Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Войти    

Главная

Главное


План праздничных мероприятий, посвященных празднованию Дня Республики Тыва

День Республики Тыва был утвержден как государственный праздник законом республики №143 от 12 февраля 1999 года «О праздничных днях Республики Тыва». В республике этот день является выходным.

Подробнее...

Новости

RSS
29.08.2013 10:28 / Конкурсы
В Туве завершается конкурс по отбору кандидатов на должности судей Конституционного суда республики

Постановлениями Верховного Хурала (парламента) Республики Тыва с 31 июля 2013 года прекращены полномочия четырех судей Конституционного суда Республики Тыва Саая А.П., Салчака О.Л-С., Монгуш С.О., Норбу Ю.Я. Конституционным законом Республики Тыва от 11 июня 2013 г. № 1995 ВХ-1 «О внесении изменений в Конституционный закон Республики Тыва «О Конституционном суде Республики Тыва» численность судей сокращена с 5 до 3-х.

Подробнее...
28.08.2013 20:15 / Образование
В Туве начинаются августовские  педсоветы
29 августа в Туве стартуют традиционные августовские совещания учителей. Утром в Доме Правительства откроется республиканский педсовет, на который съедутся педагоги и руководители школ из всех районов. Главной темой его станут задачи системы образования Тыва в связи с вступлением в силу Федерального закона «Об образовании в Российской Федерации». Как ожидается, с докладом об управлении качеством общего образования в условиях реализации федеральных государственных образовательных стандартов выступит министр образования и науки Каадыр-оол Бичелдей. Участники также обсудят итоги, проблемы и перспективы введения ФГОС в школах столицы республики, обеспечение доступности образования на уровне сельских школ. Запланирована работа по секциям, где многие вопросы, волнующие педагогов, родителей, представителей власти, будут рассматриваться всесторонне. 
Подробнее...
28.08.2013 19:22 / Общество
К освещению  событий,  связанных со 100-летием единения Тувы и России, подключаются ведущие федеральные СМИ

Генеральным информационным партнером 100-летия единения Тувы и России определена Всероссийская государственная телерадиовещательная компания. Как сообщили в Минкомсвязи России, ФГУП ВГТРК окажет развернутую информационную поддержку мероприятиям, посвященным юбилею, в эфире телеканалов «Россия-1», «Россия-Культура» «Россия-24», радиостанций «Радио России», «Маяк», «Вести-FM», а также на информационном портале Вести. ru. Кроме того, журналисты регионального филиала ФГУП ВГТРК ГТРК «Тыва» в режиме реального времени будут отслеживать все этапы подготовки к проведению юбилейных мероприятий. К сотрудничеству также готовы крупнейшие информационные агентства – «ИТАР-ТАСС», РИА «Новости». Они планируют размещать и уже размещают сообщения о ходе подготовки к юбилею и основных событиях, в частности, о мерах, направленных на социально-экономическое развитие республики.

Подробнее...
28.08.2013 16:44 / Сельское хозяйство
В Туве на заготовке кормов  лидируют  Каа-Хемский, Тандинский и Барун-Хемчикский  районы

По информации Министерства сельского хозяйства и продовольствия Тувы, несмотря на неустойчивую погоду, с 21 по 27 августа в республике заметно увеличились темпы заготовки кормов. За неделю селяне убрали без малого 14 тысяч тонн сена и 250 тонн сочных кормов. Всего на утро 28 августа было запасено 59 тыс. 199 тонн грубых кормов и 777 тонн сенажа, что составляет 30, 2 % к плану, то есть почти на уровне 2012 года. Последние два дня на большей части территории республики солнечно, и кормозаготовители стараются наверстать упущенное из-за ливневых дождей время. Лучше всех идет сенокос в Каа-Хемском районе, здесь заготовили уже более 10 тыс. 200 тонн сена (59 % к плану). Прибавка за неделю составила две тысячи тонн. Немного меньше результат у тандинцев – 9 600 тонн (54, 5%). На третьем месте сейчас – Барун Хемчикский район, здесь за неделю увеличили запасы кормов сразу на 15 %, убрали почти 3 000 тонн сена, общий итог – 7 056 тонн (42% к плану).

