Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Войти    

Главная

Главное


 План мероприятий, посвященных народному празднику животноводов «Наадым-2024»,  приуроченного к 80-летию добровольного вхождения Тувинской Народной Республики в состав СССР

18 июля, четверг

10.00 День заезда участников праздника животноводов «Наадым-2024», размещение в Юрточном городке в местечке Тос-Булак. «Юрточный городок» в м. Тос-Булак.

11.00 Чемпионат Республики Тыва по стрельбе из тувинского традиционного лука «Тыва ча адар оюн: баг адар хевири» среди мужчин и «Тыва ча адар оюн: борбаанды адар хевири» среди женщин. «Юрточный городок» в м. Тос-Булак.

Подробнее...

Новости

RSS
01.04.2013 14:01 / Здравоохранение
В Правительстве Тувы утвержден госдоклад о состоянии здоровья населения

Численность населения Тувы за последние пять лет возросла на 8,4 % и составила на 1 января 2012 года 309,3 тысячи человек, постоянно проживающих в регионе. Правительство республики утвердило и обнародовало государственный доклад о состоянии здоровья населения региона. Как отмечают в Минздравсоцразвития Тувы, представившем итоговый доклад, Тува по темпам прироста населения по-прежнему остается лидером Сибирского федерального округа. Кроме того, она является и одним из самых молодеющих регионов России. 

Подробнее...
01.04.2013 12:42 / Мероприятия
В Туве принимаются меры к ускорению внедрения системы ГЛОНАСС

Вопросы внедрения глобальной навигационной спутниковой системы (ГЛОНАСС) рассмотрены на совещании у первого вице-премьера республики Шолбан-оола Иргита. Внедрение системы, призванной содействовать обеспечению безопасности при коммерческих перевозках пассажиров и опасных грузов автомобильным транспортом, является одним из направлений реализации федеральной Комплексной программы обеспечения безопасности населения на транспорте. 

Подробнее...
29.03.2013 19:36 / Общество
Молодежный форум  в Туве  позволил  представить широкой публике  будущую  деловую элиту региона
Молодежный форум «Шаги к 100-летию», который состоялся сегодня в Кызыле, собрал более 500 участников из всех муниципальных образований республики – от школьников и студентов до специалистов по работе с молодежью и руководителей различных ведомств социальной и экономической направленности. От имени Главы Тувы Шолбана Кара-оола, находящегося в служебной командировке в Москве, участников и гостей приветствовала и пожелала успешной работы заместитель Председателя Правительства – руководитель Администрации Главы Республики Тыва и Аппарата Правительства Аяна Шойгу. Она отметила, что до 100-летия единения Тувы и России, 100-летия города Кызыла осталось всего 530 дней, и за это время очень многое предстоит сделать.
Подробнее...
29.03.2013 18:24 / Мероприятия
Глава Тувы поставил задачу взять на особый контроль подготовку к пожароопасному периоду
Сегодня глава Тувы Шолбан Кара-оол, находящийся с рабочей командировкой в Москве, провел телефонный разговор с заместителем руководителя Госкомитета по лесному хозяйству республики Андреем Попеляевым. Премьер поставил задачу взять на особый контроль подготовку к пожароопасному периоду и проверить готовность ведомства к работе в режиме ЧС. Также Шолбан Кара-оол поручил проверить качество комплектации и введения в эксплуатацию трех пожарно-химических станций третьего типа с базированием в городе Туране Пий-Хемского района, городе Шагонаре Улуг-Хемского района и селе Балгазын Тандинского района. Как доложил Андрей Попеляев, соответствующая работа в данных населенных пунктах проведена и сейчас завершается работа по организации четвертой пожарно-химической станции в селе Сарыг-Сеп Каа-Хемского района.
Подробнее...
29.03.2013 17:30 / Общество
В Туве с 30 марта по 1 апреля ожидается резкое потепление
В период с 30 марта по 1 апреля на территории республики ожидается повышение дневных температур воздуха до +10 +15 градусов, и выпадение осадков, что вызовет интенсивное снеготаяние и разлив малых рек. Ожидается подтопление пониженных участков местности склоновым стоком и водой, текущей поверх льда.
Подробнее...
29.03.2013 17:02 / Общество
В Туве презентован новый информационный проект к 100-летию единения России и Тувы и основания Кызыла

