Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Войти    

Главная

Главное


Рабочая встреча Президента Владимира Путина с Главой Республики Тыва Владиславом Ховалыгом

Руководитель региона информировал Президента, в частности, о темпах жилищного строительства и мерах по развитию сельского хозяйства в Туве. 
В.Путин: Мы с Вами обсуждали ситуацию, уже отметили позитивные тенденции. Конечно, что касается стройки – у нас стройка в целом развивается хорошо по стране, рост 7,9 процента. Но в Туве – больше 50, по-моему, 53 процента.
В.Ховалыг: Да.


Подробнее...

Новости

RSS
18.04.2013 11:57 / Бюджет
В Туве принята Программа повышения эффективности управления общественными финансами
 Программа, срок реализации которой рассчитан на 2013 – 2015 годы, разработана по поручению Главы республики Шолбана Кара-оола. Представляя проект для его утверждения членам Правительства Тувы, министр финансов Орлан Достай отметил, что задача эффективного управления общественными, то есть государственными и муниципальными финансами республики, - особое требование главы региона. Решая эту задачу начиная с 2007 года, Правительством и Минфином республики заложены правовые и методические основы внедрения современных методов и инструментов бюджетирования, достигнуты существенные результаты в сфере реформирования общественных финансов. Тем не менее, целый ряд вопросов еще ждет своего разрешения. 
Подробнее...
17.04.2013 20:43 / Мероприятия
Депутаты Тувы согласовали кандидатуру вице-премьера регионального правительства

Сегодня, 17 апреля, депутаты Верховного Хурала республики на четвертом очередном заседании шестой сессии согласовали Анатолия Дамба-Хуурака в качестве заместителя Главы Республики Тыва. Это связано с реорганизацией Министерства здравоохранения и социального развития, которое он возглавлял в статусе вице-премьера-министра. Напомним, ведомство было разделено на два отдельных министерства – здравоохранения и труда. Курировать в Правительстве вице-премьер по-прежнему будет социальный блок, с проблематикой которого он хорошо знаком. Решение «О даче согласия для назначения на должность заместителя Председателя Правительства Республики Тыва Дамба-Хуурака Анатолия Партизановича» было принято единогласно.

Подробнее...
17.04.2013 20:06 / Мероприятия
В Туве органы охраны природы отчитались о работе за первый квартал

Итоги работы природоохранных органов республики за истекший квартал текущего года и задачи на весенне-летний сезон 2013 года рассмотрены на совещании у первого вице-премьера Тувы Михаила Козлова. По информации Министерства природных ресурсов и экологии, в первом квартале в консолидированный бюджет республики поступило 4,4 миллиона рублей, или 105 процентов от квартального плана, в счет платы за негативное воздействие на окружающую среду. Еще 314 тысяч рублей, или 81 процент годового плана, составили поступления от взысканий, налагаемых в возмещение ущерба, наносимого окружающей среде.

Подробнее...
17.04.2013 17:31 / Энергетика
Тува включена в число пилотных регионов по введению социальной нормы энергопотребления

В Туве уже с 1 сентября 2013 года может быть введена социальная норма энергопотребления. Правительство России включило республику в число шестнадцати регионов, где новую схему учета и оплаты потребленной электроэнергии в порядке эксперимента внедрят раньше, чем во всех остальных субъектах РФ. Как пояснили в Службе по тарифам Тувы, суть новшества в том, что на определенный объем электроэнергии, принятый за социальную норму, установят определённый тариф.  

Подробнее...
17.04.2013 15:59 / Безопасность
В Туве принимаются меры к недопущению птичьего гриппа из Китая

Тревожная эпидемиологическая обстановка сложилась в Китае, где в конце марта вновь произошла вспышка птичьего гриппа. 16 апреля число заболевших вирусом птичьего гриппа в Шанхае, провинциях Цзянсу, Аньхой и Чжэцзян достигло 77 человек, для 16 из которых болезнь закончилась смертельным исходом. При рассмотрении ситуации с птичьим гриппом в Китае на аппаратном совещании у Главы республики Шолбан Кара-оол поручил усилить меры санитарно-карантинного контроля и проинформировать население о мерах предосторожности. Связи с Китаем, ответил глава региона, осуществляются через Монголию многими предпринимателями, поэтому особое внимание следует обратить на лиц, пересекающих государственную границу.

