Март 21-де Бүгү-делегейниң кукольниктер хүнүнге болгаш Тываның күрүнениң ойнаар-кыстар театрының 10 чылдаан юбилейинге тураскааткан байырлыг хемчеглер болуп эрткен.

РФ-тиң ОБЯ-ның Тывада кол эргелелиниң баш бурунгаар тодаратканы-биле, республика девискээринде чамдык суурлар эрээн хар суундан когарап болур магадылалы бар.

РФ-тиң Чепсектиг Күште­ринче хамаатыларны керээ ёзугаар шилип чорудар талазы-биле хем­чеглерни 2023 чылда Тыва Республиканың шериг комиссариаттары канчаар чорудуп турарының дугайында чөвүлел хуралды Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг март 21-де эрттирген.

Сөөлгү болган Аппарат хуралынга ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыг час дүжерге, хар адаанга көзүлбейн чыткан боктар көстүгүлеп келирин болгаш хоорай, суурлар девискээрлерин арыг-силиг тургузары-биле, субботниктерни организастап эгелээр дугайында даалганы шупту деңнелдиң удуртукчуларынга берген.

Национал терроризмге удур комитеттиң даргазының бадылаан 2023 чылдың планы ёзугаар Барыын-Хемчик кожуунга ТР-ниң оперативтиг штавының удуртулгазы терроризмге удур өөредигни чоруткан.

Тожунуң ивижилер командазы Саха Республикада Нерюнгрин районнуң Иенгра деп суурунда болуп эртип турар чаңчыл болган Делегей чергелиг чемпионата киржип турар. Чемпионатка «Делегейниң ивижилери» деп делегей чергелиг ассоциация деткимчезин көргүскен. Арктика чөвүлелиниң кежигүннери болур чурттардан, Моолдуң болгаш Кыдаттың соңгу чүктүң ивилерин азырап өстүрүп турар арга-дуржулгалыг областары чемпионаттың киржикчилери болган.

Россияның амыдырал-хандырылга болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агыйының ажылдакчыларының профессионал ба­йырлалын чылдың-на март айның үшкү улуг-хүнүнде демдег­леп эртери чаңчыл апарган. 2023 чылда бо про­фессионал байырлалдың хүнү – март 19.

Чурттуӊ агроүлетпүр комплекизин хөгжүдер болгаш чаартып кылыр талазы-биле Россия Федерациязыныӊ Чазааныӊ сорулгалыг ажыл-херээн шиитпирлээри-биле «Росагролизинг» деп акционерлиг ниитилелди 2001 чылда тургускан. Республиканыӊ көдээ ажыл-агыйыныӊ машина-техниказын садып алыры-биле Тываныӊ Чазаа Росагролизинг-биле дугуржулга чарып алган.

Россияның Чурагайлыг сайзырал, харылзаа болгаш массалыг харылзажылга яамызы 2023 чылдың март 13-тен апрель 2-ге чедир «Чурагай кичээли» деп ниити билигниң төлевилелиниң «Смартфоннарда чүү чаштып турарыл: интернеттиң айыылы» деп темага ки­чээлдерни эрттирер. Ооң кол сорулгазы школачыларның чурагайлыг экономикага чугула билиглерин сайзырадыры, смартфоннарга интернетти айыыл чок ажыглаарының чуруму-биле таныштырары, телефоннарга хууда информацияны камгалаары болгаш информацияның айыыл чок чоруу-биле ажылдаар специалистерниң ажылды чорудары болур.

Тывада чаа тургус­тунган автономнуг коммерциялыг эвес «Номад» гуманитарлыг шинчилелдер төвү ук мульт­фильмни тыва дыл кырынга очулдургаш, ону үндүрер тускай чөпшээрелди Россияда «Ноль плюс медиа» студиядан алган. «Номад» төп бо хүннерде Тываның хөгжүм-шии театрының база «Тет-а-тет» ойнаар-кыстар театрының артис­тери-биле кады ажылдажылганы чорудуп, мультфильмниң баштайгы сериязының үн бижидилгезин чорудуп эгелей берген. «Лео биле Тиг» мультфильм ниитизи-биле 26 сериялыг. Бижидилгени Чогаа­дыкчы үлетпүр школазының студиязында профессио­нал артистерниң киржилгези-биле бижидип турар. Тыва дылда мультфильм­нерни көргүзери-биле “Ирбиштей” деп аңгы ютуб каналды ажыткан. 

Часкы болгаш чайгы үер суундан камгалал ажылдарын үндезиннии-биле чорудар хемчеглерни база баш бурунгаар алган. Оларның бирээзи Тыва Республикада сугга алзыр девискээрлерниң кызыгаарының дугайында медээлерни шимчевес өнчүнүң чаңгыс аай күрүне реестринче киирип эгелээни. Бо реестрже киирген девискээрлерге чуртталга бажыңнарын, чурттакчылыг черлерни оларны сугдан камгалаар инженер тудуглар чокка тударын чөпшээревес. Ындыг зоналарның карта-схемаларын Тываның дөртен суурларынга хамаарыштыр ажылдап кылган. Чижээлээрге, Хемчик, Чыргакы, Сыстыг-Хем хемнерниң болгаш Кызылда Доңмас-Сугнуң суунга алзыр черлерниң девискээрин тодарадыр талазы-биле ажылдарны «Сибзем­проект» акционерлиг ниитилел, «Земстройпроект» кызыгаар­лаан харыысалгалыг ниитилел, Арга-ыяш ажыл-агыйының болгаш бойдус ажыглалының яамызының чагыы-биле кылып чорутканнар. 

Республиканыӊ яамыларыныӊ болгаш ведомстволарыныӊ удуртукчулары-биле оларныӊ оралакчылары бо хүннерде Тываныӊ ырак булуӊу – Тере-Хөл кожуунда ажылдап турар.

Кожууннуӊ со­циал-экономиктиг хөгжүлдезиниӊ айтырыгларын аӊаа ажылдап кылгаш, болур-чогуур шиит­пирни хүлээп алыр дээш, ажыл-агыйжы үнүүшкүннү регионнуӊ чазааныӊ айтыышкыны-биле организастаан.

Тываныӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг Дээди Хуралга (парламентиге) Айыткалынга «Чоннуӊ чаагай чаӊчыл­дарыныӊ күш-ажыл, өг-бүле, демниг болуру деп үнелиг билиглерни кадагалаары болгаш быжыглаары» деп аӊгы эгени онзалап демдег­лээн.

Чугула харыл­зааларның бирээзи чурттар аразы чер­гелиг “Кызыл – Улангом”, Кызыл – Улан-Батор”­ авиарейстерни ажыдары – чоокку чылдарда боттандырары. Бо хоорайларның аразынга агаар харылзаазын ажыдары-биле Кызыл хоорайның аэропортунда чурттар аразының секторун ажыглалга киирер ажылдарны дүргедеткен.

Март 13-те ыраккы Тере-Хол кожууннуң төвү Куңгуртугда "Хүнчүгеш" аттыг 60 олуттуг чаа уруглар сады ажыттынган дугайында Чазак Даргазы Владислав Ховалыг ВКонтакте-де бодунуң блогунга бижээн.