Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Войти    

Главная

Главное


В Туве улучшат работу по оказанию помощи людям с ментальными нарушениями

В Туве с рабочим визитом находится команда экспертов региональной благотворительной общественной организации «Центр лечебной педагогики» во главе с членом Совета при Правительстве РФ по вопросам попечительства в социальной сфере Анной Битовой. Специалисты прибыли по приглашению руководства республики для оказания методической и иной поддержки местным организациям социального обслуживания, а также чтобы провести консультации и курсы повышения квалификации, в том числе по оказанию психолого-педагогической помощи родителям детей с расстройствами аутистического спектра.

Подробнее...

Новости

RSS
11.07.2013 15:49 / Сельское хозяйство
На улицах столицы Тувы появились портреты  героев Наадыма 2013 года

Накануне Наадыма – народного праздника животноводов, который в этом году впервые отмечается в Туве как государственный, на улицах Кызыла вновь появились портреты животноводов, добившихся лучших показателей в нелегком труде. Напомним, впервые такая акция была проведена в 2010 году по инициативе главы Тувы Шолбана Кара-оола. По мнению руководителя региона, людей, чей самоотверженный труд составляет основу сельской экономики и традиционного уклада жизни большей части населения, должны знать в лицо. Как сообщил заместитель министра сельского хозяйства и продовольствия республики Сергей Оюн, в этом году рядом с парадными портретами лучших животноводов, размещены также баннеры с тувинскими пословицами и поговорками, связанными с народными традициями и трудом на земле.

Подробнее...
11.07.2013 15:27 / Туризм
Тувинскую Тоджу не оставляют в покое браконьеры со всей Сибири
Среди отдыхающих в Туве туристов из регионов Сибири выявлены любители побраконьерничать. Об этом свидетельствуют результаты очередного рейда инспекторов Государственного комитета Тувы по охоте и рыболовству, проведенного в минувшие выходные в таежной Тодже – одной из природных жемчужин не только республики, но и страны. Как сообщил сегодня gov.tuva.ru первый заместитель председателя комитета Валерий Тарыма, в ходе рейдов было проверенно 28 лодок и катеров. Выяснилось, что красотами заповедной Тоджи приехали полюбоваться жители Новосибирска, Кемерово, Красноярска, Абакана, и других городов Сибири.
Подробнее...
11.07.2013 14:26 / Дети
В Правительстве Тувы определили место под круглогодичный лагерь отдыха для детей
 Первый детский лагерь отдыха с круглогодичным содержанием будет построен на берегу одного из самых красивых водоемов Тувы – озера Чагытай. Сегодня правительство республики утвердило задание на проектирование объекта. Как сообщили в Минобразования РТ, новый лагерь решено разместить по соседству с корпусами двух летних баз детского отдыха – «Байлак» и «Чагытай». По замыслу специалистов, вместе они составят единый оздоровительный комплекс для детей. Задание о создании в республике такого лагеря, напомним, было дано главой Тувы Шолбаном Кара-оолом еще в 2010 году. Но только с 2012 года министерство смогло приступить в формированию проекта на основе губернаторского поручения. Из условий на проектирование следует, что лагерь должен представлять собой «комплекс сложной конфигурации с системой переходов между зданиями».  
Подробнее...
11.07.2013 12:57 / Политика
Глава Тувы Ш. Кара-оол сохраняет сильное влияние на федеральном уровне – российские эксперты
«Независимая газета» опубликовала сегодня очередной рейтинг влияния глав субъектов Российской Федерации в июне 2013 года. Напомним, экспертный опрос, на результатах которого основан рейтинг наиболее влиятельных губернаторов в России, проводится методом закрытого анкетирования. В июне 2013 года в нем приняли участие 10 экспертов: политологи, политтехнологи, медиаэксперты, журналисты. Им задавался вопрос: Как бы Вы оценили по шкале от 1 до 10 влияние на федеральном уровне (в Администрации президента РФ, Правительстве РФ, Федеральном собрании РФ, партийной и бизнес-элите) следующих глав регионов? Глава Республики Тыва Шолбан Кара-оол, по мнению экспертов, по-прежнему относится к губернаторам с сильным влиянием. В июньском рейтинге он улучшил положение на 10 строчек
Подробнее...
11.07.2013 12:19 / Общество
В Туве запретили продажу  спиртного во время митингов и демонстраций
Власти Тувы использовали еще одну законную возможность ограничить продажу алкоголя. Спиртным отныне запрещено торговать в местах публичных мероприятий - собраний, митингов, демонстраций, пикетов и т.д. Сегодня правительство республики утвердило постановление, определяющее такие места. Как сообщили в Службе по лицензированию и надзору отдельных видов деятельности Тувы, подготовившей проект документа, розничная продажа алкогольной продукции вблизи таких мест не допускается за два часа до начала публичного мероприятия, во время него и спустя два часа после. Запрет, правда, распространяется на публичные собрания с заявленной численностью участников не менее 100 человек.
Подробнее...
10.07.2013 19:35 / Новости России и мира
Минрегион России разъяснил,  как и почему в стране изменяется стоимость коммунальных услуг

