Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Войти    

Главная

Главное


Доклад Главы Республики Тыва Владислава Ховалыга на торжественном собрании, посвящённом 80-летию добровольного вхождения ТНР в состав СССР

Уважаемые Сергей Кужугетович, Константин Иосифович, Анатолий Анатольевич! Уважаемые земляки, гости Тувы и участники торжественного собрания!

Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым, байырлыг чыыштың киржикчилери!

Сегодня мы празднуем знаменательную историческую дату – 80-летие со дня добровольного вхождения Тувинской Народной Республики в состав Советского Союза, в дружную семью народов великой России!

Тувинский народ говорит: «Мурнун хынаар, соон истээр - Присмотрись, что впереди, оглянись, что позади». Сегодняшний юбилей дает нам возможность оглянуться на пройденный путь, оценить достигнутое и наметить движение к будущему.

Подробнее...

Новости

RSS
16.02.2015 12:25 / Образование
Глава Тувы поздравил юбиляров – Николая Моллерова и Ирину Самойленко

60 лет исполнилось со дня рождения Николая Моллерова – одного из ведущих ученых-историков Тувы, заслуженного деятеля науки Республики Тыва, доктора исторических наук, главного научного сотрудника сектора истории Тувинского института гуманитарных исследований.

Перу юбиляра принадлежит более 100 научных и научно-популярных работ, в том числе монографии «История братства. Русская самоуправляющаяся трудовая колония в Тувинской Народной Республике», «История советско-тувинских отношений (1917-1944 г.г.)», «Урянхайский вопрос в политической истории России: возникновение и долговременная актуальность» (в соавторстве с В. Д. Март-оолом). Он внес весомый вклад в подготовку к изданию трудов Е. А. Адамова «Урянхайский вопрос при царском и Временном правительствах», И. Г. Сафьянова «Тува в прошлом» в двух томах и целого ряда других изданий. 
Подробнее...
16.02.2015 11:40 / Наука
Учеными собраны доказательства лечебных свойств аржаанов Тувы

В Туве состоялась Межрегиональная научно-практическая конференция, посвященная итогам изучения феномена аржаанного лечения. Ученые биологи, химики, врачи обсудили итоги масштабного двухгодичного эксперимента по проведению медико-биологических донозологических исследований стихийной аржаанной бальнеотерапии и дальнейшего освоения лечебно-оздоровительных территорий республики. Основные выводы по лечению на целебных источниках представила куратор проекта - руководитель терапевтического отделения Сибирского научно-клинического центра доктор медицинских наук Ирина Смирнова.

Общий вывод ученых однозначен: традиционное лечение на пресных аржаанах республики имеет оздоравливающее действие на организм.  
Подробнее...
16.02.2015 11:29 / Экономика
Правительством Тувы разработан план мер по обеспечению устойчивого развития экономики и социальной стабильности

Правительством Тувы разработан план мероприятий по обеспечению устойчивого развития экономики и социальной стабильности. Он станет основным рабочим документом Правительства республики на 2015-2017 годы и определяет 3 ключевых направления деятельности властей региона.

Согласно ему, работа будет основываться на поддержке предпринимательства и создании максимально благоприятного режима для инвестиций, помощи наиболее уязвимым слоям населения, включая занятость, а также оптимизации бюджетных расходов и концентрации средств на направлениях с наибольшим социальным эффектом.

План рассматривался в правительстве дважды. Глава Тувы Шолбан Кара-оол отмечал, что намеченный алгоритм действий должен быть адекватен тем вызовам, которые уже проявились и еще ожидаются в новых экономических реалиях.

Подробнее...
14.02.2015 19:06 / Общество
 В Туве простились с известным исполнителем горлового пения Анатолием  Кууларом

В Туве прошли похороны всемирно известного тувинского певца, музыканта, участника легендарной группы «Хуун-Хуур-ту» Анатолия Куулара.

