Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Войти    

Главная

Главное


В Туве улучшат работу по оказанию помощи людям с ментальными нарушениями

В Туве с рабочим визитом находится команда экспертов региональной благотворительной общественной организации «Центр лечебной педагогики» во главе с членом Совета при Правительстве РФ по вопросам попечительства в социальной сфере Анной Битовой. Специалисты прибыли по приглашению руководства республики для оказания методической и иной поддержки местным организациям социального обслуживания, а также чтобы провести консультации и курсы повышения квалификации, в том числе по оказанию психолого-педагогической помощи родителям детей с расстройствами аутистического спектра.

Подробнее...

Новости

RSS
07.05.2013 13:57 / Безопасность
На всей территории Тувы вводится особый противопожарный режим

Об этом глава республики Шолбан Кара-оол заявил на состоявшемся сегодня в Правительстве селекторном аппаратном совещании с участием руководителей всех муниципальных образований. Необходимость особого режима вызвана ростом количества пожаров на землях лесного фонда региона. Вице-премьеру Виталию Бартына-Сады поручено принять все меры организационного, профилактического и запретительного характера, а также подготовить соответствующие письма в МЧС России о необходимости выделения вертолета для тушения лесных пожаров. Глава республики высказал критические замечания в адрес Госкомлеса, председателей районных администраций в части организации работ по предупреждению и тушению лесных пожаров, расстановке сил и средств.

Подробнее...
07.05.2013 13:17 / Туризм
Главу Тувы отметили в рейтинге развития туризма Сибири

Шолбану Кара-оолу присвоено шестое место среди 12 губернаторов Сибири в рейтинге деятельности властей по развитию туризма. Рейтинг, опубликованный информационным агентством Лента региональных новостей 4 мая, основан на туристическом потенциале территорий и степени внимания к развитию туризма. Глава Тувы, отмечают составители рейтинга, прекрасно понимает все достоинства туристического будущего республики и Сибири. Одной из значимых мер, предпринятых им для раскрытия туристических возможностей Тувы, аналитики считают достигнутую договоренность об изменении направления федеральной трассы М-54, что существенно улучшит транспортную доступность отдаленных районов республики.

Подробнее...
07.05.2013 09:45 / Праздники
В Туве связисты принимают поздравления с Днем радио

Свои поздравления работникам связи, радио, телевидения направили Глава Тувы Шолбан Кара-оол и спикер парламента республики Кан-оол Даваа: «Уважаемые работники всех отраслей связи, дорогие ветераны! Примите искренние поздравления с вашим профессиональным праздником – Днем радио! Он был учрежден весной 1945 года. Именно в годы Великой Отечественной войны радио стало для людей главным мостом надежды и веры в долгожданную Победу. Сводки Совинформбюро слушала вся страна. Без надежной работы связистов невозможно было представить успех в борьбе с немецкими захватчиками. Низкий поклон ветеранам-связистам, которые обеспечивали надежную работу систем связи, жизненно необходимых на фронте и в тылу, развивали отрасль в послевоенные и последующие годы.

Подробнее...
06.05.2013 16:24 / Мероприятия
 В День Конституции республики в Туве торжественно вручили паспорта юным гражданам России

В Кызыле одним из центральных мероприятий, посвященных 12-ой годовщине принятия Основного Закона республики, стало вручение паспортов юным гражданам России, достигшим 14-летнего возраста. Торжественная церемония вручения главного документа  28 юным жителям столицы Тувы, лучшим учащимся школ города, состоялась у обелиска «Центр Азии» на берегу Енисея. К юношам и девушкам с приветственным словом обратился спикер тувинского парламента Кан-оол Даваа. По просьбе Главы республики он также передал виновникам торжества поздравление со знаменательным событием от Шолбана Кара-оола, в котором, в частности, говорится: «Дорогие ребята! Сегодня очень значительная веха в вашей жизни – вручение паспорта гражданина Российской Федерации. Быть гражданином России – великая честь и высочайшая ответственность.

