Правительство Республики Тыва
Для организаций:(39422)9-72-95,
(39422)9-72-96
Для граждан:(39422)2-30-96
Факс:(39422)2-13-54, 2-13-40
E-mail:ods@tuva.ru
Пресс-служба:(39422) 9-72-32
E-mail:pressa@rtyva.ru
|
Главное
Накануне Глава Тувы Владислав Ховалыг проехал несколько строительных площадок на территории Кызыла и Кызылского района. В числе первых руководитель осмотрел здание спортивно-культурного центра (СКЦ) в пгт Каа-Хем. Подобные инспекционные объезды Глава региона старается совершать без предупреждения, чтобы оценить ход и качество строительных работ.
Подробнее...
Новости
04.09.2018 11:21 / Политика
9 сентября состоятся выборы депутатов хуралов представителей на территории трех муниципальных образований Тувы: в городе Кызыле, селе Алдан-Маадыр Сут-Хольского района и Монгун-Тайгинском районе.
Глава Тувы Шолбан Кара-оол на аппаратном совещании, которое проходило в понедельник в режиме традиционной видеоконференцсвязи, поставил задачу обеспечить все необходимые условия для нормального прохождения единого дня голосования на территории республики.
«Задача исполнительной власти всех уровней – сделать всё для безупречной организации единого дня голосования, чтобы в день выборов ничто не помешало людям прийти на избирательные участки и свободно высказать свою волю», - сказал глава республики.
Подробнее...
03.09.2018 16:58 / Сельское хозяйство
Не менее 20 центнеров с гектара – такой урожай пшеницы удалось вырастить в этом году хозяйствам тувинского агрохолдинга «Заря» на полях Тандинского района, имеющего славу главной житницы республики. Столь внушительных сборов зерновых здесь не было уже несколько десятилетий. В воскресенье хлеборобов агрохолдинга «Заря» с успехом поздравил Глава Тувы Шолбан Кара-оол, приехавший посмотреть, как идет уборка урожая, в который инвестированы и средства из бюджета республики. Власти Тувы поддержали зерноводческое направление, в том числе возместив компании половину затрат на техническое перевооружение.
Подробнее...
03.09.2018 15:39 / Сельское хозяйство
Как доложили в понедельник на аппаратном совещании Главе Тувы Шолбану Кара-оолу, на сегодняшний день объем заготовленных кормов по республике составляет 114 032 тонн или 50,4 % к плану (107 % к аналогичному периоду 2017 г.), в том числе:
сельскохозяйственными предприятиями заготовлено 15627 тонн (на 20 августа 4390 тонн),
крестьянскими (фермерскими) хозяйствами – 23505 тонн (на 20 августа – 7844 тонны),
хозяйствами населения (ЛПХ) – 73274 тонны (на 20 августа – 20188 тонн)
Подробнее...
03.09.2018 13:01 / Образование
Глава Тувы Шолбан Кара-оол принял участие в торжествах по случаю открытия новой школы в селе Ийи-Тал. Маленькое село с населением чуть больше 600 человек получило в этом году школу на 176 учеников со спортзалом и интернатом на 50 детей. Весь комплекс полностью благоустроен: кроме электроснабжения, инфраструктура включает автономное отопление, водопровод, канализацию, горячее водоснабжение – словом, все удобства, какие есть в любой городской школе. На строительство Ийи-талской школы было направлено из бюджета 315,8 млн. рублей.
Шолбан Кара-оол высоко оценил совместные старания подрядчиков и Минобрнауки РТ: бюджетные средства были использованы максимально эффективно. «Мне кажется, даже Кызыл позавидует ийиталцам, потому что всё здесь по последнему слову техники, уют внутри и снаружи. Полтора года назад, увидев учеников в классе, где бревна подпирали потолок, чтобы он не рухнул, дал слово: не оставим детей в беде.
Подробнее...