Сегодня в национальном музыкально-драматическом театре им. В.Кок-оолана республиканском молодежном форуме «Шаги к 100-летию» состоялась презентация нового сайта «Россия и Тува: вместе 100 лет»(www.russiatuva.ru). Новый информационный ресурс создан с любовью и уважением к истории и посвящен предстоящему 100-летию единения Тувы и России и основания Кызыла. Со сложной задачей – воплотить в одном информационном проекте целое столетие дружбы и сотрудничества народов, вековую память – авторы и разработчики сайта справились, найдя, отредактировав, оцифровав и разместив огромное количество интересной информации, в том числе архивной. 

Подробнее...
29.03.2013 15:06 / Культура
Минкультуры Тувы открывает выставку декоративно-прикладного искусства

Министерство культуры Тувы 30 марта откроет Республиканскую выставку-продажу изделий народно-художественых промыслов и декоративно-прикладного искусства, в рамках приоритетного направления деятельности ведомства в 2013 году. Главной целью выставки является выявление лучших мастеров и учеников, способствующих передаче связей преемственности между поколениями. На выставке будут представлены работы мастеров со всей республики и образовательных учреждений города, будут выставлены на продажу изделия разных жанров: металлообработка, деревообработка, бисероплетение, резьба по камню, шитье, национальная одежда и др.

Подробнее...
29.03.2013 13:34 / Муниципалитеты
В Туве идет проверка готовности муниципалитетов к паводковому периоду
По данным Тувинского гидрометоеоцентра, зимой 2012-2013 гг. на территории Республики Тыва запасы воды в снежном покрове в бассейне Енисея составляют 110-180%, местами на полевых участках 200-220% выше нормы. Но запасы воды в снежном покрове, по мнению специалистов, не являются основным показателем аварийного прохождения весеннего половодья. Основным параметром, определяющим безаварийность прохождения весеннего половодья, будет являться складывающаяся метеорологическая обстановка. На основании предварительных прогнозных данных можно предположить развитие паводковой обстановки
Подробнее...
29.03.2013 11:35 / Сельское хозяйство
Массовая окотная кампания в Туве проходит успешно

Перед животноводами республики на этот год поставлена задача от имеющегося на 1 января 488 553 овцематок и 65 629 коров получить в общей сложности не менее 4922 телят и 415 270 ягнят. Окотная компания в хозяйствах республики началась в последних числах февраля и сегодня приближается к своему пику. По информации Министерства сельского хозяйства и продовольствия республики, на 14 марта в хозяйствах всех форм собственности было получено и сохранено 108 237 ягнят, или 26 процентов от запланированного поголовья. На 28 марта количество полученного и сохраненного молодняка почти удвоилось и достигло 207 645 голов, что составляет половину от намеченного приплода.
Подробнее...
29.03.2013 09:05 / Общество
В Туве  стартует молодежное движение «Шаги к 100-летию»

Республиканский молодежный форум «Шаги к 100-летию» пройдет сегодня, 29 марта, в Национальном музыкально-драматическом театре им. В. Кок-оола. Его цель – создание молодежного движения «Шаги к 100-летию» для участия в реализации  проектов Главы Республики Тыва, инициированных в рамках подготовки к 100-летию единения Тувы и России; активное включение молодежи в важнейшие события республики. Кроме того, форум станет первым этапом отбора волонтеров для работы на юбилейных мероприятиях, которые состоятся в 2014 году. 

Подробнее...

Фоторепортажи

В столице Тувы открыли стелу памяти погибших при тушении лесных пожаров

06.06.2014

Фестиваль «Фанфары в центре Азии»

06.06.2014

Военный оркестр Минобороны России в районах Тувы исполняет программу мирового уровня (фото Ч. Саая)

04.06.2014

День защиты детей в столице Тувы, 1 июня 2014 года

03.06.2014

Глава Тувы Шолбан Кара-оол провел личный прием   детей

30.05.2014

В Туве стартовал благотворительный марафон в поддержку строительства буддийского храма в столице

29.05.2014

В столице Тувы торжественно отметили  День пограничника!