Подробнее...
06.05.2013 11:28 / Безопасность
 В Туве ожидаются ливни и шквалистый ветер
По информации Центра по гидрометеорологии и мониторингу окружающей среды Республики Тыва 6 мая во второй половине дня, а также вечером и ночью местами по республике ожидаются ливневый дождь, град, грозы, шквалистое усиление ветра до 17-22 м/с. Местами порывы ветра могут достигать 25-28 м/с, возможна пыльная буря.
В связи с этим Главное управление МЧС России по Республике Тыва рекомендует соблюдать меры безопасности при сильном ветре.
Подробнее...
06.05.2013 11:26 / Безопасность
По данным Центра сейсмологического мониторинга Красноярского края сегодня, 6 мая, в 10 часов 29 минут по местному времени на территории Тувы произошло сейсмическое событие. Эпицентр землетрясения находился в 6 км. севернее от села Тээли Бай-Тайгинского района. Интенсивность сотрясения в эпицентре составил около 4, 5 балла по шкале MSK-64. По оперативной информации жертв и разрушений нет. 
Население просят соблюдать спокойствие. В Главном управлении МЧС России по Республике Тыва работает телефон доверия 8(39422) 9-99-99, с мобильных телефонов – 112.
Подробнее...
06.05.2013 08:27 / Праздники
Глава Тувы и спикер парламента поздравили жителей  республики с Днем Конституции
Дорогие земляки! Поздравляем вас с государственным праздником – Днем Конституции Республики Тыва!
У ныне действующей Конституции Тувы – богатая предыстория, отражающая различные этапы развития тувинской государственности. Главным условием действенности и «работоспособности» любой Конституции является ее соответствие запросам общественного развития и духу времени. Основной Закон, по которому сегодня живет наша республика, отражает и закрепляет те политические и социально-экономические реалии, которые сложились в начале нового тысячелетия.
Подробнее...
05.05.2013 14:59 / Безопасность
В Улуг-Xемском районе Тувы продолжают выяснять последствия землетрясения

Как сообщил глава администрации Улуг-Хемского района Мерген Анай-оол, делать окончательные выводы о последствиях землетрясения, произошедшего 30 апреля, еще рано. Предварительные итоги обследования объектов жизнеобеспечения и социальной сферы будут подведены 7 – 8 мая: «Но уже сегодня можно сказать, что наиболее пострадали населенные пункты, расположенные в непосредственной близости от эпицентра землетрясения – город Шагонар и село Иштии-Хем. В самом тщательном обследовании нуждается Шагонарская ТЭЦ. Как известно, она давно уже выработала свой ресурс, к тому же перенесла уже два землетрясения. В результате третьего в стенах появились новые трещины, выпало несколько окон, обнаружились порывы теплотрассы сразу в трех местах. 

Подробнее...
05.05.2013 14:37 / Спорт
В Туве победителем майского турнира по хурешу  вновь стал Эрес Кара-Сал

Одним из интереснейших мероприятий, посвященных празднованию Дня весны и труда в Туве, стало театрализованное открытие летнего спортивного сезона по борьбе хуреш, которое прошло стадион «Хуреш» в Кызыле. Зрители, заполнившие трибуны, остались довольны и выступлением артистов, и жаркими схватками борцов. Честь поднять флаг соревнований была предоставлена победителю майского турнира 2012 года Эресу Кара-Салу. Гостей и участников приветствовал борец из Монголии, этнический тувинец из Баян-Улгийского аймака, Ооржак Баатарцол, который поделился радостью от посещения Тувы и пожелал тувинскому народу счастья и благополучия.

Подробнее...
05.05.2013 14:04 / Праздники
В Туве пасхальные торжества  проходят с участием большого количества верующих

Пасхальное богослужение в Воскресенском кафедральном соборе в Кызыле, которое провел Епископ Кызылский и Тувинский Феофан, прошло при стечение большого количества верующих. Служба впервые проводилась на трех языках – греческом, русском, тувинском. Днем 6 мая во дворе собора епископ Феофан устроил Пасхальный прием. Со светлым Воскресение Христовым православных жителей республики поздравил Глава Тувы Шолбан Кара-оол. «Ваше Преосвященство епископ Феофан! Дорогие земляки! От всей души поздравляю Вас с праздником Пасхи! Наш многонациональный народ, независимо от веры и этнической принадлежности, разделяет друг с другом радость важнейших религиозных праздников, – сказал премьер.

