажок улуг рольду ойнаан.

1944 чылдың август 16-да Кызылга Биче Хуралдың VII Онза сессиязы болган, аңаа ооң кежигүннеринден аңгыда кожууннарның болгаш хоорайларның чүс ажыг төлээлекчилери, а ол ышкаш ССР Эвилелинден болгаш Моол Арат Республикадан хүндүлүг делегациялар киришкен. Хүн айтырыының кол чүүлү болза, Тываның ССРЭ-ниң составынга кирериниң дугайында айтырыг. Август 17-де Биче Хурал совет улустарның өг-бүлезинге чурттаары болгаш ажылдаары – «тыва улустуң алыс чырык күзели» деп айыткан Декларацияны чаңгыс үн-биле хүлээп алган.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
ТАР-ның ССРЭ-ге каттышкан үезинден бээр кандыг болуушкунну эң-не үнелеп сактыр-дыр силер?

Белек-Кыс Монгуш, Тыва национал школа хөгжүдер институттуң методизи:

— Yнелеп артканым, төөгүлүг болуушкун — 1991 чылда Тывага Далай-Лама башкының келгени. Ол үеде чон Совет Тываның 5 чылы стадионунга Башкының өөредиинге баар дээш, бот-боттары баскылажып турган-на болгай. Далай-Лама башкыны чоогундан көрүп алыр, азы чок болза, оода бир холунга дээп алыр дээн кижилер дыка-ла кызып турганнар. Сарыг шажынывыс оон бээр катап эглип келген, чон сүзүктүг апарган деп бодаар мен.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Тывадан «Хуулгаазын кино»

Журналистер  фестивалы «Бүгү Россия — 2014»

Октябрьның 1-ден 7-ге чедир Сочиде 18 дугаар «Бүгү Россия — 2014» журналистер фестивалы болуп эрткен. Бо чылгы фестивальдың тускай аалчызы Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол болган.

Фестивальдың хемчеглериниң аразында Тываның культурлуг, турисчи болгаш экономиктиг күчүзүнүң дугайында чараш презентация болган. Чурттуң болгаш делегейниң аңгы-аңгы хоорайларындан журналистер ону сонуургап көргеш, октябрьның 11-де Россияның составынга каттышканындан бээр 70 чылын демдеглээр деп турар Тыва дугайында хөйнү билип алганнар. «Бүгү Россия» фестиваль — чурттуң профессионал арга-дуржулга солчулгазының шөлү, аңаа массалыг инфомация чепсектериниң төлээлери оларны дүвүредип турар темаларга хамаарыштыр ажык чугааны чорудуп, аныяк тускай эртемниглер-биле дуржулгазын үлежип, профессионал мергежилин бедидип, российжи журналистиң эрге-байдалын быжыглаар аргалыг. Бо чылын фестивальга  чугаалашкан кол чүүл – Сибирьниң кижилери, оларда шиитпирлеттинмйн турар айтырыглар болгаш онзагай болуушкуннар. Ындыг уттундурбас болуушкун – Тыва биле Россияның найыралының 100 чылы. Ол байырлалга хамаарыштыр РФ-тиң Журналистер эвилелиниң даргазы Всеволод Богданов, а ооң-биле кады 100 дээре дээн репортерлар Тывага кээп чораан.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
«Бот-боттарывысты хүндүлежип, хей-аъдывысты көдүрүп чоруулуңар»

Тыва Республиканың Хамааты камгалал болгаш онза байдалдар талазы-биле херектер агентилелинге хамааржыр бойдус халавы болгаш авариялыг байдалдың уржуктарындан камгалаар албан чери бистиң республикага 3 чыл бурунгаар тургустунган. Бо албан чериниң ажыл-чорудулгазының дугайында сонуургап, ооң удуртукчузу Мерген Дамдынович Ооржак-биле чугаалаштым.

 Мерген Дамдынович, удуртуп-башкарып турар ажылыңар дугайында чугаалап көрүңерем.