Он вместе с другими горловиками открывал Запад для тувинской музыки и тувинскую музыку — для Запада. Выступал в составе фольклорного ансамбля «Тыва», когда его вместе Кайгал-оолом Ховалыгом и Конгар-оолом Ондаром пригласил в начале 1990-х годов для джем-сейшна легендарный американский певец Фрэнк Заппа, заинтересовавшись необычным звучанием горлового пения. В 1993 г. тувинцы проехали импровизированным концертным туром по США группой под названием «Горловики Тувы». Анатолий со временем покинул родной ансамбль «Тыва», чтобы присоединиться к группе «Хуун-Хуур-ту».

Подробнее...
14.02.2015 17:40 / Общество
Тува почтила память героев-афганцев

Торжественный митинг, посвященный 26-й годовщине вывода советских войск из Афганистана и Дню воина-интернационалиста, состоялся на площади Победы в столице республики Кызыле.

Героическая и трагическая афганская война, длившаяся вдвое дольше, чем Великая Отечественная, долго будет жить в памяти людей. Ее история написана кровью солдат и слезами матерей. Около миллиона советских людей прошло через горнило Афганистана. Немало полегло их на далекой от Родины земле, немало ушло из жизни потом, скончавшись от ран и болезней. В афганских событиях участвовало 462 жителя Тувы. 12 тувинских парней не вернулись домой, десятки остались инвалидами.

Почтить память земляков, до конца сохранивших верность присяге, гражданскому и воинскому долгу, пришли их боевые товарищи 
Подробнее...
14.02.2015 16:00 / Общество
Глава Тувы расспросил фронтовичку Наталью Маслову о маршале Жукове

В Туве стартовала акция обеспечения фронтовиков экстренными кнопками вызова. Глава Тувы Шолбан Кара-оол 13 февраля лично запустил акцию, навестив 92-летнюю Наталью Ивановну Маслову, которая проживает в центре города Кызыла. Он подробно проинструктировал ее, как нужно пользоваться телефоном. Наталья Ивановна в ходе теста легко справилась с задачей. Она нажала кнопку экстренного вызова, и ей сразу ответил оператор. Это вызвало у нее веселый смех. Изучив телефон и все правила пользования, она призналась, что сначала самостоятельно принимает меры и только потом вызывает врачей. Но Шолбан Кара-оол попросил ее обязательно пользоваться новым средством при первой необходимости.

Несмотря на свой почтенный возраст, Наталья Ивановна чувствует себя бодро. Она увлекательно рассказывает о своей жизни и делится воспоминаниями о той страшной войне.

Подробнее...
13.02.2015 18:00 / Мероприятия
В Туве наблюдается рост освоения квот, выделяемых на промышленное рыболовство

Итоги освоения квот добычи водных биоресурсов и перспективы развития отрасли рассмотрены на заседании Рыбохозяйственного совета республики.

Как доложил и. о. председателя республиканского Госкомитета по охоте и рыболовству Геннадий Куулар, при объеме квот 268,3 тонны, выделенных в прошлом году рыбодобывающим хозяйствам республики, ими выловлено 210,2 тонны рыбы. Процент освоения выделенных квот в целом составил 78,4 процента. В 2011 году этот показатель равнялся 62,3 процента.

Наряду с ростом освоения квот наблюдается увеличение числа рыбодобывающих хозяйств и численность работников отрасли.

Подробнее...
13.02.2015 15:52 / Общество
Журналисты проверили, насколько позиции Главы Тувы в рейтинге ФоРГО соответствуют настроению в обществе

Журналисты ГТРК «Тыва» ознакомившись с данными восьмого выпуска рейтинга эффективности губернаторов РФ, подготовленного Фондом развития гражданского общества, решили проверить, насколько соответствуют крепкие позиции Главы Тувы настроению в тувинском обществе. Согласно рейтингу, Шолбан Кара-оол прибавил еще один балл, находясь во второй группе с высоким рейтингом. Уверенные позиции глава республики сохраняет уже несколько лет. Корреспондент Константин Куцевалов решил лично провести опрос среди политиков и жителей республики. ВИДЕОРЕПОРТАЖ

«Оценивать итоги опубликованного рейтинга ФоРГО можно по-разному, считает журналист
Подробнее...
13.02.2015 14:39 / Общество
Глава Тувы: Работа власти должна быть ориентирована на нужды людей

Глава Тувы Шолбан Кара-оол системно проводит прием граждан по личным вопросам. В своем ежегодном послании Верховному Хуралу он отметил, что «работа власти должна быть ориентирована на нужды людей». Одной из наиболее действенных форм работы с людьми, по его мнению, являются личные приемы граждан представителями органов власти. Общаясь «вживую», можно более конкретно узнать о том, что волнует и тревожит земляков, оказать помощь и поддержку тем, кто оказался в непростой жизненной ситуации. Требуя от коллег и подчиненных регулярного проведения личных приемов, Глава республики сам неукоснительно следует этому правилу. О том, что личные приемы главы региона проводятся не для «галочки», а способствуют решению насущных нужд и проблем граждан, говорят их результаты.