Подробнее...

Фоторепортажи

Открытие Постоянного представительства Республики Тыва в Улан-Баторе, 22 марта 2013 года

25.03.2013

Встреча Главы Тувы Ш.В. Кара-оола с этническими тувинцами Монголии (Улан-Батор, 22 марта 2013 г)

25.03.2013


Совместное заседание Советов Правительства РТ и Верховного Хурала РТ, 19 марта 2013 г.

19.03.2013


Празднование Масленицы в Кызыле

17.03.2013


Церемония вручения госнаград Республики Тыва, посвященная 91-ой годовщине образования МВД по РТ

15.03.2013

Выездное заседание в селе Эрзин по вопросам социально-экономического развития Тес-Хемского и Эрзинского районов республики, 13 марта 2013 года

14.03.2013

Встреча Главы Тувы Ш.В. Кара-оола с товаропроизводителями Тес-Хемского и Эрзинского районов республики, 13 марта 2013 года

14.03.2013

Церемония вручения государственных наград Республики Тыва

08.03.2013

Монгун-Тайгинский район, у горы "Ак-Баштыг"

06.03.2013

Х Красноярский экономический форум

26.02.2013

Закладка Аллеи памяти пожарным-десантникам, погибшим 6 июня 2012 года, в форме Ордена Мужества. Кызыл, 2012 г.

05.10.2012

Встреча Михаила Оюна, чемпиона Паралимпиады-2012

13.09.2012

Соревнования по национальной борьбе Хуреш в селе Шекпээр Барун-Хемчикского района, май 2012

01.05.2012


Бюджетную политику обсудили на совместном заседании советов Правительства и Верховного Хурала Тувы

30.10.2017

Глава Тувы поздравил работников Каа-Хемского угольного разреза с Днем шахтера

23.08.2013







 
Медээлер
RSS
15.01.2015
Иениң сагыш човаашкыны

Надя Рушева… Ооң дуга­йын билбес кижи бүдүн делегейде чок. А ону кандыг ие чаяап каанын база-ла улус билир. Бөдүүн тыва иениң чаңгыс кызы бүдүн деле­гейге чаш назынында ол хире алдаржый бээри ооң төрүттүнген салым-чаяанында, ону өстүрүп-кижизидип каан ада-иезинде.

Ажыкмаа Наталья Дойдал­овна… бо атты тыва кижи бүрүзү чоргаарал-биле адап чоруур. Мен 1983 чылдың күзүнүнге чедир-ле база ол атты дыңнааш, баштайгы тыва балериналарның бирээзи, салым-чаяанныг чурукчу уруг Надя Рушеваның авазы деп билир чораан мен. А кажан Москвага Наталья Дойдаловна-биле чоок таныжып, эдержип эгелээш, ол чүг- ле ховар талантылыг болурундан аңгыда, эң онзагай, буянныг кижилерниң бирээзи деп биле берген мен. 83-86 чылдарда аспирантурага өөренип тургаш, төрээн ием дег апарган Наталья Дойдаловнаның сагыш човаашкынын көрүп келбээн болзумза, меңээ база дыка-ла берге турган боор. Дыштаныр хүннерде, чамдыкта хүн-хүнү-биле-даа, ооң чанынга турарынга ынак турган мен. Ооң оожум чугаазындан, чаптанчыг каткызындан чер-черинде кижиниң сеткили эригип, чымчап келир. Соок хүннерде өрээ­лимге олурумда, «аңаа доңуп олурбайн, ном-дептериң ап алгаш, маңаа бижиттинип, аштанып-чемненип ал» деп телефоннап кээр. 

Улаштыр номчуур...
15.01.2015
Дөрткү эрге-чагырга байырлаан

Эрткен дыштаныр хүннерде Россияның Парлалга хүнүн Тываның массалыг информация  чепсектериниң ажылдакчылары ба­йырлап эрттирген. 

