Правительство Республики Тыва
Для организаций:(39422)9-72-95,
(39422)9-72-96
Для граждан:(39422)2-30-96
Факс:(39422)2-13-54, 2-13-40
E-mail:ods@tuva.ru
Пресс-служба:(39422) 9-72-32
E-mail:pressa@rtyva.ru
|
Главное
Руководитель региона информировал Президента, в частности, о темпах жилищного строительства и мерах по развитию сельского хозяйства в Туве.
В.Путин: Мы с Вами обсуждали ситуацию, уже отметили позитивные тенденции. Конечно, что касается стройки – у нас стройка в целом развивается хорошо по стране, рост 7,9 процента. Но в Туве – больше 50, по-моему, 53 процента.
В.Ховалыг: Да.
Подробнее...
Новости
06.09.2018 12:32 / Мероприятия
Из 1010 семей Тувы, которым положен «социальный» уголь, по состоянию на 4 сентября он был доставлен пока только 179. Еще 6 льготников получили вместо угля бесплатные дрова. О ходе завоза топлива участникам проекта «Социальный уголь», а также создания запаса угля на зиму в бюджетных организациях с автономным отоплением Главе республики Шолбану Кара-оолу доложил министр топлива и энергетики РТ Роман Кажин-оол.
По информации министра, лимит угля для бюджетных учреждений с начала кампании по завозу выбран районами республики на 64 %. В общей сложности разрезы отгрузили им 9,6 тысячи тонн угля из полагающихся по плану 15 тысяч тонн. Полностью справились с заданием пока только два района – Чаа-Хольский и Чеди-Хольский.
Подробнее...
04.09.2018 17:45 / Транспорт
Дорожники продолжают ремонт 4 участков федеральной автодороги Р-257 «Енисей» на территории Тувы. Как сообщили в Министерстве дорожно-транспортного комплекса РТ, на двух объектах (851 – 859 км, 936 – 940 км) общей протяженностью 12 километров работ завершаются. Укреплены обочины, уложено новое покрытие из высокопрочного щебеночно-мастичного асфальтобетона, установлены 40 новых дорожных знаков и более 150 сигнальных столбиков. В настоящее время наносится дорожная разметка, а также идет армирование кюветов объемными проволочными конструкциями, так называемыми матрасами Рено, применяемыми для выравнивания и укрепления грунта.
Помимо этого, ведутся ремонтные работы на участках трассы в районе посёлка Ак-Дуруг (963 – 968 км) и в Овюрском районе (1070 – 1076 км).
Подробнее...
04.09.2018 17:35 / Экономика
Информацию по этому вопросу представило на аппаратное совещание с участием Главы республики Шолбана Кара-оола Министерство экономики РТ. По оценке премьера, результаты деятельности на этом направлении оказались более чем скромны. Так, частных детсадов в республике открыто всего на 770 мест, хотя численность детей от 3 до 7 лет превышает 25 тысяч. Доля частных организаций на рынке услуг дополнительного образования составляет полпроцента, или около 400 детей из более чем 76 тысяч школьников. Так же медленно осваивает предпринимательство нишу организации детского отдыха – из 22900 ребятишек, ежегодно охваченных программами организованного отдыха, на частные лагеря и базы приходится всего около 1 тысячи человек. А таким видом услуг, как психолого-педагогическое сопровождение детей с ограниченными возможностями здоровья, в регионе не занимается никто – ни в госучреждениях, ни на коммерческой основе.
Подробнее...
04.09.2018 11:21 / Политика
9 сентября состоятся выборы депутатов хуралов представителей на территории трех муниципальных образований Тувы: в городе Кызыле, селе Алдан-Маадыр Сут-Хольского района и Монгун-Тайгинском районе.
Глава Тувы Шолбан Кара-оол на аппаратном совещании, которое проходило в понедельник в режиме традиционной видеоконференцсвязи, поставил задачу обеспечить все необходимые условия для нормального прохождения единого дня голосования на территории республики.
