Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Войти    

Главная

Главное


В Туве улучшат работу по оказанию помощи людям с ментальными нарушениями

В Туве с рабочим визитом находится команда экспертов региональной благотворительной общественной организации «Центр лечебной педагогики» во главе с членом Совета при Правительстве РФ по вопросам попечительства в социальной сфере Анной Битовой. Специалисты прибыли по приглашению руководства республики для оказания методической и иной поддержки местным организациям социального обслуживания, а также чтобы провести консультации и курсы повышения квалификации, в том числе по оказанию психолого-педагогической помощи родителям детей с расстройствами аутистического спектра.

Подробнее...

Новости

RSS
18.10.2013 10:41 / Мероприятия
РЖД и ТЭПК заключили соглашение о сотрудничестве в области организации железнодорожных перевозок грузов

ОАО "Российские железные дороги" /РЖД/ и ООО "Тувинская энергетическая промышленная корпорация" /ТЭПК/ заключили соглашение о взаимодействии и сотрудничестве в области организации железнодорожных перевозок грузов. Документ подписали президент РЖД Владимир Якунин и гендиректор ТЭПК Руслан Байсаров. Соглашение предусматривает организацию вывоза гарантированных объемов грузов с Элегестского угольного месторождения Тувы, а также развития сопутствующей железнодорожной инфраструктуры.

Подробнее...
18.10.2013 10:11 / Муниципалитеты
В Туве главы муниципалитетов могут поплатиться должностями за неисполнение поручений по сносу или передаче предпринимателям бесхозных строений
Объявленная главой Тувы кампания по ликвидации заброшенных объектов и недостроев может стать решающим испытанием на соответствие должности для сити-менеджеров ряда поселений республики. 17 октября об этом на совещании о ходе исполнения поставленной Шолбаном Кара-оолом задачи заявил вице-премьер Тувы Артур Монгал, которому премьер поручил курировать данный участок деятельности. «Вынужден буду ставить перед главой и правительством республики вопрос о возможности отстранения от должностей муниципальных чиновников, которые оказались неспособны организовать в своих поселениях даже снос или раздачу предпринимателям бесхозных строений, не говоря уж о строительстве новых объектов», - предупредил, в частности, вице-премьер. 
Подробнее...
17.10.2013 17:38 / Здравоохранение
В Туве совершенствуют организацию лекарственного обеспечения

Вопросам улучшения организации лекарственного обеспечения и ценовой доступности важнейших лекарственных средств было посвящено совещание в Правительстве Тувы, которое прошло под руководством вице-премьера Анатолия Дамба-Хуурака. Как доложил заместитель министра здравоохранения республики Кудер Монгуш, в ведомстве считают целесообразным создание органа, который должен заняться координацией фармацевтической деятельности на территории республики. В настоящее время в обеспечении медицинских организаций необходимыми препаратами участвуют четыре структуры.

Подробнее...
17.10.2013 15:29 / Юбилеи
В Туве готовятся отметить очередной юбилей комсомола

По инициативе ветеранов молодежного движения республики в конце октября в Кызыле пройдет ряд мероприятий, посвященных 95-летию образования ВЛКСМ. В Национальном музее предполагается развернуть выставку, экспонаты которой расскажут об истории Революционного союза молодежи Тувинской Народной Республики, о делах тувинского комсомола и людях, чья молодость прошла под знаком служения идеям социальной справедливости. На страницах газет, с экранов телевизоров ветераны поделятся своими воспоминаниями о годах комсомольской юности, расскажут, чем был для них комсомол, какую роль сыграл в их дальнейшей судьбе.

Подробнее...
17.10.2013 14:45 / Мероприятия
В Туве избран председатель Конституционного суда

Судьи Конституционного суда Тувы тайным голосованием избрали своего председателя. Им стал Аяс Саая, который возглавлял и прежний состав КС. Его кандидатура в соответствии с законом РТ «О Конституционном суде Республики Тыва» была представлена главой региона. Срок полномочий председателя Конституционного суда – 2 года. Всего в его составе – трое судей. Напомним, постановлениями Верховного Хурала (парламента) республики от 4 сентября 2013 судьями на пятилетний срок полномочий года были назначены Аяс Саая и Оскал-оол Салчак. Полномочия судьи-секретаря Олега Дубровского продолжаются до 29 декабря 2014 года. Напомним, в прежнем составе КС было пять судей, председатель избирался сроком на три года. 

