Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Войти    

Главная

Главное


 План мероприятий, посвященных народному празднику животноводов «Наадым-2024»,  приуроченного к 80-летию добровольного вхождения Тувинской Народной Республики в состав СССР

18 июля, четверг

10.00 День заезда участников праздника животноводов «Наадым-2024», размещение в Юрточном городке в местечке Тос-Булак. «Юрточный городок» в м. Тос-Булак.

11.00 Чемпионат Республики Тыва по стрельбе из тувинского традиционного лука «Тыва ча адар оюн: баг адар хевири» среди мужчин и «Тыва ча адар оюн: борбаанды адар хевири» среди женщин. «Юрточный городок» в м. Тос-Булак.

Подробнее...

Новости

RSS
24.07.2013 13:14 / Спорт
Спортсменка из Тувы вошла в состав сборной России по дзюдо для участия в XXII Cурдлимпийских играх

По результатам отборочных Чемпионатов России по дзюдо и вольной борьбе, которые прошли в апреле и мае текущего года, известная спортсменка Дженни Чамыян завоевала право участвовать в составе сборной команды России по дзюдо в XXII Cурдлимпийских играх, которые состоялся в городе София (Болгария) с 26 июля по 5 августа 2013 года. В них примут участие около 4 тысяч спортсменов из 85 государств. В течение июня и июля Дженни прошла два учебно-тренировочных сбора в городе Зеленограде. В эти дни она участвует в третьем заключительном сборе, после чего отправится в Софию в составе сборной команды страны, сообщили в министерстве по делам молодежи и спорта республики.

Подробнее...
23.07.2013 19:41 / Бюджет
В Туве увеличился объем налоговых поступлений от предприятий добывающей промышленности

Горнодобывающие предприятия принесли в бюджет Тувы в I полугодии 2013 года 273,5 млн. рублей. Сегодня в Министерстве промышленности и энергетики республики, к ведению которого они относятся, подвели промежуточные итоги выполнения подведомственными предприятиями прогнозных показателей по налоговым отчислениям и сборам. Как сообщили в министерстве, в целом по отрасли, в которую входят добывающая, обрабатывающая промышленности и ТЭК, план налоговых отчислений в бюджет перевыполнен в I полугодии на 28 %. Вместо ожидавшихся 308,5 млн. рублей предприятия пополнили госказну более чем на 317 млн. рублей. Наибольший прирост налоговых объемов обеспечен по земельному налогу – на 30,5 % к плану, по платежам за пользование природными ресурсами – на 45,2 %, по специальным налоговым режимам, в которые входят НДС, плата за загрязнение окружающей среды и другие налоги, - в 11 раз. 

Подробнее...
23.07.2013 18:41 / Спорт
В Туве принята программа  развития   физкультуры и спорта для  людей  с ограниченными возможностями здоровья

Правительство региона утвердило республиканскую целевую программу «Развитие адаптивной физкультуры и спорта в Республике Тыва на 2014 – 2015 годы» с общим объемом финансирования в сумме 3 миллиона 760 тысяч рублей. Как отметила министр по делам молодежи и спорта Уран-Кыс Ондар, документ разработан в рамках исполнения поручения Президента России Владимира Путина, данного в ходе встречи с со спортсменами-паралимпийцами после их успешного выступления на Паралимпийских играх 2012 года. Напомним, что среди героев спортивного форума был тувинский лучник Михаил Оюн, завоевавший бронзу в личных состязаниях и золото – в командных.

Подробнее...
23.07.2013 14:32 / Культура
Студия «Культура»  (г. Санкт-Петербург) готовит телепрограммы к 100-летию единения России и Тувы

Две телепрограммы будут сняты в Туве в сотрудничестве с Министерством информатизации и связи республики. Творческий интерес одного из самых сильных журналистских коллективов России связан с темой прошлого и предстоящего России, поиска ответа на больные вопросы современности. Как отмечает заместитель главного редактора телеканала «Культура» Белла Куркова, во время командировки съемочная группа во главе с Тамарой Родионовой намерена работать с людьми разных профессий и разного рода занятий, в том числе оленеводами, охотниками, исполнителями горлового пения, представителями разных конфессий, историками и археологами, золотодобытчиками. 