«Задача исполнительной власти всех уровней – сделать всё для безупречной организации единого дня голосования, чтобы в день выборов ничто не помешало людям прийти на избирательные участки и свободно высказать свою волю», - сказал глава республики.
Подробнее...
03.09.2018 16:58 / Сельское хозяйство
Не менее 20 центнеров с гектара – такой урожай пшеницы удалось вырастить в этом году хозяйствам тувинского агрохолдинга «Заря» на полях Тандинского района, имеющего славу главной житницы республики. Столь внушительных сборов зерновых здесь не было уже несколько десятилетий. В воскресенье хлеборобов агрохолдинга «Заря» с успехом поздравил Глава Тувы Шолбан Кара-оол, приехавший посмотреть, как идет уборка урожая, в который инвестированы и средства из бюджета республики. Власти Тувы поддержали зерноводческое направление, в том числе возместив компании половину затрат на техническое перевооружение.
Подробнее...
03.09.2018 15:39 / Сельское хозяйство
Как доложили в понедельник на аппаратном совещании Главе Тувы Шолбану Кара-оолу, на сегодняшний день объем заготовленных кормов по республике составляет 114 032 тонн или 50,4 % к плану (107 % к аналогичному периоду 2017 г.), в том числе:
сельскохозяйственными предприятиями заготовлено 15627 тонн (на 20 августа 4390 тонн),
крестьянскими (фермерскими) хозяйствами – 23505 тонн (на 20 августа – 7844 тонны),
хозяйствами населения (ЛПХ) – 73274 тонны (на 20 августа – 20188 тонн)
Подробнее...
03.09.2018 13:01 / Образование
Глава Тувы Шолбан Кара-оол принял участие в торжествах по случаю открытия новой школы в селе Ийи-Тал. Маленькое село с населением чуть больше 600 человек получило в этом году школу на 176 учеников со спортзалом и интернатом на 50 детей. Весь комплекс полностью благоустроен: кроме электроснабжения, инфраструктура включает автономное отопление, водопровод, канализацию, горячее водоснабжение – словом, все удобства, какие есть в любой городской школе. На строительство Ийи-талской школы было направлено из бюджета 315,8 млн. рублей.
Шолбан Кара-оол высоко оценил совместные старания подрядчиков и Минобрнауки РТ: бюджетные средства были использованы максимально эффективно. «Мне кажется, даже Кызыл позавидует ийиталцам, потому что всё здесь по последнему слову техники, уют внутри и снаружи. Полтора года назад, увидев учеников в классе, где бревна подпирали потолок, чтобы он не рухнул, дал слово: не оставим детей в беде.
Подробнее...
03.09.2018 10:10 / Мероприятия
Новые "президентские каникулы" в Туве. В центре внимания - обращение Владимира Путина по изменениям в пенсионном законодательстве. Глава Тувы обсудил с полпредом Президента вопросы развития науки и план работы МАСС. В День тувинских добровольцев духовой оркестр сыграл в конном строю. Аграрная школа-интернат распахнула двери для ребятни со всей республики. К нам едет "архитектор" олимпийских успехов России в Пхенчхане. Выставка-ярмарка "ТываЭкспо-2018" заиграла осенними красками. Кызыл в ожидании выборов депутатов Хурала представителей 5-го созыва.
О ГЛАВНОМ
"Президентские каникулы" в Туве, рабочие будни в Сибири
Президент России Владимир Путин провел несколько дней на отдыхе в Туве. Главу государства сопровождали министр обороны Сергей Шойгу, директор Федеральной службы безопасности Александр Бортников, Глава Тувы Шолбан Кара-оол и руководитель Саяно-Шушенского заповедника Геннадий Киселев.
Подробнее...
02.09.2018 16:14 / Общество
1 сентября состоялась 75-я годовщина отправки на фронт Великой Отечественной войны тувинских добровольцев.