Подробнее...
13.02.2015 13:55 / Транспорт
В Туве наметилось снижение цен на автомобильное топливо
С начала февраля в Туве снизились потребительские цены на нефтепродукты. Еженедельный мониторинг, проводимы Министерством топлива и энергетики РТ, показал, что розничные цены на бензин и дизельное топливо на тувинских АЗС снизились в среднем на 1,7 %. Как свидетельствуют данные Росстата, это наибольшее по России падение стоимости автомобильного топлива за минувшую неделю. Вровень с Тувой по динамике снижения идут Бурятия и Иркутская область, где бензин за неделю подешевел на 1,5 - 1,7 %. В целом по стране снижение цен на нефтепродукты отмечалось в 36 регионах. 
Подробнее...

Фоторепортажи

Глава Тувы нацелил спасателей республики  на мобилизованный дух и готовность к зиме

05.10.2017

Глава Тувы: Учителя остались такими же – до мозга костей подвижниками

04.10.2017

В отдаленных населенных пунктах Тувы появилось долгожданное вещание ГТРК «Тыва»

03.10.2017

Глава Тувы посетил село Дон-Терезин Барун-Хемчикского района

16.09.2017

Кубок Главы Тувы завоевал борец из Монголии

11.09.2017

 Глава Тувы отметил День города вместе с кызылчанами по-спортивному на новых объектах

11.09.2017

День города, 9 сентября 2017 г.

09.09.2017

Мне комфортно в Туве – полпред Президента РФ Сергей Меняйло

04.09.2017

Предприятия и крестьянские фермерские хозяйства Тувы получили новую сельхозтехнику

04.09.2017

В столице Тувы сдан еще один  новый дом по программе переселения граждан из аварийного жилья

30.08.2017

Глава Тувы продолжает поиск среди выпускников-краснодипломников эффективных управленцев

18.08.2017

Глава Тувы встретился с офицерами - выпускниками, прибывшими в регион для прохождения службы

17.08.2017

Тувинскую баранину нужно еще более активно поставлять в крупные города Сибири – бренд-шеф AYS group Барчи Юлдашева

15.08.2017

Второй по стране «МФЦ для бизнеса» открылся в Туве

15.08.2017

Шолбан Кара-оол: Тува – перекресток цивилизаций и мост дружбы между народами

15.08.2017

Торжественное собрание, посвященное Дню республики и Наадыму

15.08.2017

Съезд животноводов Тувы  остается площадкой для честных дискуссий  и главным местом чествования передовиков

13.08.2017

В День Крещения Руси в Туве освятили новый православный храм

28.07.2017

В коллегии МВД по РТ принял участие Глава Тувы Ш. Кара-оол

20.07.2017

Рейтинг эффективности деятельности муниципалитетов Тувы за 2016 год возглавил Каа-Хемский район

19.07.2017


 
Медээлер
RSS
07.08.2014
Кызыл хоорайның 100 чылынга белеткел дугайында

«Дорт харылзаа»

Тыва биле Россияның демнежилгезиниң база найысылалдың тургустунганындан бээр 100 чылын демдеглээр байырлалдарга чедир мурнувуста каш-ла хонук арткан. Аңаа хамаарыштыр июль 29-та «Шын» солуннуң редакциязынга «Кызыл хоорайның 100 чылынга белеткели» деп темага ээлчеглиг «Дорт харылзаа» эрткен. Журналистерниң болгаш номчукчуларның айтырыгларынга Кызыл хоорай мэриязының хоорай тудуу болгаш архитектура талазы-биле эргелелиниң даргазы Орлан Васильевич Машпалдыр, Кызыл хоорайның культура, спорт болгаш аныяктар политиказының департаментизиниң культура килдизиниң даргазының оралакчызы Валерий Дадар-оолович Сандан харыылаан.

