Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Войти    

Главная

Главное


 В Туве более 250 человек борются с таёжными пожарами в Тандинском районе

В Туве существенно усилены группировки спасателей, которые трудятся на ликвидации природных пожаров в лесах. На утро сегодняшнего дня, по данным Минлеса Тувы, к тушению привлечены более 460 человек - это на сотню больше, чем днём ранее. Работают специалисты подразделения Авиалесоохраны, Главного управления МЧС России по Республике Тыва, Минобороны, Службы ГО и ЧС, наземные группировки органов местного самоуправления и добровольные пожарные команды.

Подробнее...

Новости

RSS
28.05.2013 21:08 / Образование
Школьники Тувы займутся изучением этимологии и истории названий родных поселков и городов
В школах Тувы в полную силу должны будут заработать краеведческие кружки. Одним из ключевых направлений их работы на предстоящие лето и осень станет изучение этимологии и истории названий родных мест – поселков, городов, рек, озер, гор. На эту задачу на заседании республиканского Оргкомитета по подготовке 100-летия единения Тувы и России обратил внимание Министерства образования Тувы, Архивного агентства, Национального музея и Тувинского института гуманитарных исследований первый вице-премьер Михаил Козлов. «Там, где есть возможность, было бы здорово обновить к 2014 году адреса при въезде в наши поселки и разместить рядом с ними информационные стенды с короткой историей населенного пункта и его названий.
Подробнее...
28.05.2013 20:17 / Новости России и мира
Работы по подготовке проектной документации строительства железной дороги в Туву идут с опережением графика

КРАСНОЯРСК, 28 мая. /Корр. ИТАР-ТАСС Виктор Хребтов/. Работы по подготовке проектной документации строительства железной дороги "Элегест-Кызыл-Курагино" идут с опережением графика. Об этом сегодня на совещании в правительстве Красноярского края по вопросам реализации проекта сообщил заместитель генерального директора Тувинской энергетической промышленной корпорации /ТЭПК/ Сергей Мельниченко. Проект строительства дороги включает четыре объекта: развитие Элегестского угольного месторождения в Тыве, строительство железной дороги "Элегест-Кызыл-Курагино" с выходом на Транссибирскую магистраль, морского порта Ванино на Дальнем Востоке и электростанции в республике Тыва. По словам Мельниченко, прогнозные сроки реализации проекта - 2013-2018 годы, введение двух пусковых комплексов /порт Ванино и угольное месторождение/ запланировано на 2015 год. 

Подробнее...
28.05.2013 19:42 / Сельское хозяйство
В Туве посевная кампания продолжается в сложных погодных условиях

Всего по республике на 28 мая зерновые культуры посеяны на площади 9,3 тыс. га или 40% к плану, в том числе пшеница – 5,7 тыс. га, ячмень – 1,2 тыс. га, овес – 2,4 тыс. га. В двух районах, Улуг-Хемском и Каа-Хемском, сев зерновых на стадии завершения. В первом осталось засеять 286 га, во втором – 458 га. Хорошими темпами идут посевные работы в Тандинском, Чеди-Хольском, Кызылском районах, там зерновые размещены более чем на половине площадей. Отстают хозяйства Барун-Хемчикского, Дзун-Хемчикского, Сут-Хольского и Бай-Тайгинского районов, где пока не засеяна и пятая часть пашни. Тем не менее, в целом по региону темпы работ на 29 % опережают прошлогодние. Замедление посева на прошедшей неделе в Минсельхозпроде Тувы объясняют значительным понижением температуры воздуха, особенно в ночные и утренние часы.

Подробнее...
28.05.2013 17:09 / Общество
Инициативы главы Тувы по развитию русского языка поддержали руководители российских вузов
 В Туве введут должность главного республиканского инспектора по русскому языку. Такое решение принял глава региона Шолбан Кара-оол. Он отметил важность повышения качества преподавания русского языка в регионе и развития гармоничного двуязычия. По словам Кара-оола, недостаточное знание языка зачастую не позволяет «нашим талантливым детям реализовать себя». В Туве также будет создана научная лаборатория по изучению проблем преподавания русского языка. Российские эксперты подчеркнули, что в Туве в этом направлении предпринимают конкретные шаги. 
Подробнее...
28.05.2013 15:30 / Спорт
В Туве в родном городе Сергея Шойгу появится новый спортивный объект