03.09.2018 10:10 / Мероприятия
Новые "президентские каникулы" в Туве. В центре внимания - обращение Владимира Путина по изменениям в пенсионном законодательстве. Глава Тувы обсудил с полпредом Президента вопросы развития науки и план работы МАСС. В День тувинских добровольцев духовой оркестр сыграл в конном строю. Аграрная школа-интернат распахнула двери для ребятни со всей республики. К нам едет "архитектор" олимпийских успехов России в Пхенчхане. Выставка-ярмарка "ТываЭкспо-2018" заиграла осенними красками. Кызыл в ожидании выборов депутатов Хурала представителей 5-го созыва.
О ГЛАВНОМ
"Президентские каникулы" в Туве, рабочие будни в Сибири
Президент России Владимир Путин провел несколько дней на отдыхе в Туве. Главу государства сопровождали министр обороны Сергей Шойгу, директор Федеральной службы безопасности Александр Бортников, Глава Тувы Шолбан Кара-оол и руководитель Саяно-Шушенского заповедника Геннадий Киселев.
Подробнее...
02.09.2018 16:14 / Общество
1 сентября состоялась 75-я годовщина отправки на фронт Великой Отечественной войны тувинских добровольцев.
Несмотря на проливной дождь в Кызыле в сквере имени Тувинских добровольцев прошел памятный митинг. К 14.00 часам на место прибыли музыканты духового оркестра Правительства Республики Тыва верхом на лошадях. В честь исторической даты, в подарок горожанам и гостям столицы коллектив следует по уникальному маршруту, захватывающему почти все микрорайоны. Стоит отметить, что 75 лет назад духовой оркестр НРА также исполнял военные песни.
День исторической памяти и чести тувинских добровольцев отмечается в Туве 1 сентября. Дата была установлена Указом Главы Республики Тыва Шолбана Кара-оола в 2015 году.
Подробнее...
31.08.2018 20:16 / Политика
«Дело в нашей горной тайге и характере Путина – они друг друга стоят»
Глава Тувы Шолбан Кара-оол рассказал, что знакомые и журналисты продолжают «настойчиво расспрашивать» его о том, «что такого притягательного в Туве, что президент чуть свободная минутка приезжает» в республику.
«Лучше бы, конечно, спросить его самого. Но лично мне кажется, что дело в нашей горной тайге и характере Путина — они друг друга стоят», — написал Кара-оол сегодня, 31 августа, на своей странице в соцсети «ВКонтакте».
Руководитель региона подчеркнул, что тайга — не для слабых людей, «потому что здесь каждый шаг экстремален, опасен»:
Подробнее...
31.08.2018 18:31 / Образование
1 сентября впервые в школы Тувы пойдут 7 063 первоклассника. Общее количество школьников, по прогнозным данным Министерства образования и науки РТ, составит 66 975 человек. Это на 2343 ребенка, или на 3,5 % больше, чем в 2017-2018 учебном году. Увеличение объясняется количеством выпускников 9-х классов, продолживших учебу в школе. По данным на начало учебного года, студентами средних профессиональных организаций являются 5829 человек, из них 2851 первокурсник. Количество воспитанников дошкольных учреждений составляет 24 240 детей.
Приемка образовательных учреждений республики завершена. Все объекты образования приняты, подписаны 453 акта, что составляет 100 % готовность. Плановые замечания государственного пожарного надзора касаются установки средства дублирования сигнала о пожаре.
Подробнее...
31.08.2018 17:26 / Мероприятия
С целью выявления и предотвращения фактов нарушений природоохранного законодательства в Туве инспекторы Госкомохотнадзора провели 512 рейдов в течение первого полугодия 2018 года. Некоторые из них организовывались совместно с другими надзорными и природоохранными ведомствами. Вместе с сотрудниками МВД Тувы и отдела Енисейского территориального управления Росрыболовства выявлено пять фактов незаконной добычи трех маралов, лося, косули и кабана, а также изъяты 8 тайменей, 733 хариуса, 261 ленок. По данным фактам сотрудники полиции ведут доследственную проверку.
Всего в ходе рейдов выявлено 282 нарушения в области охраны и использования объектов животного мира, отнесенных к объектам охоты, и среды их обитания. В МВД направлено 5 материалов с признаками состава уголовного преступления, предусмотренного ст. 222 Уголовного кодекса России - охота с незаконным нарезным оружием.