Подробнее...
17.10.2013 14:58 / Здравоохранение
Министр здравоохранения Тувы проинспектировал больницу труднодоступного Монгун-Тайгинского района
Министр здравоохранения Тувы Орлан Донгак побывал с рабочей поездкой в одном из самых отдаленных и труднодоступных районов Тувы – Монгун-Тайге. Целью стала проверка деятельности районного лечебного учреждения и ознакомление с организацией системы здравоохранения кожууна. Руководство министерства побывало во всех отделениях Монгун-Тайгинской ЦКБ, встретилось с коллективом ЛПУ и обсудило наиболее актуальные проблемы охраны здоровья граждан на совместном с местными органами самоуправления совещании.  Орлан Донгак также провел личный прием граждан. В ходе состоявшихся встреч было отмечено, что районная больница при деятельной поддержке местных органов власти создала достаточно эффективную организацию работы здравоохранения.  
Подробнее...
17.10.2013 13:01 / Мероприятия
Глава Тувы Шолбан Кара-оол предложил создать Фонд возрождения и защиты тувинской овчарки
Глава региона Шолбан Кара-оол предложил создать специальный Фонд возрождения и зашиты древней породы собак – тувинской овчарки. В ближайшее время он намерен провести рабочую встречу по этому вопросу с учеными генетиками республики, которые занимались исследованием данной породы и предпринимали меры по разведению собак. Среди них кандидат биологических наук, преподаватель генетики Чодураа Доржу, которая активно участвовала в экспедициях с учеными Института общей генетики им. Н.И. Вавилова РАН. На своей странице ВКОНТАКТЕ глава Тувы написал: «Мне кажется, что мы иногда теряем опору в современной жизни,  все дальше уходим от своих истоков и привычного окружения. Нашим предкам в не простых климатических условиях порой выживать помогал верный конь. Это правда. Поэтому целенаправленно мы возвращаем, хотя бы через праздник животноводов «Наадым», почет и уважение к нашему скакуну. Именно тувинская порода лошади прославила воина и труженика. 
Подробнее...
17.10.2013 11:53 / Конкурсы
В Туве прошли конкурсы мастерства среди работников дорожно-транспортных профессий

Накануне профессиональных праздников – Дня работников дорожного хозяйства и Дня автомобилиста – в республике в результате конкурсов профессионального мастерства были определены лучшие экскаваторщики, автогрейдеристы, водители. Местом проведения состязаний, организованных Министерством дорожно-транспортного комплекса совместно с ФКУ «Управление автомобильной магистрали М-54 «Енисей», в этом году было выбрано местечко Бегреда, в 40 километрах от Кызыла по трассе Кызыл – Абакан. 

Подробнее...
16.10.2013 17:04 / Экономика
В Правительстве Тувы  прорабатываются возможности сотрудничества с  Внешэкономбанком

Вопросы сотрудничества республики с Внешэкономбанком обсуждались сегодня на заседании регионального Совета по улучшению инвестиционного климата с участием директора представительства ВЭБа в г. Красноярске Андрея Панченко. Как отметил, приветствуя гостя, первый вице-премьер Михаил Козлов, республика заинтересована в сотрудничестве с крупнейшей государственной финансовой корпорацией России, выполняющей функции Банка развития. На территории Тувы в настоящее время реализуются крупные инвестиционные проекты, которые могут представлять серьезный интерес для ВЭБа. В свою очередь, регион стремится создавать все необходимые условия для привлечения инвестиций. В частности, разработан и внедряется Стандарт деятельности органов государственной власти по улучшению инвестиционного климата.

Подробнее...
16.10.2013 15:10 / Сельское хозяйство
Хозяйства Тувы подали заявки в ОАО «Росагролизинг» на приобретение 82 единиц сельхозтехники

Как сообщает Министерство сельского хозяйства и продовольствия Тувы, ОАО «Росагролизинг» возобновляет свою деятельность в регионе. Осенью этого года представители акционерного общества провели рабочие семинары с участием фермеров, глав многочисленных крестьянских хозяйств, кооперативов, ГУПов и МУПов, руководителей крупных сельхозпредприятий, а также участников республиканских целевых программ по развитию мясного животноводства. С 4 по 7 октября специалисты «Росагролизинга» провели работу по заключению договоров. От 38 хозяйств разных форм собственности поступило 79 заявок на приобретение 82 единиц техники (комбайнов, тракторов, прицепных орудий, автомашин разных марок).