Несмотря на проливной дождь в Кызыле в сквере имени Тувинских добровольцев прошел памятный митинг. К 14.00 часам на место прибыли музыканты духового оркестра Правительства Республики Тыва верхом на лошадях. В честь исторической даты, в подарок горожанам и гостям столицы коллектив следует по уникальному маршруту, захватывающему почти все микрорайоны. Стоит отметить, что 75 лет назад духовой оркестр НРА также исполнял военные песни.
День исторической памяти и чести тувинских добровольцев отмечается в Туве 1 сентября. Дата была установлена Указом Главы Республики Тыва Шолбана Кара-оола в 2015 году.
Подробнее...
31.08.2018 20:16 / Политика
«Дело в нашей горной тайге и характере Путина – они друг друга стоят»
Глава Тувы Шолбан Кара-оол рассказал, что знакомые и журналисты продолжают «настойчиво расспрашивать» его о том, «что такого притягательного в Туве, что президент чуть свободная минутка приезжает» в республику.
«Лучше бы, конечно, спросить его самого. Но лично мне кажется, что дело в нашей горной тайге и характере Путина — они друг друга стоят», — написал Кара-оол сегодня, 31 августа, на своей странице в соцсети «ВКонтакте».
Руководитель региона подчеркнул, что тайга — не для слабых людей, «потому что здесь каждый шаг экстремален, опасен»:
Подробнее...
Фоторепортажи
03.09.2024
15.08.2024
14.08.2024
08.08.2024
18.07.2024
18.07.2024
10.07.2024
09.07.2024
09.07.2024
11.06.2024
10.02.2024
19.01.2024
15.01.2024
01.01.2024
29.12.2023
26.12.2023
25.12.2023
25.12.2023
24.12.2023
23.12.2023
Медээлер
05.06.2014
Чайның башкы айы июнь 2-де Россияның Камгалал яамызының Төп шериг оркестриниң хөгжүмчүлери Тывага ужуп чедип келген хүнүнде-ле баштайгы оюнун бүрен-хемчилерге көргүскен. Суурнуң чурттакчылары оларны чылыы-биле уткуп ап, бичии республикавыска аалдап келгенинге өөрээн сеткилин илереткен.
ТР-ниң Баштыңы-Чазааның Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак делегейни эргээн бо оркестрниң ат-алдары, шаңнал-макталдары-даа эңмежок-тур деп суурнуң чурттакчыларынга таныштырган. «Россияның ырак-узак хоорайларын эргий кезээш, ам каас-чараш Тывада чедип келдивис» — деп, аалчылар өөрүп чугаалап турду. Суурнуң стадионун долдур олурупкан көрүкчүлерге баштайгы көргүзүгнү ТР-ниң Чазаа-ның үрер хөгжүм оркестриниң артистери аъттарлыг бараалгатты. Аъттары-биле аай-дедир чоруп тургаш, үрер хөгжүмүн ойнап, аңгы-аңгы аялгаларны күүседирге, чараш деп чүвезин! Кижи бүрүзү оларны магадаан. «Аъттарының өөренгенин, шимээн-даашка-даа тоовас» — дижип, көрүкчүлер аразында магадап ордулар. Каа-Хем кожууннуң чылгычызы Геннадий Монгуш Тываның культуразының ажыл-чорудулгазын деткип, үрер хөгжүм оркестринге аъттарын белеткеп бергенин демдеглевес аргажок.
Улаштыр номчуур...
04.06.2014
Бүгү-делегейниң Уруглар хүнүнде тыва хүрешти 5 хардан 16 харга чедир оолдар аразынга эрттирери чаңчыл болган. Бо чылын XI дугаар эртип турар хүреш оюнунга республиканың ырак-чоок булуңнарындан 1200 мөге оол күжүн шенешкен. Найысылалдың Сүбедей, Ярыгин спорт комплекстеринге болгаш Херел спорт залынга бичии, элээди өзүп орар мөгелерниң хүрежин көөр дээн мөгейикчилер хөйү-биле чыглып келген.