Подробнее...
31.08.2018 17:22 / Экономика
Сегодня в Кызыле начинает свою работу XX межрегиональная универсальная выставка-ярмарка "ТываЭкспо-2018. Осень". Выставочные стенды размещены в спортивном комплексе им. И. Ярыгина и прилегающей к нему территории. Мероприятие проходит при официальной поддержке Правительства Тувы, Торгово-промышленной палаты РТ, Министерства экономики. Особое место на выставке-ярмарке занимает коллективная экспозиция местных товаропроизводителей "Сделано в Туве". Торгово-промышленная палата республики сообщает о выходе второго номера специального бизнес-каталога "Сделано в Туве", он также будет представлен на выставке.
Работа "ТываЭкспо-2018. Осень" организована по трем основным разделам "Строительство, энергетика, жилищно-коммунальное хозяйство", "Продовольственные товары" и "Товары народного потребления". Кроме этого, на выставке-ярмарке будет установлена «Полка добра», а также организована акция «Помоги собраться в школу», в которой могут принять участие все желающие.
Подробнее...
Фоторепортажи
16.02.2017
15.02.2017
13.02.2017
13.02.2017
13.02.2017
13.02.2017
27.01.2017
27.01.2017
16.01.2017
13.01.2017
08.01.2017
03.01.2017
31.12.2016
30.12.2016
22.12.2016
21.12.2016
21.12.2016
14.12.2016
10.12.2016
29.11.2016
Медээлер
11.06.2014
«Хааннар шынаазы-2014»
Июнь 5-те Ээрбек суурдан ырак эвесте черге «Кызыл — Курагино» бүгү делегей чергелиг археологтуг лагерьниң 2014 чылда бирги ээлчээниң ажыдыышкыны болуп эрткен.Соок агаар-бойдус таарымча чок байдалды тургусса-даа, улуг-улуг майгыннар тиккен девискээрде байырланчыг аян-шинчи сиңниккен. Россияның болгаш делегейниң янзы-бүрү булуңнарындан келген оолдар, кыстар аай-дедир шуужуп, каткы-хөглүг чоруп турлар. Мындыг омак-сергек, чиик адак, бедик хей-аъттыг аныяктарга соок салгынныг, сериин агаар-даа кайын быражыр деп бодап ордум. Чем белеткээр майгында эвилең-ээлдек поварлар келген аалчыларга изиг шайны кудуп, ашкарып-чемгерип турар.Лагерьниң турар девискээриниң чаражын, чурумалдыын, таптыын! Долгандыр бедик-сүрлүг тайгалар бүзээлээн, чаа ногаарарып келген оът-сиген, чүзүн-баазын чечектер черни хевистелдир шыпкан, улуг эвес-даа болза, шапкын хемчигеш шулурадыр бадып чыдар. Каас-чараш, арыг агаарлыг черге сонуургаар ажылын күүсетпишаан, дыштанып алырга, та кайы хире магалыг чүве.
Улаштыр номчуур...
11.06.2014
Мөөрей, мөөрей...
Июнь 4-те В.Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театрынга «Азия төвүнде үрер хөгжүм» деп үрер хөгжүм оркестрлериниң 2 дугаар делегей чергелиг фестивалының байырлыг ажыдыышкыны болган.
Эң баштайгы ындыг фестиваль Тывага 2012 чылдың сентябрь айда ТР-ниң алдарлыг артизи Тимур Дулуштуң удуртканы Тыва Республиканың Чазааның үрер хөгжүм оркестриниң эгелээшкини-биле эрткен.Фестивальды РФ-тиң Культура яамызы болгаш ТР-ниң Чазаа деткээн. Делегейниң оркестрлер конференциязының болгаш марштаар оркестрлерниң азийжи чемпионадының президентизи Кенон Хуанг (Тайвань), Москваның крүнениң культура болгаш уран чүүл университединиң профессору, Россияның культуразының алдарлыг ажылдакчызы Анатолий Дудин, Риганың Язеп Витол аттыг хөгжүм академиязының профессору, үрер хөгжүмнүң Балтий ассоциациязының президентизи Янис Пуриньш олар бир дугаар делегей чергелиг үрер хөгжүм фестивалының хүндүлүг аалчылары болган. Ынчан беш коллектив чогаадыкчы мөөрейге киришкен.
