Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Войти    

Главная

Главное


Глава Тувы стал почётным гостем фестиваля «Устуу-Хурээ»

В первый день работы фестиваль посетил Глава Тувы Владислав Ховалыг, который поздравил гостей и участников с возрождением долгожданного музыкального события. Он прошел регистрацию в качестве почётного гостя и пообщался с участниками мероприятия. На вновь стартовавший после перерыва фестиваль приехали музыканты из разных городов России, а также Австралии, Австрии и Великобритании.

Подробнее...

Новости

RSS
25.06.2013 15:40 / Общество
Глава Тувы предложил поднять фестиваль живой музыки и веры «Устуу-Хурээ»   на качественно новый уровень

В июле этого года в республике вблизи восстановленного буддийского храма Устуу-Хурээ, неподалеку от города Чадана, состоится ежегодный традиционный, уже 15-й по счету, Фестиваль живой музыки и веры, носящий название храма. В преддверии проведения очередного Фестиваля «Устуу-Хурээ» премьер Шолбан Кара-оол встретился с главными организаторами мероприятия. Состоялся откровенный разговор, посвященный проблемам, регулярно возникающим в момент подготовки к знаковому событию. И на этот раз речь зашла об оказании материальной и технической помощи со стороны властей. Для проведения фестиваля требуется транспорт, электричество, выделение помещений и многое другое. 

Подробнее...
24.06.2013 20:20 / Транспорт
ТЭПК близка к началу строительства железной дороги в Туву

Республика Тыва в ближайшие годы существенно увеличит свой вклад в ВВП России. Об этом заявил на Петербургском международном экономическом форуме известный предприниматель Руслан Байсаров. Возглавляемая им Тувинская энергетическая промышленная корпорация (ТЭПК) близка к началу реализации одного из самых масштабных инфраструктурных проектов на территории России – строительству железнодорожной магистрали Элегест-Кызыл-Курагино, которая свяжет Туву с соседним Красноярским краем и включит эту республику в систему железнодорожного сообщения в России, которого долгое время были лишены местные жители. 

Подробнее...
24.06.2013 19:37 / Строительство
 В столице Тувы завершается первый этап масштабной реконструкции автодороги по улице Магистральной

Реконструкция участка протяженностью 11,1 километра была разделена на два комплекса. Подряд на производство работ на первом комплексе с условием окончания их к концу июня 2013 года выиграла кызылская строительная организация ООО «Восток». По информации заказчика, республиканского Управления автомобильных дорог, генеральный подрядчик успешно справляется с взятыми на себя обязательствами. На настоящий момент полностью произведены отсыпка земляного полотна и устройство основания, выполнены работы по укладке нижнего асфальтобетонного слоя толщиной 60 сантиметров, установлены железобетонные опоры уличного освещения. Завершаются работы по укладке верхнего слоя покрытия и устройству бордюров.

Подробнее...
24.06.2013 16:35 / Культура
Национальные музеи Тувы и Хакасии предлагают окунуться в неповторимый мир кочевников-скотоводов

Национальный музей Республики Тыва примет участие в межрегиональной выставке «Национальные мотивы в искусстве Тувы и Хакассии». Выставка, которая открывается 26 июня в Абакане, проводится в рамках 3-го Международного форума «Историко-культурное наследие как ресурс социокультурного развития», а также в рамках реализации Соглашения о сотрудничестве, в том числе и в культурной сфере, между Тувой и Хакасией. Как отмечает директор Национального музея Тувы Виктор Чигжит, предстоящее мероприятие – уникальный проект, объединяющий научно-музейный потенциал двух национальных музеев соседних республик. Основная цель выставки – раскрыть перед посетителями в возможно более полном объеме самобытное искусство тувинского и хакасского народов, показать их близкое сходство и имеющиеся отличия.  

Подробнее...
24.06.2013 15:13 / Спорт
В городах и селах Тувы  появятся сотни новых спортплощадок в рамках губернаторского проекта «Спорт – во дворы»

Старт проекту, посвященному 100-летию единения Тувы и России и 100-летия основания города Кызыла, дан в Послании главы региона Шолбана Кара-оола Верховному Хуралу республики. На реализацию проекта в текущем году выделено 10 миллионов рублей республиканских бюджетных средств. В 2014 году за счет участия в федеральных целевых программах предполагается выделение еще 30 миллионов рублей на сооружение универсальных спортивных площадок со специальным резиновым покрытием, которые в зимнее время легко переоборудуются в ледовые катки. 

