Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Войти    

Главная

Главное


В Туве улучшат работу по оказанию помощи людям с ментальными нарушениями

В Туве с рабочим визитом находится команда экспертов региональной благотворительной общественной организации «Центр лечебной педагогики» во главе с членом Совета при Правительстве РФ по вопросам попечительства в социальной сфере Анной Битовой. Специалисты прибыли по приглашению руководства республики для оказания методической и иной поддержки местным организациям социального обслуживания, а также чтобы провести консультации и курсы повышения квалификации, в том числе по оказанию психолого-педагогической помощи родителям детей с расстройствами аутистического спектра.

Подробнее...

Новости

RSS
17.06.2013 11:31 / Общество
В Туве 21 июня пройдет День бесплатной юридической помощи

Вице-премьер Артур Монгал призывает всех заинтересованных граждан в предстоящую пятницу, 21 июня, воспользоваться помощью известных юристов, адвокатов, нотариусов республики. Во Всероссийский день бесплатной юридической помощи профессионалы проконсультируют всех желающих и помогут им. «Очень хочется, чтобы этот день не прошел впустую, а был насыщенным для юристов и максимально полезным для обратившихся граждан», - подчеркнул Артур Монгал. По его словам, помощь будет оказываться представителями Ассоциации юристов России по Республике Тыва. Сам вице-премьер, юрист по образованию, тоже будет вести прием на одном из городских участков.

Подробнее...
17.06.2013 10:01 / Культура
Глава Тувы наградил Теодора Левина, открывшего миру музыку ансамбля «Хун-Хурту»,  медалью «За доблестный труд»

Доктор наук, многолетний исследователь тувинского горлового пения, профессор в колледже Дартмаут (США) Теодор Крейг Левин (Theodore Craig Levin), открывший миру музыку ансамбля «Хун-Хурту», удостоен медали «За доблестный труд». Высокую награду республики члену жюри Шестого Международного симпозиума «Хоомей – феномен культуры народов Центральной Азии» вручил глава Тувы Шолбан Кара-оол. Он отметил огромный вклад американского этномузыковеда в изучение и пропаганду хоомея как одного из важнейших достояний самобытной культуры тувинского народа. Вот, что пишет в предисловии к русскому изданию книги Теодора Левина "Музыка новых номадов. 

Подробнее...
16.06.2013 14:05 / Культура
В Туве  нашли  хороший баланс между  государственной поддержкой культуры и общественным интересом к ней – ученые
 «Главный итог VI Международного этномузыкологического симпозиума «Хоомей – феномен культуры народов Центральной Азии» – это признание научным сообществом того факта, что родиной хоомея является Тува», – такое заявление сделал министр культуры республики Вячеслав Донгак на пресс-конференции, которая состоялась 15 июня в Кызыле, в Центре традиционной тувинской культуры и ремесел. 
Подробнее...
15.06.2013 19:55 / Безопасность
О выполнении противопаводковых мероприятий на территории Тувы по состоянию на 15 июня, сведения об уровне воды в реках, адреса ПВР

Руководителями органов местного самоуправления Республики Тыва (г.Кызыл, Тоджинский, Каа-Хемский, Кызылский и Улуг-Хемский)

1) проведены заседания противопаводковых подкомиссий;

2) введены в действие планы мероприятий по ликвидации и обеспечению безаварийного пропуска весеннего половодья и паводка на территории муниципальных образований;

3) ответственными лицами, закрепленными за подтопляемыми зонами, проведен подворовой обход жителей: г.Кызыл:14.06.13г., в районах правобережных дач, левобережных дач, района «Кожзавод», 15.06.2013г. проведены сходы граждан по правилам предупреждения в случаях наводнения в районах города Кызыла («Орбита», левобережные дачи, правобережные дачи).

