Правительство Республики Тыва
Для организаций:(39422)9-72-95,
(39422)9-72-96
Для граждан:(39422)2-30-96
Факс:(39422)2-13-54, 2-13-40
E-mail:ods@tuva.ru
Пресс-служба:(39422) 9-72-32
E-mail:pressa@rtyva.ru
|
Главное
Накануне Глава Тувы Владислав Ховалыг проехал несколько строительных площадок на территории Кызыла и Кызылского района. В числе первых руководитель осмотрел здание спортивно-культурного центра (СКЦ) в пгт Каа-Хем. Подобные инспекционные объезды Глава региона старается совершать без предупреждения, чтобы оценить ход и качество строительных работ.
Подробнее...
Новости
25.05.2017 18:30 / Культура
Тува ещё раз подтвердила намерение сохранить фестиваль живой музыки и веры «Устуу-Хурээ», который едва не прервался в 2014 году. Сегодня правительство республики, принявшее фестиваль под свою эгиду, утвердило состав организационного комитета и определило дату его проведения в 2017 году.
Общее руководство проектом Глава Тувы Шолбан Кара-оол возложил на вице-премьера по социальным вопросам Шолбана Хопуя. Но ключевую роль, как всегда, будут играть основатели фестиваля и, в первую очередь, Игорь Дулуш – директор Тувинской государственной филармонии, в недалеком прошлом известный рок-музыкант, а также министр культуры РТ АлдарТамдын. Фестиваль решено провести с 14 по 17 июля, посвятив его экологии и молодежным инициативам, под знаком которых в России и Туве проходит 2017 год.
Подробнее...
25.05.2017 17:48 / Образование
Глава Тувы Шолбан Кара-оол подписал в Москве соглашение о сотрудничестве с Российским экономическим университетом имени Г.В.Плеханова. Как говорится в документе, предметом соглашения является сотрудничество в консалтинговой, аналитической, экспертной, образовательной и инновационной сферах, научно-практической деятельности.
Вместе с соглашением был подписан и план его реализации. Он предусматривает, в частности, помощь Туве в проведении исследований по направлениям, имеющим приоритетное значение для социально-экономического развития Российской Федерации и республики, содействие в развитии межрегионального и международного сотрудничества, в подготовке и переподготовке экономических и управленческих кадров.
Подробнее...
25.05.2017 15:10 / Безопасность
Днем 25 и в течение суток 26 мая местами по Республике Тыва ожидаются сильные дожди, ливни, грозы, град, шквалистое усиление ветра 15-20 м/с, местами 25-27 м/с, местами пыльная буря.
Категорически запрещается разведение костров, сжигание мусора и любые работы с открытым горением. В Красноярском крае в результате неосторожного обращения с огнем и сильного ветра полностью или частично огнём поврежден 71 дом. 339 человек, в том числе 47 детей остались без жилья.
Подробнее...
25.05.2017 14:58 / Образование
24 мая во всех школах республики прошел праздник Последнего звонка. В нем приняли участие более четырех тысяч выпускников 9-х классов, более двух тысяч выпускников 11-х и 12-х классов.
В празднике «Последнего звонка» в школах г. Кызыла приняли участие все члены Правительства Республики Тыва и сотрудники Министерства образования и науки Республики Тыва, руководители и заместители других министерств и ведомств. Они пожелали выпускникам успешной сдачи государственных экзаменов и успехов в реализации всех намеченных жизненных планов. Учителям выразили благодарность за их самоотверженный труд, высокий профессионализм, за терпение и понимание. В районах республики выпускников поздравили представители местных органов власти.
Подробнее...
25.05.2017 14:48 / Экономика
Есть вопрос по ведению предпринимательской деятельности? – обратись за консультацией к специалисту 26-28 мая 2017г. в фойе спорткомплекса им.Ивана Ярыгина с 10.00 - 15.00 ч.
26-28 мая 2017 г. с 10.00ч. до 15.00ч. в рамках Всероссийской Недели предпринимательства ГБУ «Бизнес-инкубатор РТ» организует открытые консультации контролирующих органов, организаций инфраструктуры поддержки предпринимательства и кредитных организаций.