Подробнее...
23.07.2013 12:36 / Сельское хозяйство
В Туве  разворачивается кормозаготовительная кампания

На 23 июля в республике скошены травы на 2856 гектарах, заготовлено 2 609 тонн сена. На луга вышли 24 бригады кормозаготовителей, задействовано 390 единиц техники. Как сообщил заместитель министра сельского хозяйства и продовольствия Сергей Оюн, к сенокосу приступили в Каа-Хемском, Тандинском, Чаа-Хольском, Пий-Хемском, Кызылском, Чеди-Хольском, Тоджинском районах. Наиболее активно работы идут в Чаа-Хольском, Каа-Хемском Тандинском районах, в первом план заготовки кормов выполнен на 12%, во втором – на 5%, в третьем – на 4, 3 %. «Травостой, по сравнению с прошлым годом, оценивается как удовлетворительный, хотя поздняя весна и холодное начало лета задержали созревание трав, – отметил Сергей Оюн. – Массовая кормозаготовительная кампания начнется с 1 августа».

Подробнее...
23.07.2013 11:55 / Конкурсы
Продолжается прием документов в рамках конкурса на замещение вакантных должностей в министерствах

Напоминаем, что 6 июля т.г. Правительство Республики Тыва объявило конкурс на замещение вакантных должностей государственной гражданской службы Республики Тыва. Это должности первого заместителя министра промышленности и энергетики, заместителя министра природных ресурсов и экологии, заместителя министра экономики и заместителя министра дорожно-транспортного комплекса Республики Тыва. Документы от соискателей на указанные должности принимаются до 26 июля включительно.

Подробнее...
23.07.2013 09:59 / Мероприятия
Оргкомитет по подготовке празднования 100-летия единения России и Тувы и основания г. Кызыла возглавил Игорь Слюняев
Председателем организационного комитета по подготовке и проведению празднования 100-летия единения России и Тывы и основания г. Кызыла назначен Министр регионального развития Российской Федерации Игорь Слюняев. Распоряжение Правительства Российской Федерации о его назначении подписано Дмитрием Медведевым 15 июля 2013 г. Сообщение о назначении Слюняева опубликовал 19 июля официальный сайт Минрегиона РФ. Напомним, что мероприятия, связанные с празднованием 100-летия единения России и Тывы и основания г. Кызыла, в соответствии с Указом Президента Российской Федерации от 8 августа 2011 г. № 1057 будут проведены на федеральном уровне в 2014 году.
Подробнее...
22.07.2013 17:27 / Строительство
В Кызыле земля у слияния двух Енисеев – Большого и Малого зарезервирована под комплексную застройку

Однако на этот раз на торги будут выставляться не индивидуальные земельные наделы, а целиком участок. Об этом сегодня сообщил глава Тувы Шолбан Кара-оол на совещании в правительстве. Под комплексное строительство будет выделена, в частности, земля на правом берегу у слияния двух Енисеев – Большого и Малого. Премьер республики придает его застройке особое значение, поскольку он должен перекликаться с новым архитектурным обликом набережной столицы Тувы, генеральная реконструкция которой должна закончиться в 2014 году. Набережную с известной достопримечательностью Кызыла – обелиском «Центр Азии» решено сделать, напомним, одним из туристических брендов региона, для чего премьер Кара-оол пригласил известных специалистов, включая признанного в мире мастера художественного дизайна Даши Намдакова. 

Подробнее...
22.07.2013 16:16 / Безопасность
В Туве ожидается сильный ветер до 21 метра в секунду

По информации Центра по гидрометеорологии и мониторингу окружающей среды Республики Тыва сегодня, 22 июля во второй половине дня, вечером и завтра в отдельных районах республики ожидаются грозы, с усилением шквалистого ветра до 21 м/с, днем 23 июля порывы до 17 м/с, местами сильные дожди, возможен град.