С 1 июля во всех регионах выросли тарифы на электроэнергию, газ, тепло и воду в среднем на 12%. Индексация произошла не в январе, а с середины года, и эта отсрочка позволяет в целом по календарному году выйти на прирост совокупных коммунальных платежей граждан на уровне около 6 – 7,5%. В тех муниципальных образованиях, где в структуре совокупного платежа преобладает плата за электроснабжение и газ, прирост коммунального платежа с 1-го июля может составить до 15% (то есть 7,5 % в среднем по году). Также более высокий рост платы граждан за коммунальные услуги возможен в военных городках, инфраструктура которых передана в собственность субъектов Российской Федерации или муниципальную собственность и в тех населенных пунктах, где тарифы на коммунальные услуги по состоянию на декабрь 2012 года были значительно, более чем в 2 раза, ниже среднего уровня, сложившегося в соответствующем регионе.

Подробнее...
10.07.2013 19:18 / Мероприятия
Власти Тувы  детализируют соглашения с крупными инвесторами о ГЧП
 Партнерство властей Тувы с крупным бизнесом становится все более предметным и цивилизованным. Одним из свидетельств растущего качества ГЧП стало обоюдное решение сторон конкретизировать тексты действующих и готовящихся соглашений о государственно-частном партнерстве проектами, которые предстоит реализовать совместными усилиями, с указанием планируемых объектов и объемов работ. Сегодня правительство республики одобрило своим постановлением дополнения в договора о ГЧП, детализирующие обязательства бизнеса по участию в социально-экономическом развитии Тувы.  
Подробнее...
10.07.2013 14:39 / Мероприятия
В Туве проходит форум с участием мировых ученых по вопросам орхоно-енисейской рунической  письменности
Международная научная конференция «Тюркская руника: язык, история, культура», посвященная 120-летию дешифровки орхоно-енисейской рунической письменности, открылась сегодня в Кызыле. Первое пленарное заседанием прошло в Доме Правительства республики. В работе представительного форума принимают участие делегации из десяти регионов России – из Москвы, Санкт-Петербурга, Тувы, Новосибирска, Якутии, Татарстана, Башкирии, Горного Алтая, Бурятии, Хакасии; из 11 зарубежных стран – Монголии, Японии, Азербайджана, Кыргызстана, Казахстана, Германии, Китая, Южной Кореи, Турции, Туркменистана и Узбекистана. Среди них – ученые с мировыми именами, в том числе – доктор филологических наук, профессор, председатель российского комитета тюркологов Игорь Кормушин; доктор филологических наук, профессор Франкфуртского университета Ирина Невская.
Подробнее...
10.07.2013 12:33 / Мероприятия
Для желающих посетить праздник Наадым-2013, который пройдет в Самагалтае,  будут организованы автобусные рейсы по минимальной цене
Как сообщили в пресс-службе мэрии Кызыла, услуги жителям и гостям Тувы, желающим побывать 13 июля в селе Самагалтай Тес-Хемского района, окажет муниципальное автотранспортное предприятие МУП «КАТП». Перевозка пассажиров будем обеспечена до места проведения праздника животноводов – местечка Чаа-оваа-шолу Тес-Хемского района. В первой половине дня 13 июля, начиная с 7 утра, а затем – ежечасно, автобусы пассажирского АТП будут совершать рейсы по маршруту «Кызыл – Самагалтай – Чаа-оваа-шолу». Точка отправления - автовокзал по ул. Дружба, 55. Как сообщили в департаменте городского хозяйства мэрии Кызыла, в случае необходимости на рейс поставят дополнительные автобусы. Обратно в Кызыл можно будет вернуться дневными и вечерними рейсами по мере поступления заявок. Стоимость билета – 200 рублей (в одну сторону).
Подробнее...
10.07.2013 10:15 / Мероприятия
Власти Тувы привлекут «Почту России» к оказанию госуслуг населению
 Сеть многофункциональных центров в Туве планируется создать с помощью отделений почтовой связи. Сегодня правительство республики одобрило проект соглашения о взаимодействии с ФГУП «Почта России», где одним из основных направлений партнерства обозначена интеграция региональной почтовой инфраструктуры в систему предоставления государственных и муниципальных услуг по принципу «одного окна». Таким образом власти Тувы предполагают с минимальными затратами решить задачу обеспечения шаговой доступности для населения точек оказания этих услуг.  
Подробнее...

