Правительство Республики Тыва
Для организаций:(39422)9-72-95,
(39422)9-72-96
Для граждан:(39422)2-30-96
Факс:(39422)2-13-54, 2-13-40
E-mail:ods@tuva.ru
Пресс-служба:(39422) 9-72-32
E-mail:pressa@rtyva.ru
|
Главное
День Республики Тыва был утвержден как государственный праздник законом республики №143 от 12 февраля 1999 года «О праздничных днях Республики Тыва». В республике этот день является выходным.
Подробнее...
Новости
15.01.2020 13:50 / Новости России и мира
Глава Тувы Шолбан Кара-оол в числе приглашенных примет участие в церемонии оглашения ежегодного Послания Президента России Федеральному Собранию РФ. Владимир Путин выступит с ним сегодня, 15 января, в 12 часов по московскому времени.
В Послании Глава государства обозначает основные направления развития страны, включая положения о внешней и внутренней политике, экономике, социальной и других сферах, а также ставит соответствующие задачи правительству России и парламенту.
Подробнее...
14.01.2020 20:32 / Сельское хозяйство
Дун Айдын Чечен-оолович, заместитель министра сельского хозяйства и продовольствия, рассказал о приоритетах Минсельхозпрода Республики Тыва на 2020 год:
- В наступившем 2020 году нам предстоит насыщенная работа. В наших намерениях наращивание трудовых доходов людей, создание условий, чтобы животноводы могли реализовать собственную продукцию за счет развития производства. В этом отношении на первом месте находится осуществление проекта «Дук». Уже заканчивается строительство 2 цехов для переработки шерсти – это первый этап. На втором этапе планируется строительство фабрики. В этом году начнутся работы по подготовке документов, а в следующем – строительство фабрики, которая будет выпускать конечную продукцию
Подробнее...
14.01.2020 19:33 / Энергетика
По поручению Главы Республики Тыва Шолбана Кара-оола, Правительство РТ готовит соглашение с Голевской горнорудной компанией о её участии в социально-экономическом развитии Тоджинского района, на территории которого она собирается строить горно-обогатительный комбинат и вести добычу медной руды. В частности, соглашение предусматривает электрификацию двух самых крупных поселений района - его административного центра села Тоора-Хем и поселка Ырбан, где проживает в общей сложности 3,5 тысячи человек. Это один из трех труднодоступных районов Тувы, которые в XXI веке остаются не подключенными к Единой энергосистеме России и снабжаются электроэнергией от дизельных генераторов, расходуя на топливо более 400 млн. бюджетных рублей в год.
Подробнее...
14.01.2020 18:58 / Образование
С 10 января в Туве начался прием заявок от учителей на участие в федеральном проекте «Земский учитель», цель которого – мобилизовать учительские кадры в села и малые города. Тувинский институт развития образования и повышения квалификации определен региональным оператором проекта.
Главная задача программы «Земский учитель» в том, что сельские дети получат равный доступ к качественному образованию. Её участникам предусматривается денежная выплата в размере 2 млн. рублей на Дальнем Востоке и 1 млн. рублей — в остальных регионах, включая Туву. Эти деньги освобождены от налогообложения. Получателям их придется отработать в школе, расположенной в сельской местности, поселке городского типа или городе с населением до 50 тыс. человек, не менее 5 лет.
Подробнее...
10.01.2020 19:59 / Сельское хозяйство
Всего в республике имеется 3134 зимних стоянки. На зимовку во всех категориях хозяйств переведено 165,6 тыс. голов КРС, 1186 тыс. голов МРС, 13721 голов яков, 83845 голов лошадей, 241 голов верблюдов, 1649 голов оленей, 0,8 тыс. голов маралов, 12,4 голов свиней, 30,4 тыс. голов птиц. Общий объем резерва кормов составляет – 1304 тонн, из них вывезены на места хранения 962 тонн (74 %).
Для успешного прохождения зимовки скота было заготовлено 247,9 тыс. тонн грубых кормов и 3730 тонн сочных кормов.
Подробнее...