Инна Дамба-Хуурак, «Шын» солуннуң кол редактору:

— Найысылалда чаа тудуглар ажылы саадап турар-дыр. Бо эртен паркка четтим, ында чаңгыс-даа шимчеп турар кижи чок, ажыл туруп алган.  «Азия төвүнүң» тураскаалының девискээринге чеде бээримге, ажыл-иш хайныгып турарынга сеткил-сагыш көдүрлүп өөрүй берди. Бо ажылда 260 кижи хаара туттунган, дүн-хүн чок ажылдап турар дээрзин тудугнуң удуртукчузу М.А.Бережегин чугаалады. Паркта ажыл кажан доостурул, Орлан Васильевич?

Улаштыр номчуур...
07.08.2014
Эң баштайгы Чаан мөгевис

Тываның эң баштайгы Чаан  мөгези, Ак-Туруг чурттуг Чаңман Балчымай оглу Монгуштуң чырык адынга тураскаадып, «Төрээн черим, төрел чонум, төөгүм» деп кыйгырыгның адаа-биле ооң чоок төрелдери, чаңгыс чер-чурттуглары демнежип, каттыжып алгаш, кончуг солун хүреш маргылдаазын эрткен субботада организастап эрттиргеннер.

Аңаа республиканың аңгы-аңгы булуңнарындан эң шыырак дээн 74 мөгелери хүрежип, Тываның бир дугаар Наадымынга шүүлген өгбези  Чаңман Балчымай оглу Монгуштуң чырык адын база катап сактып, Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чыл болган оюнуң бүдүүзүнде ооң адын мөңгежидер дээш чыглып келгеннер. Чаңман Балчымай оглу Монгуштуң чаңгыс чер-чурттугларындан Дембирел Кунааевич Ховалыг кончуг эки билир чораан. Ынчангаш 2000 чылда чырыкче үнген «100 чылдың мөгелери» деп  барымдаалыг номумдан чамдык ушта бижидилгелерни мооң адаанда киирдим:

Улаштыр номчуур...
07.08.2014
Республика хүнүн сентябрь 5-те демдеглээр

2014 чылдың август 15-те Тыва Республиканың хүнүн 2014 чылдың сентябрь 5-че шилчидериниң дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң дилээн Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттары ээлчег чок сессиязынга чугаалажып көрген. 

Ындыг дилегни Шолбан Кара-оол Россияның болгаш Тываның демнежилгезиниң 100 чылы-биле холбашкан юбилейлиг байырлалды ол үеде эрттирери көрдүнүп турары-биле киирген. Ынчаар чылдырган чорук күрүне эрге-чагырга болгаш муниципалдыг тургузуглар органнарының бүгү тургузугларының, ол ышкаш ажыл-агый ээлериниң чогумчалыг ажылын хандырар дээрзин регионнуң удуртукчузу дыңнаткан. Дилегни парламентарийлер деткээн болгаш дыштаныр болгаш ажылдавас байырлал хүннерин чон ажыктыг ажыглаар кылдыр Тыва Республиканың Дээди Хуралының чогуур доктаалын хүлээп алган. Малчыннарның республика Наадымы сентябрь эгезинде Кызыл хоорайга Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылын демдеглээри-биле катай болур. Малчыннарның республика чыыжы чаңчыл езугаар база эртер.

Улаштыр номчуур...
07.08.2014
Чөөн-Хемчик кожуунда Наадым

Июль 31-де Чөөн-Хемчик кожууннуңнаадымы болуп эрткен. Тус черниңудуртулгазы бо чылгы малчыннар байырлалын Тыва биле Россияныңдемнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайныңүндезилеттингенинден бээр 100 чыл оюнга база Майдыр Бурганның эргилдезинге тураскааткан.