Фоторепортажи

В Кызыле накануне Дня Победы возложили цветы к мемориалам героев Великой Отечественной войны

08.05.2023

Светлый день открытия буддийского монастыря «Тубтен Шедруб Линг» вошел в историю нашей республики.  Он построен на земле, которую еще в 1992 году освятил Далай-Лама XIV.

28.04.2023

В Туве региональное отделение «Единой России» подвело итоги работы за 2022 год

29.03.2023

Республика Тыва и Увс аймак Монголии намерены обновить Соглашение о сотрудничестве

28.03.2023

Глава Тувы поздравил работников культуры с профессиональным праздником на торжественном собрании

26.03.2023

В Туве отметили девятую годовщину воссоединения Крыма с Россией

18.03.2023

Новый год по лунному календарю в Туве встретили традиционным обрядом Сан салыр

21.02.2023

В Туве в День российской науки чествовали учёных республики

08.02.2023

Глава Тувы Владислав Ховалыг сегодня посетил новое дошкольное учреждение в пгт. Каа-Хем Кызылского района.

20.01.2023

Глава Тувы поздравил журналистов республики с профессиональным праздником

13.01.2023

Глава Тувы поздравил сотрудников прокуратуры с профессиональным праздником

12.01.2023

Глава Тувы проинспектировал дома в селе Хову-Аксы, строящиеся по программе переселения

11.01.2023

В канун Нового года в Кызыле состоялось вручение ключей от квартир в новостройках

31.12.2022

В Туве подвели промежуточные итоги профилактики правонарушений

29.12.2022

В канун Нового года Глава Тувы вручил государственные награды выдающимся землякам

28.12.2022

Глава Тувы Владислав Ховалыг посетил стройку буддийского монастыря

21.12.2022

В Туве для участковых уполномоченных построили дома, совмещённые с пунктом полиции

21.12.2022

ЕЖЕГОДНОЕ ПОСЛАНИЕ ГЛАВЫ РЕСПУБЛИКИ ТЫВА ВЛАДИСЛАВА ХОВАЛЫГА ВЕРХОВНОМУ ХУРАЛУ (ПАРЛАМЕНТУ)

16.12.2022

Глава Тувы оценил условия и оснащение санатория "Серебрянка"

30.11.2022

Автопарк медорганизаций Тувы пополнили новые автомобили скорой помощи

10.11.2022


 
Медээлер
RSS
30.09.2014
Мал чеминиң белеткели дооступ турар

Мал чеминиң белеткелиниң талазы-биле даалгаларын күүседип алган Улуг-Хем болгаш Сүт-Хөл кожууннарның соон дарый дыка хөй кожууннар белеткел ажылдарын дооскан.

Эрткен неделяда Бай-Тайганың, Барыын-Хемчиктиң, Чөөн-Хемчиктиң, Каа-Хемниң, Таңдының, Чеди-Хөлдүң болгаш Кызылдың ишчилери планнарын күүсеткеннер. Улуг-хемчилер планнаттынганындан 15 хуу хөй сигенни белеткээннер, барыын-хемчикчилер — 13 хуу. Каа-Хем, Таңды болгаш Чеди-Хөл кожууннар баш удур санаан көргүзүглерни 4-5 хуу ажыр боттандырганнар. Өвүр болгаш Бии-Хем кожууннарның ишчилери планының 90 ажыг хуузун күүседип алганнар, хожудап турган ажыл-агыйлар темпизин дүргедеткен.