Подробнее...
28.08.2013 12:50 / Здравоохранение
Депутат ГосДумы Лариса Шойгу передала онкодиспансеру Тувы благотворительную помощь
Депутат Государственной Думы Лариса Шойгу передала руководителю учреждения дорогостоящие лекарственные препараты на общую сумму 345 тысяч рублей, предназначенные для проведения химиотерапии онкобольным. В ходе рабочего визита депутат также ознакомилась с деятельностью лечебного учреждения. Она отметила современное медицинское оснащение, поступившее в диспансер в рамках модернизации здравоохранения, и пожелала медицинскому персоналу повысить качество диагностики и уровень раннего выявления онкозаболеваний, от которого во многом зависит полное излечение больных. Эффективно выполнять эти задачи призваны новый УЗИ-аппарат экспертного класса, диагностическое оборудование, лапароскопическая видестойка для проведения операций, новый рентген-аппарат на три рабочих места. 
Подробнее...
28.08.2013 12:23 / Экономика
Ведомственные целевые программы дают положительные изменения в социально-экономической среде – министр экономики Тувы

По данным регионального Министерства экономики, за счет республиканского бюджета в 2013 году реализуются 36 ведомственных целевых программ с общим лимитом 2 млрд. 864,6 млн. рублей. ВЦП задействованы в дорожно-транспортном комплексе, строительстве, коммунальном хозяйстве, в сферах культуры, образования, занятости населения, физкультуры и спорта. За I полугодие профинансировано 34 программы на сумму 1 млрд. 422,8 млн. рублей (49,7 % от годового лимита). Как отметила министр экономики Елена Каратаева, реализация ведомственных целевых программ позволяет повысить эффективность использования бюджетных средств, исполнительскую дисциплину в министерствах и ведомствах. Это подтверждает и тот факт, что за первое полугодие были выполнены основные запланированные в рамках ВЦП мероприятия. Кроме того, ритмичное финансирование программ свидетельствует о том, что республике в целом выполняется план собственных доходов бюджета.

Подробнее...
27.08.2013 20:55 / Новости России и мира
Президент Владимир Путин поддержит угледобывающие проекты на территории Тувы

Об этом глава государства Владимир Путин заявил в ходе видеоконференции с работниками угледобывающих предприятий, состоявшейся 26 августа. В ней приняли участие генеральный директор Тувинской энергетической промышленной корпорации Руслан Байсаров, глава Тувы Шолбан Кара-оол, рабочие и ветераны отрасли. О ходе работ на Элегестском каменноугольном месторождении Тувы Президенту России доложил Руслан Байсаров. Он проинформировал, что на месторождении начаты вскрышные работы, добываемый уголь, как известно, планируется вывозить по железной дороге через Саянские хребты с выходом на Транссибирскую и Байкало-Амурскую магистрали – на Дальний Восток. 

Подробнее...
27.08.2013 18:24 / Конкурсы
Шолбан Кара-оол призвал всех, кто неравнодушен к Туве, проголосовать за крепость «Пор-Бажын» в рамках проекта «Россия-10»
Во Всероссийском мультимедийном проекте-конкурсе Россия-10 лидируют регионы с миллионным населением. Древняя тувинская крепость «Пор-Бажын» по данным на 27 августа набрала чуть более 18 тыс. голосов и занимает 62 место из 80. Лидером голосования на сегодняшний день является мечеть имени Ахмата Кадырова "Сердце Чечни", которая расположена в Чеченской республике. Этому  объекту отдано  более 14 млн. голосов. Затем следует Коломенский кремль, расположенный в Московской области, набравший 13 млн. 660 тыс.голосов. На третьем месте символ Тульского края Богородицкий музей-заповедник, получивший 950 тыс. голосов. «Сможет ли крепость «Пор-Бажын», успешно преодолевшая первые этапы голосования, выйти в «тридцатку» лучших туристических объектов России и попасть в финал – зависит от желания всех, кто неравнодушен к Туве. При всеобщей поддержке, я думаю,  мы сможем поднять наш объект в общем рейтинге, - считает глава Тувы Шолбан Кара-оол. – Поэтому я призываю всех вас, дорогие мои земляки, проявить патриотическую активность, зайти на сайт 10russia.ru, найти крепость «Пор-Бажын» и проголосовать за нее. 
Подробнее...
27.08.2013 16:52 / Энергетика
Минпромэнерго Тувы представит схему теплоснабжения городов и населенных пунктов республики

