Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Войти    

Главная

Главное


Глава Тувы стал почётным гостем фестиваля «Устуу-Хурээ»

В первый день работы фестиваль посетил Глава Тувы Владислав Ховалыг, который поздравил гостей и участников с возрождением долгожданного музыкального события. Он прошел регистрацию в качестве почётного гостя и пообщался с участниками мероприятия. На вновь стартовавший после перерыва фестиваль приехали музыканты из разных городов России, а также Австралии, Австрии и Великобритании.

Подробнее...

Новости

RSS
05.03.2013 13:30 / Мероприятия
Глава Тувы возглавит оперативный штаб в Монгун-Тайгинском районе, где идут поиски школьников
Сегодня глава Тувы Шолбан Кара-оол  по возвращении из командировки в Москву выехал в Монгун-Тайгинский район, чтобы возглавить оперативный штаб по поиску шести школьников, пропавших в результате схода снежной лавины. Перед отъездом глава региона встретился с начальником Главного управления МЧС России по РТ Андреем Назаровым и первым вице-премьером республики Шолбан-оолом Иргитом. Как доложил Андрей Назаров, сразу же после сообщения о ЧП были приняты все необходимые меры. На месте к участию в поисках подростков привлечены спасательные службы и мобилизованное население. Администрацией Монгун-Тайгинского района принято постановление о введении режима чрезвычайной ситуации муниципального характера. В Кызыле с помощью Правительства республики сразу же стала формироваться колонна для отправки к месту происшествия. Была запрошена помощь из других регионов. 4 марта прибывшими группами спасателей проведена разведка района предстоящих поисков и определены места поисковых работ, которые начались утром 5 марта.
Подробнее...
04.03.2013 19:19 / Безопасность
В Монгун-Тайгинском районе определены координаты  поисков пропавших подростков и намечен фронт работ на 5 марта

По заданию главы республики Шолбана Кара-оола на место трагедии в Монгун-Тайгинском районе с одной из первых спасательных групп выехал вице-премьер Тувы Виталий Бартына-Сады. Он возглавил колонну автомашин, которая утром 4 марта доставила в Мугур-Аксы 25 спасателей Сибирского регионального поисково-спасательного отряда и два кинологических расчета с полным набором спецоборудования, прибывших в ночь на 4 марта в аэропорт Кызыла самолетом МЧС из Красноярска. Главная задача, поставленная главой региона Шолбаном Кара-оолом перед членом Правительства, - обеспечить взаимодействие отрядов спасателей с местной администрацией, скоординировать работу по поиску школьников, совместно с районными властями принять все необходимые профилактические меры во избежание подобных происшествий впредь. 

Подробнее...
04.03.2013 18:45 / Здравоохранение
 В семи муниципалитетах Тувы отменен карантин по гриппу
В Дзун-Хемчикском, Барун-Хемчикском, Монгун-Тайгинском, Сут-Хольском, Чаа-Хольском, Тере-Хольском районах Тувы и в городе Ак-Довураке с 4 марта отменен карантин по гриппу. В этих муниципальных образованиях приступили к работе 65 детских дошкольных учреждений и 47 школ. Как отметила руководитель Управления Роспотребнадзора по Республике Тыва Людмила Салчак, основанием для отмены карантина послужило значительное снижение заболеваемости гриппом и ОРВИ на данных территориях. При этом во всех социальных учреждениях сохраняется режим наблюдения за ситуацией. В 12 муниципальных образованиях, включая столицу республики, эпидемический порог по-прежнему превышен, карантинные мероприятия продолжаются, школы и детские сады закрыты.
Подробнее...
04.03.2013 17:37 / Спорт
Тува стала призером VI Всероссийских зимних сельских спортивных игр

Сельские спортсмены Тувы заняли второе место в своей группе на VI Всероссийских зимних сельских спортивных играх. Соревнования проходили под эгидой Министерства сельского хозяйства России в Красноярске 1-3 марта в рамках федеральной целевой программы «Социальное развитие села». Команды из 52 субъектов, участвовавших в играх, были разделены на группы. Тува вошла в шестую группу, которая состояла из 10 регионов с числом сельского населения до 350 тысяч человек, вместе с республиками Алтай, Карелия, Коми, Хакасия, а также Хабаровским краем, Калужской, Костромской, Новгородской областями, Ханты-Мансийскиим автономным округом. Чемпионами группы стали спортсмены из Хакасии, а серебро и бронзу сельской спартакиады поделили сборные команды Тувы и Калужской области. Сельские игры собрали почти 900 спортсменов, которые состязались в 9 видах программы.  