Улаштыр номчуур...
30.09.2014
Моолдуң болгаш Сибирь Байкалының бурунгу культуразы

«Моолдуң болгаш Сибирь Байкалының бурунгу культуразы» деп делегейниң эртем конференциязы Тывада болуп турар.

Азияның Төп болгаш Мурнуу-Чөөн регионнарының төөгүзүнүң болгаш археологиязының айтырыгларын сайгарар эртемденнер шуулганы Кызылга 2010 чылдан бээр чыл санында эртип келген. Ужуражылганың болур черин шилип алган чылдагаанын тайылбырлап тура, конференцияның харыысалгалыг секретары, төөгү эртемнериниң кандидады, Тываның күрүне университединиң бүгү-ниити төөгү болгаш археология кафедразының доцентизи Елена Айыжы мынча дээн: «Бот-боттарын доктаамал солуп келген аңгы-аңгы үелерниң белдиринде турар Тыва чурту археологтарга улуг тывыш болуп турар. Аңгы-аңгы үелерниң төөгүлүг тураскаалдары мында базым санында таваржыр. Сонуургак эртемденнерниң тып алыры кайгамчык ажыдыышкыннар хөй. Хааннар­шынаазында скиф үезиниң «Аржаан-2» деп делегейге билдингир базырыкты шинчилээниниң төөгүзүн чугаалаарга-ла, четчир».

Улаштыр номчуур...
30.09.2014
«Бистиң ажыл-херектеривистиң үндезини соңгукчуларның чаа чагыглары болур»

Сентябрь 14-те болган Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттарының соңгулдаларынга «Чаңгыс демниг Россия» партиязы көскү тиилелгени чедип алган.

Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттарының соңгулдаларынга «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның девискээр салбырының кандидаттары соңгукчуларның хөй кезииниң бадылалын алганы-биле холбаштыр Ирина Самойленко, Каң-оол Даваа, Вячеслав Ховалыг, Иван Чучев, Юрий Кара-оол дээш, өске-даа бөлүк депутаттар кыска парлалга ужуражылгазын эрттирген.

Улаштыр номчуур...
30.09.2014
Ча — бурунгунуң чепсээ

Тывага дыка үр үе дургузунда аңгы ок-чепсекке ча хамааржып турганын төөгүнүң материалдары бадыткап турар. Янзы-бүрү аң-меңни аңнаарының аргаларының хөй кезии ча-биле аңнаашкындан хевирлеттинип тывылган деп болур.

Бурун шагда уранхайлар чаны тал, сөөскен ыяштан, те мыйызындан кылып ап чорааннар. А чаның кирижин 2 сувай инектиң азы улуг шарының сиирин кургадып алгаш, чымчадыр соктааш, өрээш, кириш кылып ап турганнар. Азы соок малдың кежин чиңгеледир өрээш, ону борбакталдыр тыртып тургаш, киришти кылып ап чорааннар. Чаның согунун хадың, тал ыяштан, кес талазын даас дээр куштуң, эзирниң чүү-биле кылып ап турган. Согуннуң бажын баштай шиш даш-биле, сөөк-биле, сөөлүнде демир-биле кылып ап турар апарган.

Улаштыр номчуур...
30.09.2014
«Чаңгыс демниг Россия» тиилээн

алының (парламентизиниң) депутадынга соңгулдалар хүнү

Тываның парламентизинче соңгулдаларга бүзүрелдиг тиилелгени «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партия чедип алган.