Подробнее...
22.07.2013 16:08 / Муниципалитеты
В столице Тувы устанавливаются новые детские площадки
В Кызыл доставлены 12 комплектов детских игровых площадок и шесть игровых комплексов, которые будут установлены во дворах города в рамках реализации наказов избирателей. Департамент городского хозяйства по итогам проведенных торгов заключил договор с Красноярской фирмой ООО «Мастер», которая занимается изготовлением, поставкой и монтажом необходимого оборудования. На сегодняшний день в городе установлено 6 из 12-ти игровых комплексов по адресам: Правобережная, 48, Пушкина, 4, Ленина, 51 и 49, Паротурбинная, 19/1 и 17/1. В детские игровые площадки входят качели, урны, песочницы, горки, скамьи и беседки. Еще шесть игровых площадок до конца июля будут установлены во дворах Кечил-оола, 3а и 5а, Ангарский бульвар, 8, Лопсанчапа, 39, Красных Партизан, 41, Дружбы, 5, Бай-Хаакская, 6.
Подробнее...

Фоторепортажи

На Наадыме  в Чеди-Хольском районе  Глава Тувы   поддержал  инициативных животноводов.   Фото Виктории Лачугиной.

28.07.2014

Глава Тувы: Город Ак-Довурак имеет уникальные черты

27.07.2014

Глава Тувы совместно с художниками определил городские площадки под новые скульптуры

25.07.2014

 В Туве  чествовали  лучших журналистов Сибири и  героев  книги «Люди центра Азии».   19 июля 2014 года.  Этнокультурный комплекс «Алдын-Булак». Фото Виктории Лачугиной и Чингиса Саая.

22.07.2014

Барун-Хемчикский район заручился серьезной поддержкой Главы Тувы

22.07.2014

Участники молодежного форума «Дурген-2014» представили Главе Тувы бизнес-проекты

20.07.2014

4 июля с кратким визитом в Туве побывал Сергей Шойгу

04.07.2014

Дети-сироты поселка Каа-Хем стали счастливыми новоселами! 2 июля, 2014 г.

02.07.2014

Главным событием  в Кызыле остаются гастроли театра  имени Владимира Маяковского

30.06.2014

День молодежи-2014. 29 июня, Кызыл

29.06.2014

В Туве открылся первый ретритный центр для проведения буддийских практик

29.06.2014

Глава Тувы провел тренировку с мальчишками из школы-интерната

26.06.2014

Трудовая страда. Строительство юбилейных объектов. Фото В. Лачугиной

25.06.2014

Акция "Свеча памяти" в День памяти и скорби. 22 июня, Кызыл

23.06.2014

Имя Героя Тулуша Кечил-оола навсегда вписано в историю освобождения городов и сел Украины

22.06.2014

День памяти и скорби. Кызыл, 22 июня 2014 г.

22.06.2014

Бал выпускников школ города Кызыла, 20 июня 2014 г.

21.06.2014

В Туве празднично отметили День России

12.06.2014

Николай Федоров и Шолбан Кара-оол договорились развивать мелиорацию в Туве  и продолжать работу по устойчивому развитию сельских территорий

08.06.2014

В Туве открылся IV сезон археолого-географической экспедиции «Кызыл –Курагино» - один из крупных проектов РГО

06.06.2014


 
Медээлер
RSS
05.12.2014
Өг-бүлени каттыштырган байырлалдар

Ноябрь 29-та ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилели Орус культура төвүнге «Өг-бүлени каттыштырып турар байырлалдар» деп мөөрейниң тиилекчилерин шаңнаан. Байырлалды республиканың адалар, Россияның авалар база Бүгү-делегейниң уруглар хүннеринге тураскааткан. Аңаа республиканың аңгы-аңгы кожууннарындан база Кызыл, Ак-Довурак хоорайлардан өг-бүлелер киришкен.

ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилелиниң даргазы Раиса Борисовна Күжүгет чыыл­ган өг-бүлелерге байыр чедирген соонда, байырлалдың эң өөрүнчүг кезээ эге­лээн.Октябрь 23-те республика чергелиг «Чаңгыс өг-бү-ле — чаңгыс бүдүрүлге» деп мөөрейни чуртталганың нарын байдалынга таварышкан өг-бү-лелерниң аразынга эрттирген. Ону «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелинге даянып  организастаан. Мөөрейниң кол шаңналдары: III чаданың дипломун база 10000 рубльдиң сертификадын Шеңне Кол (Тожу кожуун), II чаданың дипломун база 13000 рубльдиң сертификадын Чечек Дүгер-оол (Улуг-Хем кожуун) болгаш I чаданың дипломун ба­за 16000 рубльдиң сертифи­кадын Орланмаа Монгуш (Өвүр кожуун) оларга тывыс­кан.