Более десяти организаций будут давать консультации предпринимателям в фойе в спорткомплекса им.Ивана Ярыгина во время проведения выставки-ярмарки «Тыва-Экспо 2017». Консультации будут проводить такие организации, как ГБУ «Бизнес-инкубатор РТ», Фонд поддержки предпринимательства РТ, Министерство экономики РТ, Уполномоченный по защите прав предпринимателей РТ
Подробнее...
25.05.2017 14:20 / Новости России и мира
В Кремле 24 мая состоялась церемония вручения государственных наград Российской Федерации. Около тридцати выдающихся россиян, работающих в сфере науки, промышленности, культуры, здравоохранения и спорта, удостоены орденов и почётных званий.
Кроме того, Владимир Путин вручил государственные награды нескольким офицерам группы Сил специальных операций Вооруженных Сил России за помощь в борьбе с террористами в Сирии: военнослужащие в течение двух дней прикрывали участок фронта в провинции Алеппо, отбивая атаки многочисленных групп боевиков. Ранее Президент пообещал лично наградить спецназовцев.
Подробнее...
24.05.2017 15:40 / Общество
Ограничения на продажу спиртного, введенные властями Тувы, оказалась одними из самых мягких в России. К такому выводу пришли эксперты Общественной палаты РФ, составившие своего рода рейтинг регионов по степени строгости вводимых ими запретов в сфере торговли алкоголем. Меры законодательного регулирования алкогольного рынка в республике авторы исследования, результаты которого обнародовали «Известия», называют «слабыми» и «недостаточными» в сравнении с аналогичными шагами, предпринятыми в этом направлении другими регионами.
В качестве примера самых решительных подходов к снижению доступности алкопродукции для населения аналитики ОП РФ приводят Якутию, Дагестан, Чечню, Забайкалье и Чукотку.
Подробнее...
24.05.2017 15:29 / Культура
24 мая в Российской Федерации отмечается День славянской письменности и культуры, являющийся днем прославления святых Кирилла и Мефодия, которые объединили братские народы единой письменной культурой. В Российской империи День Славянской письменности был установлен с 1863 года, отмечали этот праздник и в СССР, а с 30 января 1991 года в новой России он приобрел государственный статус и стал ежегодным.
Глава Тувы Шолбан Кара-оол поздравил земляков с Днем славянской письменности и культуры. В его поздравлении говорится:
- Сегодня Россия празднует День славянской письменности и культуры. Удивительно, как азбука, по сути являющаяся всего лишь графическим символом речи, может сплачивать людей разных рас и национальностей, культур и языков. Тува перешла на кириллицу всего лишь 84 года назад, когда была еще независимой республикой Танну, мы добавили к русскому алфавиту всего три своих буквы. Но, несмотря на столь малый по историческим меркам срок, сегодня никто из нас уже не представляет своей повседневной жизни без этого алфавита, без русского языка.
Подробнее...
24.05.2017 10:18 / Происшествия
23 мая на трассе Улангом -госграница Боршоо произошло дорожно-транспортное происшествие с участием автомашины из Республики Тыва, в которой находились пять человек. В результате автоаварии погибли две женщины, третья госпитализирована в больницу города Улангом.
Остальные пассажиры пострадали в меньшей степени и от госпитализации отказались.
По поручению Главы Тувы Шолбана Кара-оола сотрудники Министерства здравоохранения Республики Тыва выехали в Улангом для оказания помощи своей землячке. С утра 24 мая они были уже на месте.
Подробнее...
23.05.2017 19:15 / Образование
В рамках регионального проекта «Успешный выпускник» в Туве за учебный год трижды проверили уровень знаний учеников 11-х классов по русскому языку и математике. Как сообщили в Министерстве образования и науки РТ, тестирование проводилось с помощью веб-портала ABBYY Мониторинг, представляющего собой платформу для массовой независимой диагностики и оценки качества образования. По данным министерства, испытание диагностическим замером прошли в общей сложности 2186 школьников, которым в этом году предстоит сдавать выпускной ЕГЭ.
Как пояснили специалисты Тувинского института развития образования и повышения квалификации, являющегося основным исполнителем проекта «Успешный выпускник», процесс работы с платформой прост и занимает минимальное количество времени.