Подробнее...
15.06.2013 13:40 / Культура
В Туве продолжается чествование исполнителей уникального тувинского горлового пения!
  14 июня в Кызыле на площади Арата состоялось торжественное открытие VI Международного этномузыкологического симпозиума «Хоомей – феномен культуры народов Центральной Азии». Это был яркий парад хоомейжи, в ходе которого чествовали  исполнителей горлового пения. Государственный ансамбль песни и танца Тувы «Саяны», Национальный театр им. В.Кок-оола, Национальный оркестр Тувы представили красочное театрализованное представление, которое было посвящено горловому пению родом из Центра Азии. В этом параде прошли все участники симпозиума. Всех их поприветствовали первый вице-премьер Шолбан-оол Иргит и министр культуры Вячеслав Донгак. 13 июня Центре тувинской культуры собрал под своей крышей лучших исполнителей кожамык – тувинских частушек и йорээл – обрядовой поэзии со всех уголков Тувы. 
Подробнее...
15.06.2013 13:32 / Культура
Теодор Левин: Я сильно ошибался.  Интерес к тувинской музыке не утрачен. Он не только продолжается, но и сильно растет

Об этом американский ученый, профессор музыки, доктор философии, магистр искусств, почетный участник симпозиума Теодор Левин заявил на научной конференции «Хоомей – феномен народов Центральной Азии». Она состоялась в первом зале заседаний Дома Правительства республики. В своем обращении к собравшимся ученый признался, что очень ошибался, когда говорил о недолговечности интереса мировой публики к тувинской музыке: 

 - Когда я впервые увидел гастролирующих в США тувинских музыкантов, это было в начале 1990-х, то я им посоветовал так: ребята, берегите свои деньги. Потому что интерес к тувинской музыке не будет долгим. Мир капризный. Через несколько  лет, наверное, какая-то другая музыка придет. Из Африки, из Карибского моря. И тогда интерес мира будет обращен туда. Но сегодня мне очень приятно признать, что я ошибался. Можно смело сказать, что сильно ошибался. 
Подробнее...
15.06.2013 12:26 / Общество
Международная выставка «MayaPlanet: Мир против алкоголизма и наркомании» открылась в Туве

15 июня в Спортивном комплексе «Субедей» открылась международная выставка «MayaPlanet: Мир против алкоголизма и наркомании». Организаторами мероприятия выступает общественная организация Всемирная Лига «Разум вне наркотика» и Правительство Республики Тыва. Международная выставка «MayaPlanet: Мир против алкоголизма и наркомании» пройдет в рамках национальной антиалкогольной программы «Спасем Туву от алкоголизма!». Программа предполагает модернизацию наркологической службы Тувы, а также первичную профилактику среди населения. За разработку концепции программы отвечала общественная организация Всемирная Лига «Разум вне наркотика» и ее президент профессор Женишбек Назаралиев.

Подробнее...
15.06.2013 10:29 / Конкурсы
Духовой оркестр Правительства Тувы стал победителем Всероссийского фестиваля-конкурса «Серебряные звуки»
Духовой оркестр Правительства Тува под управлением Заслуженного артиста Республики Тыва Тимура Дулуша стал лауреатом I степени Всероссийского фестиваля-конкурса "Серебряные звуки", который проходил 10 -12 июня в городе  Кемерово. В престижном смотре духовых коллективов, организованном Министерством культуры России, Государственным Российским Домом народного творчества, Департаментом культуры и национальной политики Кемеровской области принимал участие 21 коллектив духовиков из восьми регионов, в том числе Красноярского и Алтайского краев, Томской, Кемеровской, Новосибирской областей, республик Тувы, Хакасии, Горного Алтая – детские и взрослые, любительские и профессиональные.
Подробнее...
14.06.2013 15:06 / Безопасность
В Туве ожидается рост уровня воды в реке Енисей с достижением опасной отметки

По информации Центра по гидрометеорологии и мониторингу окружающей среды Республики Тыва на реках Малый Енисей и Большой Енисей формируется волна половодья, вызванная таянием снега в горах и выпадением сильных осадков. По данным на 14 июня уровень воды у села Сарыг-Сеп Каа-Хемского района Тувы составляет 3 метра 83 см., при критическом уровне 4 метра 10 см., подъем воды за сутки составил 16 см. Уровень воды реки Енисей в районе города Кызыла составляет 5 метров 7 см., при критическом уровне 5 метра 90 см подъем воды за сутки составил 51 см, реки Малый Енисей в районе города Кызыла составляет 3 метров 89 см., при критическом уровне 4 метра 35 см, подъем воды за сутки составил 43 см. В ближайшее время ожидается дальнейший рост уровня воды в реке Малый Енисей с достижением опасной отметки.  