Улаштыр номчуур...
05.12.2014
"Машиналарны каяа тургузарыл?"

Машина-техникалыг чоруу­рунга, харын-даа мырыңай оларны тургузарынга Россия­ның хоорайлары колдуунда таарыштыр туттунмаан болган дээрзи, машиналар көвүдээн сөөлгү 5-10 чылдарда, билдине берген. Кызыл хоорай база ындыг. Ооң кудумчуларын кезип, машиналарны кайда, канчаар тургузуп турарын көрээлиңер.

Хоорайның төвү. Россия биле Тываның чаңгыс демнежилгезиниң 100 чыл байырлалынга белеткел үезинде ону чаартыр тудуптарга, машиналар биле пассажирлер тырлып, баскылажып турган «Азас» магазинниң, «Найырал» кино театрының мурнуу талазы хозаш кыннып, машина-балгат ында эвээжээн-даа ышкаш кындыр көстүр апарган. Шынында машиналар кайын эвээ­жээр ийик, улам көвүдеди-ле ыйнаан. «Азас» магазинниң артыы талазынга машиналар тургузар чер тудуп, Дружба биле Чүлдүм кудумчуларның төп чоогунда кезиин элээн алгыдып, аңаа машиналар тургузар черлер кылыптарга, чолаачыларга-даа, чадаг-даа кижилерге эптиг апарган. Ол-даа кончуг-ла эки-дир деп чугаалап болур. Ынчалза-даа Саглы ышкаш хову, сагыш ышкаш чү­ве кайда боор.

Кызылдың төвүнде «Га­руда» садыг бажыңының, эрги болгаш чаа рыноктар чоогунга бараалыңар, Дружба — Крас­ноармейская, Комсомольская -- Чүлдүм кудумчуларының аразында кварталдарга чедээлиңер. Мында тырылдыр тургузуп каан машиналарның аразынга «хыл сыңмастаан» деп хөөрем кижилер чугаалап болур. Бо чоок-кавыда машина-балгаттың тырлып турарының кол чылдагааны – маңаа хөй садыгжылар болгаш садып алыкчылар машиналарын тургузуп каары.

Улаштыр номчуур...
05.12.2014
Шажын билиглерин — аныяктарга

Кижилерниң чамдык кылып алган чүүлдери ээлени бээр, тел ыяшты дагып, агын-көгүн баглап эгелээрге, өскелери база ынчаар уламчылай бээр. Ындыг ээлени берген черлерге аъш-чемниңдээжизин өргүп турары дээрге-ле, дагылганың эге базымы болур. Ылаңгыя улуг-улуг тайгаларны (Бай-Тайга, Мөңгүн-Тайга, Мөңгүлек дээн чергелиг) ниити кожуун, сумулар дагып турар. Дагылгалыг черлерден ыяш кезери, чаш, чадаң ыяш, даш, хөрзүн алыры хоруглуг.

Дагып болбас чүүлдер база бар: кижи көжээлер, хөөрлер, базырыктар дээш, оон-даа өске. Кижиниң-даа, өске-даа дириг амытаннарныңбодарап тыптыры кыдыг-кызыгаар чок чаптылган делегейде каракка көстүр-көзүлбес болуушкуннар-биле холбаалыг болганда, ол бүгүнүң буурап дүжериниң хоойлузунда салым-чаяан ол чаданы чайлаш чок эдере бээр. Ол бойдустуң болуушкуннарының билиглери-биле дөмейлешкек.

Улаштыр номчуур...
04.12.2014
Шылгалдалар,шылгалдалар…

2015 чылдан эгелеп чаңгыс аай күрүне шылгал­даларынга (моон ыңай – ЧКШ) чаартыл­галар,өскерилгелер дугайында айты­рыгларга хамаарыштыр та­йыл­­быр алыры-биле бистиң корреспондентивис ТР-ниң өөре­­дилге болгаш эртем са­йыды Каадыр-оол Алексеевич Бичелдей-биле ужурашкан.