— Мээң ажылдап турар черимни Тыва Республиканың девискээринде авариялыг байдалдың уржуктарын чайладыр албан дээр. Ажылывыстың угланыышкыны, республиканың хоорай, суурларында  электри станциязы үрели берген таварылгада, ону авариялыг байдалдан чайладып, чонну чырык-биле хандырып дузалаар бис. Бистиң албан чери ол хире улуг, күчүлүг станция  техникаларлыг. Оон аңгыда хоорайларның изиг, соок суг дамчыдар четкилери  доңа бергеш,  үрелгенде, ону эргизер техника база бар. Мында 14 кижи ажылдап турар, 2-зи электри четкизиниң станцияларын харыылаар, бир каңнакчы, сантехник, экскаватор башкарыкчызы, 5 чолаачы, бухгалтер, кол инженер. Шуптузун чаңгыс аай идик-хеп-биле хандырып турар, ажыл берге болгаш кончуг харыысалгалыг. Чонну кандыг-бир айыылдан камгалаарынга бүгү тала-биле белен, шиитпирлиг болгаш тура-соруктуг оолдар ажылда хаара туттунган.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Хуусаадан эрте дужааган

Моолдуң кызыгаарынга чедир автооруктуң тудуу доозулган. Ооң байырлыг ажыдыышкыны эрткен неделяда болган. Аңаа Федералдыг Орук агентилелиниң удуртукчузунуң оралакчызы Игорь Астахов, Тыва Республиканың орук-транспорт комплекизиниң сайыды Олег Косоротов, «М-54» федералдыг оруктуң Тывада эргелелиниң даргазы Андрей Көк, кол инженер Сергей Квашин, орукту кылган «Восток» КХН-ниң чиңгине директору Сергей Уюсов, «Сибмост» ААН-ниң бирги вице-президентизи Владислав Кошкин болгаш өскелер-даа киришкен. Хүндүлүг аалчылар байыр чедиргеш, кызыл кожааны кескен соонда, 20 километр чаа орукту хынаары-биле автомашиналарже олуруп, төнчүзүнге четкеш, ооң шынары амгы үениң негелделеринге дүгжүп турарын демдеглээннер.

Федералдыг автоорук М-54 «Енисейниң» 1048 километринден 1068 километринге чедир орук участогунуң тудуун керээлиг ажылдап турган «Восток» КХН тудуп дооскан. Орук ажылының хемчээлин 3 чылга санаан турган болза, 17 ай иштинде ажылын 100 хуу күүсеткеш, ажыглалче киирген. Ында чер ажылдарын, кылымал тудугларның монтажын чоруткан, асфальт шывыын чаткан. Инженер тургузуглары доозулган, орук демдектери болгаш камгалал херимнерин тургускан.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Эъттиң чаглыы херек...

Эът рыногунда

2014 чылдың август айда даштыкы чурттардан  Россияже киир сөөртүр аъш-чем  продуктуларын моон соңгаар кызыгаарлаан дээрзин дыңнапкаш-ла, чурттуң улуг-улуг бараан  сайгарлыкчылары аъш-чемниң садар өртээн өстүрген. Куш эъди  23 хуу, хаван эъди 30 хуу, инек эъди 40 хуу улгаткан. Ооң бир бадыткалы кылдыр аъш-чем өртээ хенертен өскен дугайында медээлерни, хомудалдарны Россияның монополияга удур  хыналда чорудар албанынче  ( ФАС ) чурттуң бүгү булуңнарындан  кээп турар бижиктер бадыткап турар.Тус албан чери  куш эъдин сайгарып турар улуг бүдүрүлгелерни хынап эгелээни бөдүүн чонга чиик өртектиг эът садып аар арганы тургузар дээрзинге улус улуг дыка бүзүревейн турар. Картофельди мөөңү-биле бир килде 5-6 рубльге садып алган садыг четкилери чонга садарда  бир килде 40 рубль кылгаш, саарып турары ону бадыткап, аъш-чем  өртээ чиигээр талазынче өскерилгелер бистиң күзээнивис дег даарта дораан болу бербес дээрзин көргүзүп турар. Россия деңнелин алыр болза, бо чазын Күрүне Думазынга  аъш-чем өртектериниң өзүлдезин чүгле 15 хуудан эрттирбес дугайында чугаа чоруп турган, ынчалза-даа огулуг  шиитпир хүлээп албаан. Бистиң республикада бо талазы-биле байдалды чугаалажып, сайгарып көрээлиңер...