Байырлыг хуралды Тываның Чазак Баштыңы Ш.Кара-оол журна­лис­­терге база парлалга ажылдакчыларынга профессионал байырла­лы-биле байыр чедирип ажыткан. Дараазында парлалга болгаш теле­радиокомпания ажылдакчыларын: «Шын» солуннуң корреспондентизи А.Соянны Чазак Баштыңының өөрүп четтириишкини-биле, ААН «Тываполиграфтың» ажылдакчызы В.Ховалыгны, «Тувинская прав­да» солуннуң килдис редактору Е.Кривдикти, фотокорреспон­дент В.Шайфулинни, Чазактың парлалга албанының даргазы А.Ен­зак­ты Чазак Баштыңының Хүндүлел бижиктери-биле шаң­наан. Масса­­­лыг информация чепсектериниң шугумунга хөй чылдарда үре-түңнелдиг ажылы дээш Тывада билдингир алдар-аттыг хоочуннарны: Е.Д.Танованы, М.А.Хадаханэни, Т.П.Хертекти, Д.Д.Сотпаны, В.Б-Х.Монгушту, В.О.Куу­ларны, Л.Х.Иргитти, Ю.В.Сучков­ту, Р.В.Тас-оолду, А.И.Чымбаны, В.Ф.Чадамбаны, Д.Т.Дам­ба-Хууракты Тыва Рес­публиканың 100 чылынга тураскааткан юбилейлиг медальдар-биле шаңнаан.

Улаштыр номчуур...
15.01.2015
Россияның Парлалга Хүнүн таварыштыр Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң байыр чедириишкини

Тываның массалыг информация чепсектериниң хүндүлүг ажылдакчылары!

Силерниң профессионал байырлалыңар-биле чүректиң ханызындан чедирген байырывысты хүлээп ап көрүңер!

Россияның Парлалга хүнүн улуг чурттуң информастыг делгеминиң чаң­гыс аай чоруун болгаш Россияның хамаатыларының конституция езугаар кол эргелериниң бирээзи — сөстүң хостуунуң күүселдезин каттышкан күжениишкиннери-биле хандырып турар аңгы-аңгы мергежилдиг кижилер бөгүн демдеглеп турар.

Журналистика — социал харыысалгалыг база бир мергежилдерниң би­рээзи. Хөй-ниитиниң саналын хевирлеп тургузарының, сагыш-сеткилдиң болгаш мөзү-шынарның эртинелерин чыырының, өзүп орар салгалды кижизидериниң чугула чепсектери солун, радио, телевидение, Интернет болур. Тываның массалыг информация чепсектериниң ниити-российжи агымның аайы-биле сайзыравышаан, ниитилел-политиктиг турум чорукка болгаш бистиң хөй националдыг чонувустуң демнежилгезинге идиг бербишаан, рес­публиканың сайзыралынга көскү са­лыышкынны киирип, төрээн булу­ңунуң амыдыралында болуп турар болуушкуннарны чогуур үезинде болгаш улуг сонуургал-биле чырыдып турары өөрүнчүг.

Улаштыр номчуур...
15.01.2015
Чайынналчак чедиишкинниг болган

2015 чылдың эгези Тываның салым-чаяан­­ныг уругларынга «дүжүттүг» чыл кылдыр эге­лээн.  Чоокта чаа январь айның 9-11 хүн­­не­­ринде Санкт-Петербург хоорайга «Алые паруса» культура фондузунуң эрттиргени IV Бүгү-россия чергелиг салым-чаяанныг уругларның танцы-сам талазы-биле “Северное сияние”мөөрейи болуп эрткен. Аңаа рес­публикавысты төлээлеп, ат-сураа Россияда болгаш даштыкы чурттарда  билдингир «Эдегей» бөлүктүң бичии бөлүү киришкен. Ук мөөрейге Россияның аңгы-аңгы булуң­нарындан эң-не шылгараңгай 71 коллектив киришкен болгаш мөөрейниң түңнелинде бичии эдегейжилер эң-не тергиинин бадыткап, мөөрейниң 1-ги чергениң лауреады база мөөрейниң эң дээди шаңналы Гран-прини чаалап алганнар. Бичии эдегейжилерни башкызы Дирчин Айлана Вячеславовна 5 харлыындан эгелеп 4 чыл иштинде белеткээн. Олар Тываның Россияга каттышканының 100 чыл ою болгаш республика деңнелдиг хөй-хөй ба­йырлалдарны боттарының уран талантызы-биле каастап турарлар.

