Правительство Республики Тыва
Для организаций:(39422)9-72-95,
(39422)9-72-96
Для граждан:(39422)2-30-96
Факс:(39422)2-13-54, 2-13-40
E-mail:ods@tuva.ru
Пресс-служба:(39422) 9-72-32
E-mail:pressa@rtyva.ru
|
Главное
В Туве существенно усилены группировки спасателей, которые трудятся на ликвидации природных пожаров в лесах. На утро сегодняшнего дня, по данным Минлеса Тувы, к тушению привлечены более 460 человек - это на сотню больше, чем днём ранее. Работают специалисты подразделения Авиалесоохраны, Главного управления МЧС России по Республике Тыва, Минобороны, Службы ГО и ЧС, наземные группировки органов местного самоуправления и добровольные пожарные команды.
Подробнее...
Новости
26.12.2014 17:06 / Безопасность
Глава Тувы Шолбан Кара-оол и военный комиссар республики Юрий Марков договорились об использовании мобилизационной системы военкоматов при предупреждении и ликвидации последствий чрезвычайных ситуаций на территории региона. Договоренность достигнута в ходе сегодняшней встречи премьера Тувы с руководителем подведомственного Минобороны РФ учреждения. По предложению Шолбана Кара-оола предполагается, в частности, задействовать в случае возникновения ЧС систему мобилизации людских ресурсов и техники, используемую военным комиссариатом региона и его районными отделами. Кроме того, уже в начале 2015 года пройдут учебно-тренировочные занятия с руководителями министерств и муниципальных образований, в ходе которых на опыте военных будет отрабатываться весь алгоритм действий по привлечению граждан, организаций и предприятий к борьбе с возможными стихийными и техногенными бедствиями.
Подробнее...
26.12.2014 15:49 / Прочее
Подземный толчок магнитудой 3,3 зафиксирован в пятницу в 105,1 км восточнее Кызыла (Тува), сообщает Геофизическая служба Сибирского отделения РАН.
По данным оперативной обработки Алтае-Саянского филиала Геофизической службы, эпицентр землетрясения, зарегистрированного в 09:24 мск, имел координаты 51.78 северной широты и 95.97 восточной долготы.
Интенсивность сотрясений в эпицентре по шкале MSK-64 - 3,8 балла.
Землетрясения, в том числе достаточно сильные, продолжаются в Туве с конца 2011 года.
Подробнее...
26.12.2014 12:50 / Сельское хозяйство
Предварительные итоги выполнения прогнозных показателей развития агропромышленного комплекса за 2014 год рассмотрены на коллегии Министерства сельского хозяйства и продовольствия республики.
Как отметил, выступивший с докладом по этому вопросу руководитель Минсельхозпрода Сергей Огнев, объем продукции во всех категориях хозяйств, по предварительной оценке, составит в 2014 году 5,7 миллиарда рублей. При этом рост объемов производства продукции животноводства, на долю которого приходится 81 процент всей произведенной сельхозпродукции, ожидается не менее 4,4 процента к уровню 2013 года.
Подробнее...
25.12.2014 22:07 / Мероприятия
Министерства и ведомства социального блока, муниципальные власти обеспечат возможность содержательного и полезного отдыха жителей всех возрастов в новогодне-рождественские каникулы. Это касается не только Кызыла, но и всех населенных пунктов республики. В настоящее время ведомствами и муниципальными властями прорабатываются специальные новогодние графики работы учреждений образования, культуры и спорта, в которых, помимо уже объявленных праздничных мероприятий и многочисленных детских утренников, можно будет провести время в праздники.
Как сообщил министр образования и науки республики Каадыр-оол Бичелдей, во время каникул школьные спортзалы в районах будут открыты с 9 до 18 часов.
Подробнее...
25.12.2014 22:01 / Праздники
Свои огни главная елка республики, проходившая в Национальном музыкально-драматическом театре, зажгла для 700 детей, приехавших в Кызыл со всех уголков и районов Тувы. Новогодний праздник для детей начался с веселой музыкальной сказки «Все мыши любят сыр», поставленной коллективом театра. Затем эпицентр праздника переместился из зрительного зала в фойе, к установленной здесь новогодней елке.
От имени Главы республики ребят поздравила вице-премьер Органа Натсак. Она передала пожелания всем детям Тувы расти здоровыми и послушными, успешно учиться и добиваться осуществления всех надежд и планов, всегда помня о том, что именно они – будущее родной Тувы, вступившей в юбилейном 2014 году во второе столетие своей истории.