Даа кожуун наадымының хүндүлүг аалчылары – Тываның Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол болгаш ооң оралакчылары Артур Монгал, Сергей Огнев, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) даргазы Каң-оол Даваа, депутаттар: Радислав Намажап, Юрий Кара-оол, Святослав Ондар, ТР-ниң Хөй-ниити палатазының даргазы Хонук-оол Монгуш, ТР-ниң өөредилге болгаш эртем сайыдының оралакчызы Аганак Монгуш, ТР-ниң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының сайыдының оралакчызы Сергей Оюн болганнар. Чөөн-Хемчик мооң мурнунда наадымын делегей чергелиг «Yстүү-Хүрээ» шажын-хөгжүм фестивалы-биле дакпырлаштыр кожуун төвү Чадаана хоорайга эрттирип турган болза, бо чылын ооң хемчеглери Yстүү-Хүрээ девискээринге  болган. Хүннүң бирги чартыында «Майдыр бурганның эргилдези» шажын езулалы кожууннуң камбы-ламазы Гелег Чалсре болгаш хөй санныг лама­башкыларның, чүдүкчүлерниң киржилгези-биле эрткен. Хороо соонда, лама-башкылар Туйсол болгаш буян-кежик номнарын, Бурган Башкыга йөрээлдерни номчаан.

Улаштыр номчуур...
07.08.2014
Байыр чедириишкини

Тываның Десантчылар эвилелиниң хүндүлүг кежигүннери!

Силерге болгаш силерниң өмүнээңерден десант шериинге албан эрттирери-биле холбашкан бүгү кижилерге Россияның эң чырык болгаш улуг ужур-дузалыг шериг байырлалы — Агаар-шериг десантчыларының хүнү-биле байыр чедирип тур мен!

Агаар-шериг десантызының шериглери — Россияның Чепсектиг Күштериниң эң кол кезээ, ооң күчүзүнүң болгаш дайынчы арга-шинээниң, чурттуң камгалакчыларының эрес-дидиминиң болгаш бедик мергежилдииниң демдээ болуп турар. Ак-көк өңнүг беретка кедери — маадырлыг чорук болгаш алдар дугайында бодап чоруур дыка хөй оолдарның ыдыктыг күзели. Бистиң Төрээн чуртувустуң эрге-ажыктарын мурнуку одуругга эрес-дидим камгалап тургаш, десантчы шериглер аныяктарның сонуургалын болгаш улуг назылыгларның хүндүткелин чаалап алганнар. «Чалгынныг чадаг шеригниң» чаныш-сыныш чок, маадырлыг болгаш эрес-дидим чоруун Ада-чурттуң Улуг дайынының чылдарында дүшкүүрлүг болгаш кара сеткилдиг дайзын бодунуң карактары-биле көрген. Тайбың хүннерде десантчы дайынчылар боттарының албан-хүлээлгезин төлептиг күүседип, делегей терроризминге болгаш политиктиг дээрбечи чорукка эртери болдунмас камгалал болуп турар.

Улаштыр номчуур...
07.08.2014
Тудугжуга алдар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тыва АССР-ниңалдарлыг тудугжузу, Россияның «Монтажспецстрой»-нуң Хүндүткелдиг монтажниги, Күш-ажылдың Кызыл Тук болгаш Улустарның найыралы, Тыва Республика Ордени орденнерниң эдилекчизи Аркадий Поручникке август 1-де ооң 80 харлааны-биле байыр чедирген.

«Хүндүлүг Аркадий Прокопьевич! Силерниң чуртталгаңарда онзагай болуушкун – төрүттүнген хүнүңерден бээр 80 харлааныңар-биле чүрээмниң ханызындан изиг байыр чедирерин чөпшээреп көрүңер! Бодуңарның 60 чыл бүгү күш-ажылчы чуртталгаңарны ынак ажылыңар – монтажниктиң мергежилинге, шеригге техниктиг монтаж батальонунга албан-хүлээлге эрттиргениңерден бээр тураскааттыңар. Тывага экономиканың болгаш социал адырның улуг хемчээлдиг тудугларын тудуп эгелээни-биле Силерни, бедик мергежилдиг специалисти, Кызылче монтажниктер коллективин тургузары-биле чоруткан. Силерниң туда удуртулгаңар-биле тудуг индустриязының болгаш коммунал ажыл-агыйның, аъш-чем болгаш чиик үлетпүрнүң, эвилел чергелиг «Тыва даг-дүгү» биле «Тывакобальт» комбинаттарынга, спорт тудугларынга, Национал музейге болгаш өске-даа тудугларга нарын технологтуг дериг-херекселдерни тургузуп турган. Чаңгыс сөс-биле чугаалаарга, Силерниң киржилгеңер чокта ажыглалга кирген бүдүрүлгени республикадан тывары берге.