Улаштыр номчуур...
15.01.2015
«Межегей» хөмүр-даш уургайындан уругларга белек
Тыва —  каас-чараш бойдус чурумалы, чер адаанда чаштынып чыдар эгээртинмес казымал байлаа-биле онзагай чер. Ооң буурул дагларында Д.И. Менделеевтиң таблицазында кирип турар элементилер барык шуптузу үүже­­­лет­тинип мөөңнеттинген. Бистиң республиканың девискээринде алдын, мөңгүн суу, чес, хөмүр дээш, оон-даа өске ховар дээн казымал байлактар четчир болгаш артар. Бо ховар байлактың бирээзи хөмүр-дашты чүс-чүс чылдар дургузунда чүг­­­ле одалгага хереглээри-биле казып келген. А чоокку үеден эгелеп Россияда билдингир улуг үлетпүр бүдүрүлгези «Евраз» холдинг боттарынга хүлээнип ап, «Межегей хөмүр-даш» уургайын башкарып, ажылды боттандырып эгелээн.  Бо улуг бүдүрүл­­ге­­­ниң ажылдакчылары кожазында Кочетов школазынга Чаа чылдың бүдүүзүнде белек-селектиг аалдап четкеннер.
Улаштыр номчуур...
15.01.2015
«Төрээн чуртуң төөгүп берем» мөөрейниң түңнелдери
«Шын» солун Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылынга турас­каадып, «Төрээн чуртуң төөгүп берем» деп мөөрейни ТР-ниң Баштыңының грант-деткимчези-биле чарлаан турган. Киржикчилерниң болгаш материалдарның хөй болганындан ону түңнээр хуусаазы узай берген. 2014 чылдың декабрьның 23-те мөөрейниң жюри кежигүн­­нери тиилекчилерни илереткен. Мөөрейге ниитизи-биле алдан ажыг кижи ажылдарын чоруткан. Каш-ла чагаа утка-шынарының талазы-биле чегей болганындан солун арнынче  үнмейн барган. 55 ажылды редакция­ның корреспондентилери ажылдап кылгаш, чырыкче үндүр­­ген. Ол дээрге улуг ажыл дээрзин демдег­левес аргажок. Жюри кежи­­гүн­­­нери эң эки ажылдарны шилип тура, мөөрейниң кол негелдези — кижиниң сагыш-сеткилин, төрээн чуртунга ооң ынакшылын, чоргааралын көргүскен хууда сагыш-бодалдарын ханы утка-шынарлыы-биле илереткенин онзалай көрүп, шиитпирни  үн­­дүр­­ген. Тиилекчилеривис бо:
Улаштыр номчуур...
31.12.2014
Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Чаа Чыл таварыштыр байыр чедириишкини

Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!

Тываның хөй националдыг чурттакчылары!

Үнүп орар Чаа чыл-биле силерниңшуптуңарга чүректиң ханызындан ба­йыр чедирерин чөпшээреп көрүңер!

Эртип турар 2014 чыл республиканыңтөөгүзүнге онзагай черни ээлээн. Бистиң кижи бүрүзүнге ол Тываның болгаш Россия­ныңдемнежилгезиниң 100 чылыныңдемдээ-биле эрткен.

Юбилейниң байырлалынга белеткелдиң үш чылы бистиңамыдыралывыска онзагай, ханы утка-шынарны киирген. Юбилей бистиң чаңгыс чер-чурттугларывыстың эң эки шынарларын көргүскен, төрээн республиказының боттуг төөгүзү-биле таныжар арганы тывыспышаан, Тываның бүгү салгалдарын доңнаштырган. Бистиң байырлалывыска хөй санныг аалчыларның, хамыктың мурнунда Россияның Президентизиниңкиришкени Ада-чурттуң ниити төөгүлүг оруунга аныяк республиканың салыышкынын бедии-биле үнелеп турар улуг чуртка хамаарылгалыывысты онзагайы-биле медереп билир арганы биске тургускан.

Бистиң юбилейивистиң кол түңнели — ооң каттыштырыкчы улуг күштүг болганы.

Юбилейниң идеязы Тывага чарлаттынган Орус дылдың, националдар аразынга харылзааның, на­йыралдың болгаш бот-боттарын билчириниң дылының чылынга дүүшкек болган.

