Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Войти    

Медээлер

Хөйнүң үнү күштүг болбайн… 27.05.2013 Хөйнүң үнү күштүг болбайн…

Эрткен субботада Кызылда Улусчу чогаадылга бажыңынга «Битва хоров» деп солун мөөрей болуп эрткен. Аңаа найысылал Кызылдың күш-ажылчы коллективтери киришкен. Мөөрейни Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга уткуштур, аңаа тураскаадып эрттирген. Ынчангаш мөөрейниң негелдезин езугаар Тыва, Россия дугайында, найырал дугайында ырларны коллективтер күүседир ужурлуг. Жюри кежигүннери (даргазы Кызылдың уран чүүл колледжиниң башкызы А.Н.Саратовкина) олуттарын ээлептери билек мөөрей эгелээр.

Тываның Баштыңы Россияның Камгалал сайыды Сергей Шойгуну төрүттүнген хүнү - биле байырны чедирген 22.05.2013 Тываның Баштыңы Россияның Камгалал сайыды Сергей Шойгуну төрүттүнген хүнү - биле байырны чедирген

Май 21 - де Россияның Маадыры, Россия Федерациязының Камгалал сайыды Сергей Күжүгетович Шойгунуң төрүттүнген хүнү. Ол 58 харны харлап турар. Тываның Баштыңы республиканың чурттакчы чонунуң өмүнээзинден ат - сураглыг чаңгыс чер - чурттуунга төрүттүнген хүнүн таварыштыр байырны чедирген. Байыр чедириишкинниг телеграммада мындыг одуруглар бар:

 - Онза хүндүткелдиг Сергей Күжүгетович! Тыва Республикада хөй янзы язы - сөөк чурттакчыларының мурнундан болгаш бодумнуң өмүнээмден Силерниң төрүттүнген хүнүңер таварыштыр изиг байырны чедирерин чөпшээреп көрүңер. Силерниң Россия сайзыралы дээш хөй талалыг күрүне чергелиг ажыл - агыйыңар, туруп - могавас тура - сорууңар, Ада - чурт дээш хамааты туружуңар болгаш бурунгаар хөгжүлде дээш чүткүлүңер кезээде үлегер чижек болуп чоруур. Чаңгыс чер - чурттугларыңар Силерге онза хүндүткелдиг болгаш аажок чоргаарланып чоруурлар.

Шолбан Кара-оол: «Чаңгыс демниг Россияның» партийжи төлевилели ол дээрге регионнарны доктаамал деткиири-дир» 22.05.2013 Шолбан Кара-оол: «Чаңгыс демниг Россияның» партийжи төлевилели ол дээрге регионнарны доктаамал деткиири-дир»

«Чаңгыс демниг Россияның» партийжи төлевилелдериниң ийи хүн үргүлчүлээн шуулганы май 18-те Москвага доозулган, аңаа партияның Дээди болгаш Чиңгине чөвүлелдериниң кады хуралы болган, ооң ажылынга Тываның Баштыңы, ЧР-ниң Дээди чөвүлелиниң кежигүнү Шолбан Кара-оол киришкен. Ооң киржикчилери шуулганның түңнелин үндүргеннер. Хурал РФ-тиң Чазааның Даргазы, партияның баштыңы Дмитрий Медведевтиң даргалаашкыны-биле эрткен. Амгы үеде башкарыкчы партияның «шыгжамырында» федералдыг 43, барык 400 хире регион төлевилелдери бар дээрзин ол демдеглээн.

«Шын» солуннуң хүннери Сүт-Хөл, Чөөн-Хемчик кожууннарында… 22.05.2013 «Шын» солуннуң хүннери Сүт-Хөл, Чөөн-Хемчик кожууннарында…

Май 16-17 хүннеринде «Шын» солуннуң чагыдылгазының бирги кварталдың түңнелдери-биле ийи, үш дугаар черлерни ээлээн Сүт-Хөл, Чөөн-Хемчик кожууннарынче редакцияның ажылчын бөлүү сургакчылап четтивис. Чагыдылгада бирги черни ээлээн Бай-Тайга кожуунче чоокта чаа сургакчылап чораанывысты номчукчулар сактыр боор.