Подробнее...
17.04.2013 11:58 / Новости России и мира
Эксперты: Шолбан Кара-оол не утрачивает способности остро воспринимать боль простых людей
 Глава Тувы стал самым упоминаемым в СМИ среди губернаторов России. По мнению экспертов «Медиалогии», высказанных в комментариях к полученным системой мониторинга данным за март, благожелательность журналистского сообщества Шолбан Кара-оол заслужил активностью в организации поисков попавших под лавину подростков. Глава Тувы, прервав московскую командировку,  находился на месте трагедии и участвовал в спасательной операции. «Всегда вызывает уважение, когда высокопоставленный чиновник не утрачивает способности остро воспринимать боль простых людей, откликаться на нее реальной помощью, не думая о том, как это скажется на его имидже. 
Подробнее...
17.04.2013 09:36 / Спорт
В Туве успешно прошли  соревнования юных кикбоксеров

В столице Тувы завершилось традиционное региональное первенство по кикбоксингу среди юношей 15 – 16 лет на призы Главы республики. В течение двух дней, 13 – 14 апреля, в универсальном спортивном комплексе «Субедей» 70 юных спортсменов оспаривали право быть сильнейшими. Участие в первенстве приняли представители Бай-Тайгинского, Тандинского, Монгун-Тайгинского, Овюрского, Улуг-Хемского, Дзун-Хемчикского районов, городов Кызыла и Ак-Довурака. Среди наиболее титулованных соперников – призер Кубка Сибири Аржаан Бышкак-оол, чемпионы Сибирского федерального округа Иоанн Билдинмаа и Алдын-Херел Ховалыг.

Подробнее...
16.04.2013 19:31 / Новости России и мира
Тува вошла в перечень регионов РФ для создания зон опережающего развития

Правительство РФ включило Туву в список 20 российских регионов, в которых будут создаваться зоны территориального развития. Перечень утвержден премьер-министром Дмитрием Медведевым 10 апреля. Как пояснили в Минэкономики Тувы, территориальное зонирование регионов предполагается соответствующим законом, который был принят еще в 2011 году, и будет осуществляться не по административному, а по экономическому принципу. 

Подробнее...
16.04.2013 19:29 / Образование
В Туве объявлен  региональный конкурс школьных интернет-ресурсов

Конкурс веб-сайтов школ и училищ стартовал в Туве с 15 апреля. Его проводит Министерства образования и науки республики в рамках реализации национального проекта «Образование». Задача конкурса — выявить лучшие порталы не только с точки зрения технических и дизайнерских решений, но и по информационной насыщенности, а также ориентированности на целевую аудиторию. Из более чем 100 школ и училищ начального и среднего профессионального образования в финал конкурса до 20 апреля будут отобраны 30 участников, среди которых затем жюри и определит победителей.

Подробнее...
16.04.2013 19:03 / Безопасность
В лесах Тувы ведется ежедневный мониторинг пожарной опасности

С 15 апреля в Туве запрещено проведение контролируемых профилактических выжиганий на землях лесного фонда, все эти работы перенесены на осенний период. Как сообщил заместитель председателя Госкомлеса Андрей Пепеляев, запрет связан с тем, что в связи с резким увеличением дневных температур начался пожароопасный период. В настоящее время лесных пожаров на территории республики нет. Региональным диспетчерским пунктом, который организован на базе ГАУ РТ «Авиалесоохрана», ежедневно ведется мониторинг пожарной опасности в лесах. 

Подробнее...

Фоторепортажи

12-летняя девочка побывала на прогулке с Главой  Тувы и его четвероногими друзьями

19.01.2015

Глава Тувы в канун Нового года вручил государственные награды большой группе заслуженных людей республики

31.12.2014

На новогоднем балу Главы Тувы чествовали лучших представителей из самых разных областей жизни республики

30.12.2014

Глава Тувы вручил дипломы и гранты талантливой молодежи

29.12.2014

В столице Тувы состоялось чествование  спортивной элиты 2014 года

29.12.2014

В столице Тувы прошла Новогодняя елка Главы республики

27.12.2014

Бренды республики сделать достоянием международного масштаба. Глава Тувы обсуждает задачу с молодежным активом. 29.11.2014