№ 34 соңгулда комиссияларының аразындан 30 соңгулда комиссияларының протоколдарынга үндезилеп,  соңгулдаларның даартазында хүн, сентябрь 15-те, эртенгиниң 8 шакта үндүрген баштайгы түңнелдер ону көргүскен. Комиссияларның түңнеп көрген бюллетеньнериниң 83,77 хуузунда «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның девискээр салбырының кандидаттарынга соңгукчулар боттарының бадылаашкынын берген болган. Олар дээш Сүт-Хөл кожууннуң соңгукчуларының 99,45 хуузу үннерин бергенин баштайгы түңнелдер көргүскен. Бо дээрге ук политиктиг партияның девискээр салбырының республикада эң бедик көргүзүү. Тес-Хем кожууннуң соңгукчуларының – 98,98 хуузу, Чаа-Хөл, Тере-Хөл кожууннарда – 97 хуузу, Бай-Тайга кожуунда 96,48 хуу хирези эрге-чагырга тудуп турар партияның кандидаттары дээш бадылаан. Кызыл хоорайда алды соңгулда округтарында соңгукчуларның 79,17 – 84,88 хуузу «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның девискээр салбырының кандидаттарын деткээн.

Улаштыр номчуур...
30.09.2014
Тываның Баштыңы бадылаан

2014 чылдың сентябрь 14 — Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) депутадынга соңгулдалар хүнүнден

Каа-Хемниң Западный №86 соңгулда участогунга Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол барып бадылаан. «Соңгукчуларның идепкейлиинге сеткил ханып, бо хүн эки хөөннүг тур мен. Бистиң республиканың амыдыралынга аажок чугула болуушкунда агаар-бойдус база черле эки, таарымчалыг-дыр» – деп парлалга төлээлекчилеринге кыска интервью үезинде илереткен. 

Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылдаанын таварыштыр бистиң республикаже күрүнениң Баштыңы Владимир Путин келгениниң соонда, дораан эртип турар соңгулдалар регионга аажок улуг ужур-дузалыг деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн. «Оларның түңнелинде политиканың быжыын болгаш хөй-ниитиниң чаңгыс эп-найыралын кадагалаары хамааржыр. Ниитилелди сырый каттыштырары база сорулгаларның чаңгыс аайы республиканың бурунгаар шимчээшкининиң кол негелдези болур. Юбилейлерге белеткел үезинде республиканың чедип алган тургузукчу, чогаадыкчы чүткүлүн арттырар ужурлуг бис. Чаа 100 чылда бистиң республиканың дүрген сайзыралы дээш Тываның чону шын шилип алырынга бүзүрээр мен» – деп, Тываның Баштыңы чугаалаан.

Улаштыр номчуур...
30.09.2014
Соңгукчулар идепкейлиин көргүскен

Тывага 11.20 шакта 16 хуудан хөй соңгукчулар барып бадылаан. Республиканың соңгулда комитединиң медээзи-биле, эртенгиниң 10 шакта Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) ийиги чыыжының депутаттарын соңгуурунга 27 387 соңгукчулар, азы даңзыже киирген чоннуң ниити түңүнден 16,12 хуузу кээп киришкен.

16,12 хуунуң ниити түңүнден 9,31-и хуусаа бетинде соңгаан­нар. Олар дээрге колдуунда ырак турлагларда чурттап турар малчыннар база ол ышкаш чоокта чаа төнген юбилейлер таварыштыр келген, өске хоорайларда өөренип турар элээн хөй сургуулдар. Тоорук сезону келген болгаш, тайга эдээнде  кожууннарда тывыштар дээш аргаларже чоруп турар чурттакчы чон база хуусаа бетинде бадылаан.

Улаштыр номчуур...
30.09.2014
Тывада хөй кижи бадылаан

Бадылаашкыннарның чаңгыс аай хүнүнде (сентябрь 14-те) Сибирьниң федералдыг округунуң (СФО-нуң) чурттакчылары губернаторларны, муниципалитеттер баштыңнарын болгаш аңгы-аңгы деңнелдерниң депутаттарын соңгааннар. 

Новосибирскиниң, Красноярск болгаш Алтай крайларның, Алтай Республиканың чурттакчылары  губернаторларын шилээннер, Хакасияда, Тывада  болгаш Забайкальеде депутаттар соңгулдалары болган. Новосибирск областың губернаторунуң соңгулдаларынга 12 шактың байдалы-биле соңгукчуларның 12,3 хуузу бадылааннар. Областың соңгулда комиссиязының даргазы Юрий Петухов бадылаашкыннар оожум байдалга эртип турар деп дыңнаткан. Ол областың губернатору албан-дужаал дээш үш кордакчы — регион баштыңының хүлээлгезин түр күүседип турар Владимир Городецкий («Чаңгыс демниг Россия») болгаш регионнуң хоойлужудулга хуралының депутады Анатолий Кубанов («Чөптүг Россия») болгаш РФ-тиң Күрдума депутады Дмитрий Савельев олар демисешкеннер.