Подробнее...
04.03.2013 16:01 / Мероприятия
 В Правительстве Тувы формируют специальную комиссию для проверки  качества работы всех управляющих компаний
Такое решение было принято в ходе совещания в Правительстве республики, посвященного тарифам на жилищно-коммунальные услуги, которое по поручению Главы Тувы Шолбана Кара-оола провел первый вице-премьер Шолбан-оол Иргит. Как доложила руководитель республиканской Службы по тарифам Роланда Намчыл, в Туве роста тарифов на услуги ЖКХ, в отличие от многих регионов России, в начале 2013 года не произошло, поэтому перерасчета гражданам не требуется. За 2012 год стоимость жилищно-коммунальных услуг увеличилась в регионе в среднем менее чем на 10 %, в том числе, на водоснабжение и водоотведение – на 6, 4 %, на теплоснабжение – на 11%, на электроэнергию – на 12%, на сжиженный газ – на 7, 1 %, то есть резкого роста не допущено.
Подробнее...
04.03.2013 15:28 / Безопасность
В Туве объявлено штормовое предупреждение

Как сообщает Главное Управление МЧС по Республике Тыва сегодня, 5 марта, по республике и в городе Кызыле ожидается усиление северо-западного ветра до 15-20 метров в секунду, сильный мокрый снег, метель, на дорогах гололедица.

Подробнее...
04.03.2013 15:06 / Дети
Спасшийся от лавины 17-летний Антон Салчак участвует в поисках своих товарищей
 Об этом сообщил главный врач центральной районной больницы Дугар-оол Хертек. По его словам, состояние подростка удовлетворительное. Ссадин, обморожений и других повреждений у него не обнаружено. Сегодня, 4 марта, он отправился со спасателями на место происшествия, чтобы показать точное место ЧП. Как сообщили полицейские Монгун-Тайгинского района, все юноши были спортсменами – двое борцов и пять кикбоксеров. 20 марта они планировании выехать на соревнования в Нижний Тагил. Как стало известно, они и до этого случая не раз поднимались на гору Ак-Баштыг, чтобы вывешивать ритуальные флажки для поднятия духа – «хей-аът». В минувшее воскресенье, 3 марта, юноши в очередной раз добрались до вершины, но на этот раз вместо того, чтобы спуститься по тропинке, решили скатиться вниз по склону. 17-летнему Антону Салчаку удалось ухватиться за скалы. Это и спасло ему жизнь. Он самостоятельно дошел до ближайшей стоянки чабана Биче-оола Адар-оола. Антон является чемпионом мира по кикбоксингу. 
Подробнее...
04.03.2013 12:58 / Безопасность
Погодные условия Монгун-Тайги не позволяют использовать авиацию
Ситуация, сложившаяся в Монгун-Тайгинском районе Тувы в результате схода лавины, рассмотрена на аппаратном совещании руководителей органов исполнительной власти республики. Выполняя указания главы республики Шолбана Кара-оола, который в данный момент срочно возвращается в Туву из служебной командировки в Москву, в Кызыле еще вчера вечером были приняты экстренные меры для отправки помощи в район ЧП. Как доложил на совещании первый заместитель начальника Главного управления МЧС по РТ Владимир Молоток, поисковые работы на месте схода лавины, расположенном в 12 километрах к северу от районного центра села Мугур-Аксы, продолжены сегодня утром силами местных спасателей и населения. Первая спасательная группа, отправленная из Кызыла сразу же по получении известия о ЧП, прибыла к месту происшествия. Группа спасателей Сибирского регионального центра во главе с начальником Владимиром Светельским и заместителем Главы Республики Тыва Виталием Бартына-Сады прибыла в Монгун-Тайгинский район 4 марта около 11 часов дня.
Подробнее...
04.03.2013 12:22 / Экономика
Экономика Тувы сохраняет позитивные тенденции
В Туве подведены итоги социально-экономического развития за 2012 год. Как отмечают в Минэкономики Тувы, республика в целом сохранила положительную динамику в основных отраслях своего хозяйства. Так, по данным Тывастата, индекс промышленного производства за 2012 год к уровню 2011 года составил 100,9 %, в том числе в сфере добычи полезных ископаемых - 102,3 %, на предприятиях переработки - 105,0 %. Незначительное снижение наблюдалось в «производстве и распределении электроэнергии, газа и воды» - 97,8 %. В сельском хозяйстве объем продукции за 2012 год в действующих ценах, составил 5527,3 млн. рублей или 100,8 % в сопоставимой оценке к 2011 году. На 1 января 2013 года поголовье крупного рогатого скота составило 151,5 тыс. голов, овец и коз - 1137,1 тыс. голов, свиней - 20,0 тыс. голов.
Подробнее...
28.02.2013 12:04 / Транспорт
Глава Тувы изменил направление «Енисея»