10.01.2020 16:23 / Политика
Глава Тувы Шолбан Кара-оол в декабре выступил с ежегодным посланием Верховному Хуралу Республики Тыва. Жители республики комментируют программный документ.
Дандар-оол Кок-Хунаевич Ооржак, известный государственный деятель и почетный житель города Кызыла:
- В свое время я состоял в руководящем звене молодежного движения, также участвовал в социально-экономической и культурной жизнедеятельности республики, поэтому могу проводить параллели по сравнению с тем временем.
Считаю, что одно из основополагающих достижений 2019 года – принятие на федеральном уровне Индивидуального плана социально-экономического развития Республики Тыва до 2025 года и начало работ по этой программе.
Подробнее...
10.01.2020 15:25 / Муниципалитеты
Глава Тувы Шолбан Кара-оол в декабре выступил с ежегодным посланием Верховному Хуралу Республики Тыва. Жители республики комментируют программный документ:
Аржаан Ооржак, председатель администрации Овюрского района:
- В Послании «Новая энергия развития. Жить в Туве. Гордиться Тувой» Главы Республики Тыва Шолбана Валерьевича Кара-оола есть положения, предусматривающие поддержку жизнедеятельности Овюрского кожууна.
В 2019 году по социальной сфере в центре кожууна в селе Хандагайты построена пристройка к садику «Чечек».
Подробнее...
09.01.2020 19:11 / Строительство
Сегодня в ходе аппаратного совещания, которое проходило в режиме селектора с муниципальными образованиями, Глава Тувы Шолбан Кара-оол подчеркнул, что наступивший год должен быть насыщен рабочими результатами, которых каждому нужно добиваться по своим направлениям работы.
«2020 год – год особого, форсажного строительства. Мы смогли защитить инвестиции, каких никогда не было в нашей республике. Строительная отрасль - один из экономических драйверов развития. В связи с этим своему первому заместителю Александру Брокерту поручил усилить министерство строительства, прежде всего кадрами, улучшить организационную часть и взаимодействие с соответствующими федеральными органами. Это должно быть министерство, которое смотрит стратегическим взглядом на ближайшие 5-10 лет
Подробнее...
08.01.2020 00:30 / Общество
В день светлого праздника Рождества Христова 7 января Глава Тувы Шолбан Кара-оол и архиепископ Корейский Феофан - временно управляющий Кызылской епархией приняли участие в ряде мероприятий. Первым делом они поздравили верующих на детском утреннике, который прошел в Воскресенском кафедральном соборе. Глава Тувы преподнес ребятишкам сладкие подарки за прекрасный рождественский концерт. Обращаясь к православным землякам, Шолбан Кара-оол отметил, что Рождество Христово – объединяющий праздник, потому что оно несет добро и духовную гармонию, поэтому неважно какой национальности и вероисповедания человек, в Туве люди всегда уважали и поддерживали друг друга. Глава Тувы признался, что ему приятно поздравлять православных земляков с одним из самых благословенных праздников в году
ФОТОРЕПОРТАЖ
Подробнее...
31.12.2019 18:39 / Праздники
Дорогие земляки! Уходит в прошлое 2019-й год. Каждый из нас за это время чего-то достиг, в чём-то превзошел себя прежнего. Именно ваши победы, большие и малые, двигали родную Туву вперёд, на новый уровень. Из ваших личных успехов сложился общий успех республики.
Среди главных достижений года я бы в первую голову назвал документ, над которым мы весь год работали вместе с правительством России. Это индивидуальный план социально-экономического развития Тувы.
Ключевое слово здесь – индивидуальный. Мы убедили руководство страны в необходимости особого подхода к развитию Тувы, к решению её системных проблем, которые тормозили и тормозят все движение.
Подробнее...
Фоторепортажи
08.08.2024
18.07.2024
18.07.2024
10.07.2024
09.07.2024
09.07.2024
11.06.2024
10.02.2024
19.01.2024
15.01.2024
01.01.2024
29.12.2023
26.12.2023
25.12.2023
25.12.2023
24.12.2023
23.12.2023
21.12.2023
14.12.2023
11.12.2023
Медээлер
30.01.2015
Мал ажыл-агыйларының шупту хевирлеринде 6281 баш мыйыстыг бода мал (ооң иштинде 2810 баш инек), 34060 баш шээр мал (ооң иштинде төрүүр 16692 баш өшкү, хой),1532 баш чылгы мал, 681 баш бе, 284 баш хаван, төрүүр 151 баш хаван, 1 баш теве бо чылдың кыштаглаашкынынче кирген.