Подробнее...

Фоторепортажи

Пребывание в Туве Чрезвычайного и Полномочного Посла КНР в России

02.05.2017

Глава Тувы посетил центр скорой медицинской помощи

02.05.2017

Площадь Арата 1 мая

02.05.2017

Тувинскому политтеху 65 лет

28.04.2017

Реконструкцию Молодежного сквера обсудили коллегиально

17.04.2017

Развития геологии и добычи в Туве

11.04.2017

Презентация книги «Судьба шаманки»

10.04.2017

Гражданская акция "Вместе против терроризма"

08.04.2017

Тувинский политехнический техникум празднует 65-летие

08.04.2017

Первенство Сибирского федерального округа по боксу среди юниоров 17-18 лет в Республике Тыва

01.04.2017

В Туве определятся участники чемпионата России по боксу среди юниоров

29.03.2017

По призыву Главы Тувы на сходах граждан в Ак-Довураке  и Кызыл-Мажалыке решено усилить борьбу с незаконной продажей алкоголя

17.03.2017

В Туве заработал еще один мясоперерабатывающий комплекс

13.03.2017

Прослежу закрытие «адресов» в Ак-Довураке, откуда торгуют алкоголем – Глава Тувы

12.03.2017

Совет директоров Тувы: Повысить качество подготовки к ЕГЭ – главная задача

12.03.2017

Глава Тувы рассказал Клубу редакторов об итогах поездки в Москву

09.03.2017

Глава Тувы обеспечит 11 московских студентов, победивших в турнирах  по волейболу и баскетболу, авиабилетами до Кызыла

07.03.2017

В Туве частушками и веселыми забавами отметили Масленицу

26.02.2017

Чабанская стоянка Маргариты Ооржак близ села Кур-Чер (Целинное) стала центром празднования Шагаа местными аратами

25.02.2017

Церемония вручения госнаград Республики Тыва, 21 февраля 2017 г.

21.02.2017


 
Медээлер
RSS
24.10.2014
70 чыл-биле байыр чедириишкиннери
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адынга Россияның политиктери Николай Рыжковтан болгаш Геннадий Зюгановтан байыр чедириишкиннериниң телеграммалары келген. 
Олар регионнуң удуртукчузун болгаш хөй националдыг республиканың чурттакчыларын ССРЭ-ниң составынга Тыва Арат Республиканың каттыжып киргениниң октябрь 11-де демдеглээни 70 чылы-биле байыр чедиргеннер. Байыр чедирген телеграммаларда мындыг сөстер бар:
«Хүндүлүг Шолбан Валерьевич! ССРЭ-ниң составынга Тыва Арат Республиканың эки тура-биле каттыжып киргениниң 70 чыл байырлалы-биле Силерге чүректиң ханызындан байыр чедирип тур мен. Бот-догуннаан күрүнелиг-даа болза, тыва чон бодунуң күзелин езугаар Россияның чоннары-биле каттышкан. Россияның составынга тывалар бажың-балгаттыг, өг-бү­­лелиг апарганнар. Ол болуушкуннуң түңнели төөгүлүг  ханы үндезинниг. Ол түңнел аңгы-аңгы салгалдың, сөөк-язының, политиктиг үзелдиг кижилерни чаңгыс аай хөй националдыг чон кылдыр каттыштырган. ССРЭ-ниң Дээди Совединиң Чөөн Сибирьден, ооң иштинде Тывадан депутады турган үемни улуг сеткил ханыышкын-биле сактыр мен. Бөгүнгү Тыва — федерацияның дең эргелиг болгаш аныяк субъектизи. Совет үеде ону келир үеже чүткүлдүг республика деп адап турган.
Улаштыр номчуур...
24.10.2014
Байырлалдар соонда бодалдарым
1980 чылдарда Москвага сургакчылап чеде бергеш, Саң-хөө яамызының харыысалгалыг ажылдакчызы, акша-көпеекти хала чокка шиитпирлеп бээр А.Кальваның өрээлинге кире бээримге, олурган улустарга мени таныштыргаш, мынча дээн: «Я в Кызыле был, прекрас­ный город, посмотрел памятник «Центр Азии», вода Енисея чистая-чистая!» — деп чугаалангаш, менче хүлүмзүрүп органын сактып олур мен. Ынчан Кызылга бо ышкаш онза, чараш, көрүштүг чүүлдер турбаан.
Саң-хөө яамызынга ажылдап тургаш, Москваже 10 хире чыл дургузунда үзүк-сок­саал чок сургакчылап, Тываның амыдыралынга эргежок чугула акша-хөреңги дугайында айтырыгны шиитпирлээр дээш кандыг бергелерге таварышпаан дээр. Ынчалза-даа салдынган сорулгавыс багай эвес күүсеттинип турган. Тывага Соңгу чүктүң деңнели-биле немелде төлевир дээш чугаалажып чоруп турувуста, экономика сайыдының оралакчызы: «Живете в самом Центре Азии, еще северную надбавку к зарплате просите» — дээш удурланырга, аңаа улуг тайыл­быр бээр ужурга таварышкан бис…
Улаштыр номчуур...
24.10.2014
Ондактыг оруктарда — чаштар

