Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Войти    

Главная

Главное


План праздничных мероприятий, посвященных празднованию Дня Республики Тыва

День Республики Тыва был утвержден как государственный праздник законом республики №143 от 12 февраля 1999 года «О праздничных днях Республики Тыва». В республике этот день является выходным.

Подробнее...

Новости

RSS
29.08.2013 10:28 / Конкурсы
В Туве завершается конкурс по отбору кандидатов на должности судей Конституционного суда республики

Постановлениями Верховного Хурала (парламента) Республики Тыва с 31 июля 2013 года прекращены полномочия четырех судей Конституционного суда Республики Тыва Саая А.П., Салчака О.Л-С., Монгуш С.О., Норбу Ю.Я. Конституционным законом Республики Тыва от 11 июня 2013 г. № 1995 ВХ-1 «О внесении изменений в Конституционный закон Республики Тыва «О Конституционном суде Республики Тыва» численность судей сокращена с 5 до 3-х.

Подробнее...
28.08.2013 20:15 / Образование
В Туве начинаются августовские  педсоветы
29 августа в Туве стартуют традиционные августовские совещания учителей. Утром в Доме Правительства откроется республиканский педсовет, на который съедутся педагоги и руководители школ из всех районов. Главной темой его станут задачи системы образования Тыва в связи с вступлением в силу Федерального закона «Об образовании в Российской Федерации». Как ожидается, с докладом об управлении качеством общего образования в условиях реализации федеральных государственных образовательных стандартов выступит министр образования и науки Каадыр-оол Бичелдей. Участники также обсудят итоги, проблемы и перспективы введения ФГОС в школах столицы республики, обеспечение доступности образования на уровне сельских школ. Запланирована работа по секциям, где многие вопросы, волнующие педагогов, родителей, представителей власти, будут рассматриваться всесторонне. 
Подробнее...
28.08.2013 19:22 / Общество
К освещению  событий,  связанных со 100-летием единения Тувы и России, подключаются ведущие федеральные СМИ

Генеральным информационным партнером 100-летия единения Тувы и России определена Всероссийская государственная телерадиовещательная компания. Как сообщили в Минкомсвязи России, ФГУП ВГТРК окажет развернутую информационную поддержку мероприятиям, посвященным юбилею, в эфире телеканалов «Россия-1», «Россия-Культура» «Россия-24», радиостанций «Радио России», «Маяк», «Вести-FM», а также на информационном портале Вести. ru. Кроме того, журналисты регионального филиала ФГУП ВГТРК ГТРК «Тыва» в режиме реального времени будут отслеживать все этапы подготовки к проведению юбилейных мероприятий. К сотрудничеству также готовы крупнейшие информационные агентства – «ИТАР-ТАСС», РИА «Новости». Они планируют размещать и уже размещают сообщения о ходе подготовки к юбилею и основных событиях, в частности, о мерах, направленных на социально-экономическое развитие республики.

Подробнее...
28.08.2013 16:44 / Сельское хозяйство
В Туве на заготовке кормов  лидируют  Каа-Хемский, Тандинский и Барун-Хемчикский  районы

По информации Министерства сельского хозяйства и продовольствия Тувы, несмотря на неустойчивую погоду, с 21 по 27 августа в республике заметно увеличились темпы заготовки кормов. За неделю селяне убрали без малого 14 тысяч тонн сена и 250 тонн сочных кормов. Всего на утро 28 августа было запасено 59 тыс. 199 тонн грубых кормов и 777 тонн сенажа, что составляет 30, 2 % к плану, то есть почти на уровне 2012 года. Последние два дня на большей части территории республики солнечно, и кормозаготовители стараются наверстать упущенное из-за ливневых дождей время. Лучше всех идет сенокос в Каа-Хемском районе, здесь заготовили уже более 10 тыс. 200 тонн сена (59 % к плану). Прибавка за неделю составила две тысячи тонн. Немного меньше результат у тандинцев – 9 600 тонн (54, 5%). На третьем месте сейчас – Барун Хемчикский район, здесь за неделю увеличили запасы кормов сразу на 15 %, убрали почти 3 000 тонн сена, общий итог – 7 056 тонн (42% к плану).