5-6 харлыг мөгелерниң аразында ыглажып-даа, ачыр-дачыр эрзиг кылдыр тутчуп-даа турарлары бар. Эр кижи дидим болгаш күштүг болур дээрзин бадыткап, 128 мөгениң аразындан Чаа-Хөлдүң мөгези Начын Шактар шүглүп үнген. Yжүүрлешкен мөге — Улуг-Хемден Шойдуң Дугур-Сүрен болган база үшкү, дөрткү черлерни Кызыл хоорайдан Айлун Ооржак биле Алдын-Херел Монгуш ээлээннер.
Улаштыр номчуур...
04.06.2014
Эр мөзү-бүдүш
Чоокта чаа ТР-ниң Хөй-ниити палатазы Чөөн-Хемчик кожууннуң Чыраа-Бажы суурга “Тыва эр кижиниң хажыттынмас дүрүмүнүң” амыдыралда боттандырылгазын хынап, ээлчеглиг үнүүшкүннү кылган. ТР-ниң Хөй-ниити палатазының даргазы Хонук-оол Монгуш Чыраа-Бажы ортумак школазының оолдары-биле ужуражып, оларга чагыг-сүмезин берген: “Тыва эр кижиниң хажыттынмас дүрүмүнүң” 9-ку пунктузун, эр кижи төрүттүнүп кээрге-ле, сагып эгелээри чугула. Школаны чедиишкинниг дооскаш, дээди эртемни чедип алгаш, күрүнениң төлептиг хамаатылары, ада-иеңерниң чоргааралы болуңар. Арагалаар, таакпылаар, кара чашпан тыртар багай чаңчылдарже сундулавайн, ада-өгбелерниң езу-чаңчылдарын сагып, кезээде спорт-биле холбаалыг, эвилең-ээлдек, улугну — улуг, бичиини — бичии деп хүндүлеп чоруңар. Мурнуңарга салып алган сорулгаларыңарны дериңер төп тургаш, эчизинге чедирер кылдыр чаңчыгыңар” – деп, ол чагаан.
Улаштыр номчуур...
29.05.2014
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыгааржы хүнүн демдеглээринге болгаш Россияның Айыыл чок чорук албанының Тыва Республикада Кызыгаар эргелелиниң 90 чылынга тураскааткан байырлыг митингиге киришкен.
Регионнуң удуртукчузу чыылганнарга байыр чедирген: «Хүндүлүг шериг албанныглар болгаш кызыгаар шериглериниң хоочуннары! Профессионал байырлалыңар—Кызыгааржы хүнү-биле болгаш Россияның Айыыл чок чорук албанының Тыва Республикада Кызыгаар эргелелиниң 90 чылы-биле силерге байыр чедирип тур мен! Ада-чуртун камгалаары, дүне-даа, хүндүс-даа ооң кызыгаарын хайгаараары--шаг-төөгүден бээр айыылдыг болгаш харыысалгалыг албан-дыр, ол хүлээлге кызыгааржыларга онаашкан. Дайын болурга-ла, дайзынның баштайгы согуунга кызыгааржылар таваржыр, чүге дээрге ында эң эрес-дидим солдаттар болгаш офицерлер албан эрттирип турар.
Улаштыр номчуур...
29.05.2014
Тывавыстың база бир чоргааралы Чагытай хөлүвүсче сөөлгү үеде кичээнгейивис эреңгей апарган. Бо ыдыктыг хөлдү күчүлүг Чиңгис-Хаанның уйнуу Чагытайның адынга дөмейлештир адааны анаа эвес. Ында бир-ле тывызыксыг чажыт бар дээрзинге ада-өгбевис бүзүреп чораан. Ооң мурнунда Чагытай хөлге балык-байлаң аажок элбек, ол чоок-кавының аалдарын шуптузун тоттуруп турган дээр болза, чазыг болбас.