Сөөлгү үеде орук озал-ондаа хөйү-биле  болуп турары чажыт эвес. Ылаңгыя орук озал-ондаанга хилинчек чок чаш  ажы-төлдүң амы-тынындан, чырык өртемчейден чарлып  турары ниитилелди дүвүредип турар. Чүге дизе  орук озал-ондааның  саны  хүнден хүнче өзүп олурар. Айтырыг чидиг.

Бо чылын болган орук озал-ондактарының дугайында  Тыва Республиканың ОШАЧКИ-ниңинспектору Оюмаа Оюн болгашчолаачы Эрес Ооржак-билечугаалаштым. Орук озал-ондактарынга чогум черле кым буруулугул?

Улаштыр номчуур...
24.10.2014
«Эш-өөр, киржиңер!»

«Тываны хөгжүдериниң 100 чаа идеялары» эссе конкурузунга киржири-биле бүгү күзелдиглерни чалап турар.

              «Тываны хөгжүдериниң 100 чаа идеялары» эссе конкурузу эгезинде күрүнениң хамааты албан-хаакчыларынга, оларның аразында эң-не салым-чаяанныг болгаш сонуургалдыг, республиканың социал-экономиктиг сайзыралының чугула айтырыгларын шиитпирлээринге чаа ужур-дузалыг аргаларны сүмелеп шыдаарын тодарадыр база ол ышкаш күрүне эрге-чагырга органнарының ажылдакчыларының профессионал сайзыралынга идиг бээр, күрүне албанының чаагай адын көдүрер сорулгалыг чогааттынган турган. Ынчалза-даа Тываның Баштыңы ук ажылга бүгү күзелдиглерни хаара тударын чугула деп санап көрген, ынчангаш чаңгыс чер-чурттугларынга, бирги оочурда, «Вконтакте» социал четкиниң аныяк-өскенинге кыйгы-биле көрүнген. «Эш-өөр! Киржиңер! Ам чаа-ла «Тываны хөгжүдериниң 100 чаа идеялары» эссе конкурузун эрттирериниң дугайында айтыышкынга ат салдым. Ол чүнүң-даа мурнунда республиканың күрүне хамааты албан-хаакчыларынга хамааржыр. Ынчалза-даа ам ол санал-биле Силерге кыйгы салыр деп бодап тур мен. Билиишкиннер барымдаалаар болза, кижилер сен канчаар бодап турар сен, шак ынчаар эвес бодаар эргелиг база чамдыкта сен олардан чүнү манап турарыңны кылбайн барып болур. Ол аразында биске ниити сорулгалар,     чүткүл, түңнелдер чедип алырынга күзел-сорук херек. Ол ышкаш конкурс күрүне айтырыгларын шиитпирлээринге чаа аргаларны сүмелеп шыдаар салым-чаяанныг, билиглиг кижилерни тодарадырынче угланган. Дидими-биле чүткүдүңер!».

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Демнежилгеден – чаңгыс демче

Тыва Республиканың Баштыңының байыр чедириишкини

Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым!