Правительством республики одобрен проект Соглашения с Министерством спорта Российской Федерации на предмет предоставления в 2013 году бюджету Тувы субсидий из федерального бюджета на приобретение оборудования для физкультурно-оздоровительных комплексов. Размер субсидий определен в объеме 22 992,4 тысячи рублей. Эти средства, проинформировала министр по делам молодежи и спорта республики Уран-кыс Ондар, будут направлены на оснащение физкультурно-оздоровительного комплекса, сооружение которого запланировано в городе Чадане, центре Дзун-Хемчикского района. Одним из основных условий предоставления субсидии является наличие у субъекта Федерации проектной документации, получившей положительное заключение экспертизы. ПСД на объект «Физкультурно-оздоровительный комплекс в городе Чадане» выполнена московским ООО «Стиль», прошла экспертизу и утверждена постановлением Правительства республики от 6 февраля 2013 года.

Подробнее...
28.05.2013 15:03 / Праздники
В Туве  проходят торжества,  посвященные Дню пограничника

Глава Тувы Шолбан Кара-оол принял участие в торжественном мероприятии, посвященном 95-летию пограничной службы ФСБ России, которое состоялось в Национальном музыкально-драматическом театре. Поздравляя личный состав Пограничного управления ФСБ России по Туве и ветеранов пограничной службы со славным юбилеем погранвойск и профессиональным праздником, он отметил: «В народном сознании давно и прочно укрепилась мысль, что люди в зеленых фуражках, стоящие на защите рубежей Родины – представители элиты нашей армии. Пограничники выполняют самую ответственную государственную задачу – обеспечивают неприкосновенность границ страны. В день юбилея и вашего профессионального праздника от имени всего народа республики хочу высказать вам слова благодарности за вашу службу.

Подробнее...
28.05.2013 11:42 / Общество
Глава Тувы выразил соболезнование Председателю Верховного Хурала  Кан-оолу Даваа в связи с кончиной  брата

Глава Тувы Шолбан Кара-оол выразил соболезнование спикеру тувинского парламента Кан-оолу Даваа в связи с безвременной кончиной его брата, Даваа Геннадия Тимуровича. В обращении руководителя региона говорится: «Уважаемый Кан-оол Тимурович! От себя лично от имени Правительства Республики Тыва выражаю Вам и Вашим родным и близким глубокие соболезнования в связи с постигшим Вас горем – уходом из жизни брата Геннадия Тимуровича. Всегда очень тяжело терять близких людей, которые составляют основу нашей жизни. Ваш брат был достойным сыном своей земли, много лет отдел работе в народном хозяйстве – был бригадиром полеводов, водителем и строителем. 

Подробнее...
28.05.2013 11:05 / Дети
Глава Тувы Шолбан Кара-оол  поручил обеспечить  безопасный  и содержательный отдых для детей

Готовность республики к летней оздоровительной кампании обсуждалась на селекторном аппаратном совещании в Правительстве Тувы с участием председателей администраций муниципальных образований. Предваряя обсуждение, Глава Тувы Шолбан Кара-оол подчеркнул: «Главное – мы должны обеспечить безопасный отдых, дать возможность детям восстановить свои силы после учебного года. При этом нельзя забывать о содержательной стороне каникул, в том числе о необходимости создания условий для интернационального общения, закрепления знаний русского языка у детей, проживающих в отдаленных районах республики». Как доложил министр образования и науки Каадыр-оол Бичелдей, этим летом в 218 лагерях разного типа отдохнут 22 403 ребенка. На организацию отдыха будет направлено 105 млн. 234 тыс. рублей.

Подробнее...
27.05.2013 20:52 / Строительство
Глава Тувы  потребовал к 16 августа завершить  капремонт в школе № 3 г. Кызыла

Глава республики Шолбан Кара-оол провел выездное совещание, на котором рассмотрен ход работ по повышению сейсмоустойчивости школы № 3 города Кызыла. Целый ряд землетрясений, имевших место в Туве в 2011 и 2012 годах, привел к серьезным разрушениям школьного здания, сданного в эксплуатацию в 1980 году и к тому же, как выяснилось со значительными недоделками. С 13 сентября прошлого года работы на объекте в качестве генерального подрядчика начало ООО «Стройсервис».  