Улаштыр номчуур...
11.06.2014
Школа назыны четпээн ажы-төлдү уруглар садтары-биле хандырарының айтырыы бүгү чуртта нарын болуп артпышаан.
Ынчалза-даа Россияның эрге-чагыргазының күжениишкиннери-биле чидиг байдалды чайладыр хемчеглер доктаамал чоруттунуп турар. Маңаа уруглар садтарының оран-бажыңнарының тудуглары улуг салдарны чедирер.Тыва Республикада база бо талазы-биле ажыл кидин түлүк. Чижээлээрге, Улуг-Хем кожууннуң Шагаан-Арыг хоорайда 140 олуттуг уруглар садының тудуу доостур четкен. Ында амгы үеде ажыл-чорудулганы сонуургап четтивис. Тудуг девискээриниң мастери, «Тывастройинвест» КХН-ниң ажылдакчызы Гейбат Шавагатовтуң чугаалап турары-биле алырга, уруглар садының бо тудуун 2013 чылдың ноябрь айда эгелээн. Чүгле дөрт ханазы арткан, октаттынган тудугнуң девискээринден 400-500 куб хире бокту үндүр сөөрткен. Маңаа ажылдадыры-биле тудугжулар, дашчылар, каңнакчылар, аар техниканың башкарыкчылары, электриктер дээш, ниитизи-биле 80 ажыг кижини хаара туткан.
Улаштыр номчуур...
05.06.2014
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның Камгалал яамызындан келген тускай техниканы болгаш дериг-херекселдерни республиканың организацияларында болгаш бүдүрүлгелеринде канчаар ажыглап турарын хынап көрген.
Тываның Баштыңы хамыкты мурнай ХК болгаш ОБ агентилелинге барган. Тускай техниканы шыгжап кадагалаан соонда ажылдаар шынарын хынаарын база ону ажылдадырын техниканы алган кижи бүрүзүнге бүдүн чартык ай бурунгаар даандырган дээрзин сагындыраал. Агентилелдиң директору Шолбан-оол Чанзан машина болгаш дериг-херексел бүрүзү ажылдап турар, ону үүрмек септелге соонда ажыг-лап болур деп чугаалаан. Шолбан Кара-оолдуң негелдезин езугаар чыскаап тургус-кан техникадан агентилелдиң төлээлери ППУ-1600 деп парогенератор-биле, агаар чылыдар УМП-400 деп херексел-биле ону таныштырган. Оларны ЧКА-ның объектилеринге үрелиишкин үнер болза, дарый ажыглап болур. Ол ышкаш КамАЗ шассизинге салыр дизельдиг электростанцияны, дугуйлар кырында септелге мастерскаязын, генераторларны, орукка ап чоруур кухняны, хлеб быжырар херекселди көргүскен.
Улаштыр номчуур...
05.06.2014
Чайның башкы айы июнь 2-де Россияның Камгалал яамызының Төп шериг оркестриниң хөгжүмчүлери Тывага ужуп чедип келген хүнүнде-ле баштайгы оюнун бүрен-хемчилерге көргүскен. Суурнуң чурттакчылары оларны чылыы-биле уткуп ап, бичии республикавыска аалдап келгенинге өөрээн сеткилин илереткен.
ТР-ниң Баштыңы-Чазааның Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак делегейни эргээн бо оркестрниң ат-алдары, шаңнал-макталдары-даа эңмежок-тур деп суурнуң чурттакчыларынга таныштырган. «Россияның ырак-узак хоорайларын эргий кезээш, ам каас-чараш Тывада чедип келдивис» — деп, аалчылар өөрүп чугаалап турду. Суурнуң стадионун долдур олурупкан көрүкчүлерге баштайгы көргүзүгнү ТР-ниң Чазаа-ның үрер хөгжүм оркестриниң артистери аъттарлыг бараалгатты. Аъттары-биле аай-дедир чоруп тургаш, үрер хөгжүмүн ойнап, аңгы-аңгы аялгаларны күүседирге, чараш деп чүвезин! Кижи бүрүзү оларны магадаан. «Аъттарының өөренгенин, шимээн-даашка-даа тоовас» — дижип, көрүкчүлер аразында магадап ордулар. Каа-Хем кожууннуң чылгычызы Геннадий Монгуш Тываның культуразының ажыл-чорудулгазын деткип, үрер хөгжүм оркестринге аъттарын белеткеп бергенин демдеглевес аргажок.