Подробнее...
Фоторепортажи
18.07.2024
18.07.2024
10.07.2024
09.07.2024
09.07.2024
11.06.2024
10.02.2024
19.01.2024
15.01.2024
01.01.2024
29.12.2023
26.12.2023
25.12.2023
25.12.2023
24.12.2023
23.12.2023
21.12.2023
14.12.2023
11.12.2023
09.12.2023
Медээлер
05.02.2015
Кызыл хоорайның төпчүткен газ хандырылгалыг хөй каът чуртталга бажыңнарының чурттакчылары январь айның сөөлгү хүннеринден газ плиталарынга аъш-чем хайындырып алыр арга чок бооп турар. Ол бажыңнарны «Тувгаз» ажык акционерлиг ниитилел газ-биле хандырбайн турар, чүге дээрге бо бүдүрүлгениң өрези көвүдээш, газ садып алыр акшазы чок. Кызыл хоорайдан аңгыда, республиканың девискээринде 93 суурларны болгаш хоорайларны ААН «Тувгаз» газ-биле хандырып турган. Амгы үеде ол суурларның, хоорайларның чурттакчылары база газ чок арткан. «Тувгаз» ажык акционерлиг ниитилелдиң удуртукчузу Валерий Иванченконуң «Шын» солуннуң редакциязынга дыңнадыы-биле алырга, республиканың чонун газ-биле хандырарынга дузаламчы кылдыр 2 миллион 900 муң рубль акшаны үндүрүп бээр аргазын Тыва Республиканың Чазаанда шиитпирлеп турар.
Улаштыр номчуур...
05.02.2015
Тыва Республиканың Кадык камгалал яамызы эрткен чылдың түңнелдерин үндүрүп, 2015 чылда кол сорулгаларны тодараткан. Бистиң номчукчуларывысты сонуургадып турар чугула айтырыгларга харыыларны кадык камгалал сайыды Орлан Эрес-оолович Донгакберген.
– Кадык камгалал адырының ажыл-чорудулгазының баш бурунгаар түңнелдери бар. Оон көөрге, Тываның чурттакчыларының аарыыр чоруу көвүдээн бе азы эвээжээн бе? Өлүп хораарының байдалы чавызаан бе?
– Улустуң аарыыры көвүдээн деп чугаалап болбас. Чамдык аарыглар, чижээ, онкология, хан эргилдезиниң талазы-биле бис чурттуң чамдык регионнарындан эки байдалдыг бис. Ооң-биле чергелештир сөөлгү чылдарда социал ужур-уткалыг аарыглар, ооң санында туберкулезту эвээжеткен күжениишкиннер турбуже, чурттакчы чоннуң кадыкшыл байдалында езулуг-ла экижиишкин чедип алдынган деп мактаныр аргавыс чок. Чаш уругларның бүрлүрү, орук-транспорт озал-ондаандан, туберкулезтан өлүп хораары чавызап турары өөрүнчүг. Өске аарыглар ужун өлүп хораар байдал эрги деңнелинде хевээр.
Улаштыр номчуур...
05.02.2015
Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң юбилейлиг байырлалдарының үезинде Хамаарышпас күрүнелер эвилелиниң даштыкы кызыгаары-биле Тиилелгениң эстафетазы эртери чаңчыл апарган.
Хамаарышпас күрүнелер эвилелиниң чурттарының улустарының шаг-төөгүден бээр тыптып келген эп-найыралын болгаш дем-билелиг чоруун улам быжыктырар, фашизмге удур демиселге маадырлыг чоруун утпас сорулга-биле Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 70 чыл юбилейинге тураскааткан Тиилелгениң эстафетазы 2015 чылдың февраль 2-де маадыр шивээ Брест биле маадыр хоорай Мурманскиден старттаан. Бо улуг хемчээлдиг шериг-патриотчу акция, Тиилелгениң эстафетазы май 28-те Кызыгааржылар хүнүнде Москвада Мөгейиг даанга кээп доктаар. Тиилелгениң эстафетазының оруун дургаар кызыгаар шерииниң кезектери тус чер эрге-чагыргазының органнары болгаш хөй-ниити организациялары-биле кады Тиилелгеге тураскааткан байырлыг хуралдарны, митингилерни, Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчилери-биле ужуражыышкыннарны, өөредилге черлеринге Маадырлыг чоруктуң кичээлдерин эрттирер, делгелгелерни организастаар болгаш артистер концерттерни көргүзер.