Подробнее...
27.05.2013 18:42 / Экономика
Пять товаров и услуг  в Туве претендуют на  то,  чтобы стать брендами региона

Таковы первые результаты республиканской выставки «Одно село – один продукт. Старт 2013», торжественная церемония закрытия которой состоялась 26 мая в Кызыле. Мероприятие совместными усилиями превратилось в смотр достижений предпринимателей Тувы в самых различных сферах деятельности. Победителям вручены дипломы и памятные медали. В номинации «Лучшее использование местных ресурсов» лучшим признано ООО «Бай-Хаак» из Тандинского района, производитель брендовой продукции – питьевой воды «Бай-Хаак Аква». Принимая награду, директор предприятия Вячеслав Соян поблагодарил правительство республики за поддержку местных товаропроизводителей, позволяющую развивать производство.

Подробнее...

Фоторепортажи

В Туве региональное отделение «Единой России» подвело итоги работы за 2022 год

29.05.2023

К трансляции Парада Победы в Кызыле присоединились тысячи зрителей

09.05.2023

В Кызыле накануне Дня Победы возложили цветы к мемориалам героев Великой Отечественной войны

08.05.2023

Светлый день открытия буддийского монастыря «Тубтен Шедруб Линг» вошел в историю нашей республики.  Он построен на земле, которую еще в 1992 году освятил Далай-Лама XIV.

28.04.2023

В Туве региональное отделение «Единой России» подвело итоги работы за 2022 год

29.03.2023

Республика Тыва и Увс аймак Монголии намерены обновить Соглашение о сотрудничестве

28.03.2023

Глава Тувы поздравил работников культуры с профессиональным праздником на торжественном собрании

26.03.2023

В Туве отметили девятую годовщину воссоединения Крыма с Россией

18.03.2023

Новый год по лунному календарю в Туве встретили традиционным обрядом Сан салыр

21.02.2023

В Туве в День российской науки чествовали учёных республики

08.02.2023

Глава Тувы Владислав Ховалыг сегодня посетил новое дошкольное учреждение в пгт. Каа-Хем Кызылского района.

20.01.2023

Глава Тувы поздравил журналистов республики с профессиональным праздником

13.01.2023

Глава Тувы поздравил сотрудников прокуратуры с профессиональным праздником

12.01.2023

Глава Тувы проинспектировал дома в селе Хову-Аксы, строящиеся по программе переселения

11.01.2023

В канун Нового года в Кызыле состоялось вручение ключей от квартир в новостройках

31.12.2022

В Туве подвели промежуточные итоги профилактики правонарушений

29.12.2022

В канун Нового года Глава Тувы вручил государственные награды выдающимся землякам

28.12.2022

Глава Тувы Владислав Ховалыг посетил стройку буддийского монастыря

21.12.2022

В Туве для участковых уполномоченных построили дома, совмещённые с пунктом полиции

21.12.2022

ЕЖЕГОДНОЕ ПОСЛАНИЕ ГЛАВЫ РЕСПУБЛИКИ ТЫВА ВЛАДИСЛАВА ХОВАЛЫГА ВЕРХОВНОМУ ХУРАЛУ (ПАРЛАМЕНТУ)

16.12.2022


 
Медээлер
RSS
15.01.2015
Иениң сагыш човаашкыны

Надя Рушева… Ооң дуга­йын билбес кижи бүдүн делегейде чок. А ону кандыг ие чаяап каанын база-ла улус билир. Бөдүүн тыва иениң чаңгыс кызы бүдүн деле­гейге чаш назынында ол хире алдаржый бээри ооң төрүттүнген салым-чаяанында, ону өстүрүп-кижизидип каан ада-иезинде.

Ажыкмаа Наталья Дойдал­овна… бо атты тыва кижи бүрүзү чоргаарал-биле адап чоруур. Мен 1983 чылдың күзүнүнге чедир-ле база ол атты дыңнааш, баштайгы тыва балериналарның бирээзи, салым-чаяанныг чурукчу уруг Надя Рушеваның авазы деп билир чораан мен. А кажан Москвага Наталья Дойдаловна-биле чоок таныжып, эдержип эгелээш, ол чүг- ле ховар талантылыг болурундан аңгыда, эң онзагай, буянныг кижилерниң бирээзи деп биле берген мен. 83-86 чылдарда аспирантурага өөренип тургаш, төрээн ием дег апарган Наталья Дойдаловнаның сагыш човаашкынын көрүп келбээн болзумза, меңээ база дыка-ла берге турган боор. Дыштаныр хүннерде, чамдыкта хүн-хүнү-биле-даа, ооң чанынга турарынга ынак турган мен. Ооң оожум чугаазындан, чаптанчыг каткызындан чер-черинде кижиниң сеткили эригип, чымчап келир. Соок хүннерде өрээ­лимге олурумда, «аңаа доңуп олурбайн, ном-дептериң ап алгаш, маңаа бижиттинип, аштанып-чемненип ал» деп телефоннап кээр. 