Улаштыр номчуур...
07.08.2014
Малчыннар байырлалы

Тере-Хөл кожууннуң Кунгуртуг суурга чаңчыл болган, чылдың эртер көдээ ажыл-агыйның малчыннар байырлалы «Наадым-2014» суурнуң «Заречная» стадионунга бедик деңнелге  эрткен

     Суурнуң чону, сумулар Эми, Шынаа, Каргы, Балыктыгдан чалаттырган төлээлер, малчыннар база Улуг-Хем, Өвүр, Эрзинден аалчылар, спортчулар, аът салыкчылары, мөгелер кээп киришкен. Наадымга кожууннуң Шынаа сумузу ийи өгнү тиккен. Байырлыг ажыдыышкынны кожууннуң чагырга даргазы Андрей Александрович Салчак ажыткаш, кожууннуң алдарлыг малчыннарынга байыр чедирип,  ажыл-ижинге чедиишкиннерни, быжыг кадыкшылды күзевишаан, шаңналдарны тывыскан. Тере-Хөл кожууннуң чагыргазы «Көдээ ажыл-агыйның алдарлыг сарлыкчызы — 2014»  хүндүлүг атты Адыя Андреевич Кызылга, «Көдээ ажыл-агыйның алдарлыг хойжузу – 2014»  атты Белекмаа Ивановна Артынага, «Көдээ ажыл-агыйның алдарлыг чылгычызы — 2014» атты  Айдыс Най-оолович Найданга, «Көдээ ажыл-агыйның алдарлыг малчыны» Ирина Ивановна Банданга, Орлан Иванович Найданга тывыскан.

Улаштыр номчуур...
07.08.2014
Өрт айыылы улуг

Арга-арыгже кирерин кызыгаарлаары-биле Тывада 218 кижиден өртке удур 43 таңныыл черлери тургустунган.

Республиканың «Авиаарга-арыг камгалалы» КАА-ның медээзи-биле, республиканың девискээринге 17 арга-арыг өрттери демдеглеттинген. Ниити шөлү – 2451,2 гектар, ол өрттерниң  дөртү улуг хемчээлдиг. Арга-арыг өрт айыылының эгелээн үезинден бээр Тывада ниитизи-биле 133 арга өрттери бүрүткеттинген. Ниити шөлү – 7851,51 гектар. Тываның күрүне арга ажыл-агый комитединиң медээлеп турары-биле алырга, эрткен чылдың ол-ла үези-биле деңнээрге, демдеглеттинген өрт саны 12 азы 10 хуу өскен. Өрттүң 60 хуудан эвээш эвес кезии, оларның иштинде хыналда чок хову шөлдерде өрттер кижилерниң хайындан болуп турар. База ол ышкаш өрттүң элээн хөй кезии диңмирээшкин-кызаңнаашкындан хып үнүп турар.

Улаштыр номчуур...
07.08.2014
Эдерге хек, базарга көк Чеди-Хөл

Чеди-хөлчүлер малчыннарының ажыл-ижин түңнеп, Наадым байырлалын Сайлыг сумузунуң көктүг-шыктыг стадионунга эрттирген. 

Бо удаада оларның байырлалы мурнуку чылдардан ылгалдыг болуп, кызылчылар хоорай хүнүн малчыннар-биле кады демниг демдеглээннер. Кызылчылар биле чеди-хөлчүлерниң кады ажылдажылгазы ол хүнден эгелээн. Долгандыр ногаан, шыргай арга-эзимниг бедик даглар бүзээлээн суурнуң стадионун каас-шиник кылдыр дерип каанын көрүптерге-ле, езулуг байырлал шинчилиг. Докулчак ак кидис өглер, сумулардан келген аалчыларның чаглактаныр майгыннары база ында-мында шаараңнашкан улуг-бичии, аът-хөлдүг улус-ла хөй. Кымыскаяктар өөнге дөмейи аажок. Наадымның киржикчилериниң чыскаалы. Ооң бажында дерип каан аъттарлыг, тыва хептерлиг аът мунукчулары баштап алган. Оларның соонда кожууннуң депутаттары, Сайлыг, Хендерге, Элегес, Хөлчүк, Чал-Кежиг сумуларының көдээ ишчилери, Хову-Аксының албан черлери болгаш Кызыл хоорайның мэриязының ажылдакчылары чыскаалыпкан. Элегестиң муңчу малчыны Вячеслав Маскыр байырлалдың тугун көдүрдү.