Подробнее...
14.06.2013 14:58 / Праздники
Медики Тувы отмечают профессиональный праздник – День медицинского работника

Сегодня, 14 июня, в 16.00 в Доме народного творчества пройдут торжественное собрание и праздничный концерт. Завтра, в субботу, состоится республиканская спартакиада, которая по сложившейся доброй традиции проходит в Туве каждый год в честь профессионального праздника. На торжественном собрании будут вручены государственные и ведомственные награды отличившимся работникам. По мнению главы Тувы Шолбана Кара-оола, этот день – еще один повод выразить искреннюю признательность тем, кто посвятил себя благородному делу охраны жизни и здоровья человека. В его приветственном адресе говорится:

- Ваш ответственный и самоотверженный труд требует глубоких знаний и высочайшего профессионализма.
Подробнее...

Фоторепортажи




Парад в честь 76-ой годовщины Победы в Великой Отечественной войне в г. Кызыле, 09.05.2021.


В Туве прошел V Республиканский слет «Рабочие профессии ХХI века»


Глава Тувы пообщался в очередях с пенсионерами Тандинского района


Глава Тувы поздравил энергетиков с профессиональным праздником на торжественном собрании





 
Медээлер
RSS
21.02.2015
Шыңгыы белеткел —эки түңнел

Шагаа бүдүүзүнде Бүгү-россия олимпиада­зының регионалдыг чадазының тиилекчилерин байырлыг байдалга шаңнаан. ТР-ниң өөредилге болгаш эртем сайыды К.А.Бичелдей 29 тиилекчилерге база 99 тус-тус шаңналдар алган өөреникчилерге дипломнарны тывыскан.

Эң-не хөй шаңналдыг черлерже Тыва Республи­каның лицей-интернадының, №15 лицейниң, №5 гимназиязының, күрүне лицейиниң база аграр лицейниң өөреникчилери тергиидеп үнген. Тере-Хөл, Тожу база Мөңгүн-Тайга кожууннардан чаңгыс-даа өөреникчи шаңнал албаан. Бай-Тайга, Каа-Хем база Эрзин кожууннардан бир-бир өөреникчилер шаңналдыг черлерже кирген. Бо чылгы олимпиа­дага хөй кезиинде ан­гли дылга (27 кижи), тыва дылга (20 кижи), төрээн чогаалга (19 кижи), технологияга (17 кижи), ОБЖ (10 кижи), күш-культурага (9 кижи), орус дылга (9 кижи), экологияга (5 кижи), ниити билигге (5 кижи) өөреникчиниң баллдары хөй болган.

Улаштыр номчуур...
21.02.2015
Алдар-аттыг мөге болзун!

Тываның күрүне универ­ситединиң күш-культура фа­культединиң 3-кү курузунуң сту­­дентизи, оожум-топтуг аажы-чаңныг, чараш, чаптанчыг мөзү-бүдүштүг, кижизиг, чор­гаар дурт-сынныг спортчу Айдың Монгуштуң 2014 чылда улай-улай чедип алган чайынналчак чедиишкиннеринге өөрүп, ооң дугайында сонуургааш, боду-биле ужуражып четтим.

Айдың бодун таныштырарда «Улуг-Хемниң Торгалыг суурга ада-иемниң беш дугаар хеймер оглу болуп төрүттүнген мен» деп, хүлүмзүрүй аарак, хөөреп олурду. Ооң чугаазындан ол эш-өөрзүрек, улугну улуг, бичии­ни бичии деп хүндүлеп, үнелеп билир кылдыр кижизиттинген дээрзи илдең. Айдыңның ук-төөгүзүнде даайлары хүрежип чораан, ам-даа шыырак диртип, хүрежип турар.

Улаштыр номчуур...
21.02.2015
Кыдат тываларында Шагаа ёзулалдары

Кыдаттың тус-тус черлеринде амыдырап-чурттап чоруур төрел-бөлүк чонувустуң ёзу-чаңчылдарын шинчилээр эртем ажылын 2010 чылдан тура чорудуп эгелээн мен. Үнүүшкүннерим үезинде кыдат тываларының Чаа чыл байырлаашкыннарынга таваржып, харын-даа ол чараш, ыдыктыг байырлалдарның белеткелинге болгаш чорудуунга амы-хууда киржир аас-кежиктиг болгуладым. Ынчангаш аңаа даянып, Чөөн чүк улузунуң Чаа чылы – Шагаа­ны Кыдатта чурттап чоруур төрел бөлүүвүс канчаар ёзулап эрттирерин көрген-билген барымдааларымга док­таап тургаш, номчукчу-биле үлежикседим. Кыдатта Чаа чыл байырлалын албан-ёзу байдалы-биле ийи катап демдеглээр. Григо­риан хүн дизии-биле январь 1-де уткуур-даа болза, Чөөн чүктүң ай санаашкыны-биле Чаа чылды эң-не бедик ёзу-чурумнуг, утка-шынарлыг кылдыр эрттирер. 

