Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Войти    

Главная

Главное


План праздничных мероприятий, посвященных празднованию Дня Республики Тыва

День Республики Тыва был утвержден как государственный праздник законом республики №143 от 12 февраля 1999 года «О праздничных днях Республики Тыва». В республике этот день является выходным.

Подробнее...

Новости

RSS
12.08.2013 14:27 / Энергетика
Тува поднимет перед Минэнерго РФ вопрос об ответственности собственников коммунальной и энергетической монополии
 Полномочный представитель Президента России в Сибирском федеральном округе Виктор Толоконский в ходе своего очередного визита в Туву 8-9 августа высказал ряд критических замечаний в адрес собственников ОАО «Кызылская ТЭЦ» (Енисейская ТГК) и ОАО «Тываэнерго» (ОАО «МРСК Сибири»). Сегодня, чтобы подключить к электро- или теплосетям один небольшой многоквартирник приходится идти на поклон к инженеру ресурсного предприятия. Только в этом году в Кызыле подключения ждут 12 новостроек. Всем отказано. «То, что годами ТЭЦ не выдает разрешения на подключение к теплу крохотного объема нового жилья – это ни в какие рамки не укладывается. Это не правильно! И не законно! Я могу понять, что бизнес может не видеть в Кызылской ТЭЦ  источник своего роста. Но любой собственник обязан обеспечивать надежное теплоснабжение и потребности растущего города, - сказал на расширенном заседании в Кызыле Виктор Толоконский. - Я понимаю, если бы руководство ТЭЦ сказало: у меня нет мощности, на какой-нибудь крупный металлургический завод, которому нужно 100 мегаватт. 
Подробнее...
12.08.2013 13:33 / Муниципалитеты
	В  Кызылском районе Тувы  в рамках губернаторского проекта «Одно  село – один продукт»  открылся  центр досуга

Первым полноценно реализованным проектом в рамках губернаторской программы «Одно село – один продукт» в Кызылском районе республики стал досуговый центр с теннисным залом, открытый молодым предпринимателем Владимиром Бадый-оолом. Учреждение торжественно распахнуло свои двери в субботу, 10 августа. Заместитель председателя администрации Кызылского района по экономике и имуществу Алдын-Мерген Ховалыг отметил, что молодой предприниматель сдержал свое обещание, все работы выполнил в срок. Это позволяет надеяться, что центр будет работать без сбоев, предоставлять качественные услуги населению. До конца 2013 года в районе   реализуют еще восемь инициатив в рамках губернаторского проекта «Одно село – один продукт».

Подробнее...
12.08.2013 11:30 / Экономика
Полпред Президента РФ и Глава Тувы представят  федеральным властям обновленную программу развития региона

Полпред Президента РФ по Сибирскому федеральному округу Виктор Толоконский 9 августа завершил рабочую поездку по Туве совещанием с руководством республики по узловым проблемам социально-экономического развития и подготовки объектов коммунальной сферы к зиме. На совещании, которое вел глава Тувы Шолбан Кара-оол, были заслушаны доклады о положении дел в экономике, финансах, социальной сфере и жилищно-коммунальном хозяйстве республики. Оценивая выступления вице-премьеров и министров регионального правительства, а также собственные впечатления от поездки, полпред заявил, что еще больше укрепился в понимании необходимости совершенно иных, чем принятых на федеральном уровне сейчас, подходов к организации федеральной помощи социально-экономическому подъему Тувы. Иначе, убежден он, при всем старании движения вперед не будет. 

Подробнее...
10.08.2013 11:23 / Праздники
Глава Тувы  и спикер парламента республики поздравили  строителей с профессиональным праздником

Глава Тувы Шолбан Кара-оол и Председатель Верховного Хурала Кан-оол Даваа поздравили строителей с профессиональным праздником. В обращении руководителей к людям самой мирной профессии говорится: «Уважаемые труженики и ветераны строительного комплекса Тувы! Примите самые искренние поздравления с профессиональным праздником – Днем строителя! Этот знаменательный для вас день вы отмечаете в разгар строительного сезона, внося своим неустанным трудом достойный вклад с социально-экономическое развитие родной Тувы в подготовку к 100-летнему юбилею единения России и Тувы 100-летию города Кызыла.