Улаштыр номчуур...
31.12.2014
Тыва Республиканың Дээди Хуралының Чаа Чыл таварыштыр байыр чедириишкини

Эргим чаң­гыс чер-чурттугларым!

Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) өмү­­нээзинден болгаш бодумнуң хуумдан силерге үнүп орар 2015 чыл-биле байыр чедирип тур мен!

Чаа чыл — бистиң кижи бүрүзүнге онзагай байырлал. Бодувустуң хуу амыдыралывыска чогумчалыг өскерлииш­киннерни, төрээн респуб­ликавыстың болгаш ниити Россияның бүзү­­релдиг сайзыралын ооң-биле холбаштырып турар бис. Юбилейлиг чылда Тыва хары угда үш улуг байырлалды — Тываны (Урянхай крайны) Россияның хайгааралынга алганының 100 чылын, бодунуң найысылалы — Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылын болгаш Россия Федерациязының составынга Тыва Арат Республиканың эки тура-биле каттышканының 70 чылын демдеглээн. Эртип турар чылда Тываның чаагай чоруу дээш эки ажылдаан бүгү кижилерге, моон соң­гаар-даа ооң хөгжүлдезинге киржиринге белен ишчилерге өөрүп четтириишкинни илередири кү­зенчиг. Ооң түңнели көскү-дүр. Регионда чаа-чаа школалар, уруглар садтары, спорт тудуглары көстүп келген, он-он километр автомобиль оруктары септеттинген. Тываның найысылалы чаарттынган — ында дыштаныр болгаш хөглээр черлер көвү­дээн. 

Улаштыр номчуур...
31.12.2014
Эргим сибирьжилер!

Үнүп орар Чаа чыл-биле силерге сеткилим ханызындан байыр чедирип тур мен!

Эртип турар чылдың сөөлгүхонуктарында эң чугула бо­луушкуннарны кезээде сактыр болгаш түңнелдерни  үндү­рер бис. 2014 чыл бөдүүн эвес болган, геополитиктиг халдаашкыннарга бистиң чуртувус төлептиг харыылап, бодунуңхамаатыларының эрге-ажыктарын быжыы-биле камгалап шыдаан. Россия XXII кышкы Олимпий оюннарын эрттирген, чаалап алган медальдарның талазы-биле эңчедиишкинниг болган бис, Сибирьниң федералдыг округунуң спортчулары ниити команда тии­лелгезинге улуг салыышкынны  киирген. Сибирьниң регионнарынга бо үе шылгалданың чылы болган. Бергелер турза-даа, үлетпүр        бүдүрүл­­гези өзүп, социал болгаш транспорт инфраструктуразының объектилери туттунуп, инвестиция төлевилелдери күү­­сеттинип турган. Чедип алдынган бүгү чүүлдер дээрге силерниң идепкейлиг киржилгеңер-дир. 2015 чылда Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 70 чылын демдеглээр бис. Сибирьжи дайынчыларның маадырлыг чоруктарын болгаш тылдың ишчилериниң эрес-шудургу ажыл-ижин кажан-даа утпас бис, бистиң тайбың келир үевис дээш амы-тынын бергеннер биске кажан-даа уттундурбас.

Улаштыр номчуур...
31.12.2014
Тыва Республиканың хүндүлүг чурттакчылары!

Тыва Республиканың хүндүлүг чурттакчылары!

Үнүп орар Чаа чыл-биле болгаш Христостуң төрүттүнгени-биле чүректиң ханызындан чедирген байырымны хүлээп ап көрү­­ңер! Ол байырлалдар кажан-даа онзагай, өг-бү­­лениң чылыг чоруу-биле, төрел болгаш чоок кижилерниң ынакшылы-биле  бисти бүргеп чоруур. Эртип турар чыл биске эң эки чүүлдерни, аайлажыышкыннарны болгаш хуу чедиишкиннерни арттырган. А Чаа чылда ыдыктыг кү­­зелдеривис бүдер, өөрүшкү болгаш аас-кежии элбек болур! Бистиң бүгү эгелээшкиннеривиске болгаш кылган чүүлдеривиске чедиишкин келир болзун, тодуг-догаа чорук немешсин, чогаадыкчы чаа идеяларывыс амыдыралга боттаныр болзун! 2015 чыл республиканың чурттакчы    бүрүзүнге депшилгелиг хөй-хөй саналдарны болгаш оларны шиитпирлээриниң аргаларын, чедиишкинниг ажыл-херектерни болгаш күүсеттинген планнарны өргүүр болзун! Бистиң күзел-чүткүлдеривиске бот-ботта­рывыска ачы-дуза, сырый каттыжыышкын болгаш чаагай сеткил каттышсын!