На празднике были вручены призы наиболее отличившимся в этом году учащимся.
Подробнее...
25.12.2014 16:38 / Туризм
КРАСНОЯРСК, 25 дек — РИА Новости, Светлана Белькович. Комплексная программа развития туризма до 2020 года, карта достопримечательностей Тувы, новые дороги и расширение популярного маршрута "Саянское кольцо" до Алтая помогут региону стать туристической Меккой Сибири, считает глава республики Шолбан Кара-оол.
Президент РФ Владимир Путин на Госсовете по культуре и искусству в среду высказал мнение, что комплексных туристических маршрутов по примеру "Золотого кольца" может быть в России намного больше: они могут находиться на севере, в Сибири, на Дальнем Востоке, на Кавказе. По мнению Путина, каждому из регионов было бы полезно составить своеобразный культурный пакет, включающий туристические маршруты.
Подробнее...
25.12.2014 15:49 / Новости России и мира
В Кремле под председательством Владимира Путина 24 декабря состоялось совместное заседание Государственного совета и Совета при Президенте по культуре и искусству, посвящённое вопросам реализации государственной культурной политики.
В фокусе внимания – вопросы обеспечения свободы творчества, сохранения и использования в целях воспитания и просвещения материального и нематериального культурного наследия народов России, развитие русского и национальных языков, литературы, создание благоприятной для формирования личности информационной среды.
Кроме того, Президент сообщил, что своим Указом утвердил Основы государственной культурной политики. По словам главы государства, в документе «отражено отношение к культуре как к миссии, как к общественному благу и историческому наследию, как к системе ценностей и нравственных идеалов».
Глава Тувы Шолбан Кара-оол прокомментировал итоги заседания Госсовета
Подробнее...
25.12.2014 14:03 / Мероприятия
Льготы по выделению древесины для строительства индивидуального жилья распространены ещё на одну категорию населения Тувы - граждан, относящихся к коренным малочисленным народам Севера и Сибири. Проект соответствующего постановления, подготовленный по поручению Главы республики Шолбана Кара-оола Госкомлесом РТ, был утвержден на этой неделе правительством Тувы. При этом для лиц, имеющих статус представителей КМНС, власти республики установлены более значительные преференции, чем для других льготных групп - строительный лес им будет отпускаться абсолютно бесплатно, тогда как остальные его покупают, хоть и по символической, в разы ниже рыночной цене - 8 рублей за кубометр.
Подробнее...
25.12.2014 11:57 / Общество
Григорию Николаевичу Долгополову сегодня исполняется 86 лет. Проживая после выхода на заслуженный отдых в Новосибирске, ветеран не порывает связей с республикой, живо интересуется всем происходящим в ней, часто посещает Кызыл.
Глава республики Шолбан Кара-оол поздравил дорогого ветерана с днем рождения:
«Уважаемый Григорий Николаевич! Позвольте накануне Новогодних праздников тепло и сердечно поздравить Вас с очередным днем рождения!
С Вашим именем связана целая эпоха в истории нашей республики. Все большие и малые стройки Тувы 60 - 80-х годов прошлого века осуществлялись при самом деятельном Вашем участии. Вы – один из наиболее ярких представителей того поколения, трудами и усилиями которых преображалась жизнь на древней земле Тувы, ускоренными темпами превращавшейся из чисто аграрного региона в индустриально-аграрную республику.
Подробнее...
24.12.2014 21:17 / Мероприятия
МОСКВА, 24 декабря. /ТАСС/. Заксобрание Тувы внесло в Госдуму законопроект, запрещающий находиться на гражданской и муниципальной службе лицам с задолженностями по налогам и ЖКХ. Документ размещен в электронной базе данных нижней палаты парламента.
Согласно инициативе, "гражданский и муниципальный служащий не может находиться на гражданской и муниципальной службе при наличии задолженности по налогам более чем за двухлетний налоговый период и коммунальным платежам более чем за шесть месяцев". Кроме того, предлагается запретить принимать на гражданскую и муниципальную службу граждан с задолженностями по налогам и коммунальным платежам. Соответствующие поправки предлагается внести в федеральные законы "О государственной гражданской службе в РФ" и "О муниципальной службе в РФ".
Подробнее...