Подробнее...
09.08.2013 19:58 / Общество
Виктор Толоконский и Шолбан Кара-оол посетили археологический лагерь «Долина царей»
Сегодня, 9 августа, полпред Президента РФ в Сибирском федеральном округе Виктор Толоконский и глава Тувы Шолбан Кара-оол побывали в международном археологическом лагере «Долина царей» на территории Пий-Хемского района, где сосредоточено большое количество древних скифских захоронений. Напомним, здесь в этом году открылся третий сезон экспедиции Русского географического общества по маршруту предполагаемой железной дороги Кызыл-Курагино. Проект студенческого археологического лагеря, инициированного президентом РГО Сергеем Шойгу, стартовал в июне 2011 года. Школу экспедиции за два прошедших летних сезона прошли сотни волонтеров из самых разных стран мира. В этом году на раскопках работают более 1500 человек. В информационном центре Виктору Толоконскому волонтеры подробно рассказали о своей работе. В теплой атмосфере прошла встреча со студентами.
Подробнее...
09.08.2013 14:45 / Визиты
Туву посетил Генеральный консул ФРГ в Новосибирске

В Туве с официальным визитом побывал генеральный консул Германии в Новосибирске Найтхарт Хёфер-Виссинг. Дипломат, вступивший в должность консула по Сибири в сентябре 2011 года, впервые посетил Туву, поэтому программа его двухдневного визита носила скорее ознакомительный, чем деловой характер. Тем не менее, как завил консул на состоявшейся сегодня встрече с вице-премьером Тувы Артуром Монгалом, короткая поездка в республику оказалась не только познавательной, но и достаточно плодотворной.

Подробнее...
09.08.2013 11:41 / Муниципалитеты
Виктор Толоконский: «Я впечатлен масштабами коммунального строительства, развернутого в Туве»
 Об этом полномочный представитель Президента России в Сибирском федеральном округе Виктор Толоконский заявил во время рабочего визита в поселок Хову-Аксы Чеди-Хольского района Тувы после подробного ознакомления с ходом строительства современной котельной, которая должна заменить аварийную ТЭЦ. Как отметил полпред: «Масштабы развернутых строек по коммунальному обеспечению серьезно впечатляет.  
Подробнее...
09.08.2013 11:32 / Общество
В Туве создадут единый расчетно-кассовый центр по сбору коммунальных платежей
Для централизации всех операций по сбору платежей за услуги ЖКХ в Туве будет создан единый расчетно-кассовый центр. Вопросы его организации обсуждались на этой неделе рабочей группой при правительстве республики, сформированной по распоряжению главы Тувы Шолбана Кара-оола. Как сообщил министр промышленности и энергетики РТ Роман Кажин-оол, которому поручено возглавить группу, план создания центра коммунальных платежей преследует несколько целей - наладить четкую и прозрачную систему расчетов, повысить качество обслуживания населения, снизить издержки по обработке платежей, обеспечить полноту сбора платежей и целевое использование средств, полученных от оплаты за жилищно-коммунальные услуги. Жители Тувы увидят конечный итог создания центра в виде, во-первых, единой квитанции на оплату всего спектра коммунальных услуг, и это уже огромный социальный прогресс. Во-вторых, у них появится возможность оплачивать счета любыми удобными способами – наличными в кассы центра, через банки и терминалы, посредством Интернета и даже сотового телефона.
Подробнее...
08.08.2013 16:22 / Культура
В Туву съедутся мастера валяния войлока из России и зарубежья

Зарубежное представительство на IV международном фестивале войлока в Туве в 2013 году, кроме его завсегдатая - Монголии, дополнят Казахстан, Киргизия, США, Турция и Япония. Сегодня Министерство культуры РТ, являющееся организатором одного из самых ярких в России фестивалей традиционных ремесел, анонсировало предварительный состав участников и программу праздника, который откроется 14 августа в столице Тувы – городе Кызыле, на центральной площади. Правда, активно участвовать в экзотическом форуме будут не все из иностранных новичков, отмечают организаторы. К примеру, делегации из США и Японии пока решили ограничиться только ознакомлением с необычным событием. Но остальные подготовились к событию основательно. Киргизские, казахские и монгольские мастера привезут свои изделия из шерсти и фильца, поделятся в ходе мастер-классов секретами национальных технологий. Представители Турции участвовать в конкурсах ремесленников не будут, зато выступят в научной части фестиваля с обширным докладом о традициях и тонкостях этого искусства в стране полумесяца.