Разработка схем теплоснабжения городов и населенных пунктов, направленная на комплексную реконструкцию системы - одна из главных задач, поставленная главой Тувы Шолбаном Кара-оолом перед Министерством промышленности и энергетики региона. Премьер в начале текущего года потребовал от руководства Минпромэнерго проделать полный анализ ситуации, сделав главный упор на перспективные решения по всем крупным теплоэлектроцентралям. Первому вице-премьеру Михаилу Козлову и министру промышленности и энергетики Роману Кажин-оолу было поручено сформировать рабочие группы из специалистов для изучения проблемы и разработки схемы ее технологического, организационного и ресурсного решений. Сегодня Роман Кажин-оол проинформировал, что в рамках исполнения работ по разработке схем теплоснабжения городов Ак-Довурак, Шагонар и населенных пунктов Хову-Аксы и Чаа-Холь республику посетили представители компании из Санкт-Петербурга ООО «Объединение энергоменеджмента», с которой заключен госконтракт на разработку схем теплоснабжения указанных объектов в соответствии пройденными конкурсными процедурами. 

Подробнее...
27.08.2013 13:13 / Дети
Премьер Шолбан Кара-оол с сыном решили подарить учащимся из многодетных семей  школьную форму
Глава Тувы Шолбан Кара-оол подарит учащимся из многодетных семей школьную форму. Как отмечает на своей странице «Вконтакте» глава региона, такое решение было принято совместно с сыном Валерием, который в этом году перешел в 5 класс. Премьер сообщил, что в правительстве была обсуждена подготовка школ к новому учебному году. В этом году за парты сядут 54,7 тыс. детей, первоклассников из них будет 5230. Кара-оол обозначил особые контрольные цифры: многодетных семей - 12968; детей-сирот - 4968. «Мы решили в этом году одеть в школьную форму детей обучающихся в школах-интернатах за счет средств бюджета. 
Подробнее...

Фоторепортажи




Парад в честь 76-ой годовщины Победы в Великой Отечественной войне в г. Кызыле, 09.05.2021.


В Туве прошел V Республиканский слет «Рабочие профессии ХХI века»


Глава Тувы пообщался в очередях с пенсионерами Тандинского района


Глава Тувы поздравил энергетиков с профессиональным праздником на торжественном собрании





 
Медээлер
RSS
15.08.2014
Бай-Тайгажылар байырлаан

Бай-Тайга кожууннуң наадымы Ээр-Хавак сумузунуң көктүг-шыктыг  девискээринге болуп эрткен. 

Арыг агаарлыг, шыктыг девискээрде ак-ак өглер кайы ырактан-на онзагай кылдыр көзүлдү. Шупту сумуларның  малчыннары, күш-ажылдың хоочуннары улуг-бичии чон чыглып келген. Байырлыг хурал Тээлиниң Н.Өлзей-оол аттыг Культура бажыңынга болган, аңаа Кызылдан аалчылар: ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң)  даргазы Каң-оол Тимурович Даваа, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) бюджет, үндүрүг болгаш сайгарлыкчы чорук талазы-биле комитет даргазы Маргарита Михайловна Чүльдүм, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) социал-политика  комитединиң даргазы Ульяна Байыр-ооловна Монгуш, ТР-ниң чер болгаш өнчү-хөреңги сайыды Эрес Кыргысович Чүльдүм, Бай-Тайга кожууннуң көдээ ажыл-агый  эргелелиниң  удуртукчузу  Владимир Очурович Салчак, кожууннуң Төлээлекчилер Хуралының даргазы Каң-оол Иргитович Седип база  чагырга  даргазы  Чап  Шыырапович  Доңгак  чыылган чонга байыр чедирип, аныяк малчыннарга,  «Бай-Тал» КУБ-туң ажыл-ишчилеринге, кожууннуң хоочуннарынга, көдээ ажыл-агый кооперативтериниң ажылчыннарынга, агиткварталдар даргаларынга шаңнал-макталдарны байырлыг байдалга тывыскан. Байырлал клуб ажылдакчыларының солун концерти-биле доозулган. Улаштыр  «Бай-Тайганың даңгыназы – 2014»  мөөрей  болган.