Эрткен чылдың деңнелинден мыйыстыг бода мал 415 баш, шээр мал 6800 баш, чылгы мал 380 баш өзүлделиг болган болза, хаван 12 башка эвээжээн. Кожуун девискээринде хууда дузалалдың 825 ажыл-агыйлары бүрүткеттинген. Ол ажыл-агыйлар Чаа-Хөлде — 550, Ак-Дуругда — 137, Кызыл-Дагда — 105, Шаңчыда — 33 өрегеге хамааржыр. Кожуунда көдээ ажыл-агыйның 5 бүдүрүлге кооперативтери, 15 арат ажыл-агыйлары, эрткен чылдан 7 сан хөй. Кыштаглаашкынны хүр ажып эртер сорулга-биле бүгү кожууннуң ажыл-агыйлары 5217 тонна сүүзүннүг сигенни, 616 тонна саваңны, тараа культураларындан 214 тонна сүүзүннүг болгаш чулуктуг мал чемин белеткээн. Тус черниң чагыргазы 10 тонна сигенни боттарының күжү-биле курлавыр кылдыр белеткээн. Кожууннуң девискээринде ниитизи-биле 86 кыштаг бар. Оларның 58-зи — Чаа-Хөлде, 5-жи — Ак-Дуругда, 9-зу — Кызыл-Дагда, 14-ү — Шаңчыда
Улаштыр номчуур...
30.01.2015
Россияның уруглары 2015 чылдың январь 1-ден эгелеп федералдыг музейлерни халас көөр. Ол дугайында Россия Федерациязының культура сайыды Владимир Мединский Күрүне чөвүлелиниң база Культура болгаш уран чүүл чөвүлелиниң каттышкан хуралынга дыңнаткан. Кайы-даа чурттуң хамаатызы болуп турары хамаанчокка 18 хар четпээн уруглар музейже халас кирерин ол айыткан.«Бистиң музейлеривис — төөгүнүң болгаш культура чырыдыышкынының эң-не дээре черлери. Аңаа бичии уругларның саны көвүдеп-ле турар болза эки. Регионалдыг эрге-чагырга бо эгелээшкинни чижекке алза эки боор» — деп, ол демдеглээн.
Россияда федералдыг деңнелде 90 музей кирип турар, оларның эң-не улуглары — Эрмитаж, Пушкин музейи, Третьяков галереязы, Литературлуг, Төөгүнүң база Орус музей. Тыва Республиканың Национал музейи республика чергелиг музейлерге хамааржыр болгаш бо эгелээшкинче кирбейн турар. Ынчалза-даа 1992 чылдың октябрь 9-та үнген №3612-1 федералдыг хоойлуга даянып, айның сөөлгү дыштаныр хүнүнде 18 хар четпээннерге болгаш студентилерге музейже халас кирер арганы берип турар.
Улаштыр номчуур...
27.01.2015
2013 чылдың май айда Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелин боттандырып эгелээр дугайында чарлаан.
Төлевилелдиң сорулгазы, ону боттандырарының аргаларын чонга тайылбырлаар талазы-биле улуг ажылды массалыг информация чепсектеринге чоруткан. «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелинге ажыл-агыйжы сеткил-хөөннүг, эрес-кежээ кижилер дораан-на идегеп, аңаа киржи берген. Чамдык кижилер боттарының хууда ажыл-херээн эгелээринге, ажыл-агыйлыг кижилер оларны алгыдып алырынга губернатор төлевилели дузалыг болган. Төлевилелди колдуунда республика бюджединден акшаландырган. Акшаландырыышкынга «Көдээ ажыл-агый рыногун хөгжүдери болгаш көдээ ажыл-агый продукциязының чиг эт болгаш аъш-чем рыногун өйлээри», «Күш-ажыл рыногунда байдалды чогумчудары», «Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту хөгжүдери» тускай сорулгалыг республика чергелиг программаларның акша-төгериин база «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелинче хаара туткан. Ол чүүл дөмей-ле республика бюджединден үнүп турар акша-төгерикти үүрмектевейн, чаңгыс аай ажыглаар арганы берген. /стүнде адаан төлевилелдерниң күсели-биле 83 миллион рубль хире акшаны 2013 чылда «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелиниң уг-шии-биле боттандырган элээн хөй санныг төлевилелдерни акшаландырарынга шиңгээдип алган.