01.12.2014

Заседание Экономического совета Республики Тыва, на котором Глава РТ Ш.В. Кара-оол выступил с инвестиционным посланием на 2015 год

21.11.2014

Встреча Главы РТ Шолбана Кара-оола с чабанами Каа-Хемского района, 19.11.2014

21.11.2014

Новые детские сады в Каа-Хемском районе Тувы помогли снять остроту с нехваткой мест

20.11.2014

Глава Тувы будет блокировать варварскую застройку населенных пунктов без социальной и инженерной инфраструктуры

13.11.2014

Министерства и ведомства Тувы сделали традицией занятия спортом

10.11.2014

Правительство и парламент  Тувы   подтвердили  свое   активное сотрудничество   специальным соглашением

06.11.2014

В Туве сразу 129 молодых семей получили субсидии на улучшение жилищных условий

06.11.2014

Шолбан Кара-оол договорился с представителями диаспор и землячеств воспитывать молодежь на ценностях интернационализма

05.11.2014

 В День народного единства  Глава Тувы вручил государственные награды людям,  олицетворяющим  республику

04.11.2014

В Туве отметили День народного единства! 04.11.14.

04.11.2014

Пресс-конференция в ГУ МЧС по РТ по вопросам организации поисков пропавшего вертолета МИ-8

24.10.2014

Коллектив Минздрава Тувы и главврачи республиканских больниц вышли на осенний субботник

17.10.2014

Тува до Сочи доведет. На фестиваль журналистов привезли «волшебное кино» про экзотику и толерантность