Амгы үеде хөлдүң бодунуң балыктары барык артпаан. Чоокку чылдарда хөлдү камгалаары-биле ынаар киир салып турган шортан балыктарның байлаңнары нептерээн. Ол ышкаш лещ деп балык көвүдей берген. Бо балык өске эки балыктарның өзүп көвүдээринге орук бербейн, оларның үүргенезин шуптузун чип кааптар. Лещти чылдың-на он-он тонна чедир тудуп, балыктап турзажок, ол кончуг дүрген көвүдээр болганындан хөлде ам-даа чүс-чүс тонна хире бар болуп турар.
Улаштыр номчуур...
29.05.2014
Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга тураскааткан «Азия төвүнде фанфарлар» деп үрер хөгжүм оркестрлериниң 2-ги делегей чергелиг фестиваль-конкурузунга белеткел ажылдары дооступ турар.
Тыва Республиканың Чазааның үрер хөгжүм оркестриниң эгелээшкини-биле 2012 чылдың сентябрьда 1 дугаар делегей чергелиг мындыг фестиваль-конкурс РФ-тиң Культура яамызының болгаш Тыва Республиканың Чазааның деткимчези-биле эрткен. Ынчан хүндүлүг аалчыларның аразында делегейниң оркестрлер конференциязының база марштаар оркестрлерниң Азия чемпионадының президентизи Кенонг Хуангтың (Тайвань) кээп чорааны төөгүлүг, уттундурбас болуушкун болган.Yрер хөгжүм оркестрлериниң 2-ги делегей фестиваль-конкурузунуң тургузукчулары – Москваның культура болгаш уран чүүл университеди, Россияның Камгалал яамызының Төп шериг оркестри болгаш ТР-ниң Чазаа.
Улаштыр номчуур...
29.05.2014
Барыын-Хемчик кожууннуң Эрги-Барлык сумузунуң аныяк малчыннары Адыгжы биле Сайзана Сааялар көдээ мал ажыл-агыйын 2008 чылдан эгелээш, мал-маганын бо хүнге чедир онча-менди тудуп чоруур. Олар ада-өгбезиниң мал-биле холбашкан ажыл-ижин уламчылап, салгал дамчаан аныяк малчыннарга хамааржыр.
Аныяктарның чайлаа — тус черниң Улуг-Хову деп черинде, а кыштаа — Берт-Дагда. Аныяк өг-бүле бир кыстыг, бир оолдуг. Өгнүң херээжен ээзиниң дооскан мергежили — фермер-зоотехник, а эр ээзиниң – диш эмчизи. Аныяктар өг-бүле туткаш-ла, ада-иезинге дузалажып чоруй, мал-маган ажыл-агыйын улаштыр туда берген. Чаа-ла 30 хар чедип турар аныяк малчыннар кыш-чай дивес, дыштаныр олут чок, даң адар, дүн дүжер ажыл-агый үзүлбес ижинге бердинген.
Улаштыр номчуур...
29.05.2014
Петербургка болгаш экономиктиг шуулганга дүүштүр РФ-тиң Экономиктиг хөгжүлде яамызы биле Саң-хөө яамызы «Кызыл — Курагино» демир-орук төлевилелин Россияның Национал чаагай чорук фондузундан акшаландырарының чугулазының дугайында комплекстиг түңнелге ат салганнар.
2014 чылдың ол шуулганынга киржип турган Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ол болуушкуннуң херечизи болган. «Элегес — Курагино» төлевилелин күүседиринге Национал фондунуң акша-хөреңгизинден төлевилелдиң өртээниң 40 хуузун тускайлаар, хуу инвестор 25 хуузун хандырар болгаш 35 хуузу банкыларның чээлилери болур. Фондудан үндүрген акшаны хуу инвестор күрүнеге эгидерин хүлээнген» — деп, Шолбан Кара-оол тайылбырлаан.
Улаштыр номчуур...