Подробнее...
28.08.2013 12:50 / Здравоохранение
Депутат ГосДумы Лариса Шойгу передала онкодиспансеру Тувы благотворительную помощь
Депутат Государственной Думы Лариса Шойгу передала руководителю учреждения дорогостоящие лекарственные препараты на общую сумму 345 тысяч рублей, предназначенные для проведения химиотерапии онкобольным. В ходе рабочего визита депутат также ознакомилась с деятельностью лечебного учреждения. Она отметила современное медицинское оснащение, поступившее в диспансер в рамках модернизации здравоохранения, и пожелала медицинскому персоналу повысить качество диагностики и уровень раннего выявления онкозаболеваний, от которого во многом зависит полное излечение больных. Эффективно выполнять эти задачи призваны новый УЗИ-аппарат экспертного класса, диагностическое оборудование, лапароскопическая видестойка для проведения операций, новый рентген-аппарат на три рабочих места. 
Подробнее...
28.08.2013 12:23 / Экономика
Ведомственные целевые программы дают положительные изменения в социально-экономической среде – министр экономики Тувы

По данным регионального Министерства экономики, за счет республиканского бюджета в 2013 году реализуются 36 ведомственных целевых программ с общим лимитом 2 млрд. 864,6 млн. рублей. ВЦП задействованы в дорожно-транспортном комплексе, строительстве, коммунальном хозяйстве, в сферах культуры, образования, занятости населения, физкультуры и спорта. За I полугодие профинансировано 34 программы на сумму 1 млрд. 422,8 млн. рублей (49,7 % от годового лимита). Как отметила министр экономики Елена Каратаева, реализация ведомственных целевых программ позволяет повысить эффективность использования бюджетных средств, исполнительскую дисциплину в министерствах и ведомствах. Это подтверждает и тот факт, что за первое полугодие были выполнены основные запланированные в рамках ВЦП мероприятия. Кроме того, ритмичное финансирование программ свидетельствует о том, что республике в целом выполняется план собственных доходов бюджета.

Подробнее...
27.08.2013 20:55 / Новости России и мира
Президент Владимир Путин поддержит угледобывающие проекты на территории Тувы

Об этом глава государства Владимир Путин заявил в ходе видеоконференции с работниками угледобывающих предприятий, состоявшейся 26 августа. В ней приняли участие генеральный директор Тувинской энергетической промышленной корпорации Руслан Байсаров, глава Тувы Шолбан Кара-оол, рабочие и ветераны отрасли. О ходе работ на Элегестском каменноугольном месторождении Тувы Президенту России доложил Руслан Байсаров. Он проинформировал, что на месторождении начаты вскрышные работы, добываемый уголь, как известно, планируется вывозить по железной дороге через Саянские хребты с выходом на Транссибирскую и Байкало-Амурскую магистрали – на Дальний Восток. 

Подробнее...
27.08.2013 18:24 / Конкурсы
Шолбан Кара-оол призвал всех, кто неравнодушен к Туве, проголосовать за крепость «Пор-Бажын» в рамках проекта «Россия-10»
Во Всероссийском мультимедийном проекте-конкурсе Россия-10 лидируют регионы с миллионным населением. Древняя тувинская крепость «Пор-Бажын» по данным на 27 августа набрала чуть более 18 тыс. голосов и занимает 62 место из 80. Лидером голосования на сегодняшний день является мечеть имени Ахмата Кадырова "Сердце Чечни", которая расположена в Чеченской республике. Этому  объекту отдано  более 14 млн. голосов. Затем следует Коломенский кремль, расположенный в Московской области, набравший 13 млн. 660 тыс.голосов. На третьем месте символ Тульского края Богородицкий музей-заповедник, получивший 950 тыс. голосов. «Сможет ли крепость «Пор-Бажын», успешно преодолевшая первые этапы голосования, выйти в «тридцатку» лучших туристических объектов России и попасть в финал – зависит от желания всех, кто неравнодушен к Туве. При всеобщей поддержке, я думаю,  мы сможем поднять наш объект в общем рейтинге, - считает глава Тувы Шолбан Кара-оол. – Поэтому я призываю всех вас, дорогие мои земляки, проявить патриотическую активность, зайти на сайт 10russia.ru, найти крепость «Пор-Бажын» и проголосовать за нее. 
Подробнее...
27.08.2013 16:52 / Энергетика
Минпромэнерго Тувы представит схему теплоснабжения городов и населенных пунктов республики