28.05.2014

В Туве приступили к восстановлению популяции рыбопромысловых рыб на  озерах республики

28.05.2014

 В столице Тувы в массовом забеге «Беги за мной» приняли участие более полутора тысяч человек. Кызыл.  24 мая 2014 года

26.05.2014

В Туве в День славянской письменности и культуры состоялся большой концерт хоровых и танцевальных коллективов

25.05.2014

В столице Тувы накануне юбилея ведутся  масштабные работы по  строительству и реконструкции объектов. Кызыл.  21 мая 2014 года

22.05.2014

Встреча  с трехкратным олимпийским чемпионом по вольной борьбе Бувайсаром Сайтиевым

19.05.2014

Во Всероссийском турнире по вольной борьбе «Центр Азии» досталось приняли участие более 180 борцов

19.05.2014

Глава Тувы обсудил с жителями Каа-Хемского района вопросы кадровой политики и развития муниципального образования

18.05.2014

Глава Тувы Ш. Кара-оол проинспектировал ход реконструкции сквера Салчака Тока и принял участие в посадке елей

15.05.2014

Тувинским наркополицейским  торжественно вручено   знамя

14.05.2014

Новый сельхозрынок "Сайзырал" построен для участников губернаторского проекта "Одно село - один продукт"

14.05.2014

Глава Тувы Шолбан Кара-оол испытал себя на экстремальной трассе за рулем внедорожника

12.05.2014

Республиканский турнир по национальной борьбе "Хуреш", посвященный Дню Победы и 100-летию Героя Советского Союза Т.Б. Кечил-оола

10.05.2014

В столице Тувы Парад Победы открылся шествием «Бессмертного полка»

09.05.2014


 
Медээлер
RSS
24.10.2014
Уругларның эрге-ажыы дээш...

Эрткен неделяда Чөөн-Хемчик кожуунга Уругларның бүрүн эргелиг төлээзиниң хү­­нүн­­­де Тыва Республикада Уруг­ларның бүрүн эргелиг төлээзи Светлана Аракчаа Чадаана хоорайның чагыргазынга  хуралды эрттирген.

Аңаа тус черниң социал политика талазы-биле даргазының оралакчызы Мариана Монгуш, ТР-ниң Хөй-ниити палатазының кежигүнү Аида Бюрбю, Чөөн-Хемчик кожууннуң Төлээлекчилер хуралының депутады Роза Монгуш, кожууннуң назы четпээннер инспекторлары, суму бүрү­­­зүнден төлээлер база ада-иелер киришкен. 

Улаштыр номчуур...
24.10.2014
База катап  М-54-түң айтырыы

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Кызыл — Чадаана —Хандагайты — Боршоо» автомобиль оруун дамчыдарының айтырыын федералдыг деңнелге шиитпирлээ­рин уламчылап турар.

Шолбан Кара-оол амгы үе­де Мос­квада республиканың айтырыгларын шиитпирлеп чоруп тура, ол Россияның Транспорт яамызынга болгаш Росавтоорукка база чедип, ажылчын чугаала­жыышкыннарны кылган. Айтырыгның кол утказы - «Кызыл — Чадаана — Хандагайты — Боршоо» автомобиль оруун (Моол-биле кызыгаарга чедир) федералдыг деңнелче дамчыдары болуп турар.

Ол Росавтооруктуң удуртулгазы-биле чаңгыс эвес удаа ужуражылганы эрттирген, чугула ажыл-херектерни чугаалашкан. М-54 федералдыг орукту рес­публиканың мурнуу чүгүнден ба­рыын чүкче өскертириниң айтырыын Тываның Баштыңы 2011 чылдан бээр көдүрүп келген дээр­зин сагындыраал.  Ооң ол эгелээшкинин Россияның Президентизи Владимир Путин, РФ-тиң транспорт са­йыды Максим Соколов деткээн.

