Наадым-2015 байырлалының чаңчыл кезээ - малчыннарның VII республика съездизинге муң малдыг база эгелеп чоруур малчыннар киришкен. 

Тывада муңчу малчыннарга ажыл-агыйында малының баш саны 1000 ашкан малчыннарны хамаарыштырар. Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол чедиишкинниг малчыннарны деткип, биче ажыл-агыйларны улгаттырып, хөгжүдери-биле муңчу малчынның күрүне эрге-байдалын быжыглап, албан езузу-биле ынчаар адаарын доктааткан.

Чөөн-Хемчик кожууннуң чагырга даргазы Байбек Монгуш Тыва Республиканың Баштыңынга кожууннуң хөгжүлдезинге киирип чоруур үлүг-хуузу дээш Даа кожууннуң 250 чылы» юбилейлиг медальды тывыскан. Республиканың сураглыг мөгелери тыва хүрешти сайзыралынга деткимчени көргүзүп чорууру дээш, республика баштыңынга онзагай белек – алдын болгаш чартык үнелиг даштардан Тываның сүлдезин сиилбээн тыва национал бөрттү сунган.

 2014 чылдың сентябрьда, Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылында, Тываның төвү Кызыл хоорайда Национал музейниң шөлүнде Тыва күрүнениң үндезилекчизи Буян-Бадыргыга тураскаалды тургускан. 

 Төөгүнүң арыннарындан алгаш көөрге, 1932 чылда Буян-Бадыргыны репрессиялаан. Кажан коммунистиг идеология буурап дүшкен соонда, чүгле ынчан төөгүнүң шыны тургустунган. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2007 чылдың июльда Буян-Бадыргыны агартыр дугайында чарлыкка атты салып, тыва чоннуң төлептиг оглунга тураскаалды найысылалга тударын саналдаан.

Байырлал хемчеглериниң аразында басктбол маргылдаазы чок, ынчалза-даа хайымныг ол хүнде Тыва чазактың кежигүннери, муниципалдар база Чөөн-Хемчиктиң аныяктары баскетболга ойнааннар.

 Үш команда шагда-ла спортчу хептерин кедипкен. Республиканың баштыңы ажыл-агый-даа, байырлал-даа хүннеринде кээр болза, чоруурунуң мурнунда баскетболга ойнаары чаңчыл апарган.

Чоннуң «Наадым» байырлалында 128-тен эвээш эвес мөге хүрешкен Тыва Республиканың тыва хүреш маргылдаазынга үш удаа шүүлген ийикпе азы беш удаа шаңналдыг черлерже (ийиги, үшкү) кирген спортчуга «Тыва Республиканың Арзылаң мөгези» хүндүлүг атты тыпсыр.

Анна биле Елена, Воронеж биле Санкт-Петербург: 

«Ийи хонук бурунгаар келдивис. «Үстүү-Хүрээ» фестивальче үш дугаар чыл кээп турарывыс бо. Бо удаада үш байырлал чергелештир бооп турарын билип кааш, дыка амырадывыс. «Үстүү-Хүрээге» келген-даа болзувусса, а Наадымны чаңгыс-даа көрбээн бис. Аът чарыжы биле хүреш маргылдаазын көөр деп тур бис. Мында дыка эки-дир, ынчангаш аргалыг болза шупту хемчеглерни көөр.

 Республиканың чурттакчыларынга үлегерлиг ажыл-чорудулгазы-биле шылгараан кижилерге күрүне шаңналдарын Даа кожууннуң 250 чылынга тураскааткан байырлыг хурал үезинде тывыскан. Шаңнал алган кижилерниң аразында юбилейлиг кожууннуң хоочуннары база эңдерик. 

 «Буян-Бадыргы» орденниң III чергезин Пюрюна Виктория Кууларовнага тывыскан. Ол Тываның культуразының алдарлыг ажылдакчызы, адырда 52 чыл ажыл стажтыг. Көдээ библиотекарь, көдээ культура бажыңының директору, республиканың Национал музейиниң Чадаанада салбырының эргелекчизи – ооң күш-ажылчы биографиязының долу эвес даңзызы ол.

Чадаана хоорайга Даа кожууннуң 250 чылынга тураскааткан байырлыг хурал эрткен. Аңаа Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол онзгай хүн-биле бүгү чонга байырны чедирген: «Бурунгу черде Даа кожууннуң улуг юбилейи-биле силер бүгүдеге изиг байырны чедирдим!