Улаштыр номчуур...
05.02.2015
Россия биле Украинаның аразында политиктиг чөрүлдээлерниң уржуунда бистиң чуртувуска удур Американың Каттышкан Штаттарының болгаш Европа эвилелиниң чурттарының экономиктиг кызагдаашкыннары Россияны чүгле бергедээшкиннерге таварыштырган эвес, а экономиктиг айтырыгларны канчаар шиитпирлеп турганын ханызы-биле сайгарарынче, частырыгларны эскерип көөрүнче база албадапкан деп болур. Экономиктиг кызагдаашкынның уржуундан тыптып келген бергелерни Россияның политиктиг удуртулгазы болгаш чон экономиктиг буураашкын кылдыр хүлээп албайн, чурт иштинге аъш-чемни, идик-хепти, барааннар бүдүрүлгезин көвүдедир талазы-биле шыңгыы хемчеглерни алыры чугула деп санап турар.
Россия Федерациязының девискээрлериниң баштыңнары, хоойлужудулга хуралдарының даргалары, улуг хоорайларның мэрлери-биле январь 29-та эрткен чөвүлел хуралга Россияның Президентизи Владимир Путин: «Дараазында чүүлдерже кичээнгейни угландырып тур мен: мында олурар кижилерниң хөй кезии-биле бистерниң 2008-2009 чылдарда кылып турганы ышкаш, шак-ла ынчалдыр Федерацияның субъект бүрүзүнге экономикага болгаш социал адырга боттарының ап чорудар хемчеглериниң планын кончуг дүрген тургузар херек» — деп чугаалаан.
Улаштыр номчуур...
05.02.2015
2015 чылдың февраль 1-ден камгалалдыг пенсия 11,4 хуу өскен болгаш ону пенсия баллынга дүүштүр санаар апарган. Чүге дизе ындыг чаартылга 2015 чылдың январь 1-ден пенсия санаарының чаа дүрүмү күштүг болуп киргени-биле холбашкан. 2015 чылдың январь 1-де пенсия баллы 64 рубль 10 көпеекке дең турган болза, а февраль 1-ден ону индексастаан соонда бир баллдың өртээ 71 рубль 41 көпеек чеде берген (64,1 х 11,4 хуу).
Февраль 1-ден камгалалдыг пенсия 1, 114 коэффициент, азы 11,4 хуу өскен болганда, ону балл таварыштыр санаарда, пенсионер кижи бүрүзүнүң ап турар пенсиязынга дүүштүр санап үн- дүрер. Чамдык улус мону соора билип алгаш, бо баллды 11,4 хууга көвүдедир, ынчангаш шупту пенсионерлерге немелде чаңгыс түңнүг болур деп бодап турары шын эвес. Өзүлде мурнуку чылдарда санап турганы ышкаш, пенсионер бүрүзүнүң пенсиязының хемчээлинден хамааржыр дээрзин онзагайлаары чугула.
Улаштыр номчуур...
05.02.2015
Январь 30-де Тыва Үндезин культура төвүнге Тываның аныяк сайгарлыкчыларының ийиги түңнел шуулганын ТР-ниң Аныяктар болгаш спорт херектериниң талазы-биле яамы эрттирген. Аңаа ТР-ниң Экономика, ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамылары, ТР-ниң бизнес-инкубатору, ТР-ниң садыг-үлетпүр палатазының төлээлери, найысылалдың болгаш республиканың аңгы-аңгы кожууннарындан аныяк сайгарлыкчылар, ТКУ-нуң студентилери болгаш өскелер-даа киришкен.
Шуулганны ТР-ниң аныяктар болгаш спорт херектериниң талазы-биле сайыт Уран-кыс Мижит-Доржу Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң мурнундан чыылганнарга байыр чедирип ажыткан:
Улаштыр номчуур...