Улаштыр номчуур...
24.10.2014
70 чыл-биле байыр чедириишкиннери
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адынга Россияның политиктери Николай Рыжковтан болгаш Геннадий Зюгановтан байыр чедириишкиннериниң телеграммалары келген. 
Олар регионнуң удуртукчузун болгаш хөй националдыг республиканың чурттакчыларын ССРЭ-ниң составынга Тыва Арат Республиканың каттыжып киргениниң октябрь 11-де демдеглээни 70 чылы-биле байыр чедиргеннер. Байыр чедирген телеграммаларда мындыг сөстер бар:
«Хүндүлүг Шолбан Валерьевич! ССРЭ-ниң составынга Тыва Арат Республиканың эки тура-биле каттыжып киргениниң 70 чыл байырлалы-биле Силерге чүректиң ханызындан байыр чедирип тур мен. Бот-догуннаан күрүнелиг-даа болза, тыва чон бодунуң күзелин езугаар Россияның чоннары-биле каттышкан. Россияның составынга тывалар бажың-балгаттыг, өг-бү­­лелиг апарганнар. Ол болуушкуннуң түңнели төөгүлүг  ханы үндезинниг. Ол түңнел аңгы-аңгы салгалдың, сөөк-язының, политиктиг үзелдиг кижилерни чаңгыс аай хөй националдыг чон кылдыр каттыштырган. ССРЭ-ниң Дээди Совединиң Чөөн Сибирьден, ооң иштинде Тывадан депутады турган үемни улуг сеткил ханыышкын-биле сактыр мен. Бөгүнгү Тыва — федерацияның дең эргелиг болгаш аныяк субъектизи. Совет үеде ону келир үеже чүткүлдүг республика деп адап турган.
Улаштыр номчуур...
24.10.2014
Байырлалдар соонда бодалдарым
1980 чылдарда Москвага сургакчылап чеде бергеш, Саң-хөө яамызының харыысалгалыг ажылдакчызы, акша-көпеекти хала чокка шиитпирлеп бээр А.Кальваның өрээлинге кире бээримге, олурган улустарга мени таныштыргаш, мынча дээн: «Я в Кызыле был, прекрас­ный город, посмотрел памятник «Центр Азии», вода Енисея чистая-чистая!» — деп чугаалангаш, менче хүлүмзүрүп органын сактып олур мен. Ынчан Кызылга бо ышкаш онза, чараш, көрүштүг чүүлдер турбаан.
Саң-хөө яамызынга ажылдап тургаш, Москваже 10 хире чыл дургузунда үзүк-сок­саал чок сургакчылап, Тываның амыдыралынга эргежок чугула акша-хөреңги дугайында айтырыгны шиитпирлээр дээш кандыг бергелерге таварышпаан дээр. Ынчалза-даа салдынган сорулгавыс багай эвес күүсеттинип турган. Тывага Соңгу чүктүң деңнели-биле немелде төлевир дээш чугаалажып чоруп турувуста, экономика сайыдының оралакчызы: «Живете в самом Центре Азии, еще северную надбавку к зарплате просите» — дээш удурланырга, аңаа улуг тайыл­быр бээр ужурга таварышкан бис…
Улаштыр номчуур...
24.10.2014
Ондактыг оруктарда — чаштар

Сөөлгү үеде орук озал-ондаа хөйү-биле  болуп турары чажыт эвес. Ылаңгыя орук озал-ондаанга хилинчек чок чаш  ажы-төлдүң амы-тынындан, чырык өртемчейден чарлып  турары ниитилелди дүвүредип турар. Чүге дизе  орук озал-ондааның  саны  хүнден хүнче өзүп олурар. Айтырыг чидиг.

Бо чылын болган орук озал-ондактарының дугайында  Тыва Республиканың ОШАЧКИ-ниңинспектору Оюмаа Оюн болгашчолаачы Эрес Ооржак-билечугаалаштым. Орук озал-ондактарынга чогум черле кым буруулугул?