Улаштыр номчуур...
21.02.2015
Онзагай  Бүрен-Хем

Депутаттың ажыл-албаны

Тываның соңгу-чөөн талазында Каа-Хем – хөй чурттакчылыг улуг кожууннарның бирээзи. Он дөрт сумуларында 12 муң бир чүс ажыг орус, тыва, кыргыс, хакас, узбек дээш, оон-даа өске нация чоннар чурттап турар. Көдээ ажыл-агый талазы-биле чылдан чылче мал бажының саны өзүп турар. Мурнакчы чылгычылар, муңчу малчыннар, араттар болгаш өске-даа мергежилдиң кижилери Каа-Хемде хөй. Кожууннуң социал-экономиктиг хөгжүлдезинге ТР-ниң Дээди Хуралының депутады Юрий Валерьевич үлүг-хуузун киирип, улуг идигни берип турар дээрзин каа-хемчилер чоргаарал-биле чугаалаар болду. Бо де­путат соңгулдага кожууннуң мурнундан ийи удаа чоннуң үнүн хөйү-биле чаалап алгаш, амгы үеге чедир оларның-биле сырый харылзаалыг  ажылдап турар. Бо чылдың февраль 5-те  Юрий Кара-оол Бүрен-Хем суурга ажыл-албанының аайы-биле уруглар садынга, көдээ Культура бажыңынга болгаш школазынга чораан. Кайы ырактан көскү, суурнуң аян-шинчизин каас­тап турар бичии чаштарның «Хүнчүгеш» уруглар садынгачедип, амгы байдалы-биле танышкан. Уруглар садының ийи каът бажыңын чаартып, капиталдыг септелгени чоруткан база чаа дериг-херексел-биле дериттингени чараш-даа, көрүштүг-даа.

Улаштыр номчуур...
21.02.2015
Аржааннарывыс авыралы
Бойдус чаяалгазының ачы-авыралының дугайында бурунгу грек эртемден эмчи Гиппократ эрте-бурун шагда-ла мынчаар чугаалап каан: «Эмчи эмнээр, бойдус кадыкшыдар». Шынап-ла, өзээн өттүр-ле сөглээн. Тываның чону чай келирге-ле, төрээн бойдузунуң чайгаар бүткен аржааннарынга болгаш хөлдеринге барып эмненип, кадыын быжыглап чаңчыккан. Оларның кижиниң кадыынга кайы хире ажыктыын, кандыг аарыгга кайы аржаан дузалыын Тываның чону кол нургулайында эки билир. Ындыг-даа болза эртем-медицина талазы-биле шинчилелдер ам-даа төнмээн, 2013-2014 чылдарда кожуун бүрүзүнде кижилерниң хөй барып турары аржааннар болгаш хөлдерге эмчилерниң бөлүктери эртем-шинчилел ажылдарын чоруткан. Ийи чыл иштинде кылдынган улуг ажылды Россияның эртем хүнүнге тураскааткан регионнар аразының эртем-шинчилел конференция­зынга түңнеп чугаалашкан.
Улаштыр номчуур...
10.02.2015
Өртектерниң ылгалы
Сөөлгү үеде аъш-чем өр­тээниң аартап турары  чонну дыка дүвү­­ре­дип ту­рар. Кызыл хоорайның  улуг садыгларында хүн бү­­рүде хереглелдиң аъш-чем аймааның өртектерин көрүп, үнүүшкүннү кылдывыс. Садыгларда аъш-чем аймааның өртектери аң­гы-аңгы болду. Хоорайның эң хөй садып алыкчылыг улуг садыы «Гарудада» хлебтиң өртээ – 22 рубль, сүттүң — 65 рубль, чигирниң  - 70 рубль, «Пять звезд» садыгда сүттүң өртээ - 68 рубль, чигирниң – 72 рубль, чуурганың – 60 рубль.  «Азас» садыында хлебтиң — 28 рубль,  чигирниң  — 67 рубль, сүттүң – 69 рубль, чуурганың — 64 рубль  болза,  чанында кожа турар «Наташа» садыында   хлебтиң – 26 рубль; чигирниң – 70 рубль; чуурганың — 69 рубль; сүттүң – 61 рубль.
Улаштыр номчуур...
10.02.2015
Шагаа-2015 болгаш «Масленица» байырлалдарының хемчеглери