— Чаңгыс аай шылгалдаларга хамаарыштыр 4 өскерилге бар. Оларның аразында солун, улуг өскерлиишкин – декабрь 5-те чогаадыг бижиири. Ол чогаал дээш ажы-төлдү кергедип, улуг негелделер кылган херээ чок. Чогаалды колдуунда эге чаданың шыл­галда хевирлиг көрүп турар. Ооң түң­­нели-биле өөреникчи дараазында шылгалдаларже кирериниң эргезин алыр ужурлуг. Ынчангаш тер­гиин демдектер сүрген ажыы чок. Кол-ла чүүл бо шылгалдага шупту өөреникчилеривис киришкеш, чедиишкинниг кылдыр бижип эртери болур.

Улаштыр номчуур...
04.12.2014
Орус дылды эки билир болза...

Тывага чарлаттынган Орус дыл чылы адакталып, түңнелдер үндүрүп болур хире үе чедип келирге, Өөредилге яамызы орус дыл болгаш литература башкыларының бир дугаар съездизин  организастап эрттирген.

Орус дыл чылы эрттирер дээн эгелээшкинни чурттуң удуртулгазы деткээнин Чазак Даргазы Ш.В. Кара-оол  съездиге дыңнаткан. Бо чылын ооң саналы-биле ийи кол угланыышкынныг төлевилел кылдынган. Ол дээрге, бирээде,  орус дылдыг башкыларның көдээ школаларже барып ажылдаарын кыйгырганы, ийиде, өг-бү­­ле бүрүзүнге бирээден эвээш эвес дээди эртемниг уруг турарын чедип алыры. Андрей Марченко Москва хоорайга төрүттүнген, аңаа гуманитарлыг университетти доос­кан. Орус дылдыг башкыларның көдээ черлерже ажылдап-чурттаарынга респуб­лика Баштыңының грантызын алыр конкурска тиилеп алгаш, Москваның 498 дугаар школазынга ажылдаар деп турган боду Тываже  чедип  келген, амгы үеде Барыын-Хемчик кожуун­нуң Кызыл-Мажалык школазында ажылдап турар. Бо чылын ол конкурска 6 кижи киришкен, олардан амдыы­зында үш орус дылдыг башкы Тываның көдээзинде ажылдап турар. Орус дыл чылы эртип-даа  каар  болза,  бо ажыл моон-даа соңгаар уламчылаар дээрзи чугаажок.

Улаштыр номчуур...
01.12.2014
Иелер Хүнүн таварыштыр байыр чедириишкини

Тываның эргим ие-херээженнери!

Силерге эң изиг күзээшкиннерни болгаш чүректиң ханызындан байырны кайгамчык байырлал — делегейниң Ие хүнү-биле респуб­ликаның бүгү эр кижилериниң өмүнээзинден чедирерин чөпшээреп көрүңер!

Бо хүн чырык чер кырынга бисти чаяаган, чугаалап өөренип чорааш, эң баштай адаарывыс, деткимчези-биле амыдыралдың оруунга баштайгы базымнарны кылдырткан кижини ханы хүндүткел-биле алдаржыдып турар бис. Кижиниң салым-хуузу кандыг-даа болур болза, ооң бүгү назынында эң эргим болгаш чоок кижизи иези болур.

Келир үениң салгалдарын кижизидеринге, өг-бүлениң чаңчылдарын быжыглаарынга иелерниң салыышкыны үнелеп четтинмес. Төрээн чуртунга, бодунуң чонунуң дылынга болгаш культуразынга ынакшылды иевистиң сүдү-биле кады чедип ап турар бис. Бо хүн бистиң аваларывысче угланган ынакшылдың болгаш хүндүткелдиң сөстери чаңгыланып турзун.