Разработка схем теплоснабжения городов и населенных пунктов, направленная на комплексную реконструкцию системы - одна из главных задач, поставленная главой Тувы Шолбаном Кара-оолом перед Министерством промышленности и энергетики региона. Премьер в начале текущего года потребовал от руководства Минпромэнерго проделать полный анализ ситуации, сделав главный упор на перспективные решения по всем крупным теплоэлектроцентралям. Первому вице-премьеру Михаилу Козлову и министру промышленности и энергетики Роману Кажин-оолу было поручено сформировать рабочие группы из специалистов для изучения проблемы и разработки схемы ее технологического, организационного и ресурсного решений. Сегодня Роман Кажин-оол проинформировал, что в рамках исполнения работ по разработке схем теплоснабжения городов Ак-Довурак, Шагонар и населенных пунктов Хову-Аксы и Чаа-Холь республику посетили представители компании из Санкт-Петербурга ООО «Объединение энергоменеджмента», с которой заключен госконтракт на разработку схем теплоснабжения указанных объектов в соответствии пройденными конкурсными процедурами. 

Подробнее...
27.08.2013 13:13 / Дети
Премьер Шолбан Кара-оол с сыном решили подарить учащимся из многодетных семей  школьную форму
Глава Тувы Шолбан Кара-оол подарит учащимся из многодетных семей школьную форму. Как отмечает на своей странице «Вконтакте» глава региона, такое решение было принято совместно с сыном Валерием, который в этом году перешел в 5 класс. Премьер сообщил, что в правительстве была обсуждена подготовка школ к новому учебному году. В этом году за парты сядут 54,7 тыс. детей, первоклассников из них будет 5230. Кара-оол обозначил особые контрольные цифры: многодетных семей - 12968; детей-сирот - 4968. «Мы решили в этом году одеть в школьную форму детей обучающихся в школах-интернатах за счет средств бюджета. 
Подробнее...

Фоторепортажи




Парад в честь 76-ой годовщины Победы в Великой Отечественной войне в г. Кызыле, 09.05.2021.


В Туве прошел V Республиканский слет «Рабочие профессии ХХI века»


Глава Тувы пообщался в очередях с пенсионерами Тандинского района


Глава Тувы поздравил энергетиков с профессиональным праздником на торжественном собрании





 
Медээлер
RSS
30.09.2014
Хөй-ниити каттыжыышкынын тургузар

Тываның Баштыңы «ВКонтакте» четки таварыштыр дилег кылган хамаатылар-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы хууда ээлчег езугаар чон хүлээп ап тургаш, Виктория Шипуля-биле ужуражылга үезинде өскүс уругларның хөй-ниити организациязын тургузар дугайында эгелекчи саналын киирген. Виктория – өскүс, бо хүннерде оран-бажыңы чогундан Кызылда бичии постинтернатта чурттап турар. Ол өскүс салым-чолдуң нарын айтырыгларын билир болгаш, ада-иезиниң азыралы чок арткан бичии уругларның постинтернат талазындан үделгезиниң дугайында бодунуң бодалын илереткен. Өскүс бичии уругларның кол айыылы – интернаттың ханаларындан чоруткаш, олар таварылгаларның хөй нуруузунда боттарынга ооргаланыр апаар. Боттуг арга-мергежил чогундан, боттарының эргелерин болгаш хүлээлгелерин билбезинден, амыдыралга багай чаңчыккан интернаттың доозукчулары арай боорда ажылдар тып, тускай ортумак болгаш дээди өөредилге черлеринче кирип алыр. Оларның хөйү анаа-ла мөгүдеп, дүпче кире бээрлер. Постинтернат талазындан үделге интернаттың өөреникчилерин боду баш миннир амыдыралга психологтуг, моральдыг, материалдыг талазы-биле белеткээр, оларның эң-не кошкактарының бут кырынга турарынга дузалаар ужурлуг. «Өскүстерниң эң чидиг нарын айтырыы – чуртталга бажыңнарын алыры» – деп, Виктория чугаалаан.