«Шагаа-2015» 1-4 класс өөреникчилеринге оюн-тоглаа программазы (утренниктер) – Тываның чаңчылчаан культура болгаш ус ажыл төвүнге февраль 9-тан 13-ке чедир.

«Шагааның үүжези» допчулал болгаш номнар делгелгези; «Алдын Шагаа»өөреникчилерге темалыг кежээ; Национал ба­йырлал «Шагаа – хуулгаазын үе» культура программазы – А.С. Пушкин аттыг национал библиотекага февраль 12, 13, 17 хүннеринде.

«Хуужуур чокта, төрүттүнген хүн эртпес, блины чокта, Масленица болбас» темага номнар полказы – А.С. Пушкин аттыг нацио­нал библиотеканың салбырларынга февраль 12-ден 22-ге чедир.

«Масленица – байлак сеткил» темалыг сайгарылгалар бөлүү –Н.Рушева аттыг уруг­ларның уран чүүл школазынга февраль 16-да 10.00 база 14.00 шакта.


Улаштыр номчуур...
09.02.2015
«Тыва  сценаның эртинелери»: Надежда Наксыл

Тываның Национал театры «Тыва сценаның эртинелери» деп чаа төлевилелди эгелээн. Ооң бир дугаа­рын биче театр «Тет-а-тетке» Тываның Улустуң артизи Надежда Наксыл ужуражылга кежээ­зи-биле ажыткан. 

Аңаа артистиң эш-өөрү, өөреникчилери база ооң хөй талалыг салым-чаяанының мөгейикчилери кээп киришкен. Ужуражылга кежээзин оожум аялга үделгезинде артистиң шүлүк номчулгазы-биле эгелээн. Ооң шүлүк номчуурунуң тускай аянын дың­наан санымда-ла мага ханып, катап-катап дыңнаксаар мен. Артист бодунуң намдарын бичии тоолчургу чугаа кылдыр таныштырды. Ында 4 ажы-төлдүг өг-бү­лениң хеймери бичии Идегелдиң Пушкинниң, Свифтиң тоолдарынга бүзүреп, бодун тоол оранында кылдыр сагыжында бодап чоруурун чугаалап турар. Бичиизинден тура бүзүрээчел, чогаадыкчы, чиик бодалдары ам-даа улгаткыже ооң аажы-чаңында артып калган, чамдык эш-өөрү «карак-шилиң уштуп көрем, Надя» деп чемелей-даа бээрин артист чугаалап турду.

Улаштыр номчуур...
09.02.2015
Каайлы албаны: Цаган-Тологой

Тываның каайлы албаны 1992 чыл­дың ноябрь 17-де тургустунган. Оон бээр-ле республиканың каайлы ажылдакчылары Тываже киир болгаш үндүр сөөрткен барааннарның санын, хуусаазын, шынарын, өртек-үнезин, үнген дөзүн, эдеринчи документилерде айтып турар медээлери шынга дүгжүп турар бе дээш, өске-даа хыналда ажылын чорудуп турар албан чери болур. Ол ышкаш чажыт байдал-биле хоойлу-дүрүмде хоруглуг деп айыткан боо-моңгу, наркотиктиг бүдүмелдер дээш, өске-даа чүүлдерни, ооң кырындан мал оорлааш, киир азы үндүр сүрүп турарын хынап эрттирер ажыл база оларга хамааржыр. Даштыкы чурттар-биле экономиктиг харылзааларның түңнелинде бараан саарылгазындан кирген орулганы күрүне бюджединче киирер харыысалгалыг ажылды база каайлы албаны харыылап турар.Тываның  каайлы черинде күрүнениң экономиктиг эрге-ажыын камгалаар сорулгалыг үш эрттирилге даамалдары бар: Хандагайты, Цаган-Тологой база Шара-Суур.Январь айда болуп эрткен чылды түңнээн хуралынга ТР-ниң каайлы албанының начальниги Евгений Титанаков, эрге-хоойлу камгалалының талазы-биле оралакчызы Оолак Бады, Цаган-Тологой эрттирилге пунктузунуң начальниги Карим Эртне, күрүне албанының болгаш килдис начальниги Павел Хлопов олар тус-тузунда илеткелдерни кылган.