Подробнее...
08.08.2013 15:03 / Строительство
Виктор Толоконский ознакомился с ходом строительства в Кызыле новой автодороги и объектов по программе повышения сейсмоустойчивости

Полномочный представитель Президента РФ в Сибирском федеральном округе Виктор Толоконский сегодня с двухдневным рабочим визитом прибыл в Туву. Сразу после прилета с главой республики Шолбаном Кара-оолом они посетили важнейшие объекты города Кызыла – автомобильную дорогу, пролегающей по улицам Магистральная и Шахтерская, а также строительную площадку, на территории которой возводится жилье по программе повышения сейсмоустойчивости. Масштабная реконструкция одной из главных автодорог города Кызыла проводится по инициативе главы региона в рамках подготовки к празднованию в будущем году 100-летия единения Тувы и России. 

Подробнее...

Фоторепортажи




Парад в честь 76-ой годовщины Победы в Великой Отечественной войне в г. Кызыле, 09.05.2021.


В Туве прошел V Республиканский слет «Рабочие профессии ХХI века»


Глава Тувы пообщался в очередях с пенсионерами Тандинского района


Глава Тувы поздравил энергетиков с профессиональным праздником на торжественном собрании





 
Медээлер
RSS
25.08.2014
Улуг назылыг кижилерже кичээнгей — чаагай эгелээшкин-дир

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол улуг назылыг хамаатыларны бирги ээлчегде хүлээп алырының дугайында нормативтиг актыны ажылдап кылырын дааскан.

Хоочуннарны хүндүлээр, оларның кылган ажыл-херектерин үнелээр чорук — тыва улустуң эрте-бурунгу чаңчылы. Келир салгалынга хөй чүүлдерни кылып берген хоочуннар амгы үеде боттары сагыш салыышкынны манап турар болгай. Күш чок кижилерге, ылаңгыя назылап кырааннарга хумагалыг хамаарылга — ниитилелдиң моральдыг чоруунуң бадыткалы. «Бо саналдың канчаар боттанырын көрүксээрим аажок, кижиге аажок чугула чүүл-дүр. Назы-хары улгады берген кижилер дээрге, олардан арга-сүме алырынга чугула чон-дур, оларның-биле чүнү-даа чугаалажып, санал-оналын айтырып болур. Бир эвес албан-дужаал ээлээннер кижилерни ынчаар билип чоруур болза, ол кончуг эки-дир»--деп, Россияның Улус ажыл-агыйы болгаш күрүне албанының академиязының күрүне эрге-башкарылга факультединиң кафедра эргелекчизиниң оралакчызы Александр Балобанов чугаалаан.

Улаштыр номчуур...
21.08.2014
Күрүне тугунуң хүнү-биле!

Россияның Күрүне тугунуң хүнү — август 22

Тыва Республиканың хүндүлүг чурттакчылары!

Бистиң чуртувуста эң чугула байырлал — Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнү-биле силерге байыр чедирип тур бис!

Россияның тугу — ол дээрге бистиң күрүневистиң аңгы-аңгы сөөк-язылыг, шажын-чүдүлгелиг, политиктиг туруштуг болгаш культура чаңчылдарлыг кижилерниң чаңгыс демниг чоруун көргүзүп турар эң кол демдектериниң бирээзи болур. Ол Россияның кайгамчык төөгүзүн, ооң шериг күчүзүн болгаш угаан-бодалының эң байлак салгалын, чаңгыс чер-чурттугларывыстың өндүр, улуг чедиишкиннерин болгаш эрес-маадырлыг чоруктарын илередип турар. Ол дээрге  катап тургустунуп турар Россияның социал болгаш политиктиг турум чоруунуң демдээ-дир. Бөгүн Күрүне тугунуң ак, көк, кызыл өңнери чаа, хостуг Россияны болгаш ооң чечектелиишкининге бүзүреливисти илередип, бистиң кижи бүрүзүнге патриотчу эң эки хөөннү киирип, улуг Төрээн чуртка ынакшылга бисти каттыштырып турар. Россияның тугу улуг чурттуң аажок делгем девискээрин көргүзүп турар. Бо чылын бүгү российжилер-биле кады бистиң чаа чаңгыс чер-чурттугларывыс — Крымның болгаш маадыр хоорай Севастопольдуң чурттакчылары, Күрүне тугунуң хүнүн бир дугаар демдеглээрлер.