Улаштыр номчуур...
30.09.2014
Юрий Кара-оол: «Визирьниң тиилелгези— бистиң шуптувустуң чедиишкинивис-тир»

Аът спорту

Тываларның шагдан тура эрттирип келген маргылдаазы – аът чарыжы узун хемчээлдиг дистанцияларда эртип турар.  Улуг,  аныяк, чүгүрүк малдар болгаш чоруктуг, челер, чыраалаар, улуг база  аныяк малдар чарыжын эрттирери чаңчылчаан.

Аът малга ол хире сонуургалдыг чонга ипподромга чаржырының  үш хевирин сайзырадырынга хамаарыштыр ТР-ниң Аът федерациязы хемчеглерни ап эгелээн. Бо талазы-биле бүрүн дерилгелиг үш хевирниң (трое­борье) танцылаар, шураар, маңнаар аъттар маргылдаазынга амгы үеде Тываның адын камгалап, Визирь дээр чеди харлыг аът киржип турар. Сентябрь 15-те найысылалда чаарттынган «Азия төвү» тураскаалының чанынга Визирьниң «ажыл-чорудулгазын» аъттың ээзи, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) депутады Юрий Кара-оол мын­чаар таныштырды: «Тываның Россияга бактаап киргениниң база Кызыл хоорайның үндезилеттинип тургустунганының 100 чылын таварыштыр хакас өңнүктеривистиң белекке берген аъды чедиишкиннерлиг болуп турары өөрүнчүг. Визирьниң тиилелгези — бистиң шуптувустуң чедиишкинивис-тир.

Улаштыр номчуур...
30.09.2014
Баштайгы тыва херээжен депутат

Төөгүнүң арыннары

Чоргаарланып чоруур чаңгыс чер-чурттуувус, ССРЭ-ниң Дээди Совединиң Националдар Совединиң депутадынга  тыва чоннуң мурнундан соңгуткан бир дугаар ие-херээжен Сереңмаа Ак-Баштыговна Ооржак дугайында бо чаа эрткен соңгулдалар-биле холбаштыр база катап чылыы-биле сактып өөрдүвүс. Ол, шынап-ла, Тывавыстың төөгүзүнге мөңгеде артар төөгүлүг болуушкун-дур. Бо кайгамчык аваның үлегер-чижээн салгалдары сагып арткан. 

Ооржак Сереңмаа Ак-Баштыговна 1884 чылда Чыргакы сумузунуң Теве-Адыр деп черге ядыы, хөй ажы-төлдүг өг-бүлеге төрүттүнген. Ачазы чазаныр уран-шевер кижи чораан. Ядыы, түреңги чуртталганың бергелерин Сереңмаа кара чажындан көрген болгаш, амыдыралдың эки талаларын шиңгээдип алырынче чүткүлдүг чораан. 1937 чылда бодунуң кызымаа-биле номчуп, бижип өөренип алган. Өг-биле тудуп, Шеми сумузунга ажылчын допчу намдары эгелээн. Ол үеде тургустунуп эгелээн херээжен чон ортузунга ажыл чорудар шимчээшкинниң идепкейлиг киржикчизи болуп,  үлегерлиин чонунга көргүзе берген.