Фоторепортажи
15.08.2024
14.08.2024
08.08.2024
18.07.2024
18.07.2024
10.07.2024
09.07.2024
09.07.2024
11.06.2024
10.02.2024
19.01.2024
15.01.2024
01.01.2024
29.12.2023
26.12.2023
25.12.2023
25.12.2023
24.12.2023
23.12.2023
21.12.2023
Медээлер
07.07.2014
Чаа тыва марканың үндүрүлгези
Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга уткуштур үндүрген маркаларны бадыткаарының езулалы Кызылга болуп эрткен.
Тываның Чазааның, ТР-ниң Информатизация болгаш харылаза яамызының Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга уткуштур үндүрген марказының тускай бадыткалын Виктор Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга эрттирген, аңаа харылзаа адырының хоочуннары болгаш ажылдакчылары, хөй-ниитиниң төлээлери киришкен. Төөгүлүг ол болуушкунга уткуштур Национал музей Тывага хамааржыр ховар маркаларның делгелгезин организастаан, ону аалчылар болгаш чыылганнар улуг сонуургал-биле көргеннер. Маркага бадыткал демдээ болур почта штемпелин базар хүндүлүг хүлээлгени Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга, «Россияның почтазы» федералдыг күрүне албан чериниң филиалының удуртукчузу Владимир Ревенкога, Тываның информатизация болгаш харылзаа сайыды Органа Натсакка, өөредилге сайыды Каадыр-оол Бичелдейге онааган. Бир муң тиражтыг кылдыр үндүрген юбилейлиг чагаа хавын база аңаа делгээн.
Улаштыр номчуур...
07.07.2014
Тыва эки турачыларның чырык адынга чаңгыс улуг тураскаал-даа чок. Оларның 70 чыл оюн таварыштыр Кызыл хоорайның Ленин кудумчузунга азы Улуг-Хемниң паром аксынга маны даштан сиилбип кылган, чижээлээрге, аъдын мунган Кечил-оол Түлүш эки турачы өөрлерин долгандыр тургузуп алган турар улуг мемориал-тураскаалдан кылза кандыгыл? Шупту 206 кижи-дир, оларның аразында – 18-тен 20 харга чедир 10 аныяк кыстар. Дайын шөлү хамаанчок өлүм-чидим көрүп чорбаан аныяк кыстарга ол коргунчуг дайын кайы хире бергезин даап бодаар бис.
Бир катап 70 чылдар эгезинде сургакчылап чорааш, Ада-чурттуң Улуг дайынынга дузалажып турган эки турачы угбай Севил Ооржакка душ бооп ужуражы бердим. Хөйнү көрген маадыр угбай-биле өөрүшкү-маңнайлыг чугаалажы бердивис:
Улаштыр номчуур...
07.07.2014
Эрзин кожууннуң Мөрен сумузунга Ак-Хайыракан оваазын чыл санында дагыыры чаңчыл болган.
Бо чылын овааны Дамдын Бораагайның өг-бүлези солун кылдыр дагаан. Ол хүн хар чаап, хадып-даа турган болза, чоннуң хей-аъды бедик турган. Бичии уруглар аразында чадаг чарышка бирги черни Мин-Доржу Учурал алган. Улуг улус аразында хүрешке Кедик Куулар шүүлгеш, хой-биле шаңнаткан. Хоочуннар аразында чадаг чарышка бирги черни Саара Аракчаа алгаш, термос-биле шаңнаткан, а хоочун эр улус аразынга Анатолий Өлзей ийиги черни алгаш, бир шоодай далган-биле шаңнаткан. Ооң соонда чонга Мурат Дамдын каргырааны күүсеткен. Оваа дагылгазынга келген чонун шайладып, хүндүлээннер. Мөрен сумузунуң чагырга даргазы Сеңги Соян чыылган чонга байыр чедирген. Келир чылын овааны дагыырын Орус Намдалга, Александр Сараагайга болгаш Орлан Сереңмаага дамчытканнар.
Улаштыр номчуур...