Подробнее...
24.06.2013 11:51 / Общество
Глава Тувы  подарил iPad 2 самому активному выпускнику городской школы №1
 В воскресенье, 23 июня, по всей республике прошли выпускные вечера в школах. В Кызыле ребят чествовали в торжественной обстановке на площади Арата, где по традиции выпускники станцевали школьный вальс. Затем праздник продолжился в родных школах, где вместе с родителями и учителями мальчишки и девчонки вспоминали годы своей учебы. Вице-премьеры и министры, а также полномочные представители главы республики в районах, побывали на школьных вечерах с поздравлениями и напутствиями. Премьер Шолбан Кара-оол посетил школу №1 города Кызыла, где вручил от себя лично  подарок -iPad 2- самому активному выпускнику – Амырга Тавакаю. Со слов директора школы Раисы Хаймановой, юноша отличается активной гражданской позицией. Амырга - автор многих социальных проектов, которые успешно реализовывались,  лидер в школьном коллективе и хорошист в учебе. Являясь круглой сиротой, он живет в приемной семье и ставит перед собой серьезные задачи. 
Подробнее...
24.06.2013 10:49 / Муниципалитеты
На главном строительном объекте поселка Хову-Аксы установлен жеcткий контроль за соблюдением графика работ
Глава Тувы потребовал принять решительные меры по ускорению строительства котельной в поселке Хову-Аксы. Котельная с тепловыми сетями, строящаяся в этом населенном пункте Тувы, центре Чеди-Хольского района, должна обеспечить устойчивое теплоснабжение поселка. Новая котельная, оснащенная современным оборудованием, решит проблему теплоснабжения и, кроме того, даст ощутимый экономический эффект, значительно снизив расход топлива и потребление электроэнергии. Перед подрядной организацией ООО «Стройсервис», приступившей к работам весной этого года, была поставлена задача завершить строительство объекта осенью текущего года. Ход строительных работ на объекте рассмотрен на совещании у Главы республики Шолбана Кара-оола с участием вице-премьеров, министров строительства и модернизации коммунального хозяйства, промышленности и энергетики, представителей подрядной организации.
Подробнее...
24.06.2013 09:24 / Общество
В Туве в День памяти и скорби поминальные свечи были зажжены от освященного в буддийском и православном храмах огня

Все больше людей в Туве собирает гражданская акция «Свеча памяти», которая проходит 22 июня, в День памяти и скорби. В этом году ее организатором выступил Народный фронт. Более 500 человек пришли к 22 часам на Мемориал Победы. 72 года назад, в день нападения фашистской Германии на Советской Союз, делегаты ХХ всетувинского хурала (съезда) приняли Декларацию, осуждающую эту агрессию и выражающую твердое намерение тувинского народа бороться вместе с СССР против фашизма до победного конца.

Подробнее...
22.06.2013 13:19 / Общество
В Туве почтили память  воинов,  благодаря невиданному героизму которых была одержана победа над фашизмом
  Сегодня в День памяти и скорби в столице Тувы на площади Победы состоялась церемония возложения венков и живых цветов к памятнику солдатам, погибшим в Великой Отечественной войне. Каждый год в этот день здесь собираются горожане, ветераны, школьники, студенты, общественники, представители правительства, парламента, мэрии и городского Хурала, чтобы выразить бесконечное уважение памяти погибших воинов и благодарность оставшимся в живых фронтовикам и труженикам тыла. Глава Тувы Шолбан Кара-оол поблагодарил ветеранов за мирную жизнь. Он отметил, что в ту страшную войну на фронт ушло много тувинских добровольцев, которые показали большую самоотверженность. Многие из них пали смертью храбрых. «Мы - дети победителей! 
Подробнее...
21.06.2013 19:39 / Здравоохранение
Глава Тувы провел рабочую встречу с  учеными-иммунологами из Красноярска