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Ашпас хүннүң чуртундан аалчы

Тыва — япон спортчу харылзаалар

Октябрь айның эгезинде найысылалга спорттуң бир сайзыраңгай хевири — дзюдо талазы-биле япон тренер Мазами Мацушита очулдурукчузу Алина Хайдарова-биле аалдап келгеш барган. Тренер башкыны дзюдонуң тергиини дизе, частырыг турбас. Ол — спорттуң бо хевиринге олимпий оюннарының чемпионнарын белеткээн, ат-сывы делегейге  алдаржаан, бедик мергежилдиг тренер. 1980 чылда Олимпий оюнунга ооң итальян өөреникчизи Эцио Гамбу чемпион болган, чаңгыс бо чижектен-не  ажылының үре-түңнелин  көрүп болур.

Мазами Мацушита сөөлгү чылдарда Сибирьниң хоорайлары-биле сырый харылзаалыг апарган. Кемерово хоорайга элээди оолдарны дзюдога белеткеп турар үезинде тыва спортчулар-биле ооң баштайгы таныжылгазы эгелээн. Оларга ужурашкан соонда Тыва чуртун көрүксээр, республикада спорттуң сайзыралы ооң сонуургалын улам-на күштелдирген. Ынчангаш Тывага алдын күс «дүжүлгезинге» саадапканда, келгени бо.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Деткимче хемчеглери планда

Ак-Довурак хоорайның социал-экономиктиг хөгжүлдези

Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле Тываның Чазаа 2015-2020 чылдарда Ак-Довурак хоорайның социал-экономиктиг хөгжүлдезин деткиир талазы-биле хемчеглерниң планын ажылдап кылгаш, бадылаан. 

Биче болгаш ортумак бүдүрүлге черлерин, орук-транспорт база одалга-энергетика комплекстерин, ЧКА-ны болгаш тудугларны, өөредилгени, культураны база спортту сайзырадырынга таарымчалыг байдалдарны тургузарынче планны угландырган. Федералдыг болгаш регионалдыг күрүне программаларын боттандырбышаан, бюджеттен дашкаар дөстерниң дузазы-биле планнаттынып турары болза: асфальт-бетон заводун ажылдадыры, даг болбаазырадыр комбинатка чаа техниканы садып алыры болгаш даг-дүгү казарын айда 1 муң тонна чедир улгаттырары, республиканың барыын кожууннарының ажыл-агый болгаш эмчи хереглелдеринге дээш Ак-Довуракка кислородтуг станцияны тургузары, автомобиль агрегаттарын болгаш ажыглал техникаларын септээр пунктуну тургузары, ус-тывыш-чазаныкчы мастерскаяны, амыдырал хандырылга төвүн, консервалаан ногаа аймаан бүдүрер цехти организастаары. Чурттакчы чоннуң киржилгезин деткиир сорулгалыг дузалал ажыл-агыйны сайзырадып тура, ажыл чок хамаатыларга күрүне деткимчези көрдүнүп турар.

Улаштыр номчуур...
06.10.2014
БАШКЫ ХYНY-БИЛЕ!

Тываның хүндүлүг башкылары! Республиканың педагогика ажылының хоочуннары!

Силерниң профессионал байырлалыңар-биле эң чылыг болгаш сагыш-сеткилдиң ханызындан байырны хүлээп ап көрүңер!