Чингис Чамыян – Россияның чыынды командазында 22.05.2013 Чингис Чамыян – Россияның чыынды командазында

Бай-Тайга кожуннуң Тээли сумузунуң № 13 профессионал училищезиниң сургуулу Чингис Чамыян ажылчын мергежилдер мастерлериниң аразынга делегей чемпионадынга Тываның адын камгалап, Россияның национал чыынды командазынче кирген. Ол национал чыынды команданың составынче Россияның бирги чери дээш киришкен түңнелдери-биле кирер эргени чаалап алган. Бай-Тайганың даш чонукчузу хүлер медальды даш болбаазырадыкчыларының маргылдаазынга төлептии-биле алган.

Кадыы бе азы эргези бе? 22.05.2013 Кадыы бе азы эргези бе?

Май 16-да ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) биче залынга «Туберкулезтуң ажык хевиринден аараан, эмнедиринден ойталап турар кижилерниң хостуг чоруурун кызыгаарлаарын күштелдирериниң дугайында» айтырыгны көдүрген хурал болуп эрткен. Хуралды Дээди Хуралдың кадык камгалал болгаш социал хөгжүлде комитединиң даргазы Ульяна Монгуш башкарып эрттирген. 

«Изиг» шылгалда үезинде «Изиг шугум» 22.05.2013 «Изиг» шылгалда үезинде «Изиг шугум»

Республиканың ниити-өөредилге албан черлеринде 9 болгаш 11 класстың өөреникчилеринге май 22-де сөөлгү коңга кагар. Май 24-те доозукчуларның күрүне шылгалдазы эгелээр.  Баштай тыва дылга болгаш тыва чогаалга күрүне шылгалдазы эртер. Май 27-ден эгелээш 11 класстың өөреникчилери ЕГЭ дужаап эгелээр.Ол үеде өөреникчилерниң айыыл чок чоруун камгалаар болгаш корум-чурумну тудар сорулга-биле Чазак Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак баштаан оперативтиг штабты Тываның Чазааның айтыышкыны-биле тургускан.

Октаан боктан — орулга 22.05.2013 Октаан боктан — орулга

Ээзи чок тудуглардан «адырлыр» дугайында айтыышкынны хоорайларның болгаш суурларның удуртукчуларынга Тываның Баштыңы берген. Элдеп чүве! Оларны күзелдиг бүдүрүлгелерге, кижилерге, халаска-даа болза, бериптер азы бузуп кааптар деп баарга, чамдык тудугларның ээлери «тыптып» эгелээн. Харын-даа мырыңай, бузар деп турган тудуглар өртек-үнелиг апарган. Ооң чижээн Улуг-Хем кожууннуң төвү Шагаан-Арыг хоорайдан көрүп болур.1980 чылдарда тудуу эгелээш, «эде тургустунуушкун» үезинде чедир туттунмайн барган столоваяны тудуп доозуп, аңаа көдээ ажыл-агый рыногу ажыдар саналды 64 харлыг фермер Өдекпен Тагба кожуун чагыргазынга киирген. 

Тыва эки турачыларга – «ЧЕТТИРДИВИС» 22.05.2013 Тыва эки турачыларга – «ЧЕТТИРДИВИС»

Май 20-де, Арат шөлүнге, Ада-чурттуң Улуг дайынынче тыва эки турачыларның чорутканының 70 чылынга тураскааткан аныяктарның массалыг чыыжы болуп эрткен. Аңаа аныяктар «ЧЕТТИРДИВИС» деп сөстү көргүзүп чыскаалган. Массалыг хемчегге шупту күзелдиг улус киришкен. Кызылдың мэриязының аныяктар болгаш спорт херектериниң талазы-биле эргелелдиң кол специализи Сылдыс Ондарның дыңнатканы-биле, шупту ортумак, эге болгаш дээди өөредилге албан черлеринче баш бурунгаар хемчегге киржири-биле чагааларны тараткан турган.

«Студент чугаалажыышкыннар» 22.05.2013 «Студент чугаалажыышкыннар»

Тываның күрүне университеди «Студент чугаалажыышкыннар» төлевилел-биле ажык ниитилел фондузунуң бүгү-делегей грантызын ойнап алган. Бо дээрге ТывКУ-нуң бир дугаар делегей чергелиг тиилелгези-дир. Төлевилелдиң кол сорулгазы – Тываның күрүне университединиң студентилериниң, а ол ышкаш республиканың аныяктарының профессионал боттаныышкынынга байдалдарны тургузары.