Улаштыр номчуур...
21.08.2014
Хүндүткели онзагай

Россияның ак, көк, кызыл өңнерлиг күрүне тугу көзүлбес чер бөмбүрзекте бөгүн чок деп чугаалап болур. Бистиң чуртувустуң күрүне тугу Соңгу-Доштуг океанның дүвүнде безин чалгып чыдар. Делегейниң кайы-даа девискээринге Россияның үш өңнүг тугунуң киискип чорууру— бистиң күрүневистиң күчү-күжүнүң херечизи.

Ак, көк, кызыл өңнерлиг тукту эң-не баштай 1667 чылда Орел аттыг орус шериг кораблинге көдүрген. Чүгле харын ол тукту бо корабль үр эвес эдилээн, үш чыл болганда ону Степан Разинге баштаткаш, тура халыышкын кылган орус тараачыннар өрттедипкен деп төөгү дыңнадыгларында демдеглээн. Орус күрүнениң сүлде демдектериниң бирээзи кылдыр бо тукту доктааткан кижи—Петр I хаан. Садыгжы корабльдарга ак, көк, кызыл өңнүг туктарны азып алгаш чорууру албан дээрзиниң дугайында чарлыкты 1705 чылдың январь 20-де бо хаан үндүрүп, ол кандыг хевирлиг болурунуң чуруун боду чурааш, каяа кандыг өңнүг боорундан безин айтып каан. Эң адаанда кызыл туктуг дилиндек — эрес-маадырлыг, төлептиг мөзү-шынарның, ортузунда көк өңнүг дилиндек — чаагай, чөптүг сагыш-сеткилдиң, эң кырында ак өңнүг дилиндек сагыш-сеткилдиң арыг-чаагайының илергейи деп санап турар. Россияның тугунуң өңнериниң утказынга хамаарыштыр албан-езузунуң-даа болгаш өске-даа чаңгыс аай тайылбыр чок, ынчалза-даа билдингир тайылбырлар эрес-маадырлыг чорук, эки сеткил, чуртунга ынакшыл-биле холбаалыг.

Улаштыр номчуур...
21.08.2014
Найысылалдың чугула объектилеринде

Тываның Баштыңының ажыл-албаны

Тываның Баштыңы ажыл хүнүнүң ийиги чартыында Кызыл хоорайның тудуг шөлдеринге болгаш найысылалдың чугула объектилеринге чораан.

Ол тудугжулар-биле, бодунуң оралакчылары-биле болгаш мэрияның удуртулгазы-биле кудумчуларны чадаг эргип кезээн. Ол хыналда Улусчу чогаадылга бажыңындан эгелээн. Тудугжуларның ажылын кичээнгейлиг көргеш, ону кылып турар кижилер шалыпкын апарган дээрзин демдеглээн. Бажыңның даштыкы хевирин каастаары, кудумчуга электри чырыын тургузары дээн ышкаш ажылдар чоруп турган. Доозар мурнунуң ажылын боттандырып тургаш, чамдык чугула чүүлдерни эрттириптер чадавас дээн сезиг-биле, ону онза контрольга алырын тудуг сайыды Александр Свинцовка дааскан. Кызыл партизаннар кудумчузу-биле чорааш, Тываның Баштыңы «Восток» КХН-ниң орукчулары-биле ужурашкан. Кол кичээнгейин Енисейниң эриинче угландырган, уран чүүл мастерскаяларының болгаш тыва аъш-чем белеткээр ресторанның тудуунуң чоруп турар байдалы-биле танышкан. «Азияның төвү» комплекстиң девискээринде ажылдар доостур чоокшулаан. Мрамор даштарны черде салган, 20 шивини олурткан. Даши Намдаковтуң төлевилелин езугаар «Хаанның аңнаашкыны» скульптураны тургускан. Чоокку үеде «Азия төвү» чаа обелиск Кызылга чедип кээр. Шолбан Кара-оол комплекстиң девискээриниң архитектурлуг овур-хевириниң дугайында айтырыгны тудугжулар-биле сайгарган.

