Апрель 2-де, Чазак Бажыңынга «республикада телекоммуникация болгаш информация инфраструктураларының сайзыралының дугайында» хуралды Тываның Баштыңы Ш.В.Кара-оол башкарып эрттирген.
   Аңаа сайыттар, оларның оралакчылары, албан черлериниң удуртукчулары, хөй-ниити организацияларының болгаш харылзаа адырының ажылдакчылары киришкен. Хуралга ТР-ниң Информатизация болгаш харылзаа яамызының сайыды база харылзаа адырының удуртукчулары илеткелдерни кылган.

Чеди-Хөл кожууннуң чагырыкчызының албан-хүлээлгезин 36 харлыг инженер Карим Сагаан-оол күүседип эгелей берген.
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ону бо албан-дужаалга саналдаарга, Чеди-Хөл кожууннуң Төлээлекчилер хуралының депутаттары чаңгыс үн-биле ону деткээннер. Карим Сагаан-оолду бо кожуунга чагырыкчыладыр деп шиитпирниң кол чылдагааны— эрткен кыжын Хову-Аксы суурнуң одалга системазының доңганы.

Республиканың удуртулгазының чагыы-биле «Е4-СибКОТЭС» компанияның ажылдап кылганы тус черге энергетиканы сайзырадырының угланыышкыннарын Тываның үлетпүр болгаш энергетика яамызынга киирген. Специалистерниң үндүрген түңнелдери-биле алырга, немелде энергия блогун тудуп, Кызылдың чылыг-энергия төвүн чаартырының чарыгдалдары, эвээш-даа болза, республиканың төвү Кызыл хоорайны электри энергиязы-биле хандырарын үндезинии-биле шиитпирлеп шыдавас.

Айлар, хүннер эрткен тудум, улуг байырлалывыс чоокшулап-ла ор. Мындыг солун үеде бистиң эртемденнеривис «Тыва күрүнениң тургустунарынга болгаш Россия биле Тываның каттыжарынга Амбын нояннарның киржилгези» деп эртем-шинчилел конференциязы Тывавыстың бирги найысылалынга эрттирдилер. 
     Конференцияның айтырыглары 1763 чылдан бээр болгулаан болуушкуннарже, колдуунда-ла амбыннарже, ылаңгыя Комбу-Доржуже угланган. Ол амбыннарны манчы-кыдат бисти чагырарынга, мөлчүүрүнге болгаш өөделетпезинге кажар арга, күштүг чепсек кылдыр тургускан.

Россия Федерациязының Чазааның Даргазының оралакчызы, РФ-тиң Чазааның аппарадының удуртукчузу Владислав Сурков-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москвага март 27-де ужурашкан. Тыва биле Россияның чаңгыс демнежилгезиниң 100 чыл байырлалының белеткелинге дорт киржилгези, республиканың чидиг айтырыгларынга кичээнгейи дээш Шолбан Кара-оол өөрүп четтиргенин Владислав Сурковка ужуражыышкын үезинде илереткен. Россияның Президентизиниң Чарлыы-биле федерация чергелиг кылдыр чарлаттынган байырлалга белеткелде чугула айтырыгларны олар сайгарып чугаалашкан.

«Тываның Баштыңының Моолче аян-чоруу кожа күрүне-биле кады ажылдажылгага улуг ужур-дузалыг» деп, Чазак Даргазының бирги оралакчызы Михаил Козлов республика Чазааның чанында Башкарылга чөвүлелиниң хуралынга медеглээн.Аңаа Тыва биле Моолдуң аразынга даштыкы экономиктиг харылзааларны болгаш кызыгаар чоогунуң кады ажылдажылгазын улам ыңай сайзырадырынга хамаарышкан хөй-хөй айтырыгларны чугаалашкан. Кожавыста күрүне-биле кады ажылдажылганың хөй-хөй айтырыгларын шиитпирлеп алыр болзувусса, бурунгаар базымнар чедип алдынар деп, ол санап турар.

Тыва мөге Опан Саттың хостуг хүрешке Европа чемпионадынга чайынналчак тиилелгези-биле Тываның чонунга болгаш республиканың Баштыңынга байыр чедирген телеграмманы Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адынга Россияның Хүреш федерациязының Хүндүлүг президентизи, Красноярск хоорайның Хүндүлүг хамаатызы Дмитрий Миндиашвили чоруткан.