Улаштыр номчуур...
09.02.2015
Кадык диштер. Чараш хүлүмзүрүг

Бежен-оол Кууларович Торуш республиканың диш эмнелгезиниң улуг эмчизи болуп ажылдаа-ла, 9 чыл чеде берген. Ол күш-ажылчы базымнарын бо-ла эмнелгеге эгелээн, ниити ажыл стажы 20 чыл ашкан.

Эмнелге бичии уруглар, улуг улус эмнээр база диш салыр 3 салбырлыг. Ында дишти эмнээр, турар, салдыртыр, аарыг кижиниң баштайгы байдалын шинчилээр, диштиң бүү­­лезин, шазын, аас иштинге янзы-бүрү оюлганнар, кемдээшкиннер тыптып кээрге, эмнээр болгаш диш тырттырар рентген кабинеттерде эмчилер республиканың чурттакчы чонун хүлээп ап турар. Ниитизи-биле эмнелгеде 126 ажылдакчы бар, оларның 50-ни — диш эмчилери. Эмнелгеде10 дээди, 4 — 1-ги, 12 —2-ги категорияның, а артканнары аныяк эмчилер ажылдап турар. Бүгү-делегейниң диш эмчизиниң хүнүн уткуштур эмнелгеге чедип, Бежен-оол Торуш-биле ужураштым.

Улаштыр номчуур...
09.02.2015
Өвүрде кыштаглаашкын: малдың деңгели шыырак

Өвүр кожууннуң көдээ ажыл-агый адырында  «Торгалыг», «Чалааты», «Адарган» деп үш муниципалдыг бүдүрүлге, «Саглы-Бажы», «Хөгжү», «Аржаан-Туруг», «Кошкарлыг» кооперативтери, 48 арат фермер ажыл-агыйлар, 1120 хууда дузалал ажыл-агыйлар кирип турар. Кожуун иштинде 186 малчын коданнарда 560 дузалакчылар хаара туттунган.

Кожуун девискээринде 2015 чылдың январь 1-ниң хүнү-биле  бода мал бажы  9276, ооң иштинде 547 сарлык, шээр мал 136857, аът саны 4267, хаваннар 42 баш четкен. Бо сан-чурагай чылдан чылче өзүп турар, чүгле хаванның баш саны эвээжээн.

Улаштыр номчуур...
05.02.2015
Газ чок

Кызыл хоорайның төп­­чүткен газ хандырылгалыг хөй каът чуртталга бажыңнарының чурттакчылары январь айның сөөлгү хүннеринден газ плиталарынга аъш-чем хайындырып алыр арга чок бооп турар. Ол бажыңнарны «Тувгаз» ажык акционерлиг ниитилел газ-биле хандырбайн турар, чүге дээр­ге бо бүдүрүл­­гениң өрези көвү­­дээш, газ садып алыр акшазы чок. Кызыл хоорайдан аңгыда, республиканың девискээринде 93 суурларны болгаш хоо­райларны ААН «Тувгаз» газ-биле хандырып турган. Амгы үеде ол суурларның, хоорайларның чурттакчылары база газ чок арткан. «Тувгаз» ажык акционерлиг ниитилелдиң удуртукчузу Валерий Иванченконуң «Шын» солуннуң редакциязынга дың­надыы-биле алырга, республиканың чонун газ-биле хандырарынга дузаламчы кылдыр 2 миллион 900 муң рубль акшаны үндүрүп бээр аргазын Тыва Республиканың Чазаанда шиит­пирлеп турар.

Улаштыр номчуур...
05.02.2015
Чиигелделер хевээр артар

Тыва Республиканың Кадык камгалал яамызы эрткен чылдың түң­­нелдерин үндүрүп, 2015 чылда кол сорулгаларны тодараткан. Бис­тиң номчукчуларывысты сонуургадып турар чугула айтырыгларга харыыларны кадык камгалал сайыды Орлан Эрес-оолович Донгакберген.