Чоокта чаа бис бүгү чурт-биле кады, Россия Федерациязының Президентизиниң, өске-даа хүндүлүг, бедик аалчыларның киржилгези-биле тыва улустуң төөгүзүнде онзагай болуушкунну калбаа-биле демдеглеп эрттирдивис – Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылын, ол ышкаш бистиң республикавыстың найысылалы Кызыл хоорайны үндезилээниниң 100 чылын. Юбилейлиг байырлалдар бистиң кижи бүрүзүнүң сагыжынга артып каар.

Бөгүн өске юбилейниң бүдүүзүнде бис. Тыва Арат Республика Россияның составынче эки тура-биле кирген хүнден бээр октябрь 11-де 70 чыл боор. Аразы 30 чыл юбилейлиг болуушкуннар Улуг Россияның чоннары-биле чоокшулажырын болгаш хүндүткелдиг найыралдажырын төөгүлүг угланыышкын кылдыр бодамчалыг болгаш эки тура-биле шилип алган Тываның чурттакчы бүрүзүнге, тыва чонга ниитизи-биле салым-чол ужур-уткалыг.XVII вектиң ортаа үезинде бо болуушкуннар эгелээш, XX вектиң баштайгы чартыында чогууру-биле доозулган. Урянхай крайга Россия империязының протекторадының үези тываларга боттарының ниити национал болгаш культурлуг чоруун угаап-билип алыр, российжи регионнар-биле экономиктиг харылзааларны сайзырадыр, делегей цивилизациязының чедиишкиннери-биле таныжар арганы берген. Совет Россияның деткимчези-биле Азияның төвүнге хамаарышпас күрүнени тургусканы тыва ниитилелдиң социал-экономиктиг хөгжүлдезин дүргедеткен. Ада-чурттуң Улуг дайынының болуушкуннары, вермахтың армиязынга удур тулчуушкуннарга тыва эки турачыларның киришкени, бүгү чоннуң фронтуга материалдыг дузазы – бо бүгү Тыва биле Россияның чоннарының улам сырый чоокшулажырынга идиглиг болган.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Совет Тывага чаартылгалар

70 чыл соңгаар, 1944 чылдың октябрь 11-де, Тыва Арат Республика Совет Эвилелиниң составынче эки тура-биле кирген. Ол үеден эгелээш тыва улустуң төөгүзүнде болгаш чуртталгазында бүгү талазы-биле хөгжүүрүнүң чаа үе-чадазы эгелээн.

Тыва автономнуг областың тургустунганының баштайгы айларындан-на СЭКП ТК болгаш Совет Чазак Тываның бүгү экономиказын болгаш социал амыдыралын чаартырынга эргежок чугула байдалдарны тургузарынче улуг кичээнгейни салып эгелээн.

Кандыг үндезинниг чаартылгалар Тывага совет үеде болганыл?

Араттарның үүрмек хууда ажыл-агыйдан улуг коллективтиг ажыл-агыйже, көшкүн чуртталгадан сууржуң амыдыралче шилчээни. Чогум-на бо өскерилгелер араттарның бүгү ажыл-агыйын, социал-культурлуг чуртталгазын ханызы-биле эде тургузуп өскерткен.Күрүнениң материалдыг болгаш саң-хөө дузазы-биле 1954 чылга чедир арат ажыл-агыйларның колхозтажыышкыны колдуунда доозулган. 1953 чылда Тывага эъттиң 64,5 хуузун, сүттүң 44,4 хуузун,  дүктүң 77,8 хуузун, тарааның барык шуптузун коллективтиг ажыл-агыйлар бүдүрген.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Ураанхай — Тываның эрткен оруу

ТАР биле Россияның аразында улам чоокшулажырының чайгаар чорудуу чоруп турган.1944 чылга чедир ооң Россияның составынга киреринге бүгү байдалдар тургустунган. Ооң-биле чергелештир Тываның Россияның составынга 1914 чылда киргениниң протекторат үезинде кады хөгжүлдениң дуржулгазы канчаар-даа аажок улуг рольду ойнаан.