Улаштыр номчуур...
21.08.2014
«Өг-бүле бүрүзүнге — дээди эртемниг уруг»

Губернатор төлевилели

Бо чылын дээди өөредилге черлеринче Тывадан чеже доозукчу кирип алганын база ооң түңнелдерин билип алыр сорулгалыг ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем яамызының кадрлар белеткелиниң болгаш профессионал өөредилге салбырының консультантызы Ольга Дуюнгаровна Очур-биле баш бурунгаар дугурушкаш, ужуражып чугаалаштым.

 «Өг-бүле бүрүзүнге — дээди эртемниг уруг» деп губернатор төлевилели ажылдап эгелээн болгай, профессионал өөредилге черлеринче доозукчуларның киирилдези бо чылын өске чылдарга бодаарга, онзагай болган боор аа?

— Республиканың киирилде комиссиязы дээди өөредилге черлеринче тускай көрдүнген олуттарны  «Өг-бүле бүрүзүнге — дээди эртемниг уруг» деп губернатор төлевилелге дүүштүр чоруткан. Төлевилелди боттандырары-биле база Тываның доозукчуларынга кадрлар белеткели дээш тускайлаан чагыг езугаар Россия Федерациязының  64 дээди өөредилге черлеринче 871 бюджеттиг олутту, ооң иштинде ТКУ-га 95 олутту база Тыва Республикадан дашкаар 63 дээди өөредилге черлеринче 776 олутту аңгылаан. Абитуриентилер аразында эң-не улуг конкурс медицина, педагогика, юридиктиг, экономиктиг өөредилге черлеринге болган.

Улаштыр номчуур...
21.08.2014
Кымнар кандидаттар болганыл?

Соңгулдаларга уткуштур

Тус черниң парламентизинче чүткүп турар чеди партияның бежи херекке онаажып чораан кандидаттарын эрттирерин оралдашканнар.

Мурнуку чыыштың Дээди Хуралының соңгулдаларынга деңнээрге, бо чылын хоойлужудулга хуралынче чеди партия кордап турар. Оларның аразында — «Чаңгыс демниг Россия», «Чөптүг Россия», РФКП, «Россияның патриоттары», «Россияның коммунистери», РЛДП болгаш «РПР-Парнас» кирип турар. Киржикчилерниң санының өзүп турары политиктиг чижилгеге болгаш демократияны сайзырадырынга эки болуп турары билдингир. Бүрүн эргелери дооступ турар Хуралда чүгле ийи политиктиг күштер — «Чаңгыс демниг Россия» биле 2010 чылда парламентиге чүгле ийи депутат киирип алган «Чөптүг Россия» бар турган болгай. Бо чылдың сентябрь 14-те соңгуурувус парламентиниң кандидаттары шынар талазы-биле кандыг составтыг болуп турарыл? Ол дугайын «ФедералПресс. Сибирь» агентилелдиң материалдарында бижээн.

Улаштыр номчуур...
19.08.2014
Эрзин кожуун Наадымын байырлаан

КИРЕРИНИҢ ЧАЛАЛГАЗЫ

Кызыгаар чоогунда Эрзин кожуунче кирер оруктуң аксында «Кудай эжиин» тургускан. Ооң ажыдыышкыны август 16-да болган. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Эрзин кожууннуң наадымынга киржип чорааш, ооң ажыдыышкынын база сонуургап көрген. Ол хаалганы чөөн чүктүң будда архитектуразының негелдезин езугаар туткан болгаш улуг ужур-уткалыг болуп турар.  Буддизмде, өске-даа шажын-чүдүлгеде, «кудай эжии» дээрге чүдүлгелиг кижиниң бурган-биле харылзаазын, көзүлбес ыдыктарга дегенин көргүзер.