Тува добилась изменения направления федеральной автодороги М54 «Енисей» на участке «Кызыл – госграница». Минтранс России согласился с предложением властей республики перенаправить трассу на региональные автодороги А-162 и А-163. Вчера, 26 февраля, на совещании в Федеральном дорожном агентстве с участием главы республики Шолбана Кара-оола решено сформировать рабочую группу и с 12 марта приступить к подготовке актов передачи дорог, по которым пройдет новый маршрут М-54, из региональной собственности в федеральную. По предварительным расчетам, эта работа должна завершиться уже в первом полугодии 2013 года.

Подробнее...

Фоторепортажи

На Наадыме  в Чеди-Хольском районе  Глава Тувы   поддержал  инициативных животноводов.   Фото Виктории Лачугиной.

28.07.2014

Глава Тувы: Город Ак-Довурак имеет уникальные черты

27.07.2014

Глава Тувы совместно с художниками определил городские площадки под новые скульптуры

25.07.2014

 В Туве  чествовали  лучших журналистов Сибири и  героев  книги «Люди центра Азии».   19 июля 2014 года.  Этнокультурный комплекс «Алдын-Булак». Фото Виктории Лачугиной и Чингиса Саая.

22.07.2014

Барун-Хемчикский район заручился серьезной поддержкой Главы Тувы

22.07.2014

Участники молодежного форума «Дурген-2014» представили Главе Тувы бизнес-проекты

20.07.2014

4 июля с кратким визитом в Туве побывал Сергей Шойгу

04.07.2014

Дети-сироты поселка Каа-Хем стали счастливыми новоселами! 2 июля, 2014 г.

02.07.2014

Главным событием  в Кызыле остаются гастроли театра  имени Владимира Маяковского

30.06.2014

День молодежи-2014. 29 июня, Кызыл

29.06.2014

В Туве открылся первый ретритный центр для проведения буддийских практик

29.06.2014

Глава Тувы провел тренировку с мальчишками из школы-интерната

26.06.2014

Трудовая страда. Строительство юбилейных объектов. Фото В. Лачугиной

25.06.2014

Акция "Свеча памяти" в День памяти и скорби. 22 июня, Кызыл

23.06.2014

Имя Героя Тулуша Кечил-оола навсегда вписано в историю освобождения городов и сел Украины

22.06.2014

День памяти и скорби. Кызыл, 22 июня 2014 г.

22.06.2014

Бал выпускников школ города Кызыла, 20 июня 2014 г.

21.06.2014

В Туве празднично отметили День России

12.06.2014

Николай Федоров и Шолбан Кара-оол договорились развивать мелиорацию в Туве  и продолжать работу по устойчивому развитию сельских территорий

08.06.2014

В Туве открылся IV сезон археолого-географической экспедиции «Кызыл –Курагино» - один из крупных проектов РГО

06.06.2014


 
Медээлер
RSS
05.12.2014
Өг-бүлени каттыштырган байырлалдар

Ноябрь 29-та ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилели Орус культура төвүнге «Өг-бүлени каттыштырып турар байырлалдар» деп мөөрейниң тиилекчилерин шаңнаан. Байырлалды республиканың адалар, Россияның авалар база Бүгү-делегейниң уруглар хүннеринге тураскааткан. Аңаа республиканың аңгы-аңгы кожууннарындан база Кызыл, Ак-Довурак хоорайлардан өг-бүлелер киришкен.

ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилелиниң даргазы Раиса Борисовна Күжүгет чыыл­ган өг-бүлелерге байыр чедирген соонда, байырлалдың эң өөрүнчүг кезээ эге­лээн.Октябрь 23-те республика чергелиг «Чаңгыс өг-бү-ле — чаңгыс бүдүрүлге» деп мөөрейни чуртталганың нарын байдалынга таварышкан өг-бү-лелерниң аразынга эрттирген. Ону «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелинге даянып  организастаан. Мөөрейниң кол шаңналдары: III чаданың дипломун база 10000 рубльдиң сертификадын Шеңне Кол (Тожу кожуун), II чаданың дипломун база 13000 рубльдиң сертификадын Чечек Дүгер-оол (Улуг-Хем кожуун) болгаш I чаданың дипломун ба­за 16000 рубльдиң сертифи­кадын Орланмаа Монгуш (Өвүр кожуун) оларга тывыс­кан.

Улаштыр номчуур...
05.12.2014
"Машиналарны каяа тургузарыл?"

Машина-техникалыг чоруу­рунга, харын-даа мырыңай оларны тургузарынга Россия­ның хоорайлары колдуунда таарыштыр туттунмаан болган дээрзи, машиналар көвүдээн сөөлгү 5-10 чылдарда, билдине берген. Кызыл хоорай база ындыг. Ооң кудумчуларын кезип, машиналарны кайда, канчаар тургузуп турарын көрээлиңер.

Хоорайның төвү. Россия биле Тываның чаңгыс демнежилгезиниң 100 чыл байырлалынга белеткел үезинде ону чаартыр тудуптарга, машиналар биле пассажирлер тырлып, баскылажып турган «Азас» магазинниң, «Найырал» кино театрының мурнуу талазы хозаш кыннып, машина-балгат ында эвээжээн-даа ышкаш кындыр көстүр апарган. Шынында машиналар кайын эвээ­жээр ийик, улам көвүдеди-ле ыйнаан. «Азас» магазинниң артыы талазынга машиналар тургузар чер тудуп, Дружба биле Чүлдүм кудумчуларның төп чоогунда кезиин элээн алгыдып, аңаа машиналар тургузар черлер кылыптарга, чолаачыларга-даа, чадаг-даа кижилерге эптиг апарган. Ол-даа кончуг-ла эки-дир деп чугаалап болур. Ынчалза-даа Саглы ышкаш хову, сагыш ышкаш чү­ве кайда боор.

Кызылдың төвүнде «Га­руда» садыг бажыңының, эрги болгаш чаа рыноктар чоогунга бараалыңар, Дружба — Крас­ноармейская, Комсомольская -- Чүлдүм кудумчуларының аразында кварталдарга чедээлиңер. Мында тырылдыр тургузуп каан машиналарның аразынга «хыл сыңмастаан» деп хөөрем кижилер чугаалап болур. Бо чоок-кавыда машина-балгаттың тырлып турарының кол чылдагааны – маңаа хөй садыгжылар болгаш садып алыкчылар машиналарын тургузуп каары.

Улаштыр номчуур...
05.12.2014
Шажын билиглерин — аныяктарга

Кижилерниң чамдык кылып алган чүүлдери ээлени бээр, тел ыяшты дагып, агын-көгүн баглап эгелээрге, өскелери база ынчаар уламчылай бээр. Ындыг ээлени берген черлерге аъш-чемниңдээжизин өргүп турары дээрге-ле, дагылганың эге базымы болур. Ылаңгыя улуг-улуг тайгаларны (Бай-Тайга, Мөңгүн-Тайга, Мөңгүлек дээн чергелиг) ниити кожуун, сумулар дагып турар. Дагылгалыг черлерден ыяш кезери, чаш, чадаң ыяш, даш, хөрзүн алыры хоруглуг.

Дагып болбас чүүлдер база бар: кижи көжээлер, хөөрлер, базырыктар дээш, оон-даа өске. Кижиниң-даа, өске-даа дириг амытаннарныңбодарап тыптыры кыдыг-кызыгаар чок чаптылган делегейде каракка көстүр-көзүлбес болуушкуннар-биле холбаалыг болганда, ол бүгүнүң буурап дүжериниң хоойлузунда салым-чаяан ол чаданы чайлаш чок эдере бээр. Ол бойдустуң болуушкуннарының билиглери-биле дөмейлешкек.