Башкы – чурттуң чоргааралы болгаш сүлде-сүзүктүң чөленгиижи-дир. Билиглерге уругларны хандыкшыдып, оларның эң үнелиг мөзү-шынарларын сайзырадып, патриоттарны кижизидип, чурттуң келир үезиниң, хөгжүлдезиниң болгаш күчүзүнүң үндезинин тургузуп турар силер. Россияның амгы байдалдарынга улус өөредилгезиниң ажылдакчыларының ажылы күрүне политиказында мурнуку черже үнүп келген. «Башкы» деп сөс кайы-даа дылга төлептиг болгаш хүндүткелдии-биле дыңналыр. Кижи бүрүзүнүң чүрээнде ооң эң эргим кижилери-биле кады Башкы чоруур.Тыва ниитилелге башкының ажылы кезээде онза хүндүткелдиг. 100 чыл хире бурунгаар, 1908 чылда, Туранга баштайгы школаның ажыттынганы-биле Тывага эртем-билиг өөредилгезиниң төөгүзү эгелээн. Чурттакчы чоннуң үжүк-бижик билбес чоруун узуткаар, оларның ажы-төлүн өөредир, тус черниң интеллигенциязын, баштайгы тыва башкыларны болгаш башкы эртемденнерни белеткээр дээш кончуг улуг ажылды янзы-бүрү националдыг башкылар кылган. Россияның аңгы-аңгы булуңнарындан республикага келген орус башкылар Тывага улус өөредилгезиниң системазын тургузарынга аажок улуг үлүүн кииргеннер.

Улаштыр номчуур...
06.10.2014
Башкыларга күрүне шаңналдары

Өөредилгениң чаа аргаларын, амгы технологияларны болгаш төлевилелдерни өөредилге-кижизидилге ажылынга чедиишкинниг шиңгээдип ап турар башкыларның аразынга конкурстарның тиилекчилери башкыларга, республиканың улус өөредилгезинге улуг үлүг-хуузун киирген башкыларга Тыва Республиканың Баштыңының Хүндүлел бижиин, Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын, Россия Федерациязының шаңналдарын тыпсырының байырлыг езулалы дүүн, октябрь 3-те, Чазак Бажыңынга болган. Ону өөредилге болгаш эртем сайыды Каадыр-оол Бичелдей ажыткаш, байырлыг езулалга келген башкыларга байыр чедиргеш, Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хууракка сөстү берген. 

Чазак Даргазының оралакчызы башкыларга байыр чедирип, башкы дээрге кижи бүрүзүнүң чуртталгазында кол кижи-дир деп оларның ажылын бедии-биле үнелээн, Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң, ТР-ниң ДХ-ның даргазы К.Давааның башкыларга байыр чедириишкинин номчуп дамчыткан.

Улаштыр номчуур...
06.10.2014
Анчымаа-Тока аттыг школа

Көп-Сөөк сумузунуң араттары Кызыл-Дагга эге школаны 1948 чылда улусчу арга-биле тудуп эгелээш, 1949 чылдың сентябрьда ажыглалга киирген. Школа тударынга херектиг чудуктарны  арбаннарның өреге бүрүзүнге  хуваагаш, сөөртүп чедирер хуусаазын айтып берген. Араттар бо ажылга кончуг идепкейлиг киришкеннер, чүге дээрге уругларын өөредир школа аалдарның коданнарындан ырак эвеске туттунар, мурнуку чылдарда ышкаш ажы-төлүн ол-бо суурларже аъттыг, чадаг  чедирип, шүүдеп турбас болу бээр.

Шивилиг, Чыланныг, Тура болгаш өске-даа тайгаларга белеткээн  шынарлыг  чудуктар чогуур үезинде тудуг шөлүнге дүшкен. Кызыл-Мажалык, Тээли суурларның школаларының, албан черлериниң бажыңнарын тударынга мергежээн, арга-дуржулгалыг, кончуг шевер Көп-Сөөктүң тудугжуларын школаны тударынга хаара туткан. ТАР-ның Күш-ажыл ордениниң эдилекчизи Хертек Шожун-оол,  Салчак Сүрүң, Салчак Шөмбүл, Иргит Балчын, Салчак Энге, Салчак Намчыл, Иргит Оттуг-оол, Салчак Очур, Хертек Тойбухаа, Хертек Мижит-Доржу болгаш өске-даа хөй санныг тудугжулар школа тудуунга бир демниг ажылдап турганнар.