«Кудай эжиин» Эрзин суурдан 25 километр черде тургускан. Ол чаа тудугну кылыры-биле федералдыг оруктуң эң нарын участогунуң бирээзин шилип алган. Аңаа орук чиңгелеп кээр, даштар орукту ийи таладан хөме ап келген, чамдыкта ол черлеп чорууру берге апаар. Эрзин кожууннуң чагыргазының баштыңы Роман Шинин чолаачы кижиниң мурнунга көстүп келген «Кудай эжии» кижи амыдыралы эң үнелиг деп чүүлдү база катап сагындырар деп чугаалап турар.

Улаштыр номчуур...
19.08.2014
Моолда тыва ивижилер

Август 15-те Алдан-Маадыр аттыг Национал музейге Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институду биле Моолдуң эртем академиязының төөгү институдунуң эртемденнериниң кады ажылдаан эртем экспедициязының отчеттуг таныштырылгазы болган.

ТГШИ-ниң директорунуң хүлээлгезин күүседип турар М.М-Б.Харунова Моолда Хубсугул аймактың Цагаан-Нуур сумузунуң цаатан-ивижилеринге (цаатаннар – моолдап ивижилер дээн) чедип чораан эртемденнериниң ажылының дугайында илеткээн. Ужуражылгага ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем сайыды К.А.Бичелдей, ТГШИ-ниң эртемденнери, Моолдуң эртем академиязының төөгү институдунуң директору С.Чулуун база ол институттуң аныяк эртемденнери,  массалыг информация чепсектериниң журналистери болгаш эртемге сонуургалдыг аалчылар кээп киришкен. С.Чулуун «Моолдуң цаатан-тывалары: төөгүзү болгаш амгы үези» деп илеткелин арыг тыва дылга чугаалааны сонуурганчыг болган.

Улаштыр номчуур...
18.08.2014
«Кидисте амыдыралдың хээлери»

Тывада байырлал

Республиканың бир онзагай байырлалы «Кидисте амыдыралдың хээлерин» чылдың-на августуң ортан үезинде эрттирери чаңчылчаан. Тывада болуп турар кидис байырлалы Азияның көшкүн чоннарының сонуургалын оттуруп турар дээрзи мында чедип келген аалчылардан көскү. Аңаа Кыргыстандан, Бурятиядан, Красноярск крайдан, Алтайдан, Башкортостандан, Кемероводан, Хакасиядан болгаш Моолдан 54 аалчылар болгаш республиканың чону киржип чедип келген.

ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчызы Сергей Огнев, культура сайыды Вячеслав Донгак болгаш көдээ ажыл-агый сайыды Самойлов Монгуш байырлалдың ажыдыышкынынга чылыг сөстерни чугаалап, байырны чедирген. Дүк салыр  мөөрейлерниң эге көргүзүүнде Сергей Огнев, Вячеслав Донгак болгаш Самойлов Монгуш олар дүктү савааштаарын тыва езу-биле кылганы солун. Улуг-бичии көрүкчүлер диңмиттии-биле адыш часкап турду. Байырлалдың оюн-көргүзүүнге Национал театрның артистери болгаш республиканың кожууннарындан салым-чаяанныглар танцы-самчылары киришкен. Ырак-чооктан келген аалчылар боттарын таныштырып, кидистен кылган национал хептери-биле байыр чедириишкинниг үнүп турду. Эрте-бурунгу езу-чаңчылдарын камгалап арттырган Тыва чурту хамык чоннуң сонуургалын сорунзалаан.

Улаштыр номчуур...
18.08.2014
Дмитрий Медведев ат салган

Россияның Чазаа Тывага кадет училищезин ажыдарының дугайында албан-езузунуң шиитпирин хүлээп алган.

РФ-тиң Чазааның Даргазы Дмитрий Медведев төлевилелин РФ-тиң Камгалал яамызының тургускан айтыышкынга атты август 9-та салган. Ооң дугайында РФ-тиң Чазааның парлалга албаны дыңнаткан.