– Кадык камгалал адырының ажыл-чорудулгазының баш бурунгаар түңнелдери бар. Оон көөрге, Тываның чурттакчыларының аарыыр чоруу көвүдээн бе азы эвээжээн бе? Өлүп хораарының байдалы чавызаан бе?

– Улустуң аарыыры көвүдээн деп чугаалап болбас. Чамдык аарыг­лар, чижээ, онкология, хан эргилдезиниң талазы-биле бис чурттуң чамдык регионнарындан  эки байдалдыг бис. Ооң-биле чергелештир сөөлгү чылдарда социал ужур-уткалыг аарыглар, ооң санында туберкулезту эвээжеткен күжениишкиннер турбуже, чурттакчы чоннуң кадыкшыл байдалында езулуг-ла экижиишкин чедип алдынган деп мактаныр аргавыс чок. Чаш уругларның бүрлүрү, орук-транспорт озал-ондаан­дан, туберкулезтан өлүп хораары чавызап турары өөрүнчүг. Өске аарыг­лар ужун өлүп хораар байдал эрги  деңнелинде хевээр.

Улаштыр номчуур...
05.02.2015
Тиилелгениң старты

Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тии­лелгениң юбилейлиг байырлалдарының үезинде Хамаарышпас кү­­рү­­нелер эвилелиниң даштыкы кызыгаары-биле Тиилелгениң эстафетазы эртери чаңчыл апарган.

Хамаарышпас күрүнелер эвилелиниң чурттарының улустарының шаг-төөгүден бээр тыптып келген эп-найыралын болгаш дем-билелиг чоруун улам быжыктырар, фашизмге удур демиселге маадырлыг чоруун утпас сорулга-биле Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 70 чыл юбилейинге тураскааткан Тиилелгениң эстафетазы 2015 чылдың февраль 2-де маадыр шивээ Брест биле маадыр хоорай Мурманскиден старт­таан. Бо улуг хемчээлдиг шериг-патриотчу акция, Тиилелгениң эстафетазы май 28-те Кызыгааржылар хүнүн­­де Москвада Мөгейиг даанга кээп доктаар. Тиилелгениң эстафетазының оруун дургаар кызыгаар шерииниң кезектери тус чер эрге-чагыргазының органнары болгаш хөй-ниити организациялары-биле кады Тиилелгеге турас­кааткан байырлыг хуралдарны, митингилерни, Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчилери-биле ужуражыышкыннарны, өөредилге черлеринге Маадырлыг чоруктуң кичээлдерин эрттирер, делгелгелерни организастаар болгаш артистер концерттерни көргүзер.

Улаштыр номчуур...
05.02.2015
Өскүс анайдан байыыр

Россия биле Украинаның аразында политиктиг чөрүлдээлерниң уржуунда бистиң чуртувуска удур Американың Каттышкан Штаттарының болгаш Европа эвилелиниң чурттарының экономиктиг кызагдаашкыннары Россияны чүгле бергедээшкиннерге тава­рыш­тыр­ган эвес, а экономиктиг айтырыгларны канчаар шиитпирлеп тур­ганын ханызы-биле сайгарарынче, частырыгларны эскерип көөрүнче база албадапкан деп болур. Экономиктиг кызагдааш­кынның уржуундан тыптып келген бергелерни Россияның политиктиг удуртулгазы болгаш чон экономиктиг буу­раашкын кылдыр хүлээп албайн,­ чурт иштинге аъш-чемни, идик-хепти, барааннар бүдүрүлгезин көвүдедир талазы-биле шыңгыы хемчеглерни алыры чугула деп санап турар.

Россия Федерациязының де­вис­кээрлериниң баштыңнары, хоой­лужудулга хуралдарының дар­галары, улуг хоорайларның мэрлери-биле январь 29-та эрткен чөвүлел хуралга Россияның Президентизи Владимир Путин: «Дараазында чүүлдерже кичээнгейни угландырып тур мен: мында олурар кижилерниң хөй кезии-биле бистерниң 2008-2009 чылдарда кылып турганы ышкаш, шак-ла ынчалдыр Федерацияның субъект бүрүзүнге экономикага болгаш социал адырга боттарының ап чорудар хемчеглериниң планын кончуг дүрген тургузар херек» — деп чугаалаан.

Улаштыр номчуур...