Красноярские ученые прибыли в Кызыл для участия в традиционной научно-практической конференции «Иммунология в Сибири», которая в этом году проходит в столице Тувы. Глава республики Шолбан Кара-оол встретился с ведущим иммунологом Сибири, директором НИИ медицинских проблем Севера Сибирского отделения Российской Академии медицинских наук, доктором медицинских наук, членом-корреспондентом РАМН, заслуженным деятелем науки России Валерием Манчуком и заместителем директора НИИ медицинских проблем Севера СО РАМН, доктором медицинских наук, профессором Светланой Смирновой. НИИ медицинских проблем Севера СО РАМН, возглавляемый Валерием Манчуком, - один из организаторов конференции, собравшей в Кызыле специалистов-иммунологов из Красноярска, Новосибирска, Иркутска, Абакана, Кемерова, Хабаровска.

Подробнее...

Фоторепортажи

На Наадыме  в Чеди-Хольском районе  Глава Тувы   поддержал  инициативных животноводов.   Фото Виктории Лачугиной.

28.07.2014

Глава Тувы: Город Ак-Довурак имеет уникальные черты

27.07.2014

Глава Тувы совместно с художниками определил городские площадки под новые скульптуры

25.07.2014

 В Туве  чествовали  лучших журналистов Сибири и  героев  книги «Люди центра Азии».   19 июля 2014 года.  Этнокультурный комплекс «Алдын-Булак». Фото Виктории Лачугиной и Чингиса Саая.

22.07.2014

Барун-Хемчикский район заручился серьезной поддержкой Главы Тувы

22.07.2014

Участники молодежного форума «Дурген-2014» представили Главе Тувы бизнес-проекты

20.07.2014

4 июля с кратким визитом в Туве побывал Сергей Шойгу

04.07.2014

Дети-сироты поселка Каа-Хем стали счастливыми новоселами! 2 июля, 2014 г.

02.07.2014

Главным событием  в Кызыле остаются гастроли театра  имени Владимира Маяковского

30.06.2014

День молодежи-2014. 29 июня, Кызыл

29.06.2014

В Туве открылся первый ретритный центр для проведения буддийских практик

29.06.2014

Глава Тувы провел тренировку с мальчишками из школы-интерната

26.06.2014

Трудовая страда. Строительство юбилейных объектов. Фото В. Лачугиной

25.06.2014

Акция "Свеча памяти" в День памяти и скорби. 22 июня, Кызыл

23.06.2014

Имя Героя Тулуша Кечил-оола навсегда вписано в историю освобождения городов и сел Украины

22.06.2014

День памяти и скорби. Кызыл, 22 июня 2014 г.

22.06.2014

Бал выпускников школ города Кызыла, 20 июня 2014 г.

21.06.2014

В Туве празднично отметили День России

12.06.2014

Николай Федоров и Шолбан Кара-оол договорились развивать мелиорацию в Туве  и продолжать работу по устойчивому развитию сельских территорий

08.06.2014

В Туве открылся IV сезон археолого-географической экспедиции «Кызыл –Курагино» - один из крупных проектов РГО

06.06.2014


 
Медээлер
RSS
05.12.2014
Өг-бүлени каттыштырган байырлалдар

Ноябрь 29-та ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилели Орус культура төвүнге «Өг-бүлени каттыштырып турар байырлалдар» деп мөөрейниң тиилекчилерин шаңнаан. Байырлалды республиканың адалар, Россияның авалар база Бүгү-делегейниң уруглар хүннеринге тураскааткан. Аңаа республиканың аңгы-аңгы кожууннарындан база Кызыл, Ак-Довурак хоорайлардан өг-бүлелер киришкен.

ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилелиниң даргазы Раиса Борисовна Күжүгет чыыл­ган өг-бүлелерге байыр чедирген соонда, байырлалдың эң өөрүнчүг кезээ эге­лээн.Октябрь 23-те республика чергелиг «Чаңгыс өг-бү-ле — чаңгыс бүдүрүлге» деп мөөрейни чуртталганың нарын байдалынга таварышкан өг-бү-лелерниң аразынга эрттирген. Ону «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелинге даянып  организастаан. Мөөрейниң кол шаңналдары: III чаданың дипломун база 10000 рубльдиң сертификадын Шеңне Кол (Тожу кожуун), II чаданың дипломун база 13000 рубльдиң сертификадын Чечек Дүгер-оол (Улуг-Хем кожуун) болгаш I чаданың дипломун ба­за 16000 рубльдиң сертифи­кадын Орланмаа Монгуш (Өвүр кожуун) оларга тывыс­кан.

Улаштыр номчуур...
05.12.2014
"Машиналарны каяа тургузарыл?"

Машина-техникалыг чоруу­рунга, харын-даа мырыңай оларны тургузарынга Россия­ның хоорайлары колдуунда таарыштыр туттунмаан болган дээрзи, машиналар көвүдээн сөөлгү 5-10 чылдарда, билдине берген. Кызыл хоорай база ындыг. Ооң кудумчуларын кезип, машиналарны кайда, канчаар тургузуп турарын көрээлиңер.

Хоорайның төвү. Россия биле Тываның чаңгыс демнежилгезиниң 100 чыл байырлалынга белеткел үезинде ону чаартыр тудуптарга, машиналар биле пассажирлер тырлып, баскылажып турган «Азас» магазинниң, «Найырал» кино театрының мурнуу талазы хозаш кыннып, машина-балгат ында эвээжээн-даа ышкаш кындыр көстүр апарган. Шынында машиналар кайын эвээ­жээр ийик, улам көвүдеди-ле ыйнаан. «Азас» магазинниң артыы талазынга машиналар тургузар чер тудуп, Дружба биле Чүлдүм кудумчуларның төп чоогунда кезиин элээн алгыдып, аңаа машиналар тургузар черлер кылыптарга, чолаачыларга-даа, чадаг-даа кижилерге эптиг апарган. Ол-даа кончуг-ла эки-дир деп чугаалап болур. Ынчалза-даа Саглы ышкаш хову, сагыш ышкаш чү­ве кайда боор.

Кызылдың төвүнде «Га­руда» садыг бажыңының, эрги болгаш чаа рыноктар чоогунга бараалыңар, Дружба — Крас­ноармейская, Комсомольская -- Чүлдүм кудумчуларының аразында кварталдарга чедээлиңер. Мында тырылдыр тургузуп каан машиналарның аразынга «хыл сыңмастаан» деп хөөрем кижилер чугаалап болур. Бо чоок-кавыда машина-балгаттың тырлып турарының кол чылдагааны – маңаа хөй садыгжылар болгаш садып алыкчылар машиналарын тургузуп каары.

Улаштыр номчуур...
05.12.2014
Шажын билиглерин — аныяктарга

Кижилерниң чамдык кылып алган чүүлдери ээлени бээр, тел ыяшты дагып, агын-көгүн баглап эгелээрге, өскелери база ынчаар уламчылай бээр. Ындыг ээлени берген черлерге аъш-чемниңдээжизин өргүп турары дээрге-ле, дагылганың эге базымы болур. Ылаңгыя улуг-улуг тайгаларны (Бай-Тайга, Мөңгүн-Тайга, Мөңгүлек дээн чергелиг) ниити кожуун, сумулар дагып турар. Дагылгалыг черлерден ыяш кезери, чаш, чадаң ыяш, даш, хөрзүн алыры хоруглуг.

Дагып болбас чүүлдер база бар: кижи көжээлер, хөөрлер, базырыктар дээш, оон-даа өске. Кижиниң-даа, өске-даа дириг амытаннарныңбодарап тыптыры кыдыг-кызыгаар чок чаптылган делегейде каракка көстүр-көзүлбес болуушкуннар-биле холбаалыг болганда, ол бүгүнүң буурап дүжериниң хоойлузунда салым-чаяан ол чаданы чайлаш чок эдере бээр. Ол бойдустуң болуушкуннарының билиглери-биле дөмейлешкек.