Улаштыр номчуур...
15.08.2014
Чүс чылда чаңгыс төрүттүнер салым-чаяан

Дыңгылдайың  дыңналбаска...

Бо кайгамчык кижи чырык черден өске өртемчейже «аъттаныпканындан» бээр бир чыл эрте берген. Ынчалза-даа ооң чону, эш-өөрү, чоок кижилери ол чидириг-биле кажан-даа эптежип шыдавас, ол болдунмас-даа ынчаш. Эрткен чайын Бай-Тайганың Шивилиг аржаанынга кезек эжишкилер дыштанып чораан бис. Национал театрның артистери – Надежда Наксыл биле  хөй-хөй уран номчулга конкурстарының тиилекчизи Мерген Хомушку олар аржаанчыларга концерт көргүзер деп  белеткенип турда, Кызылдан «Конгар-оол Борисович Ондар чок апарган!» деп коргунчуг медээ ужугуп келирге, чырык хүндүс чаңнык дүшкен-биле дөмей болчук. Чон-биле ужуражырынга белеткенип турган артистеривис хып чыткан отче суг чажыпканы-биле дөмей «өжүп» калган. Аржааннап турган дыка хөй кижилер К.Б.Ондарны сөөлгү оруунче үдежири-биле майгыннарын дораан бускаш, машиналарынга олурупкаш чорупкан. Бистер чаа бир-ийи хонуп чоруур улус, ам канчаар, аржааннап артып кагдывыс. Улуг артизивисти орнукшудуп каанының соонда, даартазында театрның артистери чон-биле ужуражылгазынче үнгеш, «кажыыдалдың езулалын» чарлап, сактыышкынын үлешкен чүве.

Улаштыр номчуур...
15.08.2014
Уругларның кадыын быжыглаар сорулга-биле

Бо чылын уругларның чайгы дыштанылгазы ниитизи-биле эки эртип турар-даа болза, таарымча чок санитарлыг байдалының хараазындан хагдынып турар лагерьлер база бар. Ооң-биле чергелештир Тываның уруглары Кара далай эриинге дыштаныр арганы бо чылын алганы онзагай.

Дыштанылга сезонунуң ийи дугаар ээлчээ дооступ турар болганда, уругларның кадыын быжыглаар ажылдың баштайгы түңнелдериниң дугайында Тыва Республикада Хереглекчилерниң эргелерин камгалаар болгаш кижиниң чаагай чоруун хайгаараар федералдыг эргелелдиң удуртукчузу, республиканың улуг санитар эмчизи Людмила Кимовна Салчактан тайылбырны бээрин дилээн бис.

– Людмила Кимовна, уругларның чайгы дыштанылгазын  ниитизи-биле канчаар үнелеп болурул?

Улаштыр номчуур...
15.08.2014
Көдээ ишчилерге деткимче

Тываның Чазаа мал ажылының хөгжүлдезинче улуг кичээнгейни салып, деткимчени көргүзүп турар.  Август 11 — көдээ ишчилерге онзагай, уттундурбас хүн болган.  