Улаштыр номчуур...
04.06.2014
Бүгү-делегейниң Уруглар хүнүнде тыва хүрешти 5 хардан 16 харга чедир оолдар аразынга эрттирери чаңчыл болган. Бо чылын XI дугаар эртип турар хүреш оюнунга республиканың ырак-чоок булуңнарындан 1200 мөге оол күжүн шенешкен. Найысылалдың Сүбедей, Ярыгин спорт комплекстеринге болгаш Херел спорт залынга бичии, элээди өзүп орар мөгелерниң хүрежин көөр дээн мөгейикчилер хөйү-биле чыглып келген.
5-6 харлыг мөгелерниң аразында ыглажып-даа, ачыр-дачыр эрзиг кылдыр тутчуп-даа турарлары бар. Эр кижи дидим болгаш күштүг болур дээрзин бадыткап, 128 мөгениң аразындан Чаа-Хөлдүң мөгези Начын Шактар шүглүп үнген. Yжүүрлешкен мөге — Улуг-Хемден Шойдуң Дугур-Сүрен болган база үшкү, дөрткү черлерни Кызыл хоорайдан Айлун Ооржак биле Алдын-Херел Монгуш ээлээннер.
Улаштыр номчуур...
04.06.2014
Эр мөзү-бүдүш
Чоокта чаа ТР-ниң Хөй-ниити палатазы Чөөн-Хемчик кожууннуң Чыраа-Бажы суурга “Тыва эр кижиниң хажыттынмас дүрүмүнүң” амыдыралда боттандырылгазын хынап, ээлчеглиг үнүүшкүннү кылган. ТР-ниң Хөй-ниити палатазының даргазы Хонук-оол Монгуш Чыраа-Бажы ортумак школазының оолдары-биле ужуражып, оларга чагыг-сүмезин берген: “Тыва эр кижиниң хажыттынмас дүрүмүнүң” 9-ку пунктузун, эр кижи төрүттүнүп кээрге-ле, сагып эгелээри чугула. Школаны чедиишкинниг дооскаш, дээди эртемни чедип алгаш, күрүнениң төлептиг хамаатылары, ада-иеңерниң чоргааралы болуңар. Арагалаар, таакпылаар, кара чашпан тыртар багай чаңчылдарже сундулавайн, ада-өгбелерниң езу-чаңчылдарын сагып, кезээде спорт-биле холбаалыг, эвилең-ээлдек, улугну — улуг, бичиини — бичии деп хүндүлеп чоруңар. Мурнуңарга салып алган сорулгаларыңарны дериңер төп тургаш, эчизинге чедирер кылдыр чаңчыгыңар” – деп, ол чагаан.
Улаштыр номчуур...
29.05.2014
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыгааржы хүнүн демдеглээринге болгаш Россияның Айыыл чок чорук албанының Тыва Республикада Кызыгаар эргелелиниң 90 чылынга тураскааткан байырлыг митингиге киришкен.
Регионнуң удуртукчузу чыылганнарга байыр чедирген: «Хүндүлүг шериг албанныглар болгаш кызыгаар шериглериниң хоочуннары! Профессионал байырлалыңар—Кызыгааржы хүнү-биле болгаш Россияның Айыыл чок чорук албанының Тыва Республикада Кызыгаар эргелелиниң 90 чылы-биле силерге байыр чедирип тур мен! Ада-чуртун камгалаары, дүне-даа, хүндүс-даа ооң кызыгаарын хайгаараары--шаг-төөгүден бээр айыылдыг болгаш харыысалгалыг албан-дыр, ол хүлээлге кызыгааржыларга онаашкан. Дайын болурга-ла, дайзынның баштайгы согуунга кызыгааржылар таваржыр, чүге дээрге ында эң эрес-дидим солдаттар болгаш офицерлер албан эрттирип турар.