Улаштыр номчуур...
30.09.2014
Оргу черге өөн өглеп, оъттуг черге малын малдап…

Кайы-даа шагда мал ажыл-агыйы Тываның көдээ черлериниң кол  өзээ бооп келген. Малчын өг-бүлелер чүс-чүс чылдарны өттүр чаагай езу-чаңчылдарны камгалап-кадагалап, салгалдарга дамчыдып арттырган. А олар ада-өгбелериниң чымыштыг ижин уламчылап чоруур. 

Чылдан чылче республиканың удуртулгазы мал ажылынче доктаамал кичээнгейни салып, деткимчени үргүлчү көргүзүп келген. Күрүне деткимчезин алыры-биле аңгы-аңгы чаа аргалар тыптып турар. Тараачын ажыл-агыйын сайзырадырынга болгаш эгелеп чоруур фермерлерге дуза чедирери-биле төлевилел езугаар көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелерин тургузуп ап, мал садып алгаш, ажылының эге таваан салгаш, шуудадыр ажылдай берген ажыл-агыйлар бар. Малды чай-кыш, дыштаныр шөлээ чок кадарарынга чүгле эрес-кежээ, кызымак кижилер тааржыр. Көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелери, арат, фермер ажылдары база белен эвес. Малды семиртип кадарары-биле малчын кижи турлаг-хонаштар кезип, көжүп чоруп бээр. Хонган черинге кажаа-хораазын кылыр, өөн өглээр,  мал чеминге сиген-ширбиилди белеткээр дээш, ажыл-ла хөй.  

Улаштыр номчуур...
14.09.2014
Найысылалдың төлептиглеринге

Сентябрь 11-де Орус культура төвүнге Кызыл хоорайның муниципалдыг албан черлериниң ажылдакчыларын база хоочуннарын чыып, байырлыг байдалга шаңнап-мактаан.

Зал долдур чыылган чонга «Найысылал» бөлүүнүң ыраажылары байыр чедирип, аян туткан соонда, Кызыл хоорайның мэри В.Т.Ховалыг биле Төлээлекчилер хуралының баштыңы Д.И.Оюн юбилейлиг медальдарны, хүндүлел бижиктерни база өөрүп четтириишкиннерни шаңналдарга төлептиг хоочуннарга тывыскан.  Кызыл хоорайның социал-экономиктиг, культурлуг хөгжүлдезинге улуг үлүг-хуузу, хөй чылдарда үре-түңнелдиг ажылы дээш база Россия биле Тываның демнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайның тургустунганының 100 чылын таварыштыр юбилейлиг медальдар-биле 45 чыл күш-ажыл стажтыг инфекционист эмчи Тамара Алексеевна Асташеваны, 60 чыл башкылаан, хөй-ниитичи Раиса Исхановна Биче-оолду, көдээ ажыл-ишчи, партия албанының хоочуну Мартыс Ховалыгович Дапыкты, 40 ажыг чыл стажтыг эмчи сестразы, хөй-ниитичи Анна Борисовна Даргатты,  «Тыва» КТРК-ның хоочуну, Россияның культуразының тергиини Галина Темировна Дүгержааны, Кызылдың күрүлетпүр комбинадының хоочуну, амыдырал хандырылга албанының тергиини, даараныкчы Телгер Чамбаловна Енданны, социал хандырылганың хоочуну,

Улаштыр номчуур...
14.09.2014
«Өгбелерниң чагыын ёзугаар чурттаар»

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың буддистеринге Камбы-ламаның мөчээни-биле холбаштыр кажыыдалын илереткен.