Улаштыр номчуур...
04.12.2014
Шылгалдалар,шылгалдалар…

2015 чылдан эгелеп чаңгыс аай күрүне шылгал­даларынга (моон ыңай – ЧКШ) чаартыл­галар,өскерилгелер дугайында айты­рыгларга хамаарыштыр та­йыл­­быр алыры-биле бистиң корреспондентивис ТР-ниң өөре­­дилге болгаш эртем са­йыды Каадыр-оол Алексеевич Бичелдей-биле ужурашкан.

— Чаңгыс аай шылгалдаларга хамаарыштыр 4 өскерилге бар. Оларның аразында солун, улуг өскерлиишкин – декабрь 5-те чогаадыг бижиири. Ол чогаал дээш ажы-төлдү кергедип, улуг негелделер кылган херээ чок. Чогаалды колдуунда эге чаданың шыл­галда хевирлиг көрүп турар. Ооң түң­­нели-биле өөреникчи дараазында шылгалдаларже кирериниң эргезин алыр ужурлуг. Ынчангаш тер­гиин демдектер сүрген ажыы чок. Кол-ла чүүл бо шылгалдага шупту өөреникчилеривис киришкеш, чедиишкинниг кылдыр бижип эртери болур.

Улаштыр номчуур...
04.12.2014
Орус дылды эки билир болза...

Тывага чарлаттынган Орус дыл чылы адакталып, түңнелдер үндүрүп болур хире үе чедип келирге, Өөредилге яамызы орус дыл болгаш литература башкыларының бир дугаар съездизин  организастап эрттирген.

Орус дыл чылы эрттирер дээн эгелээшкинни чурттуң удуртулгазы деткээнин Чазак Даргазы Ш.В. Кара-оол  съездиге дыңнаткан. Бо чылын ооң саналы-биле ийи кол угланыышкынныг төлевилел кылдынган. Ол дээрге, бирээде,  орус дылдыг башкыларның көдээ школаларже барып ажылдаарын кыйгырганы, ийиде, өг-бү­­ле бүрүзүнге бирээден эвээш эвес дээди эртемниг уруг турарын чедип алыры. Андрей Марченко Москва хоорайга төрүттүнген, аңаа гуманитарлыг университетти доос­кан. Орус дылдыг башкыларның көдээ черлерже ажылдап-чурттаарынга респуб­лика Баштыңының грантызын алыр конкурска тиилеп алгаш, Москваның 498 дугаар школазынга ажылдаар деп турган боду Тываже  чедип  келген, амгы үеде Барыын-Хемчик кожуун­нуң Кызыл-Мажалык школазында ажылдап турар. Бо чылын ол конкурска 6 кижи киришкен, олардан амдыы­зында үш орус дылдыг башкы Тываның көдээзинде ажылдап турар. Орус дыл чылы эртип-даа  каар  болза,  бо ажыл моон-даа соңгаар уламчылаар дээрзи чугаажок.

Улаштыр номчуур...
01.12.2014
Иелер Хүнүн таварыштыр байыр чедириишкини

Тываның эргим ие-херээженнери!

Силерге эң изиг күзээшкиннерни болгаш чүректиң ханызындан байырны кайгамчык байырлал — делегейниң Ие хүнү-биле респуб­ликаның бүгү эр кижилериниң өмүнээзинден чедирерин чөпшээреп көрүңер!

Бо хүн чырык чер кырынга бисти чаяаган, чугаалап өөренип чорааш, эң баштай адаарывыс, деткимчези-биле амыдыралдың оруунга баштайгы базымнарны кылдырткан кижини ханы хүндүткел-биле алдаржыдып турар бис. Кижиниң салым-хуузу кандыг-даа болур болза, ооң бүгү назынында эң эргим болгаш чоок кижизи иези болур.

Келир үениң салгалдарын кижизидеринге, өг-бүлениң чаңчылдарын быжыглаарынга иелерниң салыышкыны үнелеп четтинмес. Төрээн чуртунга, бодунуң чонунуң дылынга болгаш культуразынга ынакшылды иевистиң сүдү-биле кады чедип ап турар бис. Бо хүн бистиң аваларывысче угланган ынакшылдың болгаш хүндүткелдиң сөстери чаңгыланып турзун.