07.07.2014
Ном-дептерден тываларның эрткен төөгүзүн номчуп чоруурга, кижиниң билбес чүүлдери хөй болур-дур. «Тоба», «дубо» деп сөстер бистиң эраның II-III вектеринде кыдат бижимелдерде демдеглеттинген. «Урянхай. Тыва дептер» деп номда «урянхай» деп сөстүң элээн каш хевирлерин айтып каан: Уланхоудан улянха, ву-лян-хэден ву-лян-хай деп сөстер укталып тывылган. Көрейлер даштыкыларны «оренгой» азы «оранкай», урянхит аймактарны бистиң эраның 552 чылдарындан бээр билдинип эгелээн деп база бижээн. «Моолдуң чажыт төөгүзү» деп номда «урянхай» деп сөс хөйү-биле ажыглаттынып турар. Бо номну 1240 чылда уйгур дылда бижиттинген деп номчаан мен. Ында «урянхай» деп сөстү арга-арыг чурттакчылары дээн тайылбыр база бар.
Тыва тоолдарда оюн оя, чигин чире чурттап чоруур болгай. Ой-чиктиң чурттакчылары база чадавас. Урянхайның бир чедимче чок утказы моол дылда «уранхай» деп очулдурарга «орбак» дээн сөске дөмейлежип турарындан деп бодаар мен.
Улаштыр номчуур...
07.07.2014
Июль 6-да бүгү делегейниң буддистериниң Энерелдиг баштыңы — Ыдыктыг Далай-Лама Башкывыстың төрүттүнген хүнү. Ол хүн көк Аът чылының чайының ортаа ак Аът айының 9 чаазы хуулгаазын хүн-биле дүгжүп, капсырлажып турары – эки демдек. Бойдустуң бир онзагай үези. Бо хуулгаазын үеде чүгле буддистер эвес, а бүгү депшилгелиг кижи төрелгетен Ыдыктыг Башкывыстың ханы уткалыг өөредиинге долу бүзүрелин илередип, делегейге тайбың чорукче чүткүлдүг чоруп турар. Ыдыктыг Башкының бүгү Россияның буддистеринге Индияда чорудуп турар Өндүр Өөредилгезинге Тываның чүдүкчүлериниң идепкейлиг киржип турары өөрүнчүг. Эң ылаңгыя аныяктарның интернет болгаш өске-даа массалыг информация чепсектерин дамчыштыр шажынга сонуургалы бедип турары илдең.
Улаштыр номчуур...
07.07.2014
Июль 2-де Кызыл кожууннуң Каа-Хем суурунга өскүс уругларга ийи-ийи квартиралыг он ийи чуртталга бажыңнарының дүлгүүрүн тыпсырының байырлыг езулалы болган.
Ол езулал аажок байырлыг байдалга, тудугжуларның, Кызыл кожууннуң болгаш Каа-Хем суурнуң чагыргаларының удуртукчуларының киржилгези-биле болуп эрткен. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ол байырлалдың хүндүлүг киржикчизи болган, чуртталга бажыңнарын алыр уруглар ону диңмиттиг «ура»-биле уткааннар. Өңнүг шарлар, белектер--бажың эт-херекселдери… дээш, чүү чок дээр! Өөрүшкүнүң карак чажы база эвээш эвес болган. «Мурнунда чүнү-даа канчаар аайын тыппайн ыглап турган мен, ам бөгүн өөрүшкүнүң карак чажын төктүп тур. Аас-кежиктиг кижи-дир мен, ол дээш силерге өөрүп четтирдим!»--деп, Алдынай Кюжюгет чугаалаан.
Улаштыр номчуур...
07.07.2014
Делегей чергелиг эртем конференциязы
Июль 3-4 хүннеринде Кызылга Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чыл оюнга тураскааткан делегей чергелиг «Чаңгыс демниг Россияда — чаңгыс демниг Тыва: төөгү, амгы үе, келир үе» деп эртем конференциязы болуп эрткен. Аңаа Россияның эртемнер академиязының төлээлери, чурттуң аңгы-аңгы регионнарындан база Япония, Турция, Казахстан, Моолдан эртемденнер келген. Тываның эртем адырының төлээлери аалчыларын төлептиг уткуп-хүлээп, конференцияга идепкейлиг киришкен.
Байырлыг ажыдыышкын Тываның Чазааның хуралдаар залынга болган. Делегей чергелиг конференцияның киржикчилеринге ТР-ниң Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң байырын ооң оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак чедирген. Тываның Чазааның Даргазы ук конференция юбилейлиг чылда эртем адырында болуп турар хемчеглерниң өзээн ээлеп турарын демдеглеп, ооң түңнелдери республиканың келир үедеги сайзыралынга ужур-дузалыг болурунга бүзүрелин илеретпишаан, эртемденнерниң чогаадыкчы ажыл-ижинге чаа-чаа ажыдыышкыннарны, чедиишкиннерни күзээн.