Улаштыр номчуур...
01.12.2014
Оннуң бирээзи — Бай-Тайга кызы

Сактыышкын

Дайынче аъттанырда эки турачы кыстар аныяк-чалыы турганнар. Куулар Дарьяның хары ынчан чүгле 17. Чоруурунуң мурнуу хүнүнде чолдаксымаар мага-боттуг, арнында хүлүм- зүрүг чайыннаан уруг Кызылдың дыштанылга парыгының сценалыг хуралдаар шөлүнге хөйнүң мурнунга үнүп кээрге, ооң дидим, чүткүлдүүн эш-өөрү дораан эскерип каан. Бичии када хөрээниң тыныжын хостап алыр дээнзиг, холун көдүре каапкаш, дорт көрүш-биле Дарья чугаазын эгелээн: «Бистерниң, тыва кыстарның, сагыш-сеткили чаңгыс — Совет Эвилелинге дузалаары. Совет Эвилели бистиң улуг өңнүүвүс, деткикчивис, ооң хос­талгазы Тываның база болур, ооң демисели — бистиң демиселивис. Фашистиг Германия — ССРЭ-ниң дайзыны-дыр».

Улаштыр номчуур...
01.12.2014
Бөдүүн тыва иениң төлептиг кызы
Республика чергелиг улуг хуралдарга, концерттерге азы спортчу маргылдааларга чурук тырттырар аппарат туткаш, өскелерге шаптыктавазын бодап, солун ужуражыл­галарны, кижилерни тырттырып ап турар аныяк уругнуң адын Ай-кыс Монгуш дээр.Ол — 2007 чылда Омскиниң технология колледжизиниң фотография салбырын дооскан бедик мергежилдиг фотограф. Күш-ажылчы баштайгы базымын «Шын» солундан эгелээн. Тываның аңгы-аңгы кожууннарынга чедип, эрес-кежээ мурнакчыларның, ат-алдарлыг спортчуларның чуруктарын тырттырып, чонга чедирип, таныштырган. Хоочун фотографтар, ат-сураг­лыг фотожурналистер Владимир Савиных биле Виталий Шай­фуллинниң арга-сүмези, деткимчезинге даянып, мергежилин бедидип, дуржулгазы чылдан-чылче улгадып орар. «Чурук тырттырарда чүгле аппарат туткаш, кнопка базар эвес, кижиниң  иштики делегейин чурукка дамчыдып шыдаптарын кызар болза эки» деп бодалдыг.
Улаштыр номчуур...
01.12.2014
Кадыкшылының байдалы-биле арга-шинээ кызыгаарлаттынган кижилерниң эрге-ажыы
Бүгү-делегейниң инвалидтер хүнүнге уткуштур редакцияга ноябрь 20-де ээлчеглиг «дорт харылзаа» болуп эрткен. Аңаа ТР-ниң күш-ажыл болгаш социал политика сайыдының оралакчызы Елена Ондаровна Саая, специалистери Чечек Юрьевна Күжүгет, Экер Чингир-оолович Монгуш, Людмила Васильевна Хоюр-оол, «Медицина-социал экспертизаның Тыва Республика талазы-биле кол бюрозу» федералдыг албан чериниң 1 дугаар бюрозунуң удуртукчузу Ая Сү­­ге-Маадыровна Ооржак, Пенсия фондузунуң Тыва Республикада салбырының кол специализи Саяна Эрес-ооловна Бараан олар киржип, «Шынның» номчукчуларының айтырыгларынга харыылаан.
Улаштыр номчуур...
28.11.2014
ИНВЕСТИЦИЯ ПОЛИТИКАЗЫНЫҢ КОЛ СОРУЛГАЛАРЫ

ТР-ниң Чазааның чанында Экономика чөвүлелиниң хуралы Кызылга болган, аңаа Тываның Чазааның кежигүннери, Дээди Хуралдың депутаттары, эртемденнер, кожууннарның болгаш хоорай округтарының чагыргалар баштыңнары, федералдыг тургузугларның удуртукчулары, республиканың бизнес ниитилежилгезиниң болгаш улуг-улуг инвестиция компанияларының төлээлери киришкен. Чөвүлел кежигүннериниң болгаш чалатканнарның мурнунга респуб­лика Баштыңы Шолбан Кара-оол «2015 чылда Тыва Респуб­ликаның инвестиция байдалы болгаш инвестиция политиказы» деп Айыткалды кылган.