Улаштыр номчуур...
30.09.2014
«Кадыкшылдың оруу» — Тере-Хөлде

Губернатор төлевилели

Улуг кижилерге болгаш уругларга эмчи дузазын көргүзер бригада Тываның чедери берге кожууннарының бирээзи — Тере-Хөлде чеде берген.

Бо удаада уруглар эмчилеринге улуг хүлээлге онаашкан — олар 7,10, 14 харлыг  болгаш бир хар четпээн назылыг уругларның, а ол ышкаш өскүс болгаш хайгааралда турар чаштарның  шинчилгезин эрттиргеннер. «Кадыкшылдың оруу» бригаданың бо чылын сөөлгү баар чери ол болган. Келир чылдың чазын база эмчилер Тываның суурларынче чоруптар. Эмчилер бригадазы Кунгуртугга вертолет-биле ужудуп келгеннер, оларны мурнай үнген эмнелге-диагностика албаны специалистерни кожуун эмнелгезинге манап турган. Шинчилгениң баштайгы үе-чадазын эрткен улуг кижилерни карак, бүүрек аарыгларының талазы-биле хыналдаже чоруткан. Кылдынган ажылдарның түңнелин сайгарып турар. Эндокринолог эмчилер Тожу азы Улуг-Хем кожууннарның чурттакчыларынга деңнээрге, Тере-Хөлде семириир чоруктар хөй болуп турарын илереткен.

Улаштыр номчуур...
30.09.2014
Мал чеминиң белеткели дооступ турар

Мал чеминиң белеткелиниң талазы-биле даалгаларын күүседип алган Улуг-Хем болгаш Сүт-Хөл кожууннарның соон дарый дыка хөй кожууннар белеткел ажылдарын дооскан.

Эрткен неделяда Бай-Тайганың, Барыын-Хемчиктиң, Чөөн-Хемчиктиң, Каа-Хемниң, Таңдының, Чеди-Хөлдүң болгаш Кызылдың ишчилери планнарын күүсеткеннер. Улуг-хемчилер планнаттынганындан 15 хуу хөй сигенни белеткээннер, барыын-хемчикчилер — 13 хуу. Каа-Хем, Таңды болгаш Чеди-Хөл кожууннар баш удур санаан көргүзүглерни 4-5 хуу ажыр боттандырганнар. Өвүр болгаш Бии-Хем кожууннарның ишчилери планының 90 ажыг хуузун күүседип алганнар, хожудап турган ажыл-агыйлар темпизин дүргедеткен.

Улаштыр номчуур...
30.09.2014
Моолдуң болгаш Сибирь Байкалының бурунгу культуразы

«Моолдуң болгаш Сибирь Байкалының бурунгу культуразы» деп делегейниң эртем конференциязы Тывада болуп турар.

Азияның Төп болгаш Мурнуу-Чөөн регионнарының төөгүзүнүң болгаш археологиязының айтырыгларын сайгарар эртемденнер шуулганы Кызылга 2010 чылдан бээр чыл санында эртип келген. Ужуражылганың болур черин шилип алган чылдагаанын тайылбырлап тура, конференцияның харыысалгалыг секретары, төөгү эртемнериниң кандидады, Тываның күрүне университединиң бүгү-ниити төөгү болгаш археология кафедразының доцентизи Елена Айыжы мынча дээн: «Бот-боттарын доктаамал солуп келген аңгы-аңгы үелерниң белдиринде турар Тыва чурту археологтарга улуг тывыш болуп турар. Аңгы-аңгы үелерниң төөгүлүг тураскаалдары мында базым санында таваржыр. Сонуургак эртемденнерниң тып алыры кайгамчык ажыдыышкыннар хөй. Хааннар­шынаазында скиф үезиниң «Аржаан-2» деп делегейге билдингир базырыкты шинчилээниниң төөгүзүн чугаалаарга-ла, четчир».

Улаштыр номчуур...
30.09.2014
«Бистиң ажыл-херектеривистиң үндезини соңгукчуларның чаа чагыглары болур»

Сентябрь 14-те болган Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттарының соңгулдаларынга «Чаңгыс демниг Россия» партиязы көскү тиилелгени чедип алган.

Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттарының соңгулдаларынга «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның девискээр салбырының кандидаттары соңгукчуларның хөй кезииниң бадылалын алганы-биле холбаштыр Ирина Самойленко, Каң-оол Даваа, Вячеслав Ховалыг, Иван Чучев, Юрий Кара-оол дээш, өске-даа бөлүк депутаттар кыска парлалга ужуражылгазын эрттирген.

Улаштыр номчуур...
30.09.2014
Ча — бурунгунуң чепсээ

Тывага дыка үр үе дургузунда аңгы ок-чепсекке ча хамааржып турганын төөгүнүң материалдары бадыткап турар. Янзы-бүрү аң-меңни аңнаарының аргаларының хөй кезии ча-биле аңнаашкындан хевирлеттинип тывылган деп болур.

Бурун шагда уранхайлар чаны тал, сөөскен ыяштан, те мыйызындан кылып ап чорааннар. А чаның кирижин 2 сувай инектиң азы улуг шарының сиирин кургадып алгаш, чымчадыр соктааш, өрээш, кириш кылып ап турганнар. Азы соок малдың кежин чиңгеледир өрээш, ону борбакталдыр тыртып тургаш, киришти кылып ап чорааннар. Чаның согунун хадың, тал ыяштан, кес талазын даас дээр куштуң, эзирниң чүү-биле кылып ап турган. Согуннуң бажын баштай шиш даш-биле, сөөк-биле, сөөлүнде демир-биле кылып ап турар апарган.

Улаштыр номчуур...
30.09.2014
«Чаңгыс демниг Россия» тиилээн

алының (парламентизиниң) депутадынга соңгулдалар хүнү

Тываның парламентизинче соңгулдаларга бүзүрелдиг тиилелгени «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партия чедип алган.

№ 34 соңгулда комиссияларының аразындан 30 соңгулда комиссияларының протоколдарынга үндезилеп,  соңгулдаларның даартазында хүн, сентябрь 15-те, эртенгиниң 8 шакта үндүрген баштайгы түңнелдер ону көргүскен. Комиссияларның түңнеп көрген бюллетеньнериниң 83,77 хуузунда «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның девискээр салбырының кандидаттарынга соңгукчулар боттарының бадылаашкынын берген болган. Олар дээш Сүт-Хөл кожууннуң соңгукчуларының 99,45 хуузу үннерин бергенин баштайгы түңнелдер көргүскен. Бо дээрге ук политиктиг партияның девискээр салбырының республикада эң бедик көргүзүү. Тес-Хем кожууннуң соңгукчуларының – 98,98 хуузу, Чаа-Хөл, Тере-Хөл кожууннарда – 97 хуузу, Бай-Тайга кожуунда 96,48 хуу хирези эрге-чагырга тудуп турар партияның кандидаттары дээш бадылаан. Кызыл хоорайда алды соңгулда округтарында соңгукчуларның 79,17 – 84,88 хуузу «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның девискээр салбырының кандидаттарын деткээн.

Улаштыр номчуур...
30.09.2014
Тываның Баштыңы бадылаан

2014 чылдың сентябрь 14 — Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) депутадынга соңгулдалар хүнүнден

Каа-Хемниң Западный №86 соңгулда участогунга Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол барып бадылаан. «Соңгукчуларның идепкейлиинге сеткил ханып, бо хүн эки хөөннүг тур мен. Бистиң республиканың амыдыралынга аажок чугула болуушкунда агаар-бойдус база черле эки, таарымчалыг-дыр» – деп парлалга төлээлекчилеринге кыска интервью үезинде илереткен. 

Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылдаанын таварыштыр бистиң республикаже күрүнениң Баштыңы Владимир Путин келгениниң соонда, дораан эртип турар соңгулдалар регионга аажок улуг ужур-дузалыг деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн. «Оларның түңнелинде политиканың быжыын болгаш хөй-ниитиниң чаңгыс эп-найыралын кадагалаары хамааржыр. Ниитилелди сырый каттыштырары база сорулгаларның чаңгыс аайы республиканың бурунгаар шимчээшкининиң кол негелдези болур. Юбилейлерге белеткел үезинде республиканың чедип алган тургузукчу, чогаадыкчы чүткүлүн арттырар ужурлуг бис. Чаа 100 чылда бистиң республиканың дүрген сайзыралы дээш Тываның чону шын шилип алырынга бүзүрээр мен» – деп, Тываның Баштыңы чугаалаан.

Улаштыр номчуур...
30.09.2014
Соңгукчулар идепкейлиин көргүскен

Тывага 11.20 шакта 16 хуудан хөй соңгукчулар барып бадылаан. Республиканың соңгулда комитединиң медээзи-биле, эртенгиниң 10 шакта Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) ийиги чыыжының депутаттарын соңгуурунга 27 387 соңгукчулар, азы даңзыже киирген чоннуң ниити түңүнден 16,12 хуузу кээп киришкен.

16,12 хуунуң ниити түңүнден 9,31-и хуусаа бетинде соңгаан­нар. Олар дээрге колдуунда ырак турлагларда чурттап турар малчыннар база ол ышкаш чоокта чаа төнген юбилейлер таварыштыр келген, өске хоорайларда өөренип турар элээн хөй сургуулдар. Тоорук сезону келген болгаш, тайга эдээнде  кожууннарда тывыштар дээш аргаларже чоруп турар чурттакчы чон база хуусаа бетинде бадылаан.

Улаштыр номчуур...
30.09.2014
Тывада хөй кижи бадылаан

Бадылаашкыннарның чаңгыс аай хүнүнде (сентябрь 14-те) Сибирьниң федералдыг округунуң (СФО-нуң) чурттакчылары губернаторларны, муниципалитеттер баштыңнарын болгаш аңгы-аңгы деңнелдерниң депутаттарын соңгааннар. 

Новосибирскиниң, Красноярск болгаш Алтай крайларның, Алтай Республиканың чурттакчылары  губернаторларын шилээннер, Хакасияда, Тывада  болгаш Забайкальеде депутаттар соңгулдалары болган. Новосибирск областың губернаторунуң соңгулдаларынга 12 шактың байдалы-биле соңгукчуларның 12,3 хуузу бадылааннар. Областың соңгулда комиссиязының даргазы Юрий Петухов бадылаашкыннар оожум байдалга эртип турар деп дыңнаткан. Ол областың губернатору албан-дужаал дээш үш кордакчы — регион баштыңының хүлээлгезин түр күүседип турар Владимир Городецкий («Чаңгыс демниг Россия») болгаш регионнуң хоойлужудулга хуралының депутады Анатолий Кубанов («Чөптүг Россия») болгаш РФ-тиң Күрдума депутады Дмитрий Савельев олар демисешкеннер.

Улаштыр номчуур...
30.09.2014
Оргу черге өөн өглеп, оъттуг черге малын малдап…

Кайы-даа шагда мал ажыл-агыйы Тываның көдээ черлериниң кол  өзээ бооп келген. Малчын өг-бүлелер чүс-чүс чылдарны өттүр чаагай езу-чаңчылдарны камгалап-кадагалап, салгалдарга дамчыдып арттырган. А олар ада-өгбелериниң чымыштыг ижин уламчылап чоруур. 

Чылдан чылче республиканың удуртулгазы мал ажылынче доктаамал кичээнгейни салып, деткимчени үргүлчү көргүзүп келген. Күрүне деткимчезин алыры-биле аңгы-аңгы чаа аргалар тыптып турар. Тараачын ажыл-агыйын сайзырадырынга болгаш эгелеп чоруур фермерлерге дуза чедирери-биле төлевилел езугаар көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелерин тургузуп ап, мал садып алгаш, ажылының эге таваан салгаш, шуудадыр ажылдай берген ажыл-агыйлар бар. Малды чай-кыш, дыштаныр шөлээ чок кадарарынга чүгле эрес-кежээ, кызымак кижилер тааржыр. Көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелери, арат, фермер ажылдары база белен эвес. Малды семиртип кадарары-биле малчын кижи турлаг-хонаштар кезип, көжүп чоруп бээр. Хонган черинге кажаа-хораазын кылыр, өөн өглээр,  мал чеминге сиген-ширбиилди белеткээр дээш, ажыл-ла хөй.  