Улаштыр номчуур...
07.07.2014
Москваның В.Маяковский аттыг академиктиг театрының артистериниң Тывага оюн-көргүзүү Н.В.Гогольдуң «Кадайланыышкын» деп шиизи-биле доозулган. Бо сураглыг шиини номчуваан, көрбээн кижи ховар-ла боор. Бистиң В.Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театры база ону каш чыл бурунгаар тургускан, тыва көрүкчүлер улуг сонуургал-биле көрген.
Маяковский театрга «Кадайланыышкынны» режиссер Сергей Арцибашев тургускан. Ниитилелде өскерлиишкиннер хамаанчок, бодунуң хууда амыдыралын-чуртталгазын безин өскертип шыдавас, шиитпир чок, чайгылчак эр кижини бо шииде көргүскен. Шииде кино болгаш театрның ат-сураглыг артистери, Россияның Улустуң артистери Светлана Немоляева, Игорь Костолевский, Михаил Филиппов олар кол рольдарны ойнап турар. Совет болгаш российжи кинонуң сылдызы Игорь Костолевскийни («Звезда пленительного счастья», «Безымянная звезда», «И это все о нем») бо шииде ажылындан кижи танывайн баар чыгыы, чүге дизе ону үргүлчү аныяк, чараш, көскү, талантылыг кижилерниң овур-хевирлерин ойнап келгенинден эки билир бис, а «Кадайланыышкында» ол бирде каттырынчыг, бирде чаржынчыг апаар, шала аамайзыг болгаш улгады берген эр кижини ойнап турар. Yстүнде адааным үш актерлар шиини езулуг амдан киир ойнап турар деп эскердим. Ылаңгыя Светлана Немоляева назы-харынга чанныр хире эвес-тир, Кудажы кадайның овур-хевирин бүзүренчиг кылдыр «диригжидип» шыдааны-биле хамыкты ол кайгаткан. Любовь Руденко, Михаил Филиппов оларның оюнун база магададывыс. Шиини хөйнүң ырлары, дириг хөгжү
Улаштыр номчуур...
04.07.2014
Россияның онза солун черлеринге баары-биле федералдыг грантылар езугаар чиигелделиг турларны Тываның уругларынга база белеткеп турар.
Уруглар туризмин сайзырадыр сорулгалыг федералдыг төлевилел езугаар Тываның өөреникчилери бо чайын чурттуң он-он хоорайларын кезип, аян-чорук кылыр аргалыг болур. Россияның янзы-бүрү чоннарының культуразын, езу-чаңчылдарын делгередир база аныяк-өскенни чурттуң төөгүзү-биле улам ханы таныштырар сорулгалыг төлевилелди РФ-тиң Культура яамызы боттандырып турар. Тыва Республика бо төлевилелде бир дугаар киржип турар. Россияның онза солун черлеринге уругларны чедирер дээш экскурсия болгаш турисчи аян-чоруктарны белеткээр талазы-биле федералдыг грантылар шилилгезинге Тыва Республика киришкеш, ойнап алганы бо. ТР-ниң Культура яамызының дыңнадып турары-биле алырга, Тываның уругларынга 209 чиигелделиг путевкаларны берген.
Улаштыр номчуур...
03.07.2014
Бо чылын республикага ажыттынар Президентиниң кадет училищезинче кирериниң шылгалдалары Кызылда эгелээн.
Июльдуң 1-ден 17-ге чедир тускай комиссия бирги шилилге чадазын эрткен болгаш шиитпирлекчи шылгалдалар дужаар кылдыр санаттынган 591 элээдиниң билиин шылгаар. Тываның Өөредилге яамызының дыңнатканын езугаар алырга, училищеже кирериниң конкурузу дыка нарыыдаан — бир олутче 9 кижи кордап турар. Ынаар кирип алыр дизе элээди оолдар дөрт эртемге—орус болгаш даштыкы дылдарга, математикага билиин шылгадыр, күш-дамыр сайзыралын көргүзер. Кирериниң шылгалдазын дужаарының бүдүүзүнде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол хүлээп алыышкын комиссиязының даргазы, РФ-тиң Камгалал яамызының шериг өөредилге килдизиниң начальниги Михаил Зырянов-биле ужурашкан. Чиигелделиг категорияның уругларынга хамаарыштыр Чазак Даргазы бодунуң бодалын база катап илереткен. Кирериниң шылгалдазын дужаар кылдыр санатканнарның аразында ындыг категорияның уруглары 74 кижи болган. А ниити олуттарның саны 65.