Чадаана хоорайда, Малчыннарның Наадым, Даа кожууннуң 250 чылынга база «Үстүү-Хүрээ» дириг хөгжүм болгаш чүдүлге фестивалының үезинде, Тыва Республиканың аът чарыжының маргылдаазы эрткен. Судья коллегиязын кол судья Юрий Оруспай биле кол секретарь Белек Маадыр төлээлээн. Тываның Аът спортунуң федерация президентизи Эдуард Дагба-Лама аът чарыжын чедингир, солун кылыр тайылбырлап, маргылдаа 400 ажыг киржип турарын, оларның 150-и тыва уксааның аъттары дээрзин чыылганнарга сонуургаткан.

Чөөн-Хемчик кожууннуң Чадаана хоорайда Тываның кол национал найырларының бирээзи – республиканың малчыннарынга алдар болдурган Наадым-2015 байырлалы эгелээн. Байырлалдың төп шөлүнде тыва малчынның чурттаар оран-савазы өглер хоорайжыгажының ажыдыышкыны-биле хемчеглерниң эгези салдынган. Республиканың чурттакчыларынга төөгүлүг болгаш ыдык чер - бурунгу «Үстүү-Хүрээ» буддийжи хүрээниң чоогунда мал ажыл-агыйлыг кожууннарны төлээлээн 45 өг биле 2 тос чадыр дүүн-не тиктинипкеннер.

Наадым, Даа кожууннуң үндезилеттингениң 250 чылы база дириг хөгжүм болгаш чүдүлгениң «Үстүү-Хүрээ» фестивалының байырлалында Чадаана хоорайда чаа стадионну бөгүн ажыткан. Үстүү-Хүрээ фестивалын деткип, чогуур деңнелдиг инфраструктураны тургузары-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол кожуун чагыргазынга база Аныяктар херектери болгаш спорт яамызынга Чөөн-Хемчик кожууннуң төвүнде стадионну эде кылыр дугайында даалганы берген.

 Тываның күш-ажылчы эң-не бурунгу болгаш кол байырлалы – Наадым-биле сеткилдиң ханызындан байыр чедириишкинин хүлээп ап көрүңер. Хоорайлар болгаш үлетпүр шапкын өзүп турзажок, бистиң республикавыста малчын болгаш тараачын кижилер улус ажыл-агыйының кол чөленгиижи болуп, көдээ ажылы-агыйының өзүлде точказын тургузуп, суурнуң хөгжүлдезин хандырып, чүс-чүс кижилерге ажылды берип турар. Силерниң ажыл-ижиңерни демдеглеп, алгаары-биле Наадым хүнүн дыштаныр хүн кылдыр чарлааны чөптүг.

 Моолдуң Увс аймаа тургустунганындан бээр 90 чылдаан оюн спортчу болгаш культурлуг хемчеглер-биле демдеглеп эрттирген. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аймактың административтиг төвү Улангом хоорайга кыска үе дургузунда четкеш, Моолдуң Увс аймактың губернатору Даш Цэндсурэн база Моолдуң өөредилге болгаш эртем сайыды Л. Гантомор-биле ужурашкан. Увс аймактың губернатору-биле транспорт төлевилелдерин боттандырарының айтырыгларын сайгарганнар.

Күрүнениң дээди өөредилге черлериниң болгаш училищелер студентилеринге республика Баштыңының стипендиязын тыпсыр чыл санының конкурузунче документилерни хүлээп эгелээнин ТР-ниң Өөредилге богаш эртем яамызы дыңнаткан. Эрткен чылдарда ышкаш, бо чылын база 32 стипендияны тыпсыр: ортумак профессионал өөредилге черлериниң студентилеринге 2 муң рубль түңнүг алды стипендияны, дээди өөредилге черлериниң студентилеринге 3 муң рубльдиң стипендиязын үлештирер.

Тываның Чазаа арга-арыг өрттери бооп болур зонада көдээ чурттакчылыг черлерниң өртчү дружиналарын тускай дериг-херекселдер-биле немей хандырар хемчеглерни ап эгелээн. Республиканың баштыңы Шолбан Кара-оол ат салганы айтыышкын езугаар ХК биле ОБ регион агентилели 7 муниципалитет чагыргаларынга өрт өжүреринге дериг-херекселдерни эгидилге чокка берген