Тываның Камбы-ламазы Тензин Цультим аар аараанының соонда элекке мөчээн. «Шажын баштыңын оксунганындан республиканың чону улуг чидиригге таварышкан. Тензин Цультим башкы чүгле буддизмни сайзырадырынга эвес, ниитизи-биле чоннуң угаан-бодал культуразын бедидеринге, республика девискээринде чурттап турар бүгү чоннарның аразынга чөпшээрежилгени болгаш чаагай харылзааларны камгалап арттырарынга хөй-ле чүүлдерни кылган. Ону чүгле найысылалга эвес, эң ырак суурларга база чон таныыр турган. Ооң мөзү-бүдүжү чымчак-даа болза, арагалаашкын дээн ышкаш багай чүүлдер-биле эптешпес чораан. Амыдыралдың кадык хевири дээш ол доктаамал туржуп келген. Чүдүлгелерниң болгаш улустарның тайбың догуннаашкынын, республикага тайбыңны болгаш чөпшээрежилгени, ону сайзырадыр талазы-биле кады күш-ажылды аажок үнелиг эртине деп санап чораан. Бистиң Камбы-ламавыстың мындыг чагыын кажан-даа утпаалыңар: «Кижи бүрүзү бодунуң сагыжында чүдүп чоруур. Кол чүүл — өске чоннарның культуразын хүндүлевишаан, өгбелерниң чагыын езугаар чурттаары болур».


Улаштыр номчуур...
14.09.2014
Өгбелеривистиң ынак оюну — шыдыраа

Сентябрь 4-тен 6-га чедир Россия биле Тываның демнежилгезиниң база Кызылдың 100 чылынга, «Наадым – 2014»-ке тураскааткан Тыва Республиканың шыдыраага чемпионады болган. Аңаа 110 эр, 23 кыс — шупту 133 шыдыраачы кончуг идепкейлиг киришкен.

Спорттуң кандыг-даа маргылдааларында ышкаш, шыдыраа база-ла кижиден кончуг күжениишкинни негээр, шыдамыын шылгаар. Кым эң хөйнү билирил, сагынгыр-тывынгырыл, эң салым-чаяанныгыл, ол тиилээр. Yш хонук иштинде үргүлчүлээн чидиг демиселдиң түңнелинде, эр шыдыраачылардан шупту Кызыл хоорайдан, спорт мастериниң кандидаттары Эдик Ховалыг (9 сан) бирги черни, ийигизин Артыш Чүлдүм (7,5 сан), а үшкү черни Олег Дамбиев (7,5 сан) ээлээн. Эр шыдыраачыларның эң улуг назылыы Кызылдан 76 харлыг бирги разрядтың шыдыраачызы Соскур-оол Ондар (6 сан) назы-харынга-даа чалынмас, ойнаары, шыдамыы-биле хамыкты кайгаткан. «Азаның бичези» кончуг дижиривис, эң бичии шыдыраачы, Чаа-Хөл кожууннуң Булуң-Терек суурдан ийиги классчы Ринчен Монгуш (3,5 сан) 109 эр шыдыраачылар аразынга төлептиг ойнаан.

Улаштыр номчуур...
12.09.2014
Буян-Бадыргыга тураскаал

Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылын байырлап эрттирип турда, Тыва күрүнениң үндезилекчизи Монгуш Буян-Бадыргыга тураскаалды Национал музейниң чанынга тургускан.  Сентябрь 6-да ону байырлыы-биле ажыткан. Аңаа республиканың шупту суурлар, хоорайларындан келген кижилер, байырлалче чалаттырган аалчылар киришкен.

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол тураскаалды ажыдып тура:

— Политиктиг репрессияга таваржып, актыг черге тыва күрүнениң болгаш тыва чоннуң дайзыны деп буруудаткаш, 1932 чылда адып өлүрткен, Тыва Арат Республиканың Чазааның Даргазы Монгуш Буян-Бадыргыны тускай  чарлык-биле 2007 чылда бүрүнү-биле агарткан. Буян-Бадыргыга тураскаалды кылырынга болгаш тургузарынга акша-хөреңгини, 2011 чылды уткуп тура, эрттирген ачы-буян кежээзинге чыып эгелээн. Тураскаалдың Ачы-буян фондузун тургускан. Бо фондунуң, чоннуң, Тыва Республиканың Чазааның кады ажылының ачызында Буян-Бадыргыга тураскаалды кылырынга херек акша-хөреңги чыгдынган. Тываның маадырлыг оглу Буян-Бадыргыга тураскаалды тургускаш, бөгүн ажыдып турарывыс бо-дур. Бистиң өндүр өгбевистиң ат-алдарынга төлептиг болуулуңар, Төрээн чуртувус Тываның хөгжүлдези, келир үези, ат-алдары дээш ажылдаалыңар, чурттаалыңар – деп чугаалаан.