05.02.2015
Сөөлгү үеде кижилерниң чурттаар аяны ындыг апарган бе азы чединместиң хараазындан бе, кижи бүрүзүн дыңнаарга-ла, «кредиттиг мен» дээр. «Ажылдап-ла турар, алган шалың доозазы кредитче кирер» дээр улус-ла хөй. «Кредит чок мен» дээр улус ховар. Эртем-билиглиг дарга-бошкалардан эгелээш ажыл чоктарга чедир хуулуг чээли төлээри «мода» апарган. Аңаа хамаарыштыр дараазында кижилерниң бодалдары-биле таныштырып көрейн.
Улаштыр номчуур...
05.02.2015
Хостуг база херээжен хүрештерге Голден Гран-при И. Ярыгинниң 26 дугаар бүгү делегей чергелиг чаңчыл болган маргылдаазы январьның 23-25 хүннеринде Красноярск хоорайга болуп эрткен.
Маргылдаага делегейниң 21 чурттарындан 273 шыырак мөге киришкен. Бистиң республиканың адын камгалап, 2014 чылда Россияның ийи дугаар призеру Омак Сурун база делегей чергелиг маргылдааларның киржикчилери Хуреш-оол Дондуг-оол, Менги Мортуй-оол база аныяк 19 харлыг мөгелер: Кызылда олимпийжи курлавырлар училищезиниң сургуулу Начын Куулар, көдээ ажыл-агый техникумнуң студентизи Сылдыс Монгуш хүрешкеннер.Баштайгы салыгда 57 (килдиг) мөгелер аразынга Омак Сурун, 61 (килдиг) мөгелер аразынга Сылдыс Монгуш база Начын Куулар ойнааннар. Дараазында 61 (килдиг) мөгелер аразынга ниитизи-биле шупту 33 спортчу күжүн шенеп хүрешкен.
Улаштыр номчуур...
05.02.2015
Хой чылы кандыг болурул?
2015 Хой чылы, ону Өшкү чылы деп база адап турар, бөдүүн эвес, харын-даа дүвүрээзинниг болур. Ажылды, дыштанылганы, хуу амыдыралды чогумчалыг кылдыр планнаары чугула. Өг-бүле тудуп алырынга таарымчалыг чыл, чүге дээрге хой (өшкү) дээрге өдээнге ынак мал-дыр. Оон аңгыда ол шынчы болгаш идегелдиг амытан.
Ындыг турбуже Хой чылында хоп-нүгүл үнүп болур айыылдыг үелер тургулаар. Ооң уламындан ат-алдар-даа кудулап болур. Ылаңгыя доктаамал аас былаажып, кайы-даа тала дүжүп бериксевес ажылчын коллективтерге материалдыг, саң-хөө айтырыгларының шиитпирлеттинери берге болур. Хой чылында мурнуку одуругже үнер дээш демиселге сагынгыр-тывынгыр чорук херек. 2015 чылда улустуң сеткилинге тааржыр, ниитилелге ат-алдарлыг, онзагай кижилер көстүп келир. Оларның сорулгалары дидим болур. Ындыг кижилер кара чааскаан чоруурунга хөңнү чок, олар кичээнгейниң төвүнге турарын күзээрлер.
Улаштыр номчуур...
30.01.2015
Тываның Баштыңы ТР-ниң Дээди Хуралынга (парламентизинге) 2015 чылда республикада болгаш иштики политикада ажыл-херектерниң байдалының дугайында Айыткалын кылып тургаш, Тиилелгениң 70 чылынга белеткел ажылдарынга, Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочун бүрүзүн дүрген кыйгыртыышкын кнопкалыг мобильдиг телефон-биле хандырарының база өске-даа организастыг ажылдарны январь айда доозар даалгаларны берген.