Улаштыр номчуур...
29.05.2014
Тывавыстың база бир чоргааралы Чагытай хөлүвүсче сөөлгү үеде кичээнгейивис эреңгей апарган. Бо ыдыктыг хөлдү күчүлүг Чиңгис-Хаанның уйнуу Чагытайның адынга дөмейлештир адааны анаа эвес. Ында бир-ле тывызыксыг чажыт бар дээрзинге ада-өгбевис бүзүреп чораан. Ооң мурнунда Чагытай хөлге балык-байлаң аажок элбек, ол чоок-кавының аалдарын шуптузун тоттуруп турган дээр болза, чазыг болбас.
Амгы үеде хөлдүң бодунуң балыктары барык артпаан. Чоокку чылдарда хөлдү камгалаары-биле ынаар киир салып турган шортан балыктарның байлаңнары нептерээн. Ол ышкаш лещ деп балык көвүдей берген. Бо балык өске эки балыктарның өзүп көвүдээринге орук бербейн, оларның үүргенезин шуптузун чип кааптар. Лещти чылдың-на он-он тонна чедир тудуп, балыктап турзажок, ол кончуг дүрген көвүдээр болганындан хөлде ам-даа чүс-чүс тонна хире бар болуп турар.
Улаштыр номчуур...
29.05.2014
Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга тураскааткан «Азия төвүнде фанфарлар» деп үрер хөгжүм оркестрлериниң 2-ги делегей чергелиг фестиваль-конкурузунга белеткел ажылдары дооступ турар.
Тыва Республиканың Чазааның үрер хөгжүм оркестриниң эгелээшкини-биле 2012 чылдың сентябрьда 1 дугаар делегей чергелиг мындыг фестиваль-конкурс РФ-тиң Культура яамызының болгаш Тыва Республиканың Чазааның деткимчези-биле эрткен. Ынчан хүндүлүг аалчыларның аразында делегейниң оркестрлер конференциязының база марштаар оркестрлерниң Азия чемпионадының президентизи Кенонг Хуангтың (Тайвань) кээп чорааны төөгүлүг, уттундурбас болуушкун болган.Yрер хөгжүм оркестрлериниң 2-ги делегей фестиваль-конкурузунуң тургузукчулары – Москваның культура болгаш уран чүүл университеди, Россияның Камгалал яамызының Төп шериг оркестри болгаш ТР-ниң Чазаа.
Улаштыр номчуур...
29.05.2014
Барыын-Хемчик кожууннуң Эрги-Барлык сумузунуң аныяк малчыннары Адыгжы биле Сайзана Сааялар көдээ мал ажыл-агыйын 2008 чылдан эгелээш, мал-маганын бо хүнге чедир онча-менди тудуп чоруур. Олар ада-өгбезиниң мал-биле холбашкан ажыл-ижин уламчылап, салгал дамчаан аныяк малчыннарга хамааржыр.
Аныяктарның чайлаа — тус черниң Улуг-Хову деп черинде, а кыштаа — Берт-Дагда. Аныяк өг-бүле бир кыстыг, бир оолдуг. Өгнүң херээжен ээзиниң дооскан мергежили — фермер-зоотехник, а эр ээзиниң – диш эмчизи. Аныяктар өг-бүле туткаш-ла, ада-иезинге дузалажып чоруй, мал-маган ажыл-агыйын улаштыр туда берген. Чаа-ла 30 хар чедип турар аныяк малчыннар кыш-чай дивес, дыштаныр олут чок, даң адар, дүн дүжер ажыл-агый үзүлбес ижинге бердинген.
Улаштыр номчуур...
29.05.2014
Петербургка болгаш экономиктиг шуулганга дүүштүр РФ-тиң Экономиктиг хөгжүлде яамызы биле Саң-хөө яамызы «Кызыл — Курагино» демир-орук төлевилелин Россияның Национал чаагай чорук фондузундан акшаландырарының чугулазының дугайында комплекстиг түңнелге ат салганнар.