1944 чылдың август 16-да Кызылга Биче Хуралдың VII Онза сессиязы болган, аңаа ооң кежигүннеринден аңгыда кожууннарның болгаш хоорайларның чүс ажыг төлээлекчилери, а ол ышкаш ССР Эвилелинден болгаш Моол Арат Республикадан хүндүлүг делегациялар киришкен. Хүн айтырыының кол чүүлү болза, Тываның ССРЭ-ниң составынга кирериниң дугайында айтырыг. Август 17-де Биче Хурал совет улустарның өг-бүлезинге чурттаары болгаш ажылдаары – «тыва улустуң алыс чырык күзели» деп айыткан Декларацияны чаңгыс үн-биле хүлээп алган.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
ТАР-ның ССРЭ-ге каттышкан үезинден бээр кандыг болуушкунну эң-не үнелеп сактыр-дыр силер?

Белек-Кыс Монгуш, Тыва национал школа хөгжүдер институттуң методизи:

— Yнелеп артканым, төөгүлүг болуушкун — 1991 чылда Тывага Далай-Лама башкының келгени. Ол үеде чон Совет Тываның 5 чылы стадионунга Башкының өөредиинге баар дээш, бот-боттары баскылажып турган-на болгай. Далай-Лама башкыны чоогундан көрүп алыр, азы чок болза, оода бир холунга дээп алыр дээн кижилер дыка-ла кызып турганнар. Сарыг шажынывыс оон бээр катап эглип келген, чон сүзүктүг апарган деп бодаар мен.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Тывадан «Хуулгаазын кино»

Журналистер  фестивалы «Бүгү Россия — 2014»

Октябрьның 1-ден 7-ге чедир Сочиде 18 дугаар «Бүгү Россия — 2014» журналистер фестивалы болуп эрткен. Бо чылгы фестивальдың тускай аалчызы Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол болган.

Фестивальдың хемчеглериниң аразында Тываның культурлуг, турисчи болгаш экономиктиг күчүзүнүң дугайында чараш презентация болган. Чурттуң болгаш делегейниң аңгы-аңгы хоорайларындан журналистер ону сонуургап көргеш, октябрьның 11-де Россияның составынга каттышканындан бээр 70 чылын демдеглээр деп турар Тыва дугайында хөйнү билип алганнар. «Бүгү Россия» фестиваль — чурттуң профессионал арга-дуржулга солчулгазының шөлү, аңаа массалыг инфомация чепсектериниң төлээлери оларны дүвүредип турар темаларга хамаарыштыр ажык чугааны чорудуп, аныяк тускай эртемниглер-биле дуржулгазын үлежип, профессионал мергежилин бедидип, российжи журналистиң эрге-байдалын быжыглаар аргалыг. Бо чылын фестивальга  чугаалашкан кол чүүл – Сибирьниң кижилери, оларда шиитпирлеттинмйн турар айтырыглар болгаш онзагай болуушкуннар. Ындыг уттундурбас болуушкун – Тыва биле Россияның найыралының 100 чылы. Ол байырлалга хамаарыштыр РФ-тиң Журналистер эвилелиниң даргазы Всеволод Богданов, а ооң-биле кады 100 дээре дээн репортерлар Тывага кээп чораан.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
«Бот-боттарывысты хүндүлежип, хей-аъдывысты көдүрүп чоруулуңар»

Тыва Республиканың Хамааты камгалал болгаш онза байдалдар талазы-биле херектер агентилелинге хамааржыр бойдус халавы болгаш авариялыг байдалдың уржуктарындан камгалаар албан чери бистиң республикага 3 чыл бурунгаар тургустунган. Бо албан чериниң ажыл-чорудулгазының дугайында сонуургап, ооң удуртукчузу Мерген Дамдынович Ооржак-биле чугаалаштым.

 Мерген Дамдынович, удуртуп-башкарып турар ажылыңар дугайында чугаалап көрүңерем.

— Мээң ажылдап турар черимни Тыва Республиканың девискээринде авариялыг байдалдың уржуктарын чайладыр албан дээр. Ажылывыстың угланыышкыны, республиканың хоорай, суурларында  электри станциязы үрели берген таварылгада, ону авариялыг байдалдан чайладып, чонну чырык-биле хандырып дузалаар бис. Бистиң албан чери ол хире улуг, күчүлүг станция  техникаларлыг. Оон аңгыда хоорайларның изиг, соок суг дамчыдар четкилери  доңа бергеш,  үрелгенде, ону эргизер техника база бар. Мында 14 кижи ажылдап турар, 2-зи электри четкизиниң станцияларын харыылаар, бир каңнакчы, сантехник, экскаватор башкарыкчызы, 5 чолаачы, бухгалтер, кол инженер. Шуптузун чаңгыс аай идик-хеп-биле хандырып турар, ажыл берге болгаш кончуг харыысалгалыг. Чонну кандыг-бир айыылдан камгалаарынга бүгү тала-биле белен, шиитпирлиг болгаш тура-соруктуг оолдар ажылда хаара туттунган.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Хуусаадан эрте дужааган