29.05.2014
Тываның база бир алдарлыг оглу Валерий Ховалыгович Кара-оолдуң өскен-төрээн чери — кайгамчыктыг онза-чараш чурумалдыг, кат-чимистиг, шулурткайндыр агып чыдар кара суглуг Кожай сууру. «Кожай биле Торгалыгны кончуг топтап көрүңерем» деп чоннуң ырлажып турары-даа анаа эвес. Ада-иезиниң ажыл-ижи ол үеде МЧАЭ (мал, чер ажыл-агыйының эвилели) мал, чер ажыл-ижи-биле холбаалыг чораанындан адазы ашак ажы-төлүн мал, чер ажылынга өөредип, кижизидип чораан.
Валерий Ховалыговичиниң ада-иезиниң кыштаа Аргалыкты дагларынга турган, ол ада-иезиниң хоюн кадаржып өзүп келген. Адазы оглунга мал-маган кадартырындан аңгыда, аңнаарынга база өөредип, койгуннап, өзеннерге дузак салыр турган. Тайга эдээ болгаш, ол черлер аң-мең-биле элбек оран чүве-дир. Хуу ажыл-агыйлыг турганы-биле Валерий Ховалыговичиниң адазы оолдары-биле Ээр-Хавак деп черге тараа тарып, ажаап ап чораан. Күзүн тараазының дүжүдү кончуг-даа чаагай боор. Адашкылар чаагай дүжүдүн ажаап алгаш, келир чылгы үрезинин ол-ла шаңга уургайлап алыр чорааннар.
Улаштыр номчуур...
29.05.2014
Май 25-те Тывага хаттың күжү секундада 22 метр четкен, ооң уламындан 15 шак 46 минута турда, электри-четки комплекизиниң объектилеринге үзүктелиишкиннер болган.
Ооң түңнелинде 12 чурттакчылыг черде (Кызыл хоорайда, Бии-Хем болгаш Кызыл кожууннарда) 116747 кижи электри чырыы чок арткан. 15 шак 9 минута турда, чырыкты Тывага чурттакчылыг 65 черлерге (Улуг-Хем, Чаа-Хөл, Тес-Хем, Таңды, Чеди-Хөл, Эрзин кожууннар каттышкан), Моолдуң девискээринде бир суурга өжүрген. Республиканың Одалга болгаш энергетика яамызының дыңнатканын езугаар алырга, 20 шак 25 минута турда, чырыкты шуптузунга берипкен.
Улаштыр номчуур...
29.05.2014
Кызыл хоорайда юбилейниң объектилерин тударының болгаш септелге ажылдарының чоруп турарын Чазак Даргазының оралакчызы Александр Свинцовтуң Тудуг яамызының, капитал тудуг эргелелиниң, керээлиг организацияларның төлээлери-биле эрттиргени үнүүшкүннүг чөвүлел хуралга сайгарган.
Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга база Кызылдың үндезилеп тургустунганының 100 чылынга уткуштур хемчеглер-биле холбашкан ажылдар доостур чоокшулап турар, оларның эң нарын болгаш эскет чок кезээ кылдынган. Кол сорулга — үзүктелиишкин болгаш графиктен хожудаар чорукту болдурбазы деп хуралга демдеглээн. Капитал тудуг эргелели объект бүрүзүн харыылаар кижини тургускан, ол хүннүң-не ажылды хайгаарап, тургустунган айтырыгларны шалыпкын шиитпирлеп турар.
Улаштыр номчуур...
29.05.2014
Май 23-те найысылалда «Сүбедей» спорт өргээзинге XI дугаар «Тыва-экспо-2014» делгелгениң байырлыг ажыдыышкынынга Тываның Баштыңының-Чазааның Даргазының бирги оралакчызы Шолбан-оол Иргит бодунуң болгаш Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң өмүнээзинден тус черниң бараан бүдүрүкчүлеринге база Красноярск край, Алтай, Хакас республикалар, Новосибирск, Томск, Омск областарындан келген сайгарлыкчыларга болгаш Моолдуң Увсунур, Завхан аймактарындан аалчыларга байырны чедирген. Оларның соонда байыр чедириишкиннери база улашкан, «Сибэкспосервис» компаниязының директору Людмила Малютина Тываның Чазаа-биле кады ажылдажылгазын демдеглеп, өөрүп четтиргениниң чылыг сөстерин чугаалаан.