Тюменьде ындыг училищени эде организастаарының — ону «Президентиниң Кызылда кадет училищези» кылдыр тускайлаарының хевири-биле тургустунар деп дыңнадыгда айтып турар, ол федералдыг казна албан чери эрге-байдалдыг болур. Чаа училищениң күрүне бүрүт келин 2 айның дургузунда боттандырарын Камгалал яамызынга дааскан. Өөредилге чериниң штат саны 108 хамааты кижилер, 150 сургуул болур. Айтыышкын үнген хүнден алды айның дургузунда училище ажылдап эгелээр ужурлуг.


Улаштыр номчуур...
18.08.2014
Аныяк кызыгааржылар

ТР-ниң Дээди Хуралында

Август 14-те ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) даргазы Каң-оол Даваа кызыгаар-шериг өөредилгезиниң доозукчулары-биле байырлыг байдалга ужурашкан. Удавас российжи-моол кызыгаарже шериг-албанын эрттирип чоруур аныяк офицерлерни Россияның федералдыг айыыл чок чорук албанының кызыгаар удуртулгазының даргазы Евгений Труханов таныштырган. Тыва чылдың-на кызыгаар институттарының доозукчулары-биле немежип турарын ол демдеглээн.

Бо чылын доозуп келген оолдар Хабаровскиниң, Курганның болгаш Москваның институттарын өөредилге талазы-биле бедик көргүзүглерлиг, спортка – чиик атлетикага, бокска, аар атлетикага чедиишкиннерлиг доосканнар. Аныяк кызыгааржыларның аразында Николай Лобарев — үшкү салгалдың кызыгааржызы. Удавас 100 чылдаар Тываның төөгүзүн, езу-чаңчылдарын база республиканың амгы үеде байдалын оолдарга К.Даваа таныштырган.

Улаштыр номчуур...
18.08.2014
Өрттер эвээжевээн

2014 чылдың август 15-те республиканың девискээринде өрт байдалы)

2014 чылдың эгезинден август 15-ке чедир Тываның девискээринге ниитизи-биле 12762 га черге 167 өрт хып үнген. Оларның 155-жин өжүрген.

Август айның ийиги чартыында Кызыл кожуунда Черби арга-ыяш участогунуң девискээринде өрттер удаа-дараа хып үнүп турар апарган. Ол өрттерниң ыжы найысылал Кызыл хоорайга безин билдингир апарган. Август 13-те Черби суурнуң соңгу талазында 15 километр хире черде, август 14-те ол-ла суурнуң мурнуу-чөөн талазында 10 километр хире черде, август 14-те Кызыл хоорайдан дыка ырак эвесте Бегреда деп черде өрттер хып үнгүлээн. Таңды биле Улуг-Хем кожууннарда суурлардан ырак эвесте өрттер база хып үнгүлээн. Ол дээрге Чал-Кежигниң мурнуу-барыын талазында 7 километр, Ийи-Тал суурнуң мурнуу-чөөн талазында 16 километр хире черде, Бии-Хем кожуунда Могай сууржугаштан 5 километр черде, Каа-Хем кожууннуң Көк-Хаак суур чанында өрттер-дир. Бо өрттерниң кат-чимистиг черлерде хып үнүп турары олар каттаан кижилерниң от-одаг-биле оваарымча чок болганының уржуунда болган деп түңнелди үндүрүп болур. Тус чер чагыргалары боттарының девискээрлеринде өрт байдалынче кошкак кичээнгей салып, арга-арыгже кижилерниң баарын кызыгаарлавайн турары — өрттер хып үнүп турарының база бир чылдагааны.

Улаштыр номчуур...
15.08.2014
Бай-Тайгажылар байырлаан

Бай-Тайга кожууннуң наадымы Ээр-Хавак сумузунуң көктүг-шыктыг  девискээринге болуп эрткен. 