Улаштыр номчуур...
27.01.2015
Улуг Тиилелгениң 70 чылынга
Ада-Чурттуң Улуг дайынынга киржип, төрээн чурту дээш амы-тынын берген фронтучуларның эрес-дидим чоруун бөгүнгү салгалдарывыс утпаан. Чаалыг дайын шөлүнден ээп чанып келгеш, фронтучу Михаил Сундуй тыва эки турачылар дугайында номну чыып бижээш, чалыы салгалга тураскаал кылдыр арттырып каан. «Баштайгы тулчуушкун уттундурбас» деп Михаил Сундуй мынчаар бижээн. Номдан үзүндүнү бараалгадыр-дыр бис.
«1944 чылдың январь 28-те акы-дуңма Украинаның Деражно суурдан ырак эвесте муңгаш эзим иштинге доктааган бис. Ынчаарда бистиң взводувус дүнеки камгалалга турган. Салбыр командири кижи болганымда, эки турачы дайынчыларны дүнекиниң ийи шак үе- зинде таңныыл черинге солуштуруп кааш, чер оңгуга олурган мен. А оңгуга Монгуш Бүрбү, Маады Баян-Дөгүс, Түлүш Сундуй-оол болгаш оон-даа өске дайынчылар база турган. «Хенде хох» деп кургамзык үн дыңналган соонда, автомат-биле соксаал чок тарбыдады-ла берди. Х.Калбак, Ө.Сырат-оол суглар оңгудан үне халыштывыс, дайзын дезипкен. Ол дүне айдыңы аажок болган, дезип бар чыткан дайзыннарны амыр-соксаал чок боолап турдувус.
Улаштыр номчуур...
27.01.2015
Чөөн-Хемчик кожууннуң Хайыракан сумузунда чурттап чоруур «муңчу» малчын Сергей Сүгеевич Сатты, кандыг-даа ниитилелге чурттап чорааш, бодунуң туружун салбаан күш-ажылдың хоочуну-дур деп үнелээр кижи болдум. Хөй чылдар иштинде журналист болуп ажылдап чорааш, кандыг кижилерге душпадым дээр. Сергей Сүгеевич ышкаш кижилер турар-даа болза, бодунуң арга-дуржулгазын, ак сеткилдиг күш-ажылын кандыг-даа ниитилелдиң мурнунга долузу-биле бадыткаан кижилер ховар.
Сергей Сүгеевич 1955 чылда авазының-ачазының дун оглу болуп төрүттүнгеш, сес дуңмалыг болган. «Хөй улустуң улуу дээрге улуг харыысалгалыг. Миннип келиримге-ле, мал аразынга өскен мен. Ол үеде малчыннарга дузалажыр улус эвээш боор чүве, ынчалдыр-ла үениң аайы-биле ада-иемге дузалажып, дуңмаларым өстүржүп өзүп келдим. Ам алдан харлай бердим, бо үениң иштинде аар-берге солун оруктарны эртип келдим» — деп, ол чугаалады.
Улаштыр номчуур...
27.01.2015
Хоорайның төвүнде «Шахтер оол», чаа хевирниң «Азияның төвү», «Хааннар аңнаашкыны», «Тевелиг оол», «Эне-Сай» кыс көжээ, Сүбедей спорт комплекизиниң мурнунда «Мөңге хайгыылчы», чаа туттунган аныяктар төвүнүң чанында «Аныяк өг-бүле», Буян Бадыргының тураскаалы дээш, чаа тураскаалдар-ла хөй.