Найысылалдың Арат шөлүн чаа «Камаз» машиналар, тракторлар каастапкан.  Ажыл-агыйын чаа эгелеп чоруур араттарга болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агыйынга ол техникаларны дамчыдары-биле ТР-ниң Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол байырны чедирген: «Республиканың көдээ ажыл-агыйы ам-даа бурунгаар сайзыразын дээш, көдээ ишчилерге деткимчени көргүзүп турар. Мал ажылынче чаа кирип турар аныяктарның бары өөрүнчүг. Машина, техниканы алгаш, мал-маганга сиген-ширбиилди белеткээринге чиигелделиг болур. Силер бо техниканы алгаш, ажыл-агыйыңарны ам-даа бурунгаар сайзырадыр, делгемчидер силер. Күрүне ол хире деткип турда, силерниң ажылыңарның түңнели эки боор дээрзинге бүзүрээр мен» — деп, ол демдеглээн.

Улаштыр номчуур...
15.08.2014
Кызыл кожуун бирги черде

2013 чылда ажыл-чорудулгазының дээштииниң талазы-биле Кызыл кожуун муниципалдыг тургузугларның аразындан бирги черни ээлээн.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл кожууннуң чагыргазынга 2013 чылда ажыл-чорудулгазының дээштииниң талазы-биле муниципалдыг районнарның аразындан бирги черни ээлээни дээш 1 миллион рубль түңнүг сертификатты тывыскан. 3.500 миллион рубль түңнүг сертификатты кожуун чагыргазынга Каа-Хем суурга кылымал карттыг футбол шөлүнүң тудуун доосканы дээш берген. 2.5 млн. рубль түңнүг сертификатты көдээ ажыл-агыйның «Саян-Даа» хереглел кооперативинге сүт болбаазырадып кылыр дериг-херекселдер садып алыры-биле тывыскан. Кызыл кожууннуң школаларынга болгаш уруглар садтарынга ажыглаары-биле 30 млн. рубль түңнүг сертификатты Кызыл кожууннуң чагыргазынга берген. Эгелеп чоруур фермерлерни деткиири-биле үш миллион ажыг рубльди тускайлаан.

Улаштыр номчуур...
15.08.2014
Найыралчы ужуражылга найыралды бузар часкан

Тываның Баштыңының сайыттары-биле кады кайы-бир кожуунга келген соонда, баскетбол маргылдаазын эрттирери чаагай чаңчыл апарган. 

Ажыл хүнүнүң төнчүзүнде республиканың Чазааның командазының баскетбол шөлүнче үнүп, муниципалитеттиң командазы-биле күжүн шенежири дүрүм болу берген. Кызыл кожуунга август 7-де малчыннар наадымы болган. Тываның Баштыңы малчыннар-биле ужурашкан, күрүне шаңналдарын болгаш аныяк фермерлерге сертификаттарны тывыскан, тус черниң активи-биле чугула айтырыгларны шиитпирлээн. Ооң соонда спортчу ужуражылгага белеткенип эгелээннер. Каа-Хем суурда аяң черде баскетбол шөлүн тудуп дооскан, аңаа кым ойнаксавас боор. Каа-Хем суурнуң чагыргазының даргазы, тыва тон кеткен Юрий Ананьин чыылган чоннуң мурнунга кызыл кожааны кескен болгаш Чазактың болгаш Кызыл кожууннуң командаларын ужуражылгаже чалаан. Шолбан Кара-оолдуң командазында Чазак Даргазының оралакчылары, сайыттар кирген, Кызыл кожууннуң ойнакчылары — суму чагыргаларының баштыңнары болган. Баштайгы бөмбүктү Шолбан Кара-оол аргаан четкиже чедиишкинниг киир октаан.

Улаштыр номчуур...
09.08.2014
Август 10 — Тудугжунуң хүнү

ТУДУГЖУНУҢ ХYНY-БИЛЕ!

Тываның тудуг комплекизиниң эргим ажылдакчылары болгаш хоочуннары!

Силерниң профессионал байырлалыңар-биле чүректиң ханызындан чедирген байырывысты хүлээп ап көрүңер!