Улаштыр номчуур...
02.07.2014
Июль 1-де Тываның Чазаанга аалчыларывыс — Владимир Маяковский аттыг академиктиг театрының артистери-биле парлалга конференциязы болуп эрткен.
Конференцияның эгезинде ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак республиканың төөгүзүн каксы таныштырып, Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чыл оюнга хамаарыштыр чугаалаан. Тыва-орус чоннарның аразында харылзаазын, чаңгыс салым-хуузун Россияның ат-алдарлыг артистери аажок сонуургаан. Гастрольдар ажылын деткиир федералдыг төптүң генералдыг директору Евгения Шерменева Тываның В.Көк-оол аттыг национал хөгжүм-шии театрынга Хүндүлел бижикти ооң директору Тываның Улустуң артизи Станислав Ирильге тывыспышаан, тыва театрның чылыг-чымчак хүлээп алыышкынын онзалап демдеглээн. Россияның алдарлыг артизи Любовь Руденко Тываның арыг агаарын, бойдус чурумалын кайгап ханмаанын магадап чугаалап тура, бир-ле дугаар тыва театрга Тываның Улустуң артизи Станислав Ирильдиң хөөмей-сыгыдын дыңнааш: «Тоолчургу оранда келген-дир бис» — деп бодаанын өөрүшкү-биле чугаалаан. Ол ышкаш өске-даа артистер боттарының Тыва, тыва театр, тыва көрүкчү дугайында бодалдары-биле үлешкен. Олар шупту Тывада сагыш-сеткил хайныктырар кайгамчык чараш чүүлдер хөй болганын демдеглээннер. «Тыва көрүкчүлерниң шиилерни харамдыгып, оларның утка-шынарынче сиңнигип көөрү өөрүнчүг-дүр.
Улаштыр номчуур...
02.07.2014
Тываның Чазаа чоннуң чуртталгазының деңнелин өрү көдүрүп, чогуур байдалды тургузар дээш, чаагайжыттынган бажың-балгаттарны тудуп турар. Республиканың хоорай, суурларында чуртталга бажыңнарының туттунуп турары дээрге бурунгаар хөгжүлдези болгаш ажылдың үре-түңнелдии болур. Тудуг ажылы чүгле чугаа кырында эвес, кайда-даа көскүзү-биле кылдынып турары илдең.
Чамдык тудугларны шалыпкыны-биле тудуп дооскаш, ажыглалга киирип турар. Найысылалдың Суворов кудумчузунда үш каът чаа чуртталга бажыңнарын «Жилье» КХН тудуг албан чери эрткен чылдың башкы айында эгелээн. Ол чаагайжыттынган бажыңнарның бирээзин ол-ла чылдың декабрь айда кылып дооскан. Кайы ырактан көскү, үш каът чаа бажыңны хоорайда киир бижидилгелиг оочурда турар өскүс уругларга берген. Чурттаар бажың оочурун үрде манаан уругларга канчаар-даа аажок өөрүшкү. ТР-ниң Чазаа бо айтырыгны оюп эртпейн, өскүстерге дыка эки дузалап турарын демдеглевес арга чок. Чаа бажыңнарның дүлгүүрүн алган чурттакчылар боттарының сеткилинден: «Чаа бажың дээш четтирдивис», «Сеткилимден өөрүп тур мен» — деп удуртукчуларга оларның чугаалап турары-даа чөптүг.
Улаштыр номчуур...