Улаштыр номчуур...
12.09.2014
Кадет училищези ажыттынган

Эрткен улуг байырлалдар хүннеринде база бир онзагай болуушкун Президентиниң Кызыл хоорайда кадет училищезиниң ажыдыышкыны болуп эрткен. 

Найысылалдың мурнуу талазында субурган чанында оран-бажың тудуу каш ай бурунгаар эгелээн. Ам ооң эжиктери бирги кадеттерге ажыттынганы бо. Байырлыг ажыдыышкынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база Төп шериг округунуң башкарыкчызы Владимир Зарудницкий РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң болгаш РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгунуң өмүнээзинден сургуулдарга, башкыларга база өске-даа ажылдакчыларга байыр чедирип, чылыг-чаагай күзээшкиннерни чугаалааннар. ТР-ниң Чазак Даргазы Шолбан Кара-оолдуң Кызыл хоорайга кадет училищезин тургузар дугайында саналын РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу үезинде деткип, тудугну дарый эгелээн, а чоокта чаа шериг өөредилге черинге өөренир күзелдиг оолдарның хөйүн барымдаалап, ону 300 сургуул өөренир кылдыр калбартыр дугайында дугуржулганы чедип алган.

2014-2015 өөредилге чылының эгезинде аңгы-аңгы өрээлдерлиг чуртталга блоктарын ажыглалче киирген. Өрээл бүрүзүнде үш орун, чунар болгаш арыгланыр чер, гардероб бар. Оон аңгыда өөредилге чорудар блокту болгаш 178 кижиге чемненир столоваяны тудуп дооскан. Стадион, халыыр оруктар, дыштанылга парыгы база белен. Кичээлдер эрттирер өрээлдерни амгы үениң негелделеринге дүүшкен чаа технологияларлыг өөредилге дериг-херекселдери-биле шүмнээн. 

Улаштыр номчуур...
12.09.2014
Азийжи ук-төөгүвүстүң демдээ

Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылының байырлалынга келген аалчылар-даа, кызылчылар-даа Улуг-Хемниң эриин аян-шинчи киир кылганын, бо талазы-биле улуг организастыг-даа, тудуг-даа ажылдары чоруттунганын демдеглеп турдулар. 

Аян-оол Ооржак, Чөөн-Хемчик кожуун:

— Кызыл хоорайга чазын кээп чораан кижи мен. Улуг байырлалга белеткел ынчан чаа-ла эгелээн. Улуг-Хемниң эриин чаза соп алган чораан. Солун-сеткүүлдерден, радио-телевидениеден аңаа кылып чорудар ажылдарның дугайында дыңнаан болгаш, күске чедир каяа четтигер деп, арай чөгенип турдум. Байырлалга келгеш, кайгап кагдым. Улуг-Хемниң эрии шуут үндезини-биле чаарттынган-дыр. Чедир кылбаан ажылдарның демдектери ында-мында бар-ла-дыр. Ол-даа ажырбас, чедир кылып алыр.

Виктор Монгуш, Улуг-Хем кожуун:

— Кызыл хоорайның девискээринде Улуг-Хем эриин кижилер маңаа дыштаныр кылдыр чаартыр кылганы эки-дир. Байырлал эрткен-не дээш, маңаа доктаавас болза эки. Чаартылгалар ажылдарын чылдың-на уламчылаар херек. Чүгле ынчан Кызыл хоорай ылап-ла чараш боор.

Угулзалар дег чалгыглары-биле найысылал Кызыл хоорайны соңгу талазындан каастап, эриктерге хөглүү кончуг чайтыңайнып чыдар Улуг-Хемниң солагай талакы эрииниң кырында дең-дески шывыглыг орукка өрү-куду селгүүстеп, чаарттынган «Азия төвүн», «Хаан аңнаашкынын» көрүксээн улуг, бичии кижилер-ле хөй. Херим иштинде бо тураскаалдар кандыг-ла-бир тывызыксыг хевири-биле оларны боттарынче хаара тудуп турган-даа ышкаш.

Улаштыр номчуур...