Улаштыр номчуур...
15.01.2015
Дөрткү эрге-чагырга байырлаан

Эрткен дыштаныр хүннерде Россияның Парлалга хүнүн Тываның массалыг информация  чепсектериниң ажылдакчылары ба­йырлап эрттирген. 

Байырлыг хуралды Тываның Чазак Баштыңы Ш.Кара-оол журна­лис­­терге база парлалга ажылдакчыларынга профессионал байырла­лы-биле байыр чедирип ажыткан. Дараазында парлалга болгаш теле­радиокомпания ажылдакчыларын: «Шын» солуннуң корреспондентизи А.Соянны Чазак Баштыңының өөрүп четтириишкини-биле, ААН «Тываполиграфтың» ажылдакчызы В.Ховалыгны, «Тувинская прав­да» солуннуң килдис редактору Е.Кривдикти, фотокорреспон­дент В.Шайфулинни, Чазактың парлалга албанының даргазы А.Ен­зак­ты Чазак Баштыңының Хүндүлел бижиктери-биле шаң­наан. Масса­­­лыг информация чепсектериниң шугумунга хөй чылдарда үре-түңнелдиг ажылы дээш Тывада билдингир алдар-аттыг хоочуннарны: Е.Д.Танованы, М.А.Хадаханэни, Т.П.Хертекти, Д.Д.Сотпаны, В.Б-Х.Монгушту, В.О.Куу­ларны, Л.Х.Иргитти, Ю.В.Сучков­ту, Р.В.Тас-оолду, А.И.Чымбаны, В.Ф.Чадамбаны, Д.Т.Дам­ба-Хууракты Тыва Рес­публиканың 100 чылынга тураскааткан юбилейлиг медальдар-биле шаңнаан.

Улаштыр номчуур...
15.01.2015
Россияның Парлалга Хүнүн таварыштыр Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң байыр чедириишкини

Тываның массалыг информация чепсектериниң хүндүлүг ажылдакчылары!

Силерниң профессионал байырлалыңар-биле чүректиң ханызындан чедирген байырывысты хүлээп ап көрүңер!

Россияның Парлалга хүнүн улуг чурттуң информастыг делгеминиң чаң­гыс аай чоруун болгаш Россияның хамаатыларының конституция езугаар кол эргелериниң бирээзи — сөстүң хостуунуң күүселдезин каттышкан күжениишкиннери-биле хандырып турар аңгы-аңгы мергежилдиг кижилер бөгүн демдеглеп турар.

Журналистика — социал харыысалгалыг база бир мергежилдерниң би­рээзи. Хөй-ниитиниң саналын хевирлеп тургузарының, сагыш-сеткилдиң болгаш мөзү-шынарның эртинелерин чыырының, өзүп орар салгалды кижизидериниң чугула чепсектери солун, радио, телевидение, Интернет болур. Тываның массалыг информация чепсектериниң ниити-российжи агымның аайы-биле сайзыравышаан, ниитилел-политиктиг турум чорукка болгаш бистиң хөй националдыг чонувустуң демнежилгезинге идиг бербишаан, рес­публиканың сайзыралынга көскү са­лыышкынны киирип, төрээн булу­ңунуң амыдыралында болуп турар болуушкуннарны чогуур үезинде болгаш улуг сонуургал-биле чырыдып турары өөрүнчүг.