Улаштыр номчуур...
01.12.2014
Оннуң бирээзи — Бай-Тайга кызы

Сактыышкын

Дайынче аъттанырда эки турачы кыстар аныяк-чалыы турганнар. Куулар Дарьяның хары ынчан чүгле 17. Чоруурунуң мурнуу хүнүнде чолдаксымаар мага-боттуг, арнында хүлүм- зүрүг чайыннаан уруг Кызылдың дыштанылга парыгының сценалыг хуралдаар шөлүнге хөйнүң мурнунга үнүп кээрге, ооң дидим, чүткүлдүүн эш-өөрү дораан эскерип каан. Бичии када хөрээниң тыныжын хостап алыр дээнзиг, холун көдүре каапкаш, дорт көрүш-биле Дарья чугаазын эгелээн: «Бистерниң, тыва кыстарның, сагыш-сеткили чаңгыс — Совет Эвилелинге дузалаары. Совет Эвилели бистиң улуг өңнүүвүс, деткикчивис, ооң хос­талгазы Тываның база болур, ооң демисели — бистиң демиселивис. Фашистиг Германия — ССРЭ-ниң дайзыны-дыр».

Улаштыр номчуур...
01.12.2014
Бөдүүн тыва иениң төлептиг кызы
Республика чергелиг улуг хуралдарга, концерттерге азы спортчу маргылдааларга чурук тырттырар аппарат туткаш, өскелерге шаптыктавазын бодап, солун ужуражыл­галарны, кижилерни тырттырып ап турар аныяк уругнуң адын Ай-кыс Монгуш дээр.Ол — 2007 чылда Омскиниң технология колледжизиниң фотография салбырын дооскан бедик мергежилдиг фотограф. Күш-ажылчы баштайгы базымын «Шын» солундан эгелээн. Тываның аңгы-аңгы кожууннарынга чедип, эрес-кежээ мурнакчыларның, ат-алдарлыг спортчуларның чуруктарын тырттырып, чонга чедирип, таныштырган. Хоочун фотографтар, ат-сураг­лыг фотожурналистер Владимир Савиных биле Виталий Шай­фуллинниң арга-сүмези, деткимчезинге даянып, мергежилин бедидип, дуржулгазы чылдан-чылче улгадып орар. «Чурук тырттырарда чүгле аппарат туткаш, кнопка базар эвес, кижиниң  иштики делегейин чурукка дамчыдып шыдаптарын кызар болза эки» деп бодалдыг.
Улаштыр номчуур...
01.12.2014
Кадыкшылының байдалы-биле арга-шинээ кызыгаарлаттынган кижилерниң эрге-ажыы
Бүгү-делегейниң инвалидтер хүнүнге уткуштур редакцияга ноябрь 20-де ээлчеглиг «дорт харылзаа» болуп эрткен. Аңаа ТР-ниң күш-ажыл болгаш социал политика сайыдының оралакчызы Елена Ондаровна Саая, специалистери Чечек Юрьевна Күжүгет, Экер Чингир-оолович Монгуш, Людмила Васильевна Хоюр-оол, «Медицина-социал экспертизаның Тыва Республика талазы-биле кол бюрозу» федералдыг албан чериниң 1 дугаар бюрозунуң удуртукчузу Ая Сү­­ге-Маадыровна Ооржак, Пенсия фондузунуң Тыва Республикада салбырының кол специализи Саяна Эрес-ооловна Бараан олар киржип, «Шынның» номчукчуларының айтырыгларынга харыылаан.
Улаштыр номчуур...
28.11.2014
ИНВЕСТИЦИЯ ПОЛИТИКАЗЫНЫҢ КОЛ СОРУЛГАЛАРЫ

ТР-ниң Чазааның чанында Экономика чөвүлелиниң хуралы Кызылга болган, аңаа Тываның Чазааның кежигүннери, Дээди Хуралдың депутаттары, эртемденнер, кожууннарның болгаш хоорай округтарының чагыргалар баштыңнары, федералдыг тургузугларның удуртукчулары, республиканың бизнес ниитилежилгезиниң болгаш улуг-улуг инвестиция компанияларының төлээлери киришкен. Чөвүлел кежигүннериниң болгаш чалатканнарның мурнунга респуб­лика Баштыңы Шолбан Кара-оол «2015 чылда Тыва Респуб­ликаның инвестиция байдалы болгаш инвестиция политиказы» деп Айыткалды кылган.