07.10.2014


 
Медээлер
RSS
13.09.2013
Төлептиг кызылчыларга күрүне шаңналдары
Тыва Республиканың Баштыңы – Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол сөс алгаш, эрес-кежээ, кызымак, ак сеткилдиг ажылы-биле бедик күш-ажылчы чедиишкиннерни чедип алгаш, өскелерге үлегерин көргүзүп чоруур тергииннерниң тергииннеринге байыр чедиргеш, Кызыл хоорайның хөгжүлде-сайзыралынга, Тыва биле Россияның чаңгыс демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның үндезилеттинип тургустунганының 100 чылын демдеглээр юбилейлерни төлептиг уткуур дээш бөгүн кылдынып турар ажылдарга, келир үеде сорулгаларга доктааган.
— Чылдың-на сентябрьның ийиги улуг-хүнүнде Кызыл хоорайның хүнүн байырлап демдеглээри чаңчыл апарган. Бөгүн кызылчыларның байырлалының бүдүүзүнде күш-ажылдың кижилерин, мурнакчыларны шаңнап-мактап турарывыс өөрүнчүг-дүр. Ынак хоорайывыс бодунуң 100 харлаар юбилейинче бүзүрелдиг базып орар. Кызыл сөөлгү чылдарда каракка көзүлдүр чаарттынып, янзы-бүрү айыраң, чараш чечектерлиг хоорай апарганын көрүп тур бис. Кызыл ам улуг тудуг шөлү болуп, ында хөй тудуглар, чуртталга бажыңнары туттунуп, оруктарын эде кылып, чаарттынып турар.
Улаштыр номчуур...
13.09.2013
Кызыл хоорайның спутник талазында байдал
Кызылчылар юбилейни төлептиг уткуур дээш шыырак белеткенип турарлар. Оон ыңай амыдыралдың хүн бүрү айтырыглары база бар, хоорай долгандыр девискээрниң арыг-силии, кудумчуларның чаагайжыдылгазы, бажың-балгатты байырлал шинчизинче киирери дээш, ам-даа кылыр ажыл-ла хөй. Ооң чамдыызын Кызыл хоорай чагыргазы, шынап-ла, кылган. Оруктар чаарттынып турар, чаа чуртталга бажыңнары немешкен. Хары угда шиитпирлеттинмес, берге айтырыглар база бар. Ол дээрге планда чок бажың-балгат тудуглары-дыр, ынчаарга оларны кызырарының дугайында хемчеглерни база чорудуп турар. Ооң-биле чергелештир 2008 чылдан тура «Чечектелген Кызыл» мөөрейни кызылчыларга чарлаан. Бо чылын ону республика деңнелдиг «Тыва – арыг-шеверниң болгаш корум-чурумнуң девискээри» губернатор төлевилели кылдыр эде көрген, чоннуң мынаар кол кичээнгейни углап турары өөрүнчүг.
Улаштыр номчуур...
13.09.2013
Элбек дүжүттүң ээзи
«Күш-ажыл кижини каастаар» дижир. Ол ылап-ла шын. Чайын Сергей Допчааевич, Чечен Сереновнаның бажыңының чаны чараш сад-ла. Соңгазының баарында янзы-бүрү чечек-чимис хөлбеңнээн, бажың чанында огородунда дүжүдү эрте-ле быжып эгелээр, ында чүнү чок дээр: капуста, морковь, помидор дээш, суурларда чонувустуң хөй кезиинде тарыыр нептереңгей ногааларындан аңгыда, шпинат, петрушка, өңнүг капуста дээш, кижи танывас ногааларны тарып алган болур. Куда-дой, байыр-найыр дээш чайын черле чүнү демдеглевес дээр. Бо өг-бүлеге чону барып, хереглээн ногааларын, чечек-чимизин дилеп алырлар. Сергей акыйның бир кайгамчык аажызы – чонунга дуза чедиргеш өөрүп, амыраары, артында-ла арны чырый берген, хүлүмзүрүп тургулаар.
Улаштыр номчуур...
13.09.2013
Субурган тудуун эгелээн
Yстүү Усинскиде тываларның субурган тудуп алыр бодалы ийи чыл четкен. Оларның ол күзели бо чайын боттанган. Июль 10-да Кызыл хоорайның Орус культура төвүнге ачы-дуза марафонун эрттирген, ооң түңнелинде тудуг материалдары садып алырынга 136 муң рубль кирген. Ол хүннү субурганны тудуп эгелээни кылдыр санап болур.Чаньчуп субурган тудуунуң эгелей бергенинге чоннуң өөрүшкүзү оларның арын-шырайындан-на илдең болду. Журналистерниң салган айтырыгларынга суурнуң чурттакчылары күзелдии-биле харыылап бергеннер.
Алексей Флегентов, Yстүү Усинск суурнуң чагырга даргазы:
— «Мында чурттап турар тываларга субурганны тудуп тургусканы — тыва культураны тургузарының бир демдээ. Yстүү Усинск суурда 300 ажыг тывалар бар, шупту чурттакчы чоннуң 15 хуузу. Мооң мурнунда тывалар хөй турган, малчыннар уругларының интернады болгаш тыва дылды 9 класска чедир башкылап келгени солун. 
Улаштыр номчуур...
13.09.2013
Хүндүлээш, бүзүрелди көргүскен