Улаштыр номчуур...
24.10.2014
«Эш-өөр, киржиңер!»

«Тываны хөгжүдериниң 100 чаа идеялары» эссе конкурузунга киржири-биле бүгү күзелдиглерни чалап турар.

              «Тываны хөгжүдериниң 100 чаа идеялары» эссе конкурузу эгезинде күрүнениң хамааты албан-хаакчыларынга, оларның аразында эң-не салым-чаяанныг болгаш сонуургалдыг, республиканың социал-экономиктиг сайзыралының чугула айтырыгларын шиитпирлээринге чаа ужур-дузалыг аргаларны сүмелеп шыдаарын тодарадыр база ол ышкаш күрүне эрге-чагырга органнарының ажылдакчыларының профессионал сайзыралынга идиг бээр, күрүне албанының чаагай адын көдүрер сорулгалыг чогааттынган турган. Ынчалза-даа Тываның Баштыңы ук ажылга бүгү күзелдиглерни хаара тударын чугула деп санап көрген, ынчангаш чаңгыс чер-чурттугларынга, бирги оочурда, «Вконтакте» социал четкиниң аныяк-өскенинге кыйгы-биле көрүнген. «Эш-өөр! Киржиңер! Ам чаа-ла «Тываны хөгжүдериниң 100 чаа идеялары» эссе конкурузун эрттирериниң дугайында айтыышкынга ат салдым. Ол чүнүң-даа мурнунда республиканың күрүне хамааты албан-хаакчыларынга хамааржыр. Ынчалза-даа ам ол санал-биле Силерге кыйгы салыр деп бодап тур мен. Билиишкиннер барымдаалаар болза, кижилер сен канчаар бодап турар сен, шак ынчаар эвес бодаар эргелиг база чамдыкта сен олардан чүнү манап турарыңны кылбайн барып болур. Ол аразында биске ниити сорулгалар,     чүткүл, түңнелдер чедип алырынга күзел-сорук херек. Ол ышкаш конкурс күрүне айтырыгларын шиитпирлээринге чаа аргаларны сүмелеп шыдаар салым-чаяанныг, билиглиг кижилерни тодарадырынче угланган. Дидими-биле чүткүдүңер!».

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Демнежилгеден – чаңгыс демче

Тыва Республиканың Баштыңының байыр чедириишкини

Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым!

Чоокта чаа бис бүгү чурт-биле кады, Россия Федерациязының Президентизиниң, өске-даа хүндүлүг, бедик аалчыларның киржилгези-биле тыва улустуң төөгүзүнде онзагай болуушкунну калбаа-биле демдеглеп эрттирдивис – Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылын, ол ышкаш бистиң республикавыстың найысылалы Кызыл хоорайны үндезилээниниң 100 чылын. Юбилейлиг байырлалдар бистиң кижи бүрүзүнүң сагыжынга артып каар.

Бөгүн өске юбилейниң бүдүүзүнде бис. Тыва Арат Республика Россияның составынче эки тура-биле кирген хүнден бээр октябрь 11-де 70 чыл боор. Аразы 30 чыл юбилейлиг болуушкуннар Улуг Россияның чоннары-биле чоокшулажырын болгаш хүндүткелдиг найыралдажырын төөгүлүг угланыышкын кылдыр бодамчалыг болгаш эки тура-биле шилип алган Тываның чурттакчы бүрүзүнге, тыва чонга ниитизи-биле салым-чол ужур-уткалыг.XVII вектиң ортаа үезинде бо болуушкуннар эгелээш, XX вектиң баштайгы чартыында чогууру-биле доозулган. Урянхай крайга Россия империязының протекторадының үези тываларга боттарының ниити национал болгаш культурлуг чоруун угаап-билип алыр, российжи регионнар-биле экономиктиг харылзааларны сайзырадыр, делегей цивилизациязының чедиишкиннери-биле таныжар арганы берген. Совет Россияның деткимчези-биле Азияның төвүнге хамаарышпас күрүнени тургусканы тыва ниитилелдиң социал-экономиктиг хөгжүлдезин дүргедеткен. Ада-чурттуң Улуг дайынының болуушкуннары, вермахтың армиязынга удур тулчуушкуннарга тыва эки турачыларның киришкени, бүгү чоннуң фронтуга материалдыг дузазы – бо бүгү Тыва биле Россияның чоннарының улам сырый чоокшулажырынга идиглиг болган.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Совет Тывага чаартылгалар