Улаштыр номчуур...
14.09.2014
Найысылалдың төлептиглеринге

Сентябрь 11-де Орус культура төвүнге Кызыл хоорайның муниципалдыг албан черлериниң ажылдакчыларын база хоочуннарын чыып, байырлыг байдалга шаңнап-мактаан.

Зал долдур чыылган чонга «Найысылал» бөлүүнүң ыраажылары байыр чедирип, аян туткан соонда, Кызыл хоорайның мэри В.Т.Ховалыг биле Төлээлекчилер хуралының баштыңы Д.И.Оюн юбилейлиг медальдарны, хүндүлел бижиктерни база өөрүп четтириишкиннерни шаңналдарга төлептиг хоочуннарга тывыскан.  Кызыл хоорайның социал-экономиктиг, культурлуг хөгжүлдезинге улуг үлүг-хуузу, хөй чылдарда үре-түңнелдиг ажылы дээш база Россия биле Тываның демнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайның тургустунганының 100 чылын таварыштыр юбилейлиг медальдар-биле 45 чыл күш-ажыл стажтыг инфекционист эмчи Тамара Алексеевна Асташеваны, 60 чыл башкылаан, хөй-ниитичи Раиса Исхановна Биче-оолду, көдээ ажыл-ишчи, партия албанының хоочуну Мартыс Ховалыгович Дапыкты, 40 ажыг чыл стажтыг эмчи сестразы, хөй-ниитичи Анна Борисовна Даргатты,  «Тыва» КТРК-ның хоочуну, Россияның культуразының тергиини Галина Темировна Дүгержааны, Кызылдың күрүлетпүр комбинадының хоочуну, амыдырал хандырылга албанының тергиини, даараныкчы Телгер Чамбаловна Енданны, социал хандырылганың хоочуну,

Улаштыр номчуур...
14.09.2014
«Өгбелерниң чагыын ёзугаар чурттаар»

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың буддистеринге Камбы-ламаның мөчээни-биле холбаштыр кажыыдалын илереткен.

Тываның Камбы-ламазы Тензин Цультим аар аараанының соонда элекке мөчээн. «Шажын баштыңын оксунганындан республиканың чону улуг чидиригге таварышкан. Тензин Цультим башкы чүгле буддизмни сайзырадырынга эвес, ниитизи-биле чоннуң угаан-бодал культуразын бедидеринге, республика девискээринде чурттап турар бүгү чоннарның аразынга чөпшээрежилгени болгаш чаагай харылзааларны камгалап арттырарынга хөй-ле чүүлдерни кылган. Ону чүгле найысылалга эвес, эң ырак суурларга база чон таныыр турган. Ооң мөзү-бүдүжү чымчак-даа болза, арагалаашкын дээн ышкаш багай чүүлдер-биле эптешпес чораан. Амыдыралдың кадык хевири дээш ол доктаамал туржуп келген. Чүдүлгелерниң болгаш улустарның тайбың догуннаашкынын, республикага тайбыңны болгаш чөпшээрежилгени, ону сайзырадыр талазы-биле кады күш-ажылды аажок үнелиг эртине деп санап чораан. Бистиң Камбы-ламавыстың мындыг чагыын кажан-даа утпаалыңар: «Кижи бүрүзү бодунуң сагыжында чүдүп чоруур. Кол чүүл — өске чоннарның культуразын хүндүлевишаан, өгбелерниң чагыын езугаар чурттаары болур».


Улаштыр номчуур...