Бо удаада Улуг-Хемниң эриинде кыс көжээ «Эне-Сай» тураскаалының болгаш ооң авторунуң дугайында бижикседим. Ол кайгамчык чараш ажылдың автору Россияның Чурукчулар эвилелиниң кежигүнү Сайын-Маадыр Байынды болду. Сайын-Маадыр— республиканың Р.Д.Кенденбиль аттыг уран чүүл школазын база Москваның уран чүүл академиязының скульптура салбырының доозукчузу. Сайын-Маадырның берге ажылынга ооң ачазы, Россияның Чурукчулар эвилелиниң кежигүнү, хоочун даш чонукчузу Р.Д.Кенденбиль аттыг уран чүүл школазының чурулга башкызы Эрес-оол Байырович үлүг-хуузун киирип, арга-дуржулгазы-биле дузалашкан.
Улаштыр номчуур...
27.01.2015
Ажылгыр кижи эки чуртталганың оруун чайгаар тыва бээр. Сөөлгү үеде аныяктарның амыдыралче сонуургалын бизнес хевири хаара тыртып турар апарган.
Баш таарыкчызы мергежил — күш-ажыл рыногунда чугула херек мергежилдерниң санында. Баш таарыкчызының өске мергежилдерден онза ылгалыр чүүлү — ол чүгле бодунуң ынак ажылын кылып турар эвес, а өскелерге чараш аян-шинчини мергежили-биле дамчыдып билир кижилер-дир. Январь 14-те «Урянхай» чараштаныр тыва өргээниң байырлыг ажыдыышкыны болган. Ону аныяк өг-бүле Хеймер-оол Борбак-оолович Хертек болгаш Сайлаана Ивановна Иргит «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелиниң деткимчези-биле ажыткан. Чараштаныр өргээ ажыдар күзел оларга 5 чыл бурунгаар тывылган.
Улаштыр номчуур...
27.01.2015
Бажы бедик Бай-Тайганыңбаарын дургаар мээстери, көктүг-шыктыг Көп-Сөөгү төөгүден бээр хөй малдыг ызыгуур салгаан малчыннарның алдаржаан чурту чораан, оон бээр хөй чылдар эрткен-даа болза, ооң ат-алдары ам-даа читпээн.
Көвей малды өстүрерде, Көктүг-шыктыг Көп-Сөөгүмнү,
Арбай, чиңге чаагай үнер Алаак, Көп-Сөөк чуртумайны — деп, шаанда араттар чемгерикчи, азыракчы чер-чуртун, мал-маганын мактап, йөрээп ырлажып чорааннар. Амгы үе ындыг уткалыг чоннуң ырларын Көп-Сөөктүң делгемнеринде малчыннар ырлажып турарын аңаа баргаш, дыңнап болур. Бо чүл дээрге, бурунгуларывыстың, ада-өгбелеривистиң буянныг ижи — мал ажылын оларның салгакчылары, амгы үениң аныяктары төлептии-биле уламчылап турары ол-дур.
Улаштыр номчуур...
22.01.2015
Эрткен чылын Тываның Чазааның «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге», «Өг-бүлеге чаңгыстан эвээш эвес дээди эртемниг уруг» база эр башкыларны школаларже хаара тудар дугайында губернатор төлевилелдери бистиң Берт-Даг ортумак школазында хүннүң чугула айтырыы апарган.
Ынчангаш бо төлевилелдерге даянып, аңаа хамааржыр төлептиг кижилерни бижикседим. Бистиң Берт-Даг ортумак школазында 2000 чылдан бээр ажылдап чоруур төлептиг ада Алдын-Херел Сергеевич Тас — салгал дамчаан күш-ажыл башкызы. Ооң ачазы Сергей Деспижекович Тас — база бо-ла школага хөй чылдарда күш-ажыл башкылап келген «алдын холдуг» башкы. Ол — өг ыяжын, ооң эт-херекселдерин чазап, бажың эдилелдери: аптара, стол, сандайлар кылыр мастер. Чазанырындан аңгыда, ол чурук тырттырарынга мергежээн. Школага бөлгүм удуртуп тургаш, кино-чурук тырттырып, хөй төөгүлүг чуруктарны сумуга арттырган.