Россияда буддизмниң нептереп турар девискээрлеринге (Калмыкияга, Тывага, Бурятияга) ону катап тургузарынга болгаш сайзырадырынга деткимчени хөй чыл дургузунда көргүзүп келген Ыдыктыг XIV Далай - Ламаның Россияда төлээзи Геше Джампа Тинлей-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара - оол Москвага ужурашкан.

Тывада «Хандагайты» эрттирилге пунктузун ыяшты даштыкыже үндүр сөөртүр кылдыр эде дериир. 2013 чылда ыяш аймаан Моолче болгаш Кыдатче үндүр сөөртүрү планнаттынган. Ол сорулганы боттандырары-биле Россия—Моол кызыгаарында «Хандагайты» эрттирилге пунктузунга эргежок чугула технологтуг дериг-херекселдерни тургузар. «Даштыкы экономиктиг болгаш регионнар аразының харылзааларын сайзырадыры» тускай сорулгалыг программаның акшаландырыышкынын Чазак 4,6 млн. рубль улгаттырган. 

Частың сөөлгү айы апрельде агаар чылыырга, эрткен кыжын чагган кылын хар дүрген эрип, Кызыл хоорай чоогунда даглардан баткан хар суу Азаская кудумчузун, Спутник микрорайонну, Хербис дагның баарында бажыңнарны хөме ап болур. Ынчангаш хар суунуң «оруун» аштап, сугну хөлден­дирбезиниң хемчеглерин Кызыл хоорай чагыргазы ап чорудуп турар. Хоорайның чурттакчыларының чамдыызы бо айыылды чедир медереп билбейн, хар суунуң «оруунга» бокту опайтыр төп каары баш бурунгаар чорудуп турар камгалал ажылдарынга шаптыктыг.

Бай-Тайганың Кызыл-Даг сумузунга келгеш, ус-шевер Сергей Хомушкуевич Кочааның бажыңын айтырар болзуңарза, кым-даа дужуп келзе, силерге айтып бээр. Ону суурда билбес, танывас кижи чок. Бүгү назынының иштинде төрээн суурун, кожуунун бүгү Тывага, Россияга алдаржыдып келген кижини, Тыва Республиканың культуразының алдарлыг ажылдакчызын, Россияның Чурукчулар эвилелиниң кежигүнүн, шынап-ла, кым-даа билир болбайн канчаар. Суур ортузунда улуг, бедик бажыңның ээлерин сураглап чорааш, тып чедип келдивис. 

1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынынга немец-фашизмге удур тулушкан Тыва эки турачы аъттыг эскадроннуң комиссары Монгуш Данзынович Байысклаңның 2013 чылдың апрель 1-де 100 хары. Аңаа тураскааткан ужуражыышкынны  Пушкин аттыг национал библиотеканың национал болгаш чурт-шинчилел литература килдизиниң ажылдакчылары эрттирер. 

Дүүн ТР-ниң ИХЯ-ның кеземче херээ истээр килдистиң эргелелиниң начальнигиниң оралакчызы Орлан Сарыг-Донгак, РФ-тиң Кызыл хоорайда ИХЯ эргелелиниң начальнигиниң оралакчылары Хүлер Хертек, Александр Холмогоров база ТР-ниң ИХЯ-ның чанында хөй-ниитиниң чөвүлелиниң кежигүнү Константин Никифоровтуң киржилгези-биле республикада автомототранспорт хевирлерин оорлаар чоруктарның дугайында хурал болуп эрткен.

Тывага муниципалдыг уруглар садтарынга ада-иелерниң төлээн акшазының кезиин эгидип турган болза, ам хуу уруглар садтарынга төлевирни база эгидер апаар. Бо үеге чедир чүгле муниципалдыг уруглар садтарынга хамааржып турган чурумну күрүнеге хамаарышпас уруглар назы четпээн черлерге хамаарыштырарының дугайында шиитпирни Тываның Баштыңы хүлээп алган. 
    

Төп-Азияның регионнуң экономиктиг кады ажылдажылгазының диптер аразының транспорт оруунуң четкизинче Моолдуң дузазы-биле Тыва кирер сорулгалыг. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң март 22-де Улан-Батор хоорайга Моолдуң Чазааның Даргазы Норовын Алтанхуяг-биле албан-езузунуң ужуражылгазының үезинде көдүргени бо айтырыы эң кол айтырыгларның бирээзи апарган.