Моолдуң кызыгаарынга чедир автооруктуң тудуу доозулган. Ооң байырлыг ажыдыышкыны эрткен неделяда болган. Аңаа Федералдыг Орук агентилелиниң удуртукчузунуң оралакчызы Игорь Астахов, Тыва Республиканың орук-транспорт комплекизиниң сайыды Олег Косоротов, «М-54» федералдыг оруктуң Тывада эргелелиниң даргазы Андрей Көк, кол инженер Сергей Квашин, орукту кылган «Восток» КХН-ниң чиңгине директору Сергей Уюсов, «Сибмост» ААН-ниң бирги вице-президентизи Владислав Кошкин болгаш өскелер-даа киришкен. Хүндүлүг аалчылар байыр чедиргеш, кызыл кожааны кескен соонда, 20 километр чаа орукту хынаары-биле автомашиналарже олуруп, төнчүзүнге четкеш, ооң шынары амгы үениң негелделеринге дүгжүп турарын демдеглээннер.

Федералдыг автоорук М-54 «Енисейниң» 1048 километринден 1068 километринге чедир орук участогунуң тудуун керээлиг ажылдап турган «Восток» КХН тудуп дооскан. Орук ажылының хемчээлин 3 чылга санаан турган болза, 17 ай иштинде ажылын 100 хуу күүсеткеш, ажыглалче киирген. Ында чер ажылдарын, кылымал тудугларның монтажын чоруткан, асфальт шывыын чаткан. Инженер тургузуглары доозулган, орук демдектери болгаш камгалал херимнерин тургускан.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Эъттиң чаглыы херек...

Эът рыногунда

2014 чылдың август айда даштыкы чурттардан  Россияже киир сөөртүр аъш-чем  продуктуларын моон соңгаар кызыгаарлаан дээрзин дыңнапкаш-ла, чурттуң улуг-улуг бараан  сайгарлыкчылары аъш-чемниң садар өртээн өстүрген. Куш эъди  23 хуу, хаван эъди 30 хуу, инек эъди 40 хуу улгаткан. Ооң бир бадыткалы кылдыр аъш-чем өртээ хенертен өскен дугайында медээлерни, хомудалдарны Россияның монополияга удур  хыналда чорудар албанынче  ( ФАС ) чурттуң бүгү булуңнарындан  кээп турар бижиктер бадыткап турар.Тус албан чери  куш эъдин сайгарып турар улуг бүдүрүлгелерни хынап эгелээни бөдүүн чонга чиик өртектиг эът садып аар арганы тургузар дээрзинге улус улуг дыка бүзүревейн турар. Картофельди мөөңү-биле бир килде 5-6 рубльге садып алган садыг четкилери чонга садарда  бир килде 40 рубль кылгаш, саарып турары ону бадыткап, аъш-чем  өртээ чиигээр талазынче өскерилгелер бистиң күзээнивис дег даарта дораан болу бербес дээрзин көргүзүп турар. Россия деңнелин алыр болза, бо чазын Күрүне Думазынга  аъш-чем өртектериниң өзүлдезин чүгле 15 хуудан эрттирбес дугайында чугаа чоруп турган, ынчалза-даа огулуг  шиитпир хүлээп албаан. Бистиң республикада бо талазы-биле байдалды чугаалажып, сайгарып көрээлиңер...

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Ашпас хүннүң чуртундан аалчы

Тыва — япон спортчу харылзаалар

Октябрь айның эгезинде найысылалга спорттуң бир сайзыраңгай хевири — дзюдо талазы-биле япон тренер Мазами Мацушита очулдурукчузу Алина Хайдарова-биле аалдап келгеш барган. Тренер башкыны дзюдонуң тергиини дизе, частырыг турбас. Ол — спорттуң бо хевиринге олимпий оюннарының чемпионнарын белеткээн, ат-сывы делегейге  алдаржаан, бедик мергежилдиг тренер. 1980 чылда Олимпий оюнунга ооң итальян өөреникчизи Эцио Гамбу чемпион болган, чаңгыс бо чижектен-не  ажылының үре-түңнелин  көрүп болур.