Улаштыр номчуур...
22.01.2015
Тыва Республиканың прокурору болгаш РФ-тиң Истелге комитединиң Тыва Республикада Истелге эргелелиниңудуртукчузу Бай-Тайга кожуунга баарлар, январь 30-де олар аңаа чон-биле ужуражылга эрттирер.
Тыва Республиканың прокурору Александр Евгеньевич Гринев болгаш Истелге эргелелиниң удуртукчузу Андрей Евгеньевич Потапов Бай-Тайгага хуу айтырыглыг хамаатыларны база хүлээп алырлар. Ону январь 30-де Тээли суур, Мугур кудумчузу, №5 бажың деп адреске боттандырар. Бай-Тайга кожууннуң чурттакчылары прокурорга болгаш Истелге эргелелиниң удуртукчузунга кээп, конституция езугаар эргелерин болгаш хосталгаларын хажытканының дугайында хомудап, кожуунда хоойлу-дүрүмнү болгаш корум-чурумну камгалап турарының дугайында дыңнадып болур. Салдынган айтырыгларга харыыны дораан азы хомудалда кирген фактыларны хынаан соонда алыр, ол талазы-биле чогуур хемчеглер алдынар.
Улаштыр номчуур...
22.01.2015
Сөөлгү үеде Тыва Республиканың шүүгү черлериниң(судтарның) көрүп турар хамааты херектериниңаразында хамааты негекчилерниң киирген билдириишкиннериниңхарыылакчылары көдээде чурттап турар хуу мал тудуп турар кижилерниң, малчыннарның саны чүге көвүдээнин тайылбырлап бээрин ТР-ниң Дээди судунуң судьязы Любовь Дамбыл-ооловна Дамдындан дилээн мен.
Хоойлуда айытканы езугаар малды азыраары, каяа канчаар оъткарып, чемгерери, одарже сүрерде чуруму, чазаг, күзегже көжерде кандыг орукка сүрери дээш, өске-даа таварылгаларда хууда мал азырап турар улуска билип алгы дег доктаал-дүрүмнер бар. Ында айытканы езугаар хууда мал ээлери кандыг байдалда хамааты негелде херектериниң киржикчилери, харыылакчылары апаарын РФ-тиң Хамааты дүрүмүнүң137, 210-гу чүүлдери, административтиг эрге-хоойлу хажыдыышкыннарының дүрүмү- нүң 1 кезээниң 12.30 чүүлүнде база орук шимчээшкининиң дүрүмүнүң 24.5-24.7 пунктуларында тодаргайлаан.
Улаштыр номчуур...
22.01.2015
Экии, эргим, хүндүлүг «Шын» солуннуң редакциязы!
Хандагайты суурга чонну ижер суг-биле хандырар дээш, коммунизм үезинде он алды кудуктарны ажыглалга киирген турган. Ол кудуктар 2010-2011 чылдарга чедир үзүк-соксаал чокка ажылдап келгеннер. Ол дээрге кудуктарны хүлээнип алган ажылдакчыларның ак сеткилдиг болгаш кызымаккай чоруу-биле шыдажып келгени бо. Кожууннуң удуртукчу даргалары солушкан соонда, кудуктарга ажылдап турган кижилерниң ажылдап алган акша-шалыңын төлевестеп, оларга кандыг-даа дуза катпайн барганда, кудуктар ала-чайгаар-ла ээн кагдынып эгелээн. Шак мындыг хамаарылганың уржуундан бо хүннерде суурда он алды кудуктарның чүгле алдызы ажылдап турар. Кыш кээрге-ле, чон ижер суг айтырыынга бергедеп, кожуун, чагырга даргаларынга айтырыг тургузарга, олар «хаайынга-даа какпас» ол биске хамаарышпас айтырыг-дыр дээнзиг, тоовастар-дыр. 2013 чылдың чазынында ол айтырыгны чон негеп, прокуратураже киирер деп баарга, күрүнеден 200 муң рубль акшаны суурнуң кудуктарын септээри-биле үндүрген деп хуралга дыңнаткан. Чайны өттүр кайы-даа кудук септеттинмээн.