Улаштыр номчуур...
06.10.2014
Башкыларывыс уттундурбас

Бо чурукту ававыс Севеш Достаковнаның фото-чуруктар, солуннардан материалдар чыып, шыгжап чораан альбомундан тып алган бис. Ону 1949-52 чылдарда тырттырган боор. Ында ол үениң эр башкылары: Каң-оол Күжүгет — чон ону кончуг хүндүлээр, «Узун-Каң-оол башкы» деп адаар чораан, Тавак-оол Хертек — Кызыл хоорайның 2 дугаар школазын мөңгүн медаль-биле дооскан, Шыдыраа Хертек — эки ажылдап чораан аныяк башкыларның бирээзи.

Бо башкылар Кара-Хөл сумузунуң эге школазынга ажылдап турганнар. Ол үеде Кара-Хөл сумузу Барыын-Хемчик кожуунга хамааржыр турган. 1950 чылдар үезинде колхоз даргазы Содунам Намчылович Иргит суурувусту көжүргеш, Дапсы-Аксынга туттурган. Бо хүннерде ол суур хөгжүп, чаагайжып турары бо. «Таакпылаары багай чаңчыл-дыр. Таакпының ыжы чыттыг, ол ыштан кузум тыптыр. Ол кузум кижиниң өкпе-хөрээнге сиңип каар. Таакпылаар улустуң диштери саргарып, баксырап, эрте дүжүп каар. Ынчангаш таакпы тыртып өөренмеңер» --деп, Каң-оол башкы биске үргүлчү чагыыр чораан. Ынчангаш-ла боор, ол үениң өөреникчи оолдары таакпылавас турдувус.

Улаштыр номчуур...
06.10.2014
Аныяк башкылар даңгыраглаан

Башкылар хүнүн уткуштур чылдың-на аныяк башкыларны таныштырар езулал чаагай чаңчыл апарган. Бо чылгы чыскаалга бүдүн республикадан 62 аныяк башкылар кээп киришкен. Байырлыг ажыдыышкынны Тываның сайзыралынга үнелеп четтинмес үлүг-хуузун киирген баштайгы орус башкыларга тураскаалдың баарынга чечектер салырының езулалы-биле эгелээн.

Аныяк башкыларга байыр чедирип, ТР-ниң Чазак Баштыңының оралакчызы А.П.Дамба-Хуурак, ТР-ниң өөредилге болгаш эртем сайыды К.А.Бичелдей, ооң оралакчызы С.М.Ощепкова болгаш хоочун башкылар, школа директорлары чыглып келген. «Уругларны хүндүлээр, чөптүг, шынчы өңнүктери боор бис, оларны кажан-даа хомудатпас бис! Башкы мергежиливисти эки шиңгээдип, үргүлчү билиивисти бедидерин даңгыраглап тур бис! Школавыстың адын сыкпайн, коллегаларывысты хүндүлеп, мергежиливистиң ат-алдарын камгалаарын даңгыраглап тур бис!» — дээн сөстер-биле тураскаал чанында шөлге аныяк башкылар даңгыраан берген.

Улаштыр номчуур...





 

Отчет баннер.png

Obiyasnyaem_RF_300X300.png

нацпроекты тувы.jpg

 достижения.jpg

ФКГС.jpg



Опросный лист по оценке эффективности деятельности руководителей органов местного самоуправления, унитарных предприятий и учреждений, действующих на региональном и муниципальном уровнях, акционерных обществ, контрольный пакет акций которых находится в собственности Республики Тыва или в муниципальной собствености, осуществляющих оказание услуг населению муниципальных образований



?
Направляемые сообщения не являются обращениями граждан, рассматриваемыми в порядке, установленном Федеральным законом от 2 мая 2006 г. № 59-ФЗ «О порядке рассмотрения обращений граждан Российской Федерации».
Расскажите о  проблеме
Написать сообщение



honor_ban.jpg

oatos.png