Даг- дүгү херек бе? Херек! … 22.05.2013 Даг- дүгү херек бе? Херек! …

Ак-Довуракта ады-сураа алгаан турган «Тыва даг-дүгү» комбинадының дугайында республикада дыңнаваан кижи чок деп болур, ол хамаанчок бүгү чуртка ол билдингир, улуг бүдүрүлге турган-на болгай. Ак-Довурак хоорай сайзыралының, чурттакчыларының амыдырал хандырылгазының талазы-биле тергиин байдалга турганын билир бис. Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезинге «Тыва даг-дүгү» комбинат улуг үлүг-хуузун киирип турган.

Yлегерлиг социал төп 22.05.2013 Yлегерлиг социал төп

Бай-Тайга кожууннуң Өг-бүле болгаш ие-чашка дуза чедирер төвү 1995 чылда тургустунган. Ооң баштайгы директору амгы үеде бистиң аравыста чок Ольга Хомушкуевна Хомушку турган. Амгы үеде төптүң директору Чодураа Комбуевна Сегбе, ол — ажылынга бердинген, негелделиг, канчаар-даа аажок харыысалгалыг удуртукчу.
   Социал төпте шупту 4: чонга социал дүрген дуза чедирер; уругларны чурттадып тургаш, оларның кадыкшылын экижидер, уругларның хүндүскү база социал дуза автобузунуң салбырлары бар. Хөй ажы-төлдүг болгаш социал байдалы нарын өг-бүлелерниң ажы-төлүн төптүң хонар болгаш хүндүскү салбырларынче хаара тудуп, берге байдалдыг назы четпээннер-биле психолог болгаш кижизидикчи башкылар ажылдап турар. 

Уксаалыг ажыл - агыйның хөгжүлдези — чаа үе - чадада 20.05.2013 Уксаалыг ажыл - агыйның хөгжүлдези — чаа үе - чадада

Эъткир уксааның мыйыстыг бода малын азырап өстүрериниң программазы езугаар 2012 чылда республикаже сөөртүп киирген герефорд уксааның инектеринден бо чылдың май айга чедир 280 бызааны онча-менди алганын республиканың көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем продукциязының сайыдының оралакчызы Сергей Оюн дыңнаткан. Ынчангаш герефорд уксааның эъткир мыйыстыг бода малдың ниити саны бүдүн чартык катап көвүдээн. Эрткен чылын төрүттүнген 89 бызааларны, программаның киржикчилери фермерлер-биле дугуржулга езугаар, шилилге үндезининге өске ажыл-агыйларга халас дамчыдып бээринге белеткээн.

Частың хүнү чылды чемгерер бе? 20.05.2013 Частың хүнү чылды чемгерер бе?

Хлеб-тараа хырным өршээ – деп, чалбарыыр бис. «Таңдым турда, таңдаш-ла мен, тараам турда, тодуг-ла мен» деп ырлажыр бис. Ырда-шоорда, йөрээл-макталда кирген тараа чокта, амыдырал турбас. Тараадан алыр далганны быжыргаш, хлебтиг боор бис. Аш-чутту, дайын-чааны көрүп эрткеш, орус чоннуң «хлеб — бүгү чүвениң эге бажы, үндезини» дээри чөптүг. Амгы үеде хлеб-тараа-биле чүү болуп турарын Россияда, Тывада, даштыкыда байдал-биле таныжып тура, чугаалажыылыңар.

Спортчу аданың үлегери 20.05.2013 Спортчу аданың үлегери

Хемчик суурда Серен-Чимиттерниң ажы-төлү шупту — спортчулар. Каң-оол, Анна, Виктор, Киров, Света, Тамара, Уран – Тээли ортумак школазының чыынды командаларының кежигүннери турганнар. Улугларындан бичиилери үлегер ап, чажындан-на спортка хандыкшылдыг болуп өзүп келген. Школа соонда, кожууннуң адын камгалап, волейбол, баскетбол, хоккейниң чыынды командаларынга ойнап келген. Оларның ортун оглу Киров онгу класска өөренип тургаш-ла, эштери-биле республиканың школачылар аразынга баскетбол маргылдаазынга ийиги черни алган.

Кызыл хоорайда чаш өзүмнер сесерлии 20.05.2013 Кызыл хоорайда чаш өзүмнер сесерлии

Ак-көк хемнерлиг, хөлдерлиг, бедик дагларлыг болгаш боду бүткен чараш бойдус чурумалдыг, шыргай арга-эзими-биле байлак чер бистиң Тывавыс-ла болгай. Ол хире чараш черивистиң бойдузун камнап, улам-на хөгжүдүп база сайзырадыры кижи бүрүзүнге чугула хамааржыр деп бодаар мен. 2014 чылда бистиң улуг байырлалдарывыс бар — Тыва биле Россияның демнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайның тургустунганының 100 чылы. Бо байырлалдарга таварыштыр ТР-ниң Чазааның Баштыңы Ш.В.Кара-оол бодунуң Айыткалынга сорулгаларны салган. Оларның бирээзи найысылалдың ногаажыдылга ажылы боттанып эгелээн. Кызыл хоорайның чагыргазы база эрткен чылдан бээр ол талазы-биле тодаргай хемчеглерни ап эгелээн.