Улаштыр номчуур...
22.01.2015
Кижи бүрүзүнүң чуртталгазында муңгарап, хөөнзүреп, аар-берге ажыг-шүжүгге таваржы бээр үелер турар. Чамдык улус ону дүрген шыдажып эрттириптер, а өскелерниң ындыг байдалы сагыш аарыынче шилчий бээр. Ындыг таварылгаларда кижиге специалистиң дузазы чугула херек. Ынчалза-даа хөй кезиивис ону бодунуң күжү-биле ажып эртерин кызыдар, а ол дээрге аарыгның улам сайзыраары-дыр.
Эмнээшкинниң туруп болбас аргаларының бирээзи – арага ижери. «Ажыг сугну» ижип алгаш, чамдык кижилер шупту бергелерин уттуп, дидимненип, чуртталгаже өске карактар-биле көрүп эгелээр. Ынчалза-даа араганың салдары дооступ каар, а муңгарал болгаш нарын байдал хевээр артып, оон-даа улгадып болур. Оон аңгыда арага-дары кижиниң нерв системазынга кончуг багай салдарны чедирип, сагыш аарыын дам-на ханыладып турар. Сагыш аараан кижи «ажыг сугну» ишкен соонда, бажы аарып, чүдеп чыткаш, чанында турар чоок кижилериниң кичээнгейин бодунче хаара тудуп, оларның караанга кээргенчиг болуксаар.
Улаштыр номчуур...
20.01.2015
Суббота — неделяның онзагай хүннериниң бирээзи. Ол хүннү езулуг шын дыштанып эрттирерин организастаар деп шиитпирни эрге-чагырга хүлээп алган. Аргалыг болза удуртукчулар, чонну баштап турар улус, боттарының амыдыралында үлегери-биле дыштаныр хүннерни ажыктыг болгаш солун кылдыр эрттирерин дугурушкан.
Ынчангаш декабрь 17-де Кызылдың Ярыгин аттыг спорт комплекизинге, ТР-ниңБаштыңы Ш.Кара-оолдуң эгелээшкини-биле, РФ-тиң камгалал сайыды С.Шойгунуңюбилей харынга тураскааткан баскетбол маргылдаазы хоочуннар аразынга болган. Аңаа ниитизи-биле беш команда киришкен. Чазактың, Дээди Хуралдың, «Динамонуң» хоочуннары, Хоочуннар клувундан ийи команда киржип, күжүн шенешкеннер. Бир-ле дугаарында, Дээди Хурал биле Чазактың командазы ойнааш, изиг-изиг тудушканыныңтүңнелинде, ТР-ниң Баштыңы Ш.Кара-оол баштаан команда баштайгы оюнга тиилеп алдылар.
Улаштыр номчуур...
20.01.2015
В.Б.Серен – Кызыл кожууннуң методиктиг улусчу чогаадылга болгаш социал-культура ажыл-чорудулгазының төвүнүң директору. Ол 1984 чылда Кызылдың уран чүүл училищезин улустуң хөгжүм херекселдериниң оркестриниң дирижеру деп мергежилдиг дооскан. Күш-ажылчы базымын өскен-төрээн Торгалыынга (Өвүр) уругларның хөгжүм школазынга башкылап, директорлап эгелээн. Удаткан чок ону Каа-Хем суурнуң «Мир» Культура бажыңы уран чүүл удуртукчузу кылдыр чалаан. Ол коллективке В.Б.Серен он ажыг чыл үре-түңнелдиг ажылдаан. Бодунга болгаш кады ажылдап турар эш-өөрүнге негелделиг, бедик харыысалгалыг, чогаадыкчы салым-чаяанныг удуртукчу дээрзи билдине берген. Ол –ТР-ниң культуразының алдарлыг ажылдакчызы. 1998 чылда ТР-ниң Культура яамызының уран чүүлүнүң лауреады, 2010 чылда РФ-тиң Культура яамызының Хүндүлел бижии-биле шаңнаткан.
Улаштыр номчуур...
|
|