Тудугжунуң хүнүн республика бо чылын төөгүлүг болуушкуннарның — Тыва биле Россияның демнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылының бүдүүзүнде демдеглеп турар. Бо юбилейлиг чылда бистиң төрээн булуңувустуң социал-экономиктиг сайзыралынга хөй-хөй салгалдарның тудугжуларының киирип турар салыышкынынче кичээнгей салбайн барып шыдавас бис. Кызылды тударының баштайгы дажын олар салганнар, Азия төвүнүң бурунгу черинге он-он хоорайларны болгаш суурларны ээн черлерге олар тутканнар. Тывага тудуг адырының тургустунганының болгаш сайзыралының төөгүзү тыва чоннуң сөөлгү чүс чылда сайзыралы-биле сырый холбаалыг. Ол төөгү чүс-чүс үлетпүр болгаш көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелери, школалар болгаш эмнелгелер, культура албан черлери, спорт тудуглары болгаш архитектурлуг тураскаалдар болуп көстүп келген. Тудуг адырының ажылдакчыларының чаарттынып турар ажыл-чорудулгазын бисте кижи бүрүзү эскерип турар, ынчангаш Тудугжунуң хүнү чүгле оларның байырлалы эвес апарган.

Улаштыр номчуур...
09.08.2014
Тудуг ажыл-агыйы — экономика сайзыралының кол баазазы

Чурттуң экономика, тудуг комплекизиниң болгаш социал-адырының хөгжүлдезиниң үндезини тудуг ажыл-агыйының сайзыралында. А тудуг ажыл-агыйының шимчедикчизи – тудугжу. Тудугжу – кадыг-берге-даа бол, буянныг мергежил. Тудугжулар чүү-даа чок, ээн черге келир, а ооң соонга хоорай, суурлар, фабрика, заводтар, электростанциялар болгаш демир-оруктар артып каар. Оларның ажыл-ижи бистиң амыдырал-чуртталгавысты үргүлчү өскертип, чаартып, ону катаптаттынмас болдуруп турар. Бөгүн хөй-хөй миллион тудугжуларга байыр чедирип, оларның күш-ажылынга мөгеер ужурлуг бис.

Тудугжу хүнү — Россияда делгеми-биле демдеглеп эрттирип турарывыс байырлалдарының бирээзи. Ооң төөгүзүнден алырга, 1955 чылдың сентябрь 6-да ССРЭ-ниң Дээди Чөвүлелиниң Президиумунуң «Чыл санында эртер «Тудугжу хүнү» байырлалды тургузарының дугайында» айтыышкыны езугаар ук байырлалды албан-езузу-биле  бир дугаар 1956 чылда демдеглээн. Оон бээр Россияда чыл санында август айның ийи дугаар улуг-хүнүн тудугжуларга тураскаадып эрттирип турар.

Улаштыр номчуур...
09.08.2014
Сергей Шойгу сөзүнге ээ болган

Тываның Баштыңының ажыл-албаны

Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылын демдеглээриниң бүдүүзүнде Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгудан ПТС-2 деп бистиң девискээриниң үштүң бир кезии анаа техника эртер аргажок республикага деңнештирер чүве чок ийи транспортер келген.

Камгалал яамызының балансызындан үндүрген ийи аажок улуг, бирээзи-ле 25 тонна деңзилиг машиналарны Тывага чедирип келген. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ол техниканы хүлээп алган болгаш ооң канчап Тывага көстүп келгенин чугаалаан. Ындыг белектиң келген чылдагааны — чоокта чаа Ажыг-Суг аржаанынга Сергей Шойгу чаңгыс чер-чурттуглары-биле дыштанып турган кижи-дир. РФ-тиң камгалал сайыды төрээн булуңунга кыска хуусаалыг шөлээлеп келгеш, эм шынары-биле Тывадан дашкаар безин сураглыг аржаан сугларынга кирер чаңчылдыг. Аңаа республиканың чурттакчылары-биле чугаалажып ора, ындыг солун белекти бээр бодал генералга тыптып келген. 