02.07.2014
Хиндиинде хир чок, аяс ак-көк дээрде хүннүң чырыы изиңнеди чип турар халыын изиг хүнде найысылал Кызылдан Чагытай хөлче үнүптүвүс. Таңды-Ууланың эдээ чоокшулаан тудум, агаар-бойдус өскерлип, шокар булуттар хүннү дуглай кааптып, хензиг када-даа бол, сериидеш кыннып чор. Чагытайже чоокшулап, чаа хүрээниң барааны көстүп келирге, ооң чанында хөй янзы автомашиналарның соңгалары хүнге чайынналып, чылчырыктап турарын, бөгүн мында та чеже кижи республиканың чүк санындан чыглып келгенин магадап ордувус. Чаа хүрээ — «Сангье Чолинг» (Бурганның саадап олурар оран-савазы дээн уткалыг) Даян төвүнүң байырлыг ажыдыышкынын манаан чонну, шынап-ла, кижи санап четпес. Канчап сыңчыр ирги бис деп бодал башка шывараш кынныр. Хөгжүмнүң байырлыг үнү чаңгыланган соонда, хүндүлүг аалчылар –ТР-ниң Баштыңы — Чазааның Даргазы Ш.В.Кара-оол, хүндүлүг Шивалга Ринпоче башкы олар чедип кээрге-ле, чаа хүрээниң эжии ажыттынды. Хүндүлүг аалчылар баштады бүгү чон мурнун былаажып кирипти. Идиктерин, бөрттерин уштуп алыр чурумну сагып, хөйнүң соондан кирип келгеш, кайгап кагдым. Ынча хөй кижи кирип кээр, кайгамчык улуг оран-сава-дыр. Мурнунда кирер улуг эжиинден аңгыда, ийи кыдыкы талазында база эжиктерлиг, улуг, чырык соңгаларлыг.
Улаштыр номчуур...
02.07.2014
Июнь 29 — Россияның аныяктар хүнү. Кызылга бо байырлал Арат шөлүнге болуп эрткен.
«Голос Азии» радиостанцияның ажылдакчыларының бо байырлалды солун эрттирер дээш күжениишкиннерин демдеглевес аргажок. Арат шөлүнге Кызыл хоорайның аңгы-аңгы албан черлериниң төлээлери янзы-бүрү акцияларны, таныштырылгаларны, мастер-класстарны эрттирген. Аныяктар янзы-бүрү оюннарга, викториналарга киришкен. Мөөрейлерниң тиилекчилеринге суй белектерни сөңнээн. Хөөмейжилер чыылган чонга хөөмей-сыгыдын бараалгаткан. «Кызылга ынак мен» деп ачы-дуза акциязын организастааш, бичии чаштарга болгаш аныяктарга «Кызылга ынак мен» деп бижиктиг футболкаларны үлээн. Уран чүүлдүң бир онзагай хевири скульптура делгелгези болган. Чүгле Тывадан эвес, Россияның өске регионнарындан келген даш чонукчулары аныяк-өскенге мастер-класстарны эрттирген, улус чон ону холу-биле тудуп, кылыр аргалыг болган. Чурукчулар бичии чаштарның, аныяктарның, улуг улустуң чуруктарын чуруп бараан болуп, хөйнүң сонуургалын оттурган. Каастаныр «булуңче» бичии чаштар база улуг улус дыка идепкейжи барып, арнынга база хол, буттарынга янзы-бүрү хевирлиг чуруктарны чурудуп ап турган.
Улаштыр номчуур...
02.07.2014
Июнь 29-та Совет Тываның 5 чылы стадионунга Аныяктар хүнүнге тураскааткан тыва хүреш маргылдаазы болуп эрткен. Аңаа 35 хар чедир назылыг чүс чыгыы мөгелер күжүн шенешкен. Халыын изиг хүн турза-даа, көрүкчүлер стадионга хөйү-биле чыылган. Олуттарын ээлепкен, маргылдааның эгелээрин четтикпейн манап орган көрүкчүлер бо хүреште Чаан мөге Эрес Кара-Сал, Начын мөге Айдың Очуржап олар хүрешпес дээрзин билип алган аажок хараадап ордулар. «Аныяк мөгелер ортузунда дыка хөй шыырак оолдар бар апарган. Ынчангаш хүрешке кым шүүрүн баш удур чугаалаары нарын» дижип, Сайын-Белек Түлүш шүүр ирги бе азы Ай-Демир Монгуш бе дээрзин аразында, маргыжа аарак, чугаалажып орарын дыңнадым. Бирги салыгда жеребьевка езугаар тиилелгеже ийи кордакчы мөгелер таваржы бээрге, стадион «улуг тынып», хараадап шаг болду. Ол дээрге Арзылаң мөге Сайын-Белек Түлүш биле Начын мөге Начын Монгуш олар-дыр. «Болар сөөлгү салыгда душчур ужурлуг мөгелер-дир ийин, а богда, канчап бирги салыгда-ла душчу бээрлери ол дээр силер?!» дижип ор бис. Элээн болганда, черле арга-дуржулгазы улуг Сайын-Белек Түлүш октап алды.
Улаштыр номчуур...
|
|