Мазами Мацушита сөөлгү чылдарда Сибирьниң хоорайлары-биле сырый харылзаалыг апарган. Кемерово хоорайга элээди оолдарны дзюдога белеткеп турар үезинде тыва спортчулар-биле ооң баштайгы таныжылгазы эгелээн. Оларга ужурашкан соонда Тыва чуртун көрүксээр, республикада спорттуң сайзыралы ооң сонуургалын улам-на күштелдирген. Ынчангаш Тывага алдын күс «дүжүлгезинге» саадапканда, келгени бо.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Деткимче хемчеглери планда

Ак-Довурак хоорайның социал-экономиктиг хөгжүлдези

Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле Тываның Чазаа 2015-2020 чылдарда Ак-Довурак хоорайның социал-экономиктиг хөгжүлдезин деткиир талазы-биле хемчеглерниң планын ажылдап кылгаш, бадылаан. 

Биче болгаш ортумак бүдүрүлге черлерин, орук-транспорт база одалга-энергетика комплекстерин, ЧКА-ны болгаш тудугларны, өөредилгени, культураны база спортту сайзырадырынга таарымчалыг байдалдарны тургузарынче планны угландырган. Федералдыг болгаш регионалдыг күрүне программаларын боттандырбышаан, бюджеттен дашкаар дөстерниң дузазы-биле планнаттынып турары болза: асфальт-бетон заводун ажылдадыры, даг болбаазырадыр комбинатка чаа техниканы садып алыры болгаш даг-дүгү казарын айда 1 муң тонна чедир улгаттырары, республиканың барыын кожууннарының ажыл-агый болгаш эмчи хереглелдеринге дээш Ак-Довуракка кислородтуг станцияны тургузары, автомобиль агрегаттарын болгаш ажыглал техникаларын септээр пунктуну тургузары, ус-тывыш-чазаныкчы мастерскаяны, амыдырал хандырылга төвүн, консервалаан ногаа аймаан бүдүрер цехти организастаары. Чурттакчы чоннуң киржилгезин деткиир сорулгалыг дузалал ажыл-агыйны сайзырадып тура, ажыл чок хамаатыларга күрүне деткимчези көрдүнүп турар.

Улаштыр номчуур...
06.10.2014
БАШКЫ ХYНY-БИЛЕ!

Тываның хүндүлүг башкылары! Республиканың педагогика ажылының хоочуннары!

Силерниң профессионал байырлалыңар-биле эң чылыг болгаш сагыш-сеткилдиң ханызындан байырны хүлээп ап көрүңер!

Башкы – чурттуң чоргааралы болгаш сүлде-сүзүктүң чөленгиижи-дир. Билиглерге уругларны хандыкшыдып, оларның эң үнелиг мөзү-шынарларын сайзырадып, патриоттарны кижизидип, чурттуң келир үезиниң, хөгжүлдезиниң болгаш күчүзүнүң үндезинин тургузуп турар силер. Россияның амгы байдалдарынга улус өөредилгезиниң ажылдакчыларының ажылы күрүне политиказында мурнуку черже үнүп келген. «Башкы» деп сөс кайы-даа дылга төлептиг болгаш хүндүткелдии-биле дыңналыр. Кижи бүрүзүнүң чүрээнде ооң эң эргим кижилери-биле кады Башкы чоруур.Тыва ниитилелге башкының ажылы кезээде онза хүндүткелдиг. 100 чыл хире бурунгаар, 1908 чылда, Туранга баштайгы школаның ажыттынганы-биле Тывага эртем-билиг өөредилгезиниң төөгүзү эгелээн. Чурттакчы чоннуң үжүк-бижик билбес чоруун узуткаар, оларның ажы-төлүн өөредир, тус черниң интеллигенциязын, баштайгы тыва башкыларны болгаш башкы эртемденнерни белеткээр дээш кончуг улуг ажылды янзы-бүрү националдыг башкылар кылган. Россияның аңгы-аңгы булуңнарындан республикага келген орус башкылар Тывага улус өөредилгезиниң системазын тургузарынга аажок улуг үлүүн кииргеннер.

Улаштыр номчуур...