Улаштыр номчуур...
04.12.2014
Шылгалдалар,шылгалдалар…

2015 чылдан эгелеп чаңгыс аай күрүне шылгал­даларынга (моон ыңай – ЧКШ) чаартыл­галар,өскерилгелер дугайында айты­рыгларга хамаарыштыр та­йыл­­быр алыры-биле бистиң корреспондентивис ТР-ниң өөре­­дилге болгаш эртем са­йыды Каадыр-оол Алексеевич Бичелдей-биле ужурашкан.

— Чаңгыс аай шылгалдаларга хамаарыштыр 4 өскерилге бар. Оларның аразында солун, улуг өскерлиишкин – декабрь 5-те чогаадыг бижиири. Ол чогаал дээш ажы-төлдү кергедип, улуг негелделер кылган херээ чок. Чогаалды колдуунда эге чаданың шыл­галда хевирлиг көрүп турар. Ооң түң­­нели-биле өөреникчи дараазында шылгалдаларже кирериниң эргезин алыр ужурлуг. Ынчангаш тер­гиин демдектер сүрген ажыы чок. Кол-ла чүүл бо шылгалдага шупту өөреникчилеривис киришкеш, чедиишкинниг кылдыр бижип эртери болур.

Улаштыр номчуур...
04.12.2014
Орус дылды эки билир болза...

Тывага чарлаттынган Орус дыл чылы адакталып, түңнелдер үндүрүп болур хире үе чедип келирге, Өөредилге яамызы орус дыл болгаш литература башкыларының бир дугаар съездизин  организастап эрттирген.

Орус дыл чылы эрттирер дээн эгелээшкинни чурттуң удуртулгазы деткээнин Чазак Даргазы Ш.В. Кара-оол  съездиге дыңнаткан. Бо чылын ооң саналы-биле ийи кол угланыышкынныг төлевилел кылдынган. Ол дээрге, бирээде,  орус дылдыг башкыларның көдээ школаларже барып ажылдаарын кыйгырганы, ийиде, өг-бү­­ле бүрүзүнге бирээден эвээш эвес дээди эртемниг уруг турарын чедип алыры. Андрей Марченко Москва хоорайга төрүттүнген, аңаа гуманитарлыг университетти доос­кан. Орус дылдыг башкыларның көдээ черлерже ажылдап-чурттаарынга респуб­лика Баштыңының грантызын алыр конкурска тиилеп алгаш, Москваның 498 дугаар школазынга ажылдаар деп турган боду Тываже  чедип  келген, амгы үеде Барыын-Хемчик кожуун­нуң Кызыл-Мажалык школазында ажылдап турар. Бо чылын ол конкурска 6 кижи киришкен, олардан амдыы­зында үш орус дылдыг башкы Тываның көдээзинде ажылдап турар. Орус дыл чылы эртип-даа  каар  болза,  бо ажыл моон-даа соңгаар уламчылаар дээрзи чугаажок.

Улаштыр номчуур...
01.12.2014
Иелер Хүнүн таварыштыр байыр чедириишкини

Тываның эргим ие-херээженнери!

Силерге эң изиг күзээшкиннерни болгаш чүректиң ханызындан байырны кайгамчык байырлал — делегейниң Ие хүнү-биле респуб­ликаның бүгү эр кижилериниң өмүнээзинден чедирерин чөпшээреп көрүңер!

Бо хүн чырык чер кырынга бисти чаяаган, чугаалап өөренип чорааш, эң баштай адаарывыс, деткимчези-биле амыдыралдың оруунга баштайгы базымнарны кылдырткан кижини ханы хүндүткел-биле алдаржыдып турар бис. Кижиниң салым-хуузу кандыг-даа болур болза, ооң бүгү назынында эң эргим болгаш чоок кижизи иези болур.

Келир үениң салгалдарын кижизидеринге, өг-бүлениң чаңчылдарын быжыглаарынга иелерниң салыышкыны үнелеп четтинмес. Төрээн чуртунга, бодунуң чонунуң дылынга болгаш культуразынга ынакшылды иевистиң сүдү-биле кады чедип ап турар бис. Бо хүн бистиң аваларывысче угланган ынакшылдың болгаш хүндүткелдиң сөстери чаңгыланып турзун.