Улаштыр номчуур...
15.01.2015
Чайынналчак чедиишкинниг болган

2015 чылдың эгези Тываның салым-чаяан­­ныг уругларынга «дүжүттүг» чыл кылдыр эге­лээн.  Чоокта чаа январь айның 9-11 хүн­­не­­ринде Санкт-Петербург хоорайга «Алые паруса» культура фондузунуң эрттиргени IV Бүгү-россия чергелиг салым-чаяанныг уругларның танцы-сам талазы-биле “Северное сияние”мөөрейи болуп эрткен. Аңаа рес­публикавысты төлээлеп, ат-сураа Россияда болгаш даштыкы чурттарда  билдингир «Эдегей» бөлүктүң бичии бөлүү киришкен. Ук мөөрейге Россияның аңгы-аңгы булуң­нарындан эң-не шылгараңгай 71 коллектив киришкен болгаш мөөрейниң түңнелинде бичии эдегейжилер эң-не тергиинин бадыткап, мөөрейниң 1-ги чергениң лауреады база мөөрейниң эң дээди шаңналы Гран-прини чаалап алганнар. Бичии эдегейжилерни башкызы Дирчин Айлана Вячеславовна 5 харлыындан эгелеп 4 чыл иштинде белеткээн. Олар Тываның Россияга каттышканының 100 чыл ою болгаш республика деңнелдиг хөй-хөй ба­йырлалдарны боттарының уран талантызы-биле каастап турарлар.

Улаштыр номчуур...
15.01.2015
«Межегей» хөмүр-даш уургайындан уругларга белек
Тыва —  каас-чараш бойдус чурумалы, чер адаанда чаштынып чыдар эгээртинмес казымал байлаа-биле онзагай чер. Ооң буурул дагларында Д.И. Менделеевтиң таблицазында кирип турар элементилер барык шуптузу үүже­­­лет­тинип мөөңнеттинген. Бистиң республиканың девискээринде алдын, мөңгүн суу, чес, хөмүр дээш, оон-даа өске ховар дээн казымал байлактар четчир болгаш артар. Бо ховар байлактың бирээзи хөмүр-дашты чүс-чүс чылдар дургузунда чүг­­­ле одалгага хереглээри-биле казып келген. А чоокку үеден эгелеп Россияда билдингир улуг үлетпүр бүдүрүлгези «Евраз» холдинг боттарынга хүлээнип ап, «Межегей хөмүр-даш» уургайын башкарып, ажылды боттандырып эгелээн.  Бо улуг бүдүрүл­­ге­­­ниң ажылдакчылары кожазында Кочетов школазынга Чаа чылдың бүдүүзүнде белек-селектиг аалдап четкеннер.
Улаштыр номчуур...
15.01.2015
«Төрээн чуртуң төөгүп берем» мөөрейниң түңнелдери
«Шын» солун Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылынга турас­каадып, «Төрээн чуртуң төөгүп берем» деп мөөрейни ТР-ниң Баштыңының грант-деткимчези-биле чарлаан турган. Киржикчилерниң болгаш материалдарның хөй болганындан ону түңнээр хуусаазы узай берген. 2014 чылдың декабрьның 23-те мөөрейниң жюри кежигүн­­нери тиилекчилерни илереткен. Мөөрейге ниитизи-биле алдан ажыг кижи ажылдарын чоруткан. Каш-ла чагаа утка-шынарының талазы-биле чегей болганындан солун арнынче  үнмейн барган. 55 ажылды редакция­ның корреспондентилери ажылдап кылгаш, чырыкче үндүр­­ген. Ол дээрге улуг ажыл дээрзин демдег­левес аргажок. Жюри кежи­­гүн­­­нери эң эки ажылдарны шилип тура, мөөрейниң кол негелдези — кижиниң сагыш-сеткилин, төрээн чуртунга ооң ынакшылын, чоргааралын көргүскен хууда сагыш-бодалдарын ханы утка-шынарлыы-биле илереткенин онзалай көрүп, шиитпирни  үн­­дүр­­ген. Тиилекчилеривис бо:
Улаштыр номчуур...
31.12.2014
Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Чаа Чыл таварыштыр байыр чедириишкини

Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!

Тываның хөй националдыг чурттакчылары!

Үнүп орар Чаа чыл-биле силерниңшуптуңарга чүректиң ханызындан ба­йыр чедирерин чөпшээреп көрүңер!

Эртип турар 2014 чыл республиканыңтөөгүзүнге онзагай черни ээлээн. Бистиң кижи бүрүзүнге ол Тываның болгаш Россия­ныңдемнежилгезиниң 100 чылыныңдемдээ-биле эрткен.

Юбилейниң байырлалынга белеткелдиң үш чылы бистиңамыдыралывыска онзагай, ханы утка-шынарны киирген. Юбилей бистиң чаңгыс чер-чурттугларывыстың эң эки шынарларын көргүскен, төрээн республиказының боттуг төөгүзү-биле таныжар арганы тывыспышаан, Тываның бүгү салгалдарын доңнаштырган. Бистиң байырлалывыска хөй санныг аалчыларның, хамыктың мурнунда Россияның Президентизиниңкиришкени Ада-чурттуң ниити төөгүлүг оруунга аныяк республиканың салыышкынын бедии-биле үнелеп турар улуг чуртка хамаарылгалыывысты онзагайы-биле медереп билир арганы биске тургускан.