«2015 чылда бистиң чуртувус улуг, алдарлыг юбилей – Улуг Тиилелгениң 70 чылын демдеглээр. Бо кайгамчык байырлалга бис белеткелди эгелей берген бис. Оргкомитет тургустунган, ажыл планы бар. Организастыг хемчеглер, чугула-даа бол, ол — дузалал ажыл-херек. Кол-ла чүүл – езу-барымдаалаар чоруктан чайлаары, хемчеглерни сагыш-сеткилден кылыры, хоочуннарга хүндүткелди бараалгадыры, чалыы салгалды Улуг Тиилелгениң байырынче хаара тудары, бистиң алдарлыг чаңгыс чер-чурттугларывыстың салым-чолун таварыштыр аныяктарны демче хаара тудары.
Улаштыр номчуур...
30.01.2015
Мал ажыл-агыйларының шупту хевирлеринде 6281 баш мыйыстыг бода мал (ооң иштинде 2810 баш инек), 34060 баш шээр мал (ооң иштинде төрүүр 16692 баш өшкү, хой),1532 баш чылгы мал, 681 баш бе, 284 баш хаван, төрүүр 151 баш хаван, 1 баш теве бо чылдың кыштаглаашкынынче кирген.
Эрткен чылдың деңнелинден мыйыстыг бода мал 415 баш, шээр мал 6800 баш, чылгы мал 380 баш өзүлделиг болган болза, хаван 12 башка эвээжээн. Кожуун девискээринде хууда дузалалдың 825 ажыл-агыйлары бүрүткеттинген. Ол ажыл-агыйлар Чаа-Хөлде — 550, Ак-Дуругда — 137, Кызыл-Дагда — 105, Шаңчыда — 33 өрегеге хамааржыр. Кожуунда көдээ ажыл-агыйның 5 бүдүрүлге кооперативтери, 15 арат ажыл-агыйлары, эрткен чылдан 7 сан хөй. Кыштаглаашкынны хүр ажып эртер сорулга-биле бүгү кожууннуң ажыл-агыйлары 5217 тонна сүүзүннүг сигенни, 616 тонна саваңны, тараа культураларындан 214 тонна сүүзүннүг болгаш чулуктуг мал чемин белеткээн. Тус черниң чагыргазы 10 тонна сигенни боттарының күжү-биле курлавыр кылдыр белеткээн. Кожууннуң девискээринде ниитизи-биле 86 кыштаг бар. Оларның 58-зи — Чаа-Хөлде, 5-жи — Ак-Дуругда, 9-зу — Кызыл-Дагда, 14-ү — Шаңчыда
Улаштыр номчуур...
30.01.2015
Россияның уруглары 2015 чылдың январь 1-ден эгелеп федералдыг музейлерни халас көөр. Ол дугайында Россия Федерациязының культура сайыды Владимир Мединский Күрүне чөвүлелиниң база Культура болгаш уран чүүл чөвүлелиниң каттышкан хуралынга дыңнаткан. Кайы-даа чурттуң хамаатызы болуп турары хамаанчокка 18 хар четпээн уруглар музейже халас кирерин ол айыткан.«Бистиң музейлеривис — төөгүнүң болгаш культура чырыдыышкынының эң-не дээре черлери. Аңаа бичии уругларның саны көвүдеп-ле турар болза эки. Регионалдыг эрге-чагырга бо эгелээшкинни чижекке алза эки боор» — деп, ол демдеглээн.
Россияда федералдыг деңнелде 90 музей кирип турар, оларның эң-не улуглары — Эрмитаж, Пушкин музейи, Третьяков галереязы, Литературлуг, Төөгүнүң база Орус музей. Тыва Республиканың Национал музейи республика чергелиг музейлерге хамааржыр болгаш бо эгелээшкинче кирбейн турар. Ынчалза-даа 1992 чылдың октябрь 9-та үнген №3612-1 федералдыг хоойлуга даянып, айның сөөлгү дыштаныр хүнүнде 18 хар четпээннерге болгаш студентилерге музейже халас кирер арганы берип турар.
Улаштыр номчуур...
27.01.2015
2013 чылдың май айда Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелин боттандырып эгелээр дугайында чарлаан.