70 чыл соңгаар, 1944 чылдың октябрь 11-де, Тыва Арат Республика Совет Эвилелиниң составынче эки тура-биле кирген. Ол үеден эгелээш тыва улустуң төөгүзүнде болгаш чуртталгазында бүгү талазы-биле хөгжүүрүнүң чаа үе-чадазы эгелээн.

Тыва автономнуг областың тургустунганының баштайгы айларындан-на СЭКП ТК болгаш Совет Чазак Тываның бүгү экономиказын болгаш социал амыдыралын чаартырынга эргежок чугула байдалдарны тургузарынче улуг кичээнгейни салып эгелээн.

Кандыг үндезинниг чаартылгалар Тывага совет үеде болганыл?

Араттарның үүрмек хууда ажыл-агыйдан улуг коллективтиг ажыл-агыйже, көшкүн чуртталгадан сууржуң амыдыралче шилчээни. Чогум-на бо өскерилгелер араттарның бүгү ажыл-агыйын, социал-культурлуг чуртталгазын ханызы-биле эде тургузуп өскерткен.Күрүнениң материалдыг болгаш саң-хөө дузазы-биле 1954 чылга чедир арат ажыл-агыйларның колхозтажыышкыны колдуунда доозулган. 1953 чылда Тывага эъттиң 64,5 хуузун, сүттүң 44,4 хуузун,  дүктүң 77,8 хуузун, тарааның барык шуптузун коллективтиг ажыл-агыйлар бүдүрген.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Ураанхай — Тываның эрткен оруу

ТАР биле Россияның аразында улам чоокшулажырының чайгаар чорудуу чоруп турган.1944 чылга чедир ооң Россияның составынга киреринге бүгү байдалдар тургустунган. Ооң-биле чергелештир Тываның Россияның составынга 1914 чылда киргениниң протекторат үезинде кады хөгжүлдениң дуржулгазы канчаар-даа аажок улуг рольду ойнаан.

1944 чылдың август 16-да Кызылга Биче Хуралдың VII Онза сессиязы болган, аңаа ооң кежигүннеринден аңгыда кожууннарның болгаш хоорайларның чүс ажыг төлээлекчилери, а ол ышкаш ССР Эвилелинден болгаш Моол Арат Республикадан хүндүлүг делегациялар киришкен. Хүн айтырыының кол чүүлү болза, Тываның ССРЭ-ниң составынга кирериниң дугайында айтырыг. Август 17-де Биче Хурал совет улустарның өг-бүлезинге чурттаары болгаш ажылдаары – «тыва улустуң алыс чырык күзели» деп айыткан Декларацияны чаңгыс үн-биле хүлээп алган.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
ТАР-ның ССРЭ-ге каттышкан үезинден бээр кандыг болуушкунну эң-не үнелеп сактыр-дыр силер?

Белек-Кыс Монгуш, Тыва национал школа хөгжүдер институттуң методизи:

— Yнелеп артканым, төөгүлүг болуушкун — 1991 чылда Тывага Далай-Лама башкының келгени. Ол үеде чон Совет Тываның 5 чылы стадионунга Башкының өөредиинге баар дээш, бот-боттары баскылажып турган-на болгай. Далай-Лама башкыны чоогундан көрүп алыр, азы чок болза, оода бир холунга дээп алыр дээн кижилер дыка-ла кызып турганнар. Сарыг шажынывыс оон бээр катап эглип келген, чон сүзүктүг апарган деп бодаар мен.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Тывадан «Хуулгаазын кино»

Журналистер  фестивалы «Бүгү Россия — 2014»

Октябрьның 1-ден 7-ге чедир Сочиде 18 дугаар «Бүгү Россия — 2014» журналистер фестивалы болуп эрткен. Бо чылгы фестивальдың тускай аалчызы Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол болган.