Улаштыр номчуур...
01.12.2014
Оннуң бирээзи — Бай-Тайга кызы

Сактыышкын

Дайынче аъттанырда эки турачы кыстар аныяк-чалыы турганнар. Куулар Дарьяның хары ынчан чүгле 17. Чоруурунуң мурнуу хүнүнде чолдаксымаар мага-боттуг, арнында хүлүм- зүрүг чайыннаан уруг Кызылдың дыштанылга парыгының сценалыг хуралдаар шөлүнге хөйнүң мурнунга үнүп кээрге, ооң дидим, чүткүлдүүн эш-өөрү дораан эскерип каан. Бичии када хөрээниң тыныжын хостап алыр дээнзиг, холун көдүре каапкаш, дорт көрүш-биле Дарья чугаазын эгелээн: «Бистерниң, тыва кыстарның, сагыш-сеткили чаңгыс — Совет Эвилелинге дузалаары. Совет Эвилели бистиң улуг өңнүүвүс, деткикчивис, ооң хос­талгазы Тываның база болур, ооң демисели — бистиң демиселивис. Фашистиг Германия — ССРЭ-ниң дайзыны-дыр».

Улаштыр номчуур...
01.12.2014
Бөдүүн тыва иениң төлептиг кызы
Республика чергелиг улуг хуралдарга, концерттерге азы спортчу маргылдааларга чурук тырттырар аппарат туткаш, өскелерге шаптыктавазын бодап, солун ужуражыл­галарны, кижилерни тырттырып ап турар аныяк уругнуң адын Ай-кыс Монгуш дээр.Ол — 2007 чылда Омскиниң технология колледжизиниң фотография салбырын дооскан бедик мергежилдиг фотограф. Күш-ажылчы баштайгы базымын «Шын» солундан эгелээн. Тываның аңгы-аңгы кожууннарынга чедип, эрес-кежээ мурнакчыларның, ат-алдарлыг спортчуларның чуруктарын тырттырып, чонга чедирип, таныштырган. Хоочун фотографтар, ат-сураг­лыг фотожурналистер Владимир Савиных биле Виталий Шай­фуллинниң арга-сүмези, деткимчезинге даянып, мергежилин бедидип, дуржулгазы чылдан-чылче улгадып орар. «Чурук тырттырарда чүгле аппарат туткаш, кнопка базар эвес, кижиниң  иштики делегейин чурукка дамчыдып шыдаптарын кызар болза эки» деп бодалдыг.
Улаштыр номчуур...
01.12.2014
Кадыкшылының байдалы-биле арга-шинээ кызыгаарлаттынган кижилерниң эрге-ажыы
Бүгү-делегейниң инвалидтер хүнүнге уткуштур редакцияга ноябрь 20-де ээлчеглиг «дорт харылзаа» болуп эрткен. Аңаа ТР-ниң күш-ажыл болгаш социал политика сайыдының оралакчызы Елена Ондаровна Саая, специалистери Чечек Юрьевна Күжүгет, Экер Чингир-оолович Монгуш, Людмила Васильевна Хоюр-оол, «Медицина-социал экспертизаның Тыва Республика талазы-биле кол бюрозу» федералдыг албан чериниң 1 дугаар бюрозунуң удуртукчузу Ая Сү­­ге-Маадыровна Ооржак, Пенсия фондузунуң Тыва Республикада салбырының кол специализи Саяна Эрес-ооловна Бараан олар киржип, «Шынның» номчукчуларының айтырыгларынга харыылаан.
Улаштыр номчуур...
28.11.2014
ИНВЕСТИЦИЯ ПОЛИТИКАЗЫНЫҢ КОЛ СОРУЛГАЛАРЫ

ТР-ниң Чазааның чанында Экономика чөвүлелиниң хуралы Кызылга болган, аңаа Тываның Чазааның кежигүннери, Дээди Хуралдың депутаттары, эртемденнер, кожууннарның болгаш хоорай округтарының чагыргалар баштыңнары, федералдыг тургузугларның удуртукчулары, республиканың бизнес ниитилежилгезиниң болгаш улуг-улуг инвестиция компанияларының төлээлери киришкен. Чөвүлел кежигүннериниң болгаш чалатканнарның мурнунга респуб­лика Баштыңы Шолбан Кара-оол «2015 чылда Тыва Респуб­ликаның инвестиция байдалы болгаш инвестиция политиказы» деп Айыткалды кылган.