Чаа чыл-биле!

Тыва Республиканың Хөй-ниити палатазының даргазы  Х. Монгуш.

Улаштыр номчуур...
31.12.2014
Чаа Чылда уруг бүрүзүнге белек

Декабрь 26-да «Найысылал» арт-төпке ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы Чаа чылдың елказын эрттирген. Аңаа ажылдакчыларның ажы-төлүнден аңгыда, Украинадан бичии 4 харлыг Мирослав Узденевту база чалаан. Уругларның кеткен хептериниң янзызын чүү дээр: челээш өңнерлиг, янзы-бүрү кылаңнааштар ажыглап тургаш даараан бир-ле тускай маскарад хептиг, чок-ла болза, бир амытан, азы бир тоол маадыры дээш-ле баар. ТР-ниң күш-ажыл болгаш социал политика сайыдының оралакчызы Елена Саая уругларга болгаш чыылганнарга Чаа чылдың байырын чедирген. Амгы үеде Мирославтың авазы, ачазы, кырган-авазы Кызылдың хоочуннар бажың-интернадында чурттап турар. Чаа чылда Мирослав Кызылдың 5 дугаар уруглар сады барып эгелээрин улуг өөрүшкү-биле ооң авазы Алина Полетаева чугаалады. Бичии Мирослав уруг­лар-биле кады каас-чараш «хептиг» Шиви долгандыр ырлажып, аажок солун үени эрттирген. Соок-Ирейниң холундан белек алыры чаштарга уттундурбас болуушкун дээрзи билдингир.

Улаштыр номчуур...
31.12.2014
Чылдың тергиинненри

Улусчу чогаадылга бажыңынга  декабрь 27-де «Спортчу элита» деп ба­йырлал эрткен. Аңаа спорттуң янзы-бүрүхевирлеринге алдаржаан олимпий, сурдолимпий, паралимпий оюннарныңтергииннеринге, тренерлерге, хоочуннарга болгаш спорттуңхөгжүлдезинге үлүг-хуузун кииргеннерге күрүне шаңналдарын тывыскан. ТР-ниңБаштыңы – ЧазааныңДаргазы Шолбан Кара-оолду сценаже башкарыкчылар чалапты.

“Спортчулар бодунуң чүт- күлдүү-биле, бедик тура-соруу-биле бедик чедиишкиннерни чедип ап турар. Силер  чон мурнунга, аныяк-өскенге үлегер-чижек болуп турар силер. Сочи хоорайга паралимпий оюннарынга Россия медальдар талазы-биле 1-ги черни ээлээни дээрге маадырлыг чорук-тур. Кадык кижилер олардан өөренип, тиилелгеже чүткүлүнүлегерге алыр ужурлуг бис. Тывадан паралимпий оюннарның чемпиону Михаил Оюнга канчап чоргаарланмас бис. Чылдан чылче спорт тудугларын тудуп турарывыс дээрге, келир үеже көрүжүвүс болгаш аныяк-өскенге эки байдалдарны тургузуп турарывыстың бадыткалы-дыр. Каа-Хем суурга улуг спорт комплекизин тудуп алыр болзувусса, спортчу чедиишкиннеривис база бир бедик чадаже көдүрлүр дээрзинге бүзүрелим улуг. Спорт оран-саваларының көвүдеп турары — республиканыңчедиишкиннериниң магадылалы. 

Улаштыр номчуур...
30.12.2014
Оюн -тоглаа, ыры-шоорлуг Чаа Чыл келди!