Фестивальдың хемчеглериниң аразында Тываның культурлуг, турисчи болгаш экономиктиг күчүзүнүң дугайында чараш презентация болган. Чурттуң болгаш делегейниң аңгы-аңгы хоорайларындан журналистер ону сонуургап көргеш, октябрьның 11-де Россияның составынга каттышканындан бээр 70 чылын демдеглээр деп турар Тыва дугайында хөйнү билип алганнар. «Бүгү Россия» фестиваль — чурттуң профессионал арга-дуржулга солчулгазының шөлү, аңаа массалыг инфомация чепсектериниң төлээлери оларны дүвүредип турар темаларга хамаарыштыр ажык чугааны чорудуп, аныяк тускай эртемниглер-биле дуржулгазын үлежип, профессионал мергежилин бедидип, российжи журналистиң эрге-байдалын быжыглаар аргалыг. Бо чылын фестивальга  чугаалашкан кол чүүл – Сибирьниң кижилери, оларда шиитпирлеттинмйн турар айтырыглар болгаш онзагай болуушкуннар. Ындыг уттундурбас болуушкун – Тыва биле Россияның найыралының 100 чылы. Ол байырлалга хамаарыштыр РФ-тиң Журналистер эвилелиниң даргазы Всеволод Богданов, а ооң-биле кады 100 дээре дээн репортерлар Тывага кээп чораан.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
«Бот-боттарывысты хүндүлежип, хей-аъдывысты көдүрүп чоруулуңар»

Тыва Республиканың Хамааты камгалал болгаш онза байдалдар талазы-биле херектер агентилелинге хамааржыр бойдус халавы болгаш авариялыг байдалдың уржуктарындан камгалаар албан чери бистиң республикага 3 чыл бурунгаар тургустунган. Бо албан чериниң ажыл-чорудулгазының дугайында сонуургап, ооң удуртукчузу Мерген Дамдынович Ооржак-биле чугаалаштым.

 Мерген Дамдынович, удуртуп-башкарып турар ажылыңар дугайында чугаалап көрүңерем.

— Мээң ажылдап турар черимни Тыва Республиканың девискээринде авариялыг байдалдың уржуктарын чайладыр албан дээр. Ажылывыстың угланыышкыны, республиканың хоорай, суурларында  электри станциязы үрели берген таварылгада, ону авариялыг байдалдан чайладып, чонну чырык-биле хандырып дузалаар бис. Бистиң албан чери ол хире улуг, күчүлүг станция  техникаларлыг. Оон аңгыда хоорайларның изиг, соок суг дамчыдар четкилери  доңа бергеш,  үрелгенде, ону эргизер техника база бар. Мында 14 кижи ажылдап турар, 2-зи электри четкизиниң станцияларын харыылаар, бир каңнакчы, сантехник, экскаватор башкарыкчызы, 5 чолаачы, бухгалтер, кол инженер. Шуптузун чаңгыс аай идик-хеп-биле хандырып турар, ажыл берге болгаш кончуг харыысалгалыг. Чонну кандыг-бир айыылдан камгалаарынга бүгү тала-биле белен, шиитпирлиг болгаш тура-соруктуг оолдар ажылда хаара туттунган.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Хуусаадан эрте дужааган

Моолдуң кызыгаарынга чедир автооруктуң тудуу доозулган. Ооң байырлыг ажыдыышкыны эрткен неделяда болган. Аңаа Федералдыг Орук агентилелиниң удуртукчузунуң оралакчызы Игорь Астахов, Тыва Республиканың орук-транспорт комплекизиниң сайыды Олег Косоротов, «М-54» федералдыг оруктуң Тывада эргелелиниң даргазы Андрей Көк, кол инженер Сергей Квашин, орукту кылган «Восток» КХН-ниң чиңгине директору Сергей Уюсов, «Сибмост» ААН-ниң бирги вице-президентизи Владислав Кошкин болгаш өскелер-даа киришкен. Хүндүлүг аалчылар байыр чедиргеш, кызыл кожааны кескен соонда, 20 километр чаа орукту хынаары-биле автомашиналарже олуруп, төнчүзүнге четкеш, ооң шынары амгы үениң негелделеринге дүгжүп турарын демдеглээннер.