Арыг агаарлыг, шыктыг девискээрде ак-ак өглер кайы ырактан-на онзагай кылдыр көзүлдү. Шупту сумуларның  малчыннары, күш-ажылдың хоочуннары улуг-бичии чон чыглып келген. Байырлыг хурал Тээлиниң Н.Өлзей-оол аттыг Культура бажыңынга болган, аңаа Кызылдан аалчылар: ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң)  даргазы Каң-оол Тимурович Даваа, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) бюджет, үндүрүг болгаш сайгарлыкчы чорук талазы-биле комитет даргазы Маргарита Михайловна Чүльдүм, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) социал-политика  комитединиң даргазы Ульяна Байыр-ооловна Монгуш, ТР-ниң чер болгаш өнчү-хөреңги сайыды Эрес Кыргысович Чүльдүм, Бай-Тайга кожууннуң көдээ ажыл-агый  эргелелиниң  удуртукчузу  Владимир Очурович Салчак, кожууннуң Төлээлекчилер Хуралының даргазы Каң-оол Иргитович Седип база  чагырга  даргазы  Чап  Шыырапович  Доңгак  чыылган чонга байыр чедирип, аныяк малчыннарга,  «Бай-Тал» КУБ-туң ажыл-ишчилеринге, кожууннуң хоочуннарынга, көдээ ажыл-агый кооперативтериниң ажылчыннарынга, агиткварталдар даргаларынга шаңнал-макталдарны байырлыг байдалга тывыскан. Байырлал клуб ажылдакчыларының солун концерти-биле доозулган. Улаштыр  «Бай-Тайганың даңгыназы – 2014»  мөөрей  болган.

Улаштыр номчуур...
15.08.2014
Чүс чылда чаңгыс төрүттүнер салым-чаяан

Дыңгылдайың  дыңналбаска...

Бо кайгамчык кижи чырык черден өске өртемчейже «аъттаныпканындан» бээр бир чыл эрте берген. Ынчалза-даа ооң чону, эш-өөрү, чоок кижилери ол чидириг-биле кажан-даа эптежип шыдавас, ол болдунмас-даа ынчаш. Эрткен чайын Бай-Тайганың Шивилиг аржаанынга кезек эжишкилер дыштанып чораан бис. Национал театрның артистери – Надежда Наксыл биле  хөй-хөй уран номчулга конкурстарының тиилекчизи Мерген Хомушку олар аржаанчыларга концерт көргүзер деп  белеткенип турда, Кызылдан «Конгар-оол Борисович Ондар чок апарган!» деп коргунчуг медээ ужугуп келирге, чырык хүндүс чаңнык дүшкен-биле дөмей болчук. Чон-биле ужуражырынга белеткенип турган артистеривис хып чыткан отче суг чажыпканы-биле дөмей «өжүп» калган. Аржааннап турган дыка хөй кижилер К.Б.Ондарны сөөлгү оруунче үдежири-биле майгыннарын дораан бускаш, машиналарынга олурупкаш чорупкан. Бистер чаа бир-ийи хонуп чоруур улус, ам канчаар, аржааннап артып кагдывыс. Улуг артизивисти орнукшудуп каанының соонда, даартазында театрның артистери чон-биле ужуражылгазынче үнгеш, «кажыыдалдың езулалын» чарлап, сактыышкынын үлешкен чүве.

Улаштыр номчуур...
15.08.2014
Уругларның кадыын быжыглаар сорулга-биле

Бо чылын уругларның чайгы дыштанылгазы ниитизи-биле эки эртип турар-даа болза, таарымча чок санитарлыг байдалының хараазындан хагдынып турар лагерьлер база бар. Ооң-биле чергелештир Тываның уруглары Кара далай эриинге дыштаныр арганы бо чылын алганы онзагай.

Дыштанылга сезонунуң ийи дугаар ээлчээ дооступ турар болганда, уругларның кадыын быжыглаар ажылдың баштайгы түңнелдериниң дугайында Тыва Республикада Хереглекчилерниң эргелерин камгалаар болгаш кижиниң чаагай чоруун хайгаараар федералдыг эргелелдиң удуртукчузу, республиканың улуг санитар эмчизи Людмила Кимовна Салчактан тайылбырны бээрин дилээн бис.

– Людмила Кимовна, уругларның чайгы дыштанылгазын  ниитизи-биле канчаар үнелеп болурул?

Улаштыр номчуур...