Бистиң юбилейивистиң кол түңнели — ооң каттыштырыкчы улуг күштүг болганы.

Юбилейниң идеязы Тывага чарлаттынган Орус дылдың, националдар аразынга харылзааның, на­йыралдың болгаш бот-боттарын билчириниң дылының чылынга дүүшкек болган.

Улаштыр номчуур...
31.12.2014
Тыва Республиканың Дээди Хуралының Чаа Чыл таварыштыр байыр чедириишкини

Эргим чаң­гыс чер-чурттугларым!

Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) өмү­­нээзинден болгаш бодумнуң хуумдан силерге үнүп орар 2015 чыл-биле байыр чедирип тур мен!

Чаа чыл — бистиң кижи бүрүзүнге онзагай байырлал. Бодувустуң хуу амыдыралывыска чогумчалыг өскерлииш­киннерни, төрээн респуб­ликавыстың болгаш ниити Россияның бүзү­­релдиг сайзыралын ооң-биле холбаштырып турар бис. Юбилейлиг чылда Тыва хары угда үш улуг байырлалды — Тываны (Урянхай крайны) Россияның хайгааралынга алганының 100 чылын, бодунуң найысылалы — Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылын болгаш Россия Федерациязының составынга Тыва Арат Республиканың эки тура-биле каттышканының 70 чылын демдеглээн. Эртип турар чылда Тываның чаагай чоруу дээш эки ажылдаан бүгү кижилерге, моон соң­гаар-даа ооң хөгжүлдезинге киржиринге белен ишчилерге өөрүп четтириишкинни илередири кү­зенчиг. Ооң түңнели көскү-дүр. Регионда чаа-чаа школалар, уруглар садтары, спорт тудуглары көстүп келген, он-он километр автомобиль оруктары септеттинген. Тываның найысылалы чаарттынган — ында дыштаныр болгаш хөглээр черлер көвү­дээн. 

Улаштыр номчуур...
31.12.2014
Эргим сибирьжилер!

Үнүп орар Чаа чыл-биле силерге сеткилим ханызындан байыр чедирип тур мен!

Эртип турар чылдың сөөлгүхонуктарында эң чугула бо­луушкуннарны кезээде сактыр болгаш түңнелдерни  үндү­рер бис. 2014 чыл бөдүүн эвес болган, геополитиктиг халдаашкыннарга бистиң чуртувус төлептиг харыылап, бодунуңхамаатыларының эрге-ажыктарын быжыы-биле камгалап шыдаан. Россия XXII кышкы Олимпий оюннарын эрттирген, чаалап алган медальдарның талазы-биле эңчедиишкинниг болган бис, Сибирьниң федералдыг округунуң спортчулары ниити команда тии­лелгезинге улуг салыышкынны  киирген. Сибирьниң регионнарынга бо үе шылгалданың чылы болган. Бергелер турза-даа, үлетпүр        бүдүрүл­­гези өзүп, социал болгаш транспорт инфраструктуразының объектилери туттунуп, инвестиция төлевилелдери күү­­сеттинип турган. Чедип алдынган бүгү чүүлдер дээрге силерниң идепкейлиг киржилгеңер-дир. 2015 чылда Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 70 чылын демдеглээр бис. Сибирьжи дайынчыларның маадырлыг чоруктарын болгаш тылдың ишчилериниң эрес-шудургу ажыл-ижин кажан-даа утпас бис, бистиң тайбың келир үевис дээш амы-тынын бергеннер биске кажан-даа уттундурбас.

Улаштыр номчуур...
31.12.2014
Тыва Республиканың хүндүлүг чурттакчылары!

Тыва Республиканың хүндүлүг чурттакчылары!