Федералдыг автоорук М-54 «Енисейниң» 1048 километринден 1068 километринге чедир орук участогунуң тудуун керээлиг ажылдап турган «Восток» КХН тудуп дооскан. Орук ажылының хемчээлин 3 чылга санаан турган болза, 17 ай иштинде ажылын 100 хуу күүсеткеш, ажыглалче киирген. Ында чер ажылдарын, кылымал тудугларның монтажын чоруткан, асфальт шывыын чаткан. Инженер тургузуглары доозулган, орук демдектери болгаш камгалал херимнерин тургускан.

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Эъттиң чаглыы херек...

Эът рыногунда

2014 чылдың август айда даштыкы чурттардан  Россияже киир сөөртүр аъш-чем  продуктуларын моон соңгаар кызыгаарлаан дээрзин дыңнапкаш-ла, чурттуң улуг-улуг бараан  сайгарлыкчылары аъш-чемниң садар өртээн өстүрген. Куш эъди  23 хуу, хаван эъди 30 хуу, инек эъди 40 хуу улгаткан. Ооң бир бадыткалы кылдыр аъш-чем өртээ хенертен өскен дугайында медээлерни, хомудалдарны Россияның монополияга удур  хыналда чорудар албанынче  ( ФАС ) чурттуң бүгү булуңнарындан  кээп турар бижиктер бадыткап турар.Тус албан чери  куш эъдин сайгарып турар улуг бүдүрүлгелерни хынап эгелээни бөдүүн чонга чиик өртектиг эът садып аар арганы тургузар дээрзинге улус улуг дыка бүзүревейн турар. Картофельди мөөңү-биле бир килде 5-6 рубльге садып алган садыг четкилери чонга садарда  бир килде 40 рубль кылгаш, саарып турары ону бадыткап, аъш-чем  өртээ чиигээр талазынче өскерилгелер бистиң күзээнивис дег даарта дораан болу бербес дээрзин көргүзүп турар. Россия деңнелин алыр болза, бо чазын Күрүне Думазынга  аъш-чем өртектериниң өзүлдезин чүгле 15 хуудан эрттирбес дугайында чугаа чоруп турган, ынчалза-даа огулуг  шиитпир хүлээп албаан. Бистиң республикада бо талазы-биле байдалды чугаалажып, сайгарып көрээлиңер...

Улаштыр номчуур...
13.10.2014
Ашпас хүннүң чуртундан аалчы

Тыва — япон спортчу харылзаалар

Октябрь айның эгезинде найысылалга спорттуң бир сайзыраңгай хевири — дзюдо талазы-биле япон тренер Мазами Мацушита очулдурукчузу Алина Хайдарова-биле аалдап келгеш барган. Тренер башкыны дзюдонуң тергиини дизе, частырыг турбас. Ол — спорттуң бо хевиринге олимпий оюннарының чемпионнарын белеткээн, ат-сывы делегейге  алдаржаан, бедик мергежилдиг тренер. 1980 чылда Олимпий оюнунга ооң итальян өөреникчизи Эцио Гамбу чемпион болган, чаңгыс бо чижектен-не  ажылының үре-түңнелин  көрүп болур.

Мазами Мацушита сөөлгү чылдарда Сибирьниң хоорайлары-биле сырый харылзаалыг апарган. Кемерово хоорайга элээди оолдарны дзюдога белеткеп турар үезинде тыва спортчулар-биле ооң баштайгы таныжылгазы эгелээн. Оларга ужурашкан соонда Тыва чуртун көрүксээр, республикада спорттуң сайзыралы ооң сонуургалын улам-на күштелдирген. Ынчангаш Тывага алдын күс «дүжүлгезинге» саадапканда, келгени бо.

Улаштыр номчуур...