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Валерьевич Кара-оолдуң чугаазы:

— Экономиктиг чөвүлелдиң хүндүлүг кежигүннери! Хүндүлүг коллегалар! Чалатканнар!

2015 чылда инвестиция политиказын хевирлеп тур­гузарының кол быразын то­дарадыры-биле бөгүн мында чыылган бис. Республиканың сайгарлыкчылар ниитилежил­гезинге болгаш эрге-чагырга ор­­ганнарынга инвестиция айыт­калы чаа чүүл эвес, а чыл санында күү­­седир ажыл апарган, аңаа эдилгелерни амыдырал боду киирип турар. Ол дээрге чедип алдынган түңнелдерниң дугайында анаа-ла отчет эвес, ол дээрге бистиң девискээривиске инвестицияның байдалын экижидериниң талазы-биле тургустунган сорулгалар-дыр.

Улаштыр номчуур...
28.11.2014
«Авай, Ачай! Арагалавайн көрүңерем!»

Өг-бүле күрүнениң бир ду­гаар тургузукчу кезээ болганда, ында кандыг байдал  тургустунганыл, күрүнеде байдал база шак-ла ындыг болур болгай. Күрүнеде өг-бүле бүрүзү аас-кежиктиг, амыдыралының байдалы чедимчелиг, ажы-төлү тодуг-догаа, хөглүг, чараш болза, бүгү күрүнеде ажы-төлдүң байдалы база шак-ла ындыг болур.

2014 чылдың тос ай иштинде Чөөн-Хемчик кожууннуң девискээринде өг-бүле иштинге болган кем-херектерни сайгарып, оларның болуп турар чылдагаанын, уржуктарын айтып, хөй-ниитиниң кичээнгейин ынаар хаара тудуп, олче сагыш салырын база боттарының бодалдарын үлежип, саналын кии­рерин диледим.Бо чылдың алды айларының иштинде Чөөн-Хемчик районнуң муниципалдар аразында килдистиң истелге килдизи өг-бүле иштинге болган беш кем-херектерни оттургаш, истелгезин кылган. Дөрт таварылгада өгнүң эр ээлери хе­рээжен ээлериниң амы-тынынга айыылдыг, кадыынга хоралыг аар кемдээшкинни сагыштыы-биле чедирген.

Улаштыр номчуур...
26.11.2014
Чаа уруглар садтары ажыттынган
2014 чылдың ноябрь 19 Каа-Хем кожууннуң чурттакчы чонунга, ылаңгыя бичии чаш­тарга,    аас-кежиктиг хүн бол­ган.  Кожууннуң  Бүрен-Хем  бол­гаш Сарыг-Сеп суурларында 2 чаа уруглар садтарын ажыт­кан. Байырлалдың хүн­­дүлүг аалчылары Тываның Баш­тыңы Ш.В.Кара-оол, ТР-ниң өөредилге болгаш эртем са­йыды К.А.Бичелдей, ТР-ниң көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем сайыды С.И.Огнев, ТР-ниң тудуг болгаш коммунал ажыл-агый чаартылгазының са­йыды А.Б.Сенсов, Каа-Хем кожууннуң  чагырга даргазы А.Х. Чалан-оол байырлыг ажы­дыышкыннарга киришкеннер.Тываның  Баштыңы ооң соон­­­да Сарыг-Сеп суурда 140 олуттуг чаа туттунган «Теремок» уруглар садының  ажыдыышкынынга киржип, өөрүш­­күзүн үлежип, улуг-улуг чедиишкиннерни күзээш,  чаа уруглар «ордузунче»  кирген. Чаа сад турар черге ооң мур­нунда 60 олуттуг бичии  уруг­­лар сады турган. Тудуг үе­-зинде школаның эге класстар өөренип турган бажыңынга бичии чаштар сады  турганын,  чаа садта  олуттарның чедишпес бол­ганы-биле эге школа турган бажыңны сад хевээр арттырарын   Сарыг-Сеп суурнуң  чурттакчызы  чугаалады.
Улаштыр номчуур...
26.11.2014
Конкустуң тергииннери
Конкурстуң организатору «Енисей-М-54» федерал­дыг оруктуң эргелелиниң ажылдак­чылары база кол инженер Сергей Квашин шупту коррес­пондентилерге ук конкурска идепкейлиг киришкени дээш четтиргенин илереткен: «Бистиң албан чери чаа-чаа оруктарны ажыглалче киирип, чаартылга, септелге ажылдарын доктаамал чорудуп турар, а ол болууш­куннар дугайында чурттакчы чон со­лун-сеткүүл, радио, телевидение таварыштыр билип ап турар. Республиканың массалыг информация чеп­сектериниң төлээлери-биле баштайгы кады ажылда­жылгавыс  үре-түңнелдиг болганынга өөрүп, моон-даа соңгаар силерниң-даа, бистиң-даа ажыл-иживиске чедиишкиннерни күзедим».
Улаштыр номчуур...
21.11.2014
Чуртуңну камгалаарынга белен бол!