Үнүп орар Чаа чыл-биле болгаш Христостуң төрүттүнгени-биле чүректиң ханызындан чедирген байырымны хүлээп ап көрү­­ңер! Ол байырлалдар кажан-даа онзагай, өг-бү­­лениң чылыг чоруу-биле, төрел болгаш чоок кижилерниң ынакшылы-биле  бисти бүргеп чоруур. Эртип турар чыл биске эң эки чүүлдерни, аайлажыышкыннарны болгаш хуу чедиишкиннерни арттырган. А Чаа чылда ыдыктыг кү­­зелдеривис бүдер, өөрүшкү болгаш аас-кежии элбек болур! Бистиң бүгү эгелээшкиннеривиске болгаш кылган чүүлдеривиске чедиишкин келир болзун, тодуг-догаа чорук немешсин, чогаадыкчы чаа идеяларывыс амыдыралга боттаныр болзун! 2015 чыл республиканың чурттакчы    бүрүзүнге депшилгелиг хөй-хөй саналдарны болгаш оларны шиитпирлээриниң аргаларын, чедиишкинниг ажыл-херектерни болгаш күүсеттинген планнарны өргүүр болзун! Бистиң күзел-чүткүлдеривиске бот-ботта­рывыска ачы-дуза, сырый каттыжыышкын болгаш чаагай сеткил каттышсын!

Чаа чыл-биле!

Тыва Республиканың Хөй-ниити палатазының даргазы  Х. Монгуш.

Улаштыр номчуур...
31.12.2014
Чаа Чылда уруг бүрүзүнге белек

Декабрь 26-да «Найысылал» арт-төпке ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы Чаа чылдың елказын эрттирген. Аңаа ажылдакчыларның ажы-төлүнден аңгыда, Украинадан бичии 4 харлыг Мирослав Узденевту база чалаан. Уругларның кеткен хептериниң янзызын чүү дээр: челээш өңнерлиг, янзы-бүрү кылаңнааштар ажыглап тургаш даараан бир-ле тускай маскарад хептиг, чок-ла болза, бир амытан, азы бир тоол маадыры дээш-ле баар. ТР-ниң күш-ажыл болгаш социал политика сайыдының оралакчызы Елена Саая уругларга болгаш чыылганнарга Чаа чылдың байырын чедирген. Амгы үеде Мирославтың авазы, ачазы, кырган-авазы Кызылдың хоочуннар бажың-интернадында чурттап турар. Чаа чылда Мирослав Кызылдың 5 дугаар уруглар сады барып эгелээрин улуг өөрүшкү-биле ооң авазы Алина Полетаева чугаалады. Бичии Мирослав уруг­лар-биле кады каас-чараш «хептиг» Шиви долгандыр ырлажып, аажок солун үени эрттирген. Соок-Ирейниң холундан белек алыры чаштарга уттундурбас болуушкун дээрзи билдингир.

Улаштыр номчуур...
31.12.2014
Чылдың тергиинненри

Улусчу чогаадылга бажыңынга  декабрь 27-де «Спортчу элита» деп ба­йырлал эрткен. Аңаа спорттуң янзы-бүрүхевирлеринге алдаржаан олимпий, сурдолимпий, паралимпий оюннарныңтергииннеринге, тренерлерге, хоочуннарга болгаш спорттуңхөгжүлдезинге үлүг-хуузун кииргеннерге күрүне шаңналдарын тывыскан. ТР-ниңБаштыңы – ЧазааныңДаргазы Шолбан Кара-оолду сценаже башкарыкчылар чалапты.

“Спортчулар бодунуң чүт- күлдүү-биле, бедик тура-соруу-биле бедик чедиишкиннерни чедип ап турар. Силер  чон мурнунга, аныяк-өскенге үлегер-чижек болуп турар силер. Сочи хоорайга паралимпий оюннарынга Россия медальдар талазы-биле 1-ги черни ээлээни дээрге маадырлыг чорук-тур. Кадык кижилер олардан өөренип, тиилелгеже чүткүлүнүлегерге алыр ужурлуг бис. Тывадан паралимпий оюннарның чемпиону Михаил Оюнга канчап чоргаарланмас бис. Чылдан чылче спорт тудугларын тудуп турарывыс дээрге, келир үеже көрүжүвүс болгаш аныяк-өскенге эки байдалдарны тургузуп турарывыстың бадыткалы-дыр. Каа-Хем суурга улуг спорт комплекизин тудуп алыр болзувусса, спортчу чедиишкиннеривис база бир бедик чадаже көдүрлүр дээрзинге бүзүрелим улуг. Спорт оран-саваларының көвүдеп турары — республиканыңчедиишкиннериниң магадылалы. 

Улаштыр номчуур...
30.12.2014
Оюн -тоглаа, ыры-шоорлуг Чаа Чыл келди!