2014 чылдың ол шуулганынга киржип турган Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ол болуушкуннуң херечизи болган. «Элегес — Курагино» төлевилелин күүседиринге Национал фондунуң акша-хөреңгизинден төлевилелдиң өртээниң 40 хуузун тускайлаар, хуу инвестор 25 хуузун хандырар болгаш 35 хуузу банкыларның чээлилери болур. Фондудан үндүрген акшаны хуу инвестор күрүнеге эгидерин хүлээнген» — деп, Шолбан Кара-оол тайылбырлаан.
Улаштыр номчуур...
29.05.2014
Тываның база бир алдарлыг оглу Валерий Ховалыгович Кара-оолдуң өскен-төрээн чери — кайгамчыктыг онза-чараш чурумалдыг, кат-чимистиг, шулурткайндыр агып чыдар кара суглуг Кожай сууру. «Кожай биле Торгалыгны кончуг топтап көрүңерем» деп чоннуң ырлажып турары-даа анаа эвес. Ада-иезиниң ажыл-ижи ол үеде МЧАЭ (мал, чер ажыл-агыйының эвилели) мал, чер ажыл-ижи-биле холбаалыг чораанындан адазы ашак ажы-төлүн мал, чер ажылынга өөредип, кижизидип чораан.
Валерий Ховалыговичиниң ада-иезиниң кыштаа Аргалыкты дагларынга турган, ол ада-иезиниң хоюн кадаржып өзүп келген. Адазы оглунга мал-маган кадартырындан аңгыда, аңнаарынга база өөредип, койгуннап, өзеннерге дузак салыр турган. Тайга эдээ болгаш, ол черлер аң-мең-биле элбек оран чүве-дир. Хуу ажыл-агыйлыг турганы-биле Валерий Ховалыговичиниң адазы оолдары-биле Ээр-Хавак деп черге тараа тарып, ажаап ап чораан. Күзүн тараазының дүжүдү кончуг-даа чаагай боор. Адашкылар чаагай дүжүдүн ажаап алгаш, келир чылгы үрезинин ол-ла шаңга уургайлап алыр чорааннар.
Улаштыр номчуур...
29.05.2014
Май 25-те Тывага хаттың күжү секундада 22 метр четкен, ооң уламындан 15 шак 46 минута турда, электри-четки комплекизиниң объектилеринге үзүктелиишкиннер болган.
Ооң түңнелинде 12 чурттакчылыг черде (Кызыл хоорайда, Бии-Хем болгаш Кызыл кожууннарда) 116747 кижи электри чырыы чок арткан. 15 шак 9 минута турда, чырыкты Тывага чурттакчылыг 65 черлерге (Улуг-Хем, Чаа-Хөл, Тес-Хем, Таңды, Чеди-Хөл, Эрзин кожууннар каттышкан), Моолдуң девискээринде бир суурга өжүрген. Республиканың Одалга болгаш энергетика яамызының дыңнатканын езугаар алырга, 20 шак 25 минута турда, чырыкты шуптузунга берипкен.
Улаштыр номчуур...
29.05.2014
Кызыл хоорайда юбилейниң объектилерин тударының болгаш септелге ажылдарының чоруп турарын Чазак Даргазының оралакчызы Александр Свинцовтуң Тудуг яамызының, капитал тудуг эргелелиниң, керээлиг организацияларның төлээлери-биле эрттиргени үнүүшкүннүг чөвүлел хуралга сайгарган.
Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга база Кызылдың үндезилеп тургустунганының 100 чылынга уткуштур хемчеглер-биле холбашкан ажылдар доостур чоокшулап турар, оларның эң нарын болгаш эскет чок кезээ кылдынган. Кол сорулга — үзүктелиишкин болгаш графиктен хожудаар чорукту болдурбазы деп хуралга демдеглээн. Капитал тудуг эргелели объект бүрүзүн харыылаар кижини тургускан, ол хүннүң-не ажылды хайгаарап, тургустунган айтырыгларны шалыпкын шиитпирлеп турар.
Улаштыр номчуур...
|
|