Төлевилелдиң сорулгазы, ону боттандырарының аргаларын чонга тайылбырлаар талазы-биле улуг ажылды массалыг информация чепсектеринге чоруткан. «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелинге ажыл-агыйжы сеткил-хөөннүг, эрес-кежээ кижилер дораан-на идегеп, аңаа киржи берген. Чамдык кижилер боттарының хууда ажыл-херээн эгелээринге, ажыл-агыйлыг кижилер оларны алгыдып алырынга губернатор төлевилели дузалыг болган. Төлевилелди колдуунда республика бюджединден акшаландырган. Акшаландырыышкынга «Көдээ ажыл-агый рыногун хөгжүдери болгаш көдээ ажыл-агый продукциязының чиг эт болгаш аъш-чем рыногун өйлээри», «Күш-ажыл рыногунда байдалды чогумчудары», «Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту хөгжүдери» тускай сорулгалыг республика чергелиг программаларның акша-төгериин база «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелинче хаара туткан. Ол чүүл дөмей-ле республика бюджединден үнүп турар акша-төгерикти үүрмектевейн, чаңгыс аай ажыглаар арганы берген. /стүнде адаан төлевилелдерниң күсели-биле 83 миллион рубль хире акшаны 2013 чылда «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелиниң уг-шии-биле боттандырган элээн хөй санныг төлевилелдерни акшаландырарынга шиңгээдип алган.
Улаштыр номчуур...
27.01.2015
Улуг Тиилелгениң 70 чылынга
Ада-Чурттуң Улуг дайынынга киржип, төрээн чурту дээш амы-тынын берген фронтучуларның эрес-дидим чоруун бөгүнгү салгалдарывыс утпаан. Чаалыг дайын шөлүнден ээп чанып келгеш, фронтучу Михаил Сундуй тыва эки турачылар дугайында номну чыып бижээш, чалыы салгалга тураскаал кылдыр арттырып каан. «Баштайгы тулчуушкун уттундурбас» деп Михаил Сундуй мынчаар бижээн. Номдан үзүндүнү бараалгадыр-дыр бис.
«1944 чылдың январь 28-те акы-дуңма Украинаның Деражно суурдан ырак эвесте муңгаш эзим иштинге доктааган бис. Ынчаарда бистиң взводувус дүнеки камгалалга турган. Салбыр командири кижи болганымда, эки турачы дайынчыларны дүнекиниң ийи шак үе- зинде таңныыл черинге солуштуруп кааш, чер оңгуга олурган мен. А оңгуга Монгуш Бүрбү, Маады Баян-Дөгүс, Түлүш Сундуй-оол болгаш оон-даа өске дайынчылар база турган. «Хенде хох» деп кургамзык үн дыңналган соонда, автомат-биле соксаал чок тарбыдады-ла берди. Х.Калбак, Ө.Сырат-оол суглар оңгудан үне халыштывыс, дайзын дезипкен. Ол дүне айдыңы аажок болган, дезип бар чыткан дайзыннарны амыр-соксаал чок боолап турдувус.
Улаштыр номчуур...
27.01.2015
Чөөн-Хемчик кожууннуң Хайыракан сумузунда чурттап чоруур «муңчу» малчын Сергей Сүгеевич Сатты, кандыг-даа ниитилелге чурттап чорааш, бодунуң туружун салбаан күш-ажылдың хоочуну-дур деп үнелээр кижи болдум. Хөй чылдар иштинде журналист болуп ажылдап чорааш, кандыг кижилерге душпадым дээр. Сергей Сүгеевич ышкаш кижилер турар-даа болза, бодунуң арга-дуржулгазын, ак сеткилдиг күш-ажылын кандыг-даа ниитилелдиң мурнунга долузу-биле бадыткаан кижилер ховар.
Сергей Сүгеевич 1955 чылда авазының-ачазының дун оглу болуп төрүттүнгеш, сес дуңмалыг болган. «Хөй улустуң улуу дээрге улуг харыысалгалыг. Миннип келиримге-ле, мал аразынга өскен мен. Ол үеде малчыннарга дузалажыр улус эвээш боор чүве, ынчалдыр-ла үениң аайы-биле ада-иемге дузалажып, дуңмаларым өстүржүп өзүп келдим. Ам алдан харлай бердим, бо үениң иштинде аар-берге солун оруктарны эртип келдим» — деп, ол чугаалады.
Улаштыр номчуур...
|
|