Улаштыр номчуур...
09.08.2014
Шынзылгаларны тывыскан

Соңгулда-2014

Дүүн, август 8-те, Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязының даргазы Болат-оол Ондар Бүгү-россияның «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның соңгулда каттыжыышкынының депшиткени Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттарынга кандидаттарга бүрүткеттирген дугайында шынзылгаларны тывыскан.

Шынзылгаларны Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол, ТР-ниң ИХЯ-ның хоочуннар чөвүлелиниң даргазы Марат-оол Ондар, Тываның күрүне университединиң ректору Ольга Хомушку, РФ-тиң Камгалал яамызының пенсионери Лидия Волошина, «Жилье» КХН-ниң директору Владимир Гавриленко дээш, өскелер-даа алганнар.

Улаштыр номчуур...
09.08.2014
Улуг-Хемде сиген кезилдези

Улуг-Хем кожууннуң  девискээринде сиген кезилдези кидин түлүк. Бо хүнде кожуунда ниитизи-биле 2065 тонна (план 11935 тонна) сигенни кезип белеткээн. Ооң иштинде дузалал  ажыл-агыйлар — 90, көдээ ажыл-агый кооперативтери — 50, тараачын­фермер ажыл-агыйлар — 725, чурттакчы чон 1200 тонна сигенни кезип алган. Тараачын­фермер ажыл-агыйлардан Иван Ханды мал чеми белеткээринге мурнуку одуругда чоруп турар. Ол 151 тонна белеткээр тургаш, бо хүннерде 200 тоннаны кезип белеткеп алган. Кожуунда бо чылын сиген эки үнгенинден кожууннар аразында сиген кезер маргылдааны бир дугаар Улуг-Хем кожуун организастап эрттирген. Аңаа хол кадыыры-биле сиген кезеринге эрткен чылдың чемпиону Эйлиг-Хемден Рафик Биче-оол чемпионнап каан, Чаатыдан Буян Чамзы ийиги, Арыг-Бажындан Арбай Калын-оол үшкү черни алган.  Херээжен кезикчилерден Көк-Чыраа сумузунуң баштыңы Любовь Анай-оол чемпионнаан. Ийигизин  Руслана   Калын-оол, үшкүзүн үндүрүг инспекциязының специализи Чодураа Шижинова алган.

Улаштыр номчуур...
09.08.2014
Юбилейлиг чылды чаа бажыңныг

Өскүс уруглар бичиизинден тура амыдырал-чуртталганың кадыг-дошкунунга таварышканнар-дыр. Ынчангаш олар боттарынга бажың-балгат тудар акша-төгерии-даа, аргазы-даа чок.

Евгений, Марина Фонаревтар солагай талакы дачалар болгаш Сукпак суурнуң аразында Лазурная кудумчузунда 2 аал чурттаар бажыңынче 1 ай бурунгаар көжүп кирген. Оларның бажыңының чанынга чеде бээривиске, өске бажыңнардан ылгалдыг. Херимин вагонка-биле кылып, бажыңының девискээрин сай-биле дескилеп, бичии демир херимчигешти чогаадып кылган болду. Бир ай дургузунда Евгений мынча хөй ажылды кылганы дээрге ооң ажылгыр, кызымааның бадыткалы-дыр. Херим иштинде сай, ыяш чудуктар, бетон блоктар бар. Биче сеткилдиг, хүндүлээчел, эвилең-ээлдек аныяк өг-бүле бажыңынче чалап, изиг шайын кудуп, өгнүң кыс ээзиниң быжырган амданныг тортун мурнувуска салып, столче чалады. Олар-биле шайлап ора, чугаалаштывыс.

Улаштыр номчуур...
07.08.2014
Студентилерге  «Изиг шугум»

Тываның Баштыңының ажыл-албаны

Чаа өөредилге чылындан эгелеп Тывадан барган студент бүрүзү республика Баштыңының оралакчылары-биле азы регионнуң сайыттары-биле телефон дамчыштыр харылзажып болур апаар.