Аңаа ТР-ниң Чазааның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң байыр чедириишкинин ооң оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак дамчыткан. «Төрээн чуртувустуң камгалакчылары, тыва чонувустуң   адын бедик тудуп чоруңар. Каяа-даа чорааш, кандыг-даа бергелерден чалданмаңар. РФ-тиң камгалал сайыды, чаңгыс чер-чурттуувус Сергей Шойгунуң алдар адын бодаңар. «Чаңгызы — хөйү дээш, хөйү — чаңгызы дээш» бот-боттарыңарны деткижип чоруңар, «Төрээн чуртуң камгала, төрел чонуң хүндүле» деп чоннуң мерген угаадыын черле утпаңар!» — деп, ол чагаан. Республиканың шериг комиссары Юрий Марков болгаш өскелер-даа ак орукту күзеп, чагыын бергеннер. Амгы үеде Россияның аңгы-аңгы булуңнарында шериг хүлээлгезин бистиң республикадан 1700 оолдар эрттирип турарлар. Оларның аразында төлептиин болгаш үлегерин көргүзүп турар оолдарның ада-иезинге өөрүп четтириишкинниң бижиктериниң кээп турарын Юрий Иванович демдеглээн. Бөгүн 32 оол эр кижиниң арта баспас хүлээлгезин күүседири-биле аъттаныптарлар. Ол ышкаш ырак оран Афганистанга шериг херээн эрттирген хоочуннар боттарының сактыышкыннарын база чугаалааннар.  

Улаштыр номчуур...
21.11.2014
Алдар - ады төөгүге мөңге артар

Сат Чурмит-Тажының 120 харлаанынга тураскааткан «Алдар-адың төөгүге мөңге артар» деп делгелгени болгаш се­минарны Тываның национал музейи организастап эрттирген. Алды кезектиг делгелгеде төрүттүнген черинден эгелээш, күрүне ажыл-чорудулгазынга, салгалдарынга чедир фото-чуруктарны аскан болгаш архив документилерин база хууда эдилеп чораан эт-херекселин делгеп салган. Күрүне ажыл-чорудулгазы: ТАРН кежигүнү, иштики херектерниң бир дугаар сайыды, ТАР Чазааның даргазы, Сайыттар Чөвүлелиниң даргазы, даштыкы херектер сайыды. 1929 чылдан 1938 чылга чедир Тыва Чазактың бирги удуртукчузу, ол үеде Сайыттар Чөвүлелин даргалавышаан, Тыва Арат Республиканың Даштыкы херектер яамызын база удуртуп, сайыттап турган. Тываның төөгүзүнде ол хире үр үеде хары угда ийи ындыг бедик албан-дужаал-биле бот-догуннаан республиканы удуртуп турган чаңгыс кижи ол. 1929 чылда ооң эгелээшкини болгаш башталгазы-биле тыва бижикти тургузар күрүне комиссиязы ажылдап эгелээн. Ук комиссияның даргазынга Оюн Танчайны томуйлаан. Ол ышкаш ТАР-ның Эртем комитедин тургускан, ооң даргазынга ынчан культура сай

Улаштыр номчуур...