Улаштыр номчуур...
07.08.2014
Баштыңнарның бирээзи

80 харлаар юбилейинге

Тываның көскү күрүне болгаш партия ажылдакчызы, 1973-1991 чылдарда Совет Эвилелиниң Коммунистиг партиязының Тыва область комитединиң бирги секретарынга ажылдап чораан, республиканың хөй-ниити амыдыралынга бодунуң ханы угаан-сарыылы, арга-дуржулгазы-биле улуг салдарлыг политик Григорий Чоодуевич Ширшин бо чылдың август 5-те 80 харлаар.

Ол Эрзин кожууннуң Нарын сумузунуң малчын арат өг-бүлезинге төрүттүнген. Бодунуң күш-ажылчы амыдыралын улус судунуң секретары бооп эге­лээн. Комсомолдуң район комитединиң организастыг килдизиниң эргелекчизинге ажылдап турган. Шериг албан-хүлээлгезин эрттиргеш, ийи чыл дургузунда Мөренниң ортумак школазынга башкылаан. Комсомолдуң Эрзин район комитединиң ийиги, ооң соонда бирги секретары, комсомолдуң Кызыл хоорай комитединиң бирги секретары, ВЛКСМ-ниң Тыва область комитединиң ийиги, ооң соонда бирги секретары албан-дужаалдарга 1957-1967 чылдарда ажылдаан.

Улаштыр номчуур...
07.08.2014
Кызыл хоорайны кымнар каастаарыл?

Тывага июнь 1-де делегейниң бирги скульптура шуулганының киржикчилериниң белеткеп кылганы элээн каш чаа скульптуралары сентябрьда Тываның чаарттынган найысылалын каастай бээр.

Тыва уран-шеверлер Москвадан, Красноярскиден, Моолдан болгаш Киргизиядан келген коллегалары-биле кады бир ай ажыг үениң дургузунда маны-даштан кижилерниң, мал-маганның дүрзү-хевирлерин чонуп кылып турарлар. Ол кылыглар тыва черге көшкүн чоннуң амыдыралын долузу-биле көргүзер.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол оларның ажылдап турары шөлчүгежинге чораан. Республика удуртукчузунуң кичээнгейи дээш скульпторлар өөрээн болгаш боттарының ажылының дугайында улуг сеткил-ханыышкын-биле чугаалап турганнар. Хевир-дүрзүлерниң онзагайын өөрүнден дыңнаанын Чазак Даргазы чугаалаан болгаш оларның авторлары-биле таныжып алыр сорулгалыын, дүрзүлерни каяа тургузарын оларның-биле сүмележир күзелдиин дыңнаткан.

Улаштыр номчуур...
07.08.2014
Сергей Шойгу Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң шериг эргезин бедиткен

Төп шериг округунуң командылакчызы генерал-полковник Владимир Зарудницкий ажыл-албан аайы-биле Тывага кээп чорааш, курлавырда майор Шолбан Кара-оолга курлавырда подполковник шериг атты тывыскан. 

Тываның Баштыңынга шериг эргени тыпсырының езулалы Кызылдың аэропортка Төп шериг округунуң бедик албан-дужаалдыг офицерлериниң киржилгези-биле эрткен. «Россияга бараан бооп тур мен!» деп сөстер-биле чаа погоннарны хүлээп алгаш: «Республиканың социал-экономиктиг   хөгжүлдези-биле чергелештир чурттуң камгалалын күштелдирер дээш, ам-даа хөй чүүлдерни кылыр бис» — деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн.