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Валерьевич Кара-оолдуң чугаазы:

— Экономиктиг чөвүлелдиң хүндүлүг кежигүннери! Хүндүлүг коллегалар! Чалатканнар!

2015 чылда инвестиция политиказын хевирлеп тур­гузарының кол быразын то­дарадыры-биле бөгүн мында чыылган бис. Республиканың сайгарлыкчылар ниитилежил­гезинге болгаш эрге-чагырга ор­­ганнарынга инвестиция айыт­калы чаа чүүл эвес, а чыл санында күү­­седир ажыл апарган, аңаа эдилгелерни амыдырал боду киирип турар. Ол дээрге чедип алдынган түңнелдерниң дугайында анаа-ла отчет эвес, ол дээрге бистиң девискээривиске инвестицияның байдалын экижидериниң талазы-биле тургустунган сорулгалар-дыр.

Улаштыр номчуур...
28.11.2014
«Авай, Ачай! Арагалавайн көрүңерем!»

Өг-бүле күрүнениң бир ду­гаар тургузукчу кезээ болганда, ында кандыг байдал  тургустунганыл, күрүнеде байдал база шак-ла ындыг болур болгай. Күрүнеде өг-бүле бүрүзү аас-кежиктиг, амыдыралының байдалы чедимчелиг, ажы-төлү тодуг-догаа, хөглүг, чараш болза, бүгү күрүнеде ажы-төлдүң байдалы база шак-ла ындыг болур.

2014 чылдың тос ай иштинде Чөөн-Хемчик кожууннуң девискээринде өг-бүле иштинге болган кем-херектерни сайгарып, оларның болуп турар чылдагаанын, уржуктарын айтып, хөй-ниитиниң кичээнгейин ынаар хаара тудуп, олче сагыш салырын база боттарының бодалдарын үлежип, саналын кии­рерин диледим.Бо чылдың алды айларының иштинде Чөөн-Хемчик районнуң муниципалдар аразында килдистиң истелге килдизи өг-бүле иштинге болган беш кем-херектерни оттургаш, истелгезин кылган. Дөрт таварылгада өгнүң эр ээлери хе­рээжен ээлериниң амы-тынынга айыылдыг, кадыынга хоралыг аар кемдээшкинни сагыштыы-биле чедирген.

Улаштыр номчуур...
26.11.2014
Чаа уруглар садтары ажыттынган
2014 чылдың ноябрь 19 Каа-Хем кожууннуң чурттакчы чонунга, ылаңгыя бичии чаш­тарга,    аас-кежиктиг хүн бол­ган.  Кожууннуң  Бүрен-Хем  бол­гаш Сарыг-Сеп суурларында 2 чаа уруглар садтарын ажыт­кан. Байырлалдың хүн­­дүлүг аалчылары Тываның Баш­тыңы Ш.В.Кара-оол, ТР-ниң өөредилге болгаш эртем са­йыды К.А.Бичелдей, ТР-ниң көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем сайыды С.И.Огнев, ТР-ниң тудуг болгаш коммунал ажыл-агый чаартылгазының са­йыды А.Б.Сенсов, Каа-Хем кожууннуң  чагырга даргазы А.Х. Чалан-оол байырлыг ажы­дыышкыннарга киришкеннер.Тываның  Баштыңы ооң соон­­­да Сарыг-Сеп суурда 140 олуттуг чаа туттунган «Теремок» уруглар садының  ажыдыышкынынга киржип, өөрүш­­күзүн үлежип, улуг-улуг чедиишкиннерни күзээш,  чаа уруглар «ордузунче»  кирген. Чаа сад турар черге ооң мур­нунда 60 олуттуг бичии  уруг­­лар сады турган. Тудуг үе­-зинде школаның эге класстар өөренип турган бажыңынга бичии чаштар сады  турганын,  чаа садта  олуттарның чедишпес бол­ганы-биле эге школа турган бажыңны сад хевээр арттырарын   Сарыг-Сеп суурнуң  чурттакчызы  чугаалады.
Улаштыр номчуур...
26.11.2014
Конкустуң тергииннери
Конкурстуң организатору «Енисей-М-54» федерал­дыг оруктуң эргелелиниң ажылдак­чылары база кол инженер Сергей Квашин шупту коррес­пондентилерге ук конкурска идепкейлиг киришкени дээш четтиргенин илереткен: «Бистиң албан чери чаа-чаа оруктарны ажыглалче киирип, чаартылга, септелге ажылдарын доктаамал чорудуп турар, а ол болууш­куннар дугайында чурттакчы чон со­лун-сеткүүл, радио, телевидение таварыштыр билип ап турар. Республиканың массалыг информация чеп­сектериниң төлээлери-биле баштайгы кады ажылда­жылгавыс  үре-түңнелдиг болганынга өөрүп, моон-даа соңгаар силерниң-даа, бистиң-даа ажыл-иживиске чедиишкиннерни күзедим».
Улаштыр номчуур...
21.11.2014
Чуртуңну камгалаарынга белен бол!