Улаштыр номчуур...
22.05.2014
Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оол бо хүн Санкт - Петербургта болуп эгелээн Петербургтуң бүгү делегей чергелиг экономиктиг 18 - ки форумунуң ажылында киржип турар. Форумга “Элегест - Курагино - Кызыл” деп демир - оруу тудуунуң төлевилелин таныштырар.Тудугну кылыр Тываның Энергетиктиг Үлетпүр корпорациязы (ТЭПК) биле Россияның банкларының аразында дугуржулгаларга ат салыры көрдүнген. Оон аңгыда, Россияның экономиктиг сайзыралының яамызының удуртулгазы Национал чаагай хөгжүлде байдалының Фондузундан акшаландырар талазы - биле ат салган бадыткалды Россияның саң - хөө яамызынче чоргузар.
Улаштыр номчуур...
22.05.2014
Сөөлгү коңга-2014
Майның 21. Кызылдың № 2 школазының сөөлгү коңгазы. Школа даштында Россияның болгаш Тываның күрүне туктарын чүзүн-бүрү өңнерлиг бөмбүктер-биле каастааш, азып каан, ыры-хөгжүм чаңгыланган, чараш идик-хептиг өөреникчилер база ооң ада-иелери байырлыг чыскаалды манап турлар. Агаар-бойдус салгын-хаттыг соок тыныжы-биле байырлалдың киржикчилерин шонуп каап тур. Алдын хүннүң херелдерин шырыш булут дуглаза-даа, школачыларның арын-шырайларында чайынналган хүлүмзүрүг, ада-иениң боодал чечектери байырлал шинчи киирген. Сөөлгү коңга байырлалының чыскаалын школаның директору Мира Наксыл ажыдып, чыылганнарга байыр чедириишкининиң чылыг сөстерин сөңнеп, доозукчуларга чагыг-сүмезин берген. Ол ышкаш хүндүлүг аалчылар, тус школаның аңгы-аңгы чылдарда доозукчулары чаагай күзээшкиннерин илеретти.
Улаштыр номчуур...
22.05.2014
Иелерниң бирги шуулганы
Тываның Иелериниң бирги шуулганы Бүгү-делегейниң Өг-бүле хүнүнде эрткени таварылга эвес. Өг-бүледе баштың ада болза, а эң-не кол кижи — ие.
Өг-бүле херээжен кижиниң сагыш човаашкыны, мерген угааны, шыдамык чоруу-биле туттунар. Ава кижиниң ады амыр-тайбың, менди-чаагай, чаяалга ышкаш эң үнелиг чүүлдер-биле тудуш. Иелер делегейни чырык, буянныг, арыг болдуруп чоруурлар… Бөгүн ава кижиниң ыдык ады «ажы-төлүн октаан ава», «уруун аар кемдедип каан ие», «херээжен чоннуң арагалаашкыны» дээн чижектиг сөстер-биле холбажып турары харааданчыг. Херээженнерниң кем-херек үүлгедиишкиннери чон ортузунда дүвүрелди болдуруп турар. Иелер шуулганын эрттирерин негеп келген бир чидиг айтырыг бо. Иштики херектер яамызының көргүзүглеринден алырга, республикада херээжен чоннуң кем-херектерни үүлгеткен саны чылдан чылче өзүп олурар. 2011 чылда – 310, 2012 чылда – 300, 2013 чылда 433 болган. Бо сан-фактылар республикада ниити херектерниң 5-7 хуузун ээлеп турар.
Улаштыр номчуур...
|
|