Тывада өрттерни өжүреринге Россияның Камгалал яамызы киржир 20.05.2013 Тывада өрттерни өжүреринге Россияның Камгалал яамызы киржир

Тываның девискээринде өөскүп турар арга-арыг өрттерин өжүреринге Россияның шериг чериниң ужар чүүлү чоокку үеде киржип эгелээр.
    Ол дугайында Чазак кежигүннериниң, Россияның ОБЯ-зының Тывада Кол эргелелиниң болгаш муниципалдыг бүгү тургузугларының чагыргалар баштыңнарының киржилгези-биле болган селектор хуралынга дыңнаткан. Шериг самолеттарның дузазы-биле эң улуг дээн алды өрттү өжүрер. Сибирьде болгаш Ыраккы Чөөн чүкте болуп турар өрттерни өжүреринге чурттуң Камгалал яамызы киржип турар дээрзин сагындыраал.

Тывага аваларны болгаш чаа төрүттүнген чаштарны амгы үениң эң-не сөөлгү техниказының дузазы-биле шинчиир 20.05.2013 Тывага аваларны болгаш чаа төрүттүнген чаштарны амгы үениң эң-не сөөлгү техниказының дузазы-биле шинчиир

Тываның Чазаа 2013 чылда ие иштинге болгаш чаа төрүттүнген чаштарны шинчииринче  21,9 млн. рубльди угландырар. Тыва Чазак бо хүн Россияның кадык-камгалал яамызы-биле дугуржулгаларның төлевилелин хүлээап алган. Дугуржулга езугаар федералдыг бюджеттен сөөлгү үениң ам-даа төрүттүнмээн болгаш чаа төрүттүнген уругларның төрүмел аарыгларын илередир медицина херекселдерин садып алырынга субсидия көрдүнген. 

Тывага бүдүрген барааннарны демдеглээр  тускай таңма-демдекти бадылаан 20.05.2013 Тывага бүдүрген барааннарны демдеглээр тускай таңма-демдекти бадылаан

«Тывага бүдүрген» – моон соңгаар мындыг демдек-биле Тывага бүдүрген, шынар талазы-биле тускай негелделерге дүгжүп турар барааннарны таңмалап, демдектээр. Мындыг демдекти Тываның баштыңы Шолбан Кара-оолдуң эгелээни «Бир  суурга - ла – бир бүдүрүлге» деп төлевилел езугаар ажылдап кылган. Экономика яамызының тайылбырлап турары-биле алырга мындыг демдек-биле чүгле тус черниң чиг-эдинден бүдүрген продукцияны таңмалаар. «Тывага бүдүрген» дугайында демдек продуктунуң арыг болгаш экологтуг айыыл чогун көргүзүп турар болгаш экономиктиг чижилге үезинде хереглекчилерниң бүзүрелин чаалап алырынга эргежок чугула чугула.   

Тывага 12 хоочуннарга болгаш дайын киржикчилериниң өг-бүлелеринге чуртталга шөлүнүң сертификаттарын тывыскан. 20.05.2013 Тывага 12 хоочуннарга болгаш дайын киржикчилериниң өг-бүлелеринге чуртталга шөлүнүң сертификаттарын тывыскан.

Тыва Республиканың Чазааның ведомстволар комиссиязы   Ада-Чурттуң Улуг дайынының 12 киржикчилеринге болгаш дайын киржикчилериниң өг-бүлелеринге чурттаар бажың садып, азы тудуп алырынга чаңгыс удааның акша-төлевирин чорудар дугайында шиитпирни хүлээп алган.   Күш-ажыл болгаш социал сайзырал яамызының тайылбырлааны-биле алырга Кызыл хоорайдан, Кызыл, Бии-Хем, Каа-Хем болгаш Улуг-Хем кожууннарындан фронтовиктер болгаш оларның чааскаан арткан өг-бүлелери бодунуң чурттап олурар байдалын экижидип алыр аргалыг болган.