Аңаа ТР-ниң Чазааның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң байыр чедириишкинин ооң оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак дамчыткан. «Төрээн чуртувустуң камгалакчылары, тыва чонувустуң   адын бедик тудуп чоруңар. Каяа-даа чорааш, кандыг-даа бергелерден чалданмаңар. РФ-тиң камгалал сайыды, чаңгыс чер-чурттуувус Сергей Шойгунуң алдар адын бодаңар. «Чаңгызы — хөйү дээш, хөйү — чаңгызы дээш» бот-боттарыңарны деткижип чоруңар, «Төрээн чуртуң камгала, төрел чонуң хүндүле» деп чоннуң мерген угаадыын черле утпаңар!» — деп, ол чагаан. Республиканың шериг комиссары Юрий Марков болгаш өскелер-даа ак орукту күзеп, чагыын бергеннер. Амгы үеде Россияның аңгы-аңгы булуңнарында шериг хүлээлгезин бистиң республикадан 1700 оолдар эрттирип турарлар. Оларның аразында төлептиин болгаш үлегерин көргүзүп турар оолдарның ада-иезинге өөрүп четтириишкинниң бижиктериниң кээп турарын Юрий Иванович демдеглээн. Бөгүн 32 оол эр кижиниң арта баспас хүлээлгезин күүседири-биле аъттаныптарлар. Ол ышкаш ырак оран Афганистанга шериг херээн эрттирген хоочуннар боттарының сактыышкыннарын база чугаалааннар.  

Улаштыр номчуур...
21.11.2014
Алдар - ады төөгүге мөңге артар

Сат Чурмит-Тажының 120 харлаанынга тураскааткан «Алдар-адың төөгүге мөңге артар» деп делгелгени болгаш се­минарны Тываның национал музейи организастап эрттирген. Алды кезектиг делгелгеде төрүттүнген черинден эгелээш, күрүне ажыл-чорудулгазынга, салгалдарынга чедир фото-чуруктарны аскан болгаш архив документилерин база хууда эдилеп чораан эт-херекселин делгеп салган. Күрүне ажыл-чорудулгазы: ТАРН кежигүнү, иштики херектерниң бир дугаар сайыды, ТАР Чазааның даргазы, Сайыттар Чөвүлелиниң даргазы, даштыкы херектер сайыды. 1929 чылдан 1938 чылга чедир Тыва Чазактың бирги удуртукчузу, ол үеде Сайыттар Чөвүлелин даргалавышаан, Тыва Арат Республиканың Даштыкы херектер яамызын база удуртуп, сайыттап турган. Тываның төөгүзүнде ол хире үр үеде хары угда ийи ындыг бедик албан-дужаал-биле бот-догуннаан республиканы удуртуп турган чаңгыс кижи ол. 1929 чылда ооң эгелээшкини болгаш башталгазы-биле тыва бижикти тургузар күрүне комиссиязы ажылдап эгелээн. Ук комиссияның даргазынга Оюн Танчайны томуйлаан. Ол ышкаш ТАР-ның Эртем комитедин тургускан, ооң даргазынга ынчан культура сай

Улаштыр номчуур...