Декабрь 25-те В.Көк-оол аттыг Национал театрга рес­публиканың кожуун бүрүзүн төлээлээн тергиин өөредилгелиг, хөй чедиишкиннерлиг уруглар Тываның Баштыңының елказынга чыглып келген.   Чаңчыл езугаар  чылдың төнчүзүнде республиканың   онза чедиишкиннерлиг 7 хардан 14 харга чедир школачылары Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң уругларга елказынче  чалалганы алыр аас-кежиктиг болуп турарлар.  

Национал театрның ийиги каъдында уругларга янзы-бүрү оюннар шөлчүгештерин организастаан. Каас-чараш  идик-хептиг, маскарад кос­тюмнарлыг оолдар, кыстар оюннарга киржип, амданныг, чигирзиг «шаңналдарны» ойнап ап турганнар. Бир булуңда уруглар кажыктаан, өскезинде хол басчып күжүн шенешкен, боулинг шарларларын октап турарлары-даа эңмежок.Тергииннерге шаңналдар тыпсырының мурнунда уруг­ларга «Күске бүрүзү быштакка ынак» деп чаа шииниң баштайгы көргүзүүн уруг­ларга бараалгаткан. Шии уругларны эп-найыралга, ынакшылга, мөзү-бүдүштүг, хүндүткелдиг болурунга кижизидип турар. Уруглар шии­ни аажок сонуургап, адыш часкап, өткүт, хөглүг каткызы-биле хүлээп алган. Шии төнген соонда чыыл­ган бичии аалчыларны ба­йырлалдың кол маадыры — Шиви чанынче чалаан.

Улаштыр номчуур...
30.12.2014
Кайгал-оол Ховалыг: «Эрте бурун өгбем ыры — Хөөмей»

Россияның алдарлыг артизи, Тываның Улустуң хөөмейжизи К.К.ХОВАЛЫГ-биле бистиң коррес­пондентивис Чаа чыл бүдүүзүнде ужурашкаш, «Шынның» номчукчуларының сонуургааны айтырыгларга харыылап бээрин дилээн. Оларның аразынга болган чугааны мооң адаан­да парладывыс.

— Чоокта чаа эрткен «Көшкүн хөөмей» шуулганының «Хөөмейим кагбас-ла мен» деп түңнел концертинге силерниң ыры-шоор, хөөмей-сыгыдыңарны дыңнааш, магадап олурдум, улам ындынын ап бар-ла чыдар салым-чаяаныңар күштүг-ле-дир, Кайгал-оол Ким-оолович, орус чон болза, ону «ийиги тыныш ажыттынганы ол» дижир ийик бе?

— Четтирдим (каттырбышаан, уламчылады.Ред). «Хүн-Хүртү» база-ла чаа чанып келгенивис ол турган чүве. Чер-чуртче чанып, эш-өөрнүң, чонувус­туң мурнунга үнүп кээрге, ала-чайгаар сагыш-чүрек ындынналы бээр, ынчангаш ындыг боор.

Улаштыр номчуур...
30.12.2014
Чаа Чылды өске чурттарда канчаар байырлап турарыл?
Италияда Чаа чылды январь 6-да демдеглээр. Бо дүне хуулгаазын, энерел сеткилдиг Бефана фея итальяннарның бажыңнарын эргий кезиир. Ол «алдын дүлгүүрү»-биле бажың­нарның эжиктерин ажыткаш, бичии уругларның өрээлинде каминде азып каан уктарынче белектерни киир суп каар. Итали Соок-Ирей – Баббо Натале. Италияның чурттакчылары чаа үнүп орар чылда бүгү-ле эрги эт-септен адырлырга эки деп санаар. Ынчангаш олар эрги илиирлер, сандайлар дээш, өске-даа эт-септи соңгаларындан октаар чаңчылдыг. Чаа чыл столунга албан тоорук, чечевица, виноград турар ужурлуг. Ол дээрге узун назынның, кадыкшылдың, байлакшылдың демдектери болур.
Англияга 1843 чылда ба­йырлыг ажык чагаа (открыткалар) солчур чаагай чаңчыл тывылган. Чаа чылдың бүдүүзүнде  уруглар стол кырынга тавак салып каарга, эртенинде англи Соок- Ирей — Санта Клаус оларга белээн сөңнээр. Идиктер иштинче англичаннар элчигенниң ынак чиир чеми — сигенни суп каар.
Улаштыр номчуур...