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Валерьевич Кара-оолдуң чугаазы:

— Экономиктиг чөвүлелдиң хүндүлүг кежигүннери! Хүндүлүг коллегалар! Чалатканнар!

2015 чылда инвестиция политиказын хевирлеп тур­гузарының кол быразын то­дарадыры-биле бөгүн мында чыылган бис. Республиканың сайгарлыкчылар ниитилежил­гезинге болгаш эрге-чагырга ор­­ганнарынга инвестиция айыт­калы чаа чүүл эвес, а чыл санында күү­­седир ажыл апарган, аңаа эдилгелерни амыдырал боду киирип турар. Ол дээрге чедип алдынган түңнелдерниң дугайында анаа-ла отчет эвес, ол дээрге бистиң девискээривиске инвестицияның байдалын экижидериниң талазы-биле тургустунган сорулгалар-дыр.

Улаштыр номчуур...
28.11.2014
«Авай, Ачай! Арагалавайн көрүңерем!»

Өг-бүле күрүнениң бир ду­гаар тургузукчу кезээ болганда, ында кандыг байдал  тургустунганыл, күрүнеде байдал база шак-ла ындыг болур болгай. Күрүнеде өг-бүле бүрүзү аас-кежиктиг, амыдыралының байдалы чедимчелиг, ажы-төлү тодуг-догаа, хөглүг, чараш болза, бүгү күрүнеде ажы-төлдүң байдалы база шак-ла ындыг болур.

2014 чылдың тос ай иштинде Чөөн-Хемчик кожууннуң девискээринде өг-бүле иштинге болган кем-херектерни сайгарып, оларның болуп турар чылдагаанын, уржуктарын айтып, хөй-ниитиниң кичээнгейин ынаар хаара тудуп, олче сагыш салырын база боттарының бодалдарын үлежип, саналын кии­рерин диледим.Бо чылдың алды айларының иштинде Чөөн-Хемчик районнуң муниципалдар аразында килдистиң истелге килдизи өг-бүле иштинге болган беш кем-херектерни оттургаш, истелгезин кылган. Дөрт таварылгада өгнүң эр ээлери хе­рээжен ээлериниң амы-тынынга айыылдыг, кадыынга хоралыг аар кемдээшкинни сагыштыы-биле чедирген.

Улаштыр номчуур...
26.11.2014
Чаа уруглар садтары ажыттынган
2014 чылдың ноябрь 19 Каа-Хем кожууннуң чурттакчы чонунга, ылаңгыя бичии чаш­тарга,    аас-кежиктиг хүн бол­ган.  Кожууннуң  Бүрен-Хем  бол­гаш Сарыг-Сеп суурларында 2 чаа уруглар садтарын ажыт­кан. Байырлалдың хүн­­дүлүг аалчылары Тываның Баш­тыңы Ш.В.Кара-оол, ТР-ниң өөредилге болгаш эртем са­йыды К.А.Бичелдей, ТР-ниң көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем сайыды С.И.Огнев, ТР-ниң тудуг болгаш коммунал ажыл-агый чаартылгазының са­йыды А.Б.Сенсов, Каа-Хем кожууннуң  чагырга даргазы А.Х. Чалан-оол байырлыг ажы­дыышкыннарга киришкеннер.Тываның  Баштыңы ооң соон­­­да Сарыг-Сеп суурда 140 олуттуг чаа туттунган «Теремок» уруглар садының  ажыдыышкынынга киржип, өөрүш­­күзүн үлежип, улуг-улуг чедиишкиннерни күзээш,  чаа уруглар «ордузунче»  кирген. Чаа сад турар черге ооң мур­нунда 60 олуттуг бичии  уруг­­лар сады турган. Тудуг үе­-зинде школаның эге класстар өөренип турган бажыңынга бичии чаштар сады  турганын,  чаа садта  олуттарның чедишпес бол­ганы-биле эге школа турган бажыңны сад хевээр арттырарын   Сарыг-Сеп суурнуң  чурттакчызы  чугаалады.
Улаштыр номчуур...
26.11.2014
Конкустуң тергииннери
Конкурстуң организатору «Енисей-М-54» федерал­дыг оруктуң эргелелиниң ажылдак­чылары база кол инженер Сергей Квашин шупту коррес­пондентилерге ук конкурска идепкейлиг киришкени дээш четтиргенин илереткен: «Бистиң албан чери чаа-чаа оруктарны ажыглалче киирип, чаартылга, септелге ажылдарын доктаамал чорудуп турар, а ол болууш­куннар дугайында чурттакчы чон со­лун-сеткүүл, радио, телевидение таварыштыр билип ап турар. Республиканың массалыг информация чеп­сектериниң төлээлери-биле баштайгы кады ажылда­жылгавыс  үре-түңнелдиг болганынга өөрүп, моон-даа соңгаар силерниң-даа, бистиң-даа ажыл-иживиске чедиишкиннерни күзедим».
Улаштыр номчуур...
21.11.2014
Чуртуңну камгалаарынга белен бол!