Декабрь 25-те В.Көк-оол аттыг Национал театрга рес­публиканың кожуун бүрүзүн төлээлээн тергиин өөредилгелиг, хөй чедиишкиннерлиг уруглар Тываның Баштыңының елказынга чыглып келген.   Чаңчыл езугаар  чылдың төнчүзүнде республиканың   онза чедиишкиннерлиг 7 хардан 14 харга чедир школачылары Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң уругларга елказынче  чалалганы алыр аас-кежиктиг болуп турарлар.  

Национал театрның ийиги каъдында уругларга янзы-бүрү оюннар шөлчүгештерин организастаан. Каас-чараш  идик-хептиг, маскарад кос­тюмнарлыг оолдар, кыстар оюннарга киржип, амданныг, чигирзиг «шаңналдарны» ойнап ап турганнар. Бир булуңда уруглар кажыктаан, өскезинде хол басчып күжүн шенешкен, боулинг шарларларын октап турарлары-даа эңмежок.Тергииннерге шаңналдар тыпсырының мурнунда уруг­ларга «Күске бүрүзү быштакка ынак» деп чаа шииниң баштайгы көргүзүүн уруг­ларга бараалгаткан. Шии уругларны эп-найыралга, ынакшылга, мөзү-бүдүштүг, хүндүткелдиг болурунга кижизидип турар. Уруглар шии­ни аажок сонуургап, адыш часкап, өткүт, хөглүг каткызы-биле хүлээп алган. Шии төнген соонда чыыл­ган бичии аалчыларны ба­йырлалдың кол маадыры — Шиви чанынче чалаан.

Улаштыр номчуур...
30.12.2014
Кайгал-оол Ховалыг: «Эрте бурун өгбем ыры — Хөөмей»

Россияның алдарлыг артизи, Тываның Улустуң хөөмейжизи К.К.ХОВАЛЫГ-биле бистиң коррес­пондентивис Чаа чыл бүдүүзүнде ужурашкаш, «Шынның» номчукчуларының сонуургааны айтырыгларга харыылап бээрин дилээн. Оларның аразынга болган чугааны мооң адаан­да парладывыс.

— Чоокта чаа эрткен «Көшкүн хөөмей» шуулганының «Хөөмейим кагбас-ла мен» деп түңнел концертинге силерниң ыры-шоор, хөөмей-сыгыдыңарны дыңнааш, магадап олурдум, улам ындынын ап бар-ла чыдар салым-чаяаныңар күштүг-ле-дир, Кайгал-оол Ким-оолович, орус чон болза, ону «ийиги тыныш ажыттынганы ол» дижир ийик бе?

— Четтирдим (каттырбышаан, уламчылады.Ред). «Хүн-Хүртү» база-ла чаа чанып келгенивис ол турган чүве. Чер-чуртче чанып, эш-өөрнүң, чонувус­туң мурнунга үнүп кээрге, ала-чайгаар сагыш-чүрек ындынналы бээр, ынчангаш ындыг боор.

Улаштыр номчуур...
30.12.2014
Чаа Чылды өске чурттарда канчаар байырлап турарыл?
Италияда Чаа чылды январь 6-да демдеглээр. Бо дүне хуулгаазын, энерел сеткилдиг Бефана фея итальяннарның бажыңнарын эргий кезиир. Ол «алдын дүлгүүрү»-биле бажың­нарның эжиктерин ажыткаш, бичии уругларның өрээлинде каминде азып каан уктарынче белектерни киир суп каар. Итали Соок-Ирей – Баббо Натале. Италияның чурттакчылары чаа үнүп орар чылда бүгү-ле эрги эт-септен адырлырга эки деп санаар. Ынчангаш олар эрги илиирлер, сандайлар дээш, өске-даа эт-септи соңгаларындан октаар чаңчылдыг. Чаа чыл столунга албан тоорук, чечевица, виноград турар ужурлуг. Ол дээрге узун назынның, кадыкшылдың, байлакшылдың демдектери болур.
Англияга 1843 чылда ба­йырлыг ажык чагаа (открыткалар) солчур чаагай чаңчыл тывылган. Чаа чылдың бүдүүзүнде  уруглар стол кырынга тавак салып каарга, эртенинде англи Соок- Ирей — Санта Клаус оларга белээн сөңнээр. Идиктер иштинче англичаннар элчигенниң ынак чиир чеми — сигенни суп каар.
Улаштыр номчуур...