Улаштыр номчуур...
07.08.2014
Ак-Довурактың ат-алдарын эгидер
Тываның Баштыңы өзүлдениң чаа базымнарынга даянгаш, Ак-Довурак хоорайның сайзыралының планын ажылдап кылыр сорулганы салган. 
 Чайгы үеде республиканың бүгү кожууннарын эргип кезиири, тус чер эрге-чагыргаларының канчаар ажылдап турарын көөрү Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга чаңчыл апарган. Ол аңаа хоочуннар-биле, башкылар-биле, малчыннар-биле ужуражылга база эрттирип турар. Республиканың федералдыг эрге-байдалдыг апарган юбилейлиг байырлалдарын муниципалдыг тургузуглар кандыг чедиишкиннер-биле уткуп турары чугула апарган. Июль 20-де Барыын-Хемчик кожууннуң чурттакчылары-биле ужурашкан соонда, Шолбан Кара-оол тургустунганындан бээр 50 харлаан Ак-Довурак хоорайга барбас аргажок болган, ону чон Тываның ийиги найысылалы деп санап турар. Ак-Довурак ажыл-ишчи кижилерниң хоорайы болуп турган-даа, болуп-даа турар, оон бедик мергежилдиг кижилер, сураглыг удуртукчулар, инженерлер, орук ажылдакчылары, коммуналчылар үнгүлээн дээрзин ол демдеглээн.
Улаштыр номчуур...
07.08.2014
Кады ажылдаарын дугурушкан
Төп шериг округунуң командылакчызы генерал-майор Владимир Зарудницкий биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң ажылчын ужуражыышкыны болуп эрткен. «Кызыл» аэропортту болгаш ооң техниктиг комплекизин хамааты болгаш шериг сорулгаларга ажыглаарының дугайында Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгунуң шиитпирин күүседириниң дугайында олар чугаалашкан. Аэропортка шериг комендатураны тургузарын Шолбан Кара-оол Төп шериг округунуң командылакчызынга саналдааш, бо айтырыгның бажың-балгат талазын шиитпирлээриниң аргазы аэропорта бар деп чугаалаан. Шеригже мобилизация төвүнүң тудуунуң айтырыгларын база олар сайгарып чугаалашкан. Бо төп 17 гектар черге туттунар улуг тудуг. Аңаа шериг комиссариадындан аңгыда шеригже келдиртиишкин пунктузу, столовая, спорт залы дээш шериг назыны четкен оолдарны шеригже келдиртиринге болгаш чорударынга эргежок чугула байдал бар боор. Бо чугула объектини 2015 чылда ажыглалга киирерин планнаан. Генерал-полковник Владимир Зарудницкий мобилизация төвүнүң төлевилели-биле таныжып көргеш, аңаа чорудар тудуг ажылдарының хемчээлин болгаш хуусаазын айыткан тодаргай графикти чоокку үеде көргүзерин негээн. Амгы үеде бо төптүң таваан салырының белеткел ажылдары чоруп турар.
Улаштыр номчуур...
07.08.2014
Өңгүр, чараш Өвүр кожуун
«Тыва – арыг-силигниң девискээри» Долгандыр бедик арт-сын, шыргай арга-эзим. Мында ыржым болгаш шыпшың-дыр. Оът-сиген, тайга чечектери хөлбеңнедир үнүп келген, чаражы аажок. Арт кырынга үнүп келгеш, эскереримге, арыг-силиг, агаарның чыды үнүшсүг, шыксыг, тайгазыг. Чылдың чайгы эргилдезинде бойдус амырап, оттуп келген-даа ышкаш. Көктүг-шыктыг одар-белчиирлиг, хөлбеңнээн оът-сигенниг Хөндергей арт сыны бо-ла болгай! Өскен-төрээн Өвүрүмче чанарда, ыяап-ла бо артты таварып эртер мен. Улуг тайга-сынга аъш-чемниң дээжизин чажып, өргүүр дээш, машинадан дүжерге-ле, «Өөрзүрек чоннуг, Өзүген малдыг, Өңгүр, каас бойдустуг Өвүр кожуунче моорлаңар!» — деп, чечен-мергени-биле шүлүктей бижээн самбыра көстүп кээр.
Улаштыр номчуур...