Аңаа ТР-ниң Чазааның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң байыр чедириишкинин ооң оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак дамчыткан. «Төрээн чуртувустуң камгалакчылары, тыва чонувустуң   адын бедик тудуп чоруңар. Каяа-даа чорааш, кандыг-даа бергелерден чалданмаңар. РФ-тиң камгалал сайыды, чаңгыс чер-чурттуувус Сергей Шойгунуң алдар адын бодаңар. «Чаңгызы — хөйү дээш, хөйү — чаңгызы дээш» бот-боттарыңарны деткижип чоруңар, «Төрээн чуртуң камгала, төрел чонуң хүндүле» деп чоннуң мерген угаадыын черле утпаңар!» — деп, ол чагаан. Республиканың шериг комиссары Юрий Марков болгаш өскелер-даа ак орукту күзеп, чагыын бергеннер. Амгы үеде Россияның аңгы-аңгы булуңнарында шериг хүлээлгезин бистиң республикадан 1700 оолдар эрттирип турарлар. Оларның аразында төлептиин болгаш үлегерин көргүзүп турар оолдарның ада-иезинге өөрүп четтириишкинниң бижиктериниң кээп турарын Юрий Иванович демдеглээн. Бөгүн 32 оол эр кижиниң арта баспас хүлээлгезин күүседири-биле аъттаныптарлар. Ол ышкаш ырак оран Афганистанга шериг херээн эрттирген хоочуннар боттарының сактыышкыннарын база чугаалааннар.  

Улаштыр номчуур...
21.11.2014
Алдар - ады төөгүге мөңге артар

Сат Чурмит-Тажының 120 харлаанынга тураскааткан «Алдар-адың төөгүге мөңге артар» деп делгелгени болгаш се­минарны Тываның национал музейи организастап эрттирген. Алды кезектиг делгелгеде төрүттүнген черинден эгелээш, күрүне ажыл-чорудулгазынга, салгалдарынга чедир фото-чуруктарны аскан болгаш архив документилерин база хууда эдилеп чораан эт-херекселин делгеп салган. Күрүне ажыл-чорудулгазы: ТАРН кежигүнү, иштики херектерниң бир дугаар сайыды, ТАР Чазааның даргазы, Сайыттар Чөвүлелиниң даргазы, даштыкы херектер сайыды. 1929 чылдан 1938 чылга чедир Тыва Чазактың бирги удуртукчузу, ол үеде Сайыттар Чөвүлелин даргалавышаан, Тыва Арат Республиканың Даштыкы херектер яамызын база удуртуп, сайыттап турган. Тываның төөгүзүнде ол хире үр үеде хары угда ийи ындыг бедик албан-дужаал-биле бот-догуннаан республиканы удуртуп турган чаңгыс кижи ол. 1929 чылда ооң эгелээшкини болгаш башталгазы-биле тыва бижикти тургузар күрүне комиссиязы ажылдап эгелээн. Ук комиссияның даргазынга Оюн Танчайны томуйлаан. Ол ышкаш ТАР-ның Эртем комитедин тургускан, ооң даргазынга ынчан культура сай

Улаштыр номчуур...