Амыдыралында нарын байдалдар азы ада-иелери болгаш чоок кижилери шиитпирлеп шыдавас айтырыглар тургустунуп келгенде, ынчан чүгле долгаары көрдүнген. Ындыг шиитпирни Тываның Баштыңы авгут 4-те чаңгыс чер-чурттуг студентилерниң президентизи-биле­ ужуражылга үезинде хүлээп алган. Шолбан Кара-оол чаңгыс чер-чурттугларның бөлүктериниң удуртукчуларынга Чазак Даргазының оралакчыларының мобиль телефоннарының дугаарларын дамчыдып берген, ооң соонда республика Чазаанда албан-дужаалдыг кижилери-биле харылзажырынга эргежок чугула медээлерни бодунуң ВКонтактыда арнынга киириптерин аазаан.Чазактың удуртулгазынче дорт үнер арганы хамыктың мурнунда Тывадан дашкаар өөренип турар студентилерге тургускан деп, Тываның Баштыңы демдеглээн.

Улаштыр номчуур...
07.08.2014
Хыналдада — юбилейлиг тудуглар

Чүс чылче базымнар

Республиканың Баштыңы ажыл хүнүнүң төнчүзүнде юбилейлиг тудугларда ажылды хынап барып турар. Дүүн ол кол-кол тудугларга база катап чораан. «Чаңгыс чер-чурттугларым, ажылдың темпизин кошкатпазы чугула! Найысылалдың оруктары экижээн – деп, ол Вконтактыда бодунуң арынында бижээн. – Бөгүн база тудугларга чордум. Ажыл хайныышкынныг. Тудугжулар эртен эртеден орай кежээге чедир кызып ажылдап турар-дыр».

Тудугжулар үш ээлчеглиг ажылдап турар. Сентябрь байырлалдарының кол эртер чери Улуг-Хемниң эрик кырынче кичээнгей дыка улуг. Даши Намдаковтуң кылганы «Хаан аңнаашкыны» деп экспозицияны Кызылда эккелген, ону тургузарының белеткел ажылдары дооступ турар. Сергей Пюрбю аттыг Улусчу чогаадылга бажыңының даштыкы хевири болгаш девискээри дыка көрүштүг апарган. Ооң девискээрин бүрүнү-биле асфальтылаан.

Улаштыр номчуур...
07.08.2014
Тоолзуг оран, шыдамык чон

Кежээликтей Кызылдың мурнуу чүгүнде Бай-Хаакская кудумчузунда каът бажыңнарның чанынга улуг чүък сөөртүр «Урал» деп автомашиналар кээп туруптулар. Удаваанда уурук-суурук чиик машиналардан чон дүжүп, «Уралдарже» садып алган барааннарын, ажын-чемин чүдүрүп эгелей берди­лер. Бир шак хире болганда үш «Урал» чүдүртүнген, кижилер эт-сеп аразынга олурупкан соонда, машиналар Кызыл — Эрзин оруу-биле шимчеп үнүпкеннер.

Ийи ногаан өңнүг «Урал» — Россияның камгалал яамызындан келген шериг машиналар. Оларда «Тыва — бистиң өргээвис» деп фестивальга Тере-Хөлдү төлээлеп киржип турган чон сыңмарлажып олурупту. Чогум олурар дээрге олуттар-даа, соңгалар-даа чок, муңгаш машинаның иштинге ап чорааны хаптар, чоорганнарны салгаш, эптештир олуруп алдылар. Мээң олурупканым чиңгир көк өңнүг «Урал» — кожууннуң социал «автобузу», ооң иштинде олуттар-даа бар, соңгаларлыг-даа. Кызылдан Кунгуртугже чаңгыс талаже оруктуң хөлезини: кожууннуң чурттакчыларынга — 1500 рубль, өскээртен келген аалчыларга — 2000 рубль. Удаваанда чүък чүдүрер хос чер долдур-ла эт-сеп салдына берген. Аразында хеп чуур машина, чадаг-тергелер, уруглар колясказы, аъш-чем, шоодайлап каан чагаалар, посылкалар дээш, амыдыралга херек кандыг-даа чүүл бар.

Улаштыр номчуур...