Сентябрь 6-8 хүннеринде республиканың найысылалы Кызыл хоорайга Тывага дзюдону сайзырадырынга улуг үлүүн киирген тренерлерниң бирээзи, афганчы-дайынчы Евгений Коровинниң чырык адынга тураскааткан Сибирь Федералдыг округтуң дзюдога эр, херээжен улус аразынга чемпионады болуп эртер. Россияның дзюдо федерациязы мындыг улуг маргылдааны Тывага эрттирип турары сөөлгү чылдарда республикада дзюдонуң сайзыралы бедик деңнелге четкенинге үнелелди берип, дзюдо мөгелериниң чедип ап турар бедик спортчу чедиишкиннеринге хүндүткелди, бүзүрелди көргүскени болур дизе, хөөредиг чок. Эрткен ХХ чүс чылдың 80-90 чылдарында республиканың шыырак дээн дзюдо мөгелериниң бирээзи, Кызыл хоорайның, Тыва Республиканың, Сибирь болгаш Ыраккы Чөөн чүктүң база Бүгүроссия чергелиг турнирлерниң каш дакпыр чемпиону, амгы үеде Тыва Республиканың дзюдо федерациязының президентизиниң оралакчызы, Тыва Республикада өртке удур федералдыг албанның бирги отрядының начальниги, полковник Анатолий Владимирович Фалалеев республикага дзюдонуң сайзырап келгенин мынчаар сактып чугаалаар:
Улаштыр номчуур...
13.09.2013
Болат Ооржак - чонунуң төлептиг оглу
Болат Ооржак 1978 чылдың июнь 7-де Кызылга Тывада база ат-сураглыг улустуң — Россия Федерациязының болгаш Тыва Республиканың алдарлыг башкызы Хүрең Бораевна (ол элээн каш чыл мурнунда мөчээн) болгаш билдингир спортчу, тыва хүрештиң шинчилекчизи, Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы, педагогика эртемнериниң кандидады Сергей Ынаажыкович Ооржактарның өг-бүлезинге төрүттүнген. Болат бичиизинде-ле хамык ажыл-херектиң мурнунга баар оол чораан. Спортка ол хандыкшылдыг, шыдыраага республиказының ат-алдарын аңгы-аңгы черлерге болгулаан маргылдааларга камгалап, дөрт класска тургаш-ла бүгү Россияны кезип каапкан. Ол ышкаш математикага тергииннерниң бирээзи турган, Тыва Республиканың лицейиниң башкыларының идегели болуп келген.
Улаштыр номчуур...
29.08.2013
Сигенчилер маргылдаазы
Ук мөөрейни эрттиреринге баш удур ажылдарны тускай комиссия кежигүннери: «Бай-Тал» КУБ-туң директору, Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы база хөй шаңнал-макталдарның эдилекчизи Кызыл-кат Николаевна Кочал-оол, Бай-Тал суурнуң Төлээлекчилер хуралының даргазы, суму баштыңы Борбак-оол Салчакович Конгар, суму чагыргазының даргазы Саян Борисович Маадыр, социал политика талазы-биле оралакчы Хөвеңмаа Оттук-ооловна Хертек чоруткан. Мөөрейниң программазында сумулардан келген сигенчилерниң бүрүткел-даңзызын эртенгиниң 10 шакта эгелээн, бир дугаарында, Шуй сумунуң чагырыкчызы Андрей Ч.К-Д сигенчилери-биле, дараазында культурадан, «Курай» КБК, Ээр-Хавак, «МТС» МУБ, Бай-Тал болгаш кожуунда электри адырының ажылдакчылары, кожуун чагыргазындан эр-херээжен сигенчилер хөйү-биле идепкейлиг келген. Хол кадыыры база трактор-биле сиген кезилдезиниң маргылдаазын байырлыг байдалга ажыткан, эр-херээжен сигенчилер чыскаал-биле хемчегни эгелээн.
Улаштыр номчуур...
29.08.2013
Аныяк салгалдың үрер хөгжүм оркестри — хөгжүлдеде
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы езугаар тургустунуп турар бичии уругларның үрер хөгжүм оркестриниң кол кезээ Р.К.Кенденбиль аттыг республиканың хөгжүм-уран чүүл школазының үрер болгаш соктаар хөгжүм херекселдер салбырының чеди өөреникчизи Латвиядан чанып келген. Олар аңаа хөгжүм школаларының өөреникчилериниң «Плюс» чогаадыкчы лагеринге дыштанмышаан, боттарының мергежилин бедидип алыр аргалыг болган. 2012 чылдың сентябрь айда Тывага «Азия төвүнде медээ аялгалары» үрер хөгжүм фестивалынга кээп чораан профессор Янис Пуриньш тыва үрер хөгжүмчүлерниң мергежээнин көргеш, уругларны Прибалтикаже чалаан.
Улаштыр номчуур...
29.08.2013
Шолбан Кара-оол: «Наркотиктер саарылгазын болдурбас»
Николай Цветков:
— Бир дугаарында, республиканың наркотиктерге удур комиссиязының ажыл-чорудулгазынга дорт киржир арганы бергени дээш ТР-ниң удуртулгазынга, ылаңгыя Шолбан Валерьевичиге, четтиргенимни илередир-дир мен. Наркотиктерге удур комиссия херек кырында ажылдап турарынга  шынзыктым. Комиссия болза, белен эвес ажыл-иштиң сорулгаларын чиге угаап-билип турар, бедик мергежилдиг, шыырак билиглиг кижилерден, тодаргай угланыышкыннарның удуртукчуларындан тургустунган.

Наркотиктерге хамаарыштыр байдал чүгле Тыва Республикада эвес, а бүдүн Россияда чидиг болуп артпышаан. Социал айтырыгга болгаш эмчи албан черлериниң сан-чурагайлары езугаар алырга, медицинаның эвес наркотиктерни ажыглап турар аныяк кижилерниң саны ам-даа хөй. Россияда бир чылда 34 харга чедир амы-тынындан чарылганнарның саны 100 муң ажып турар деп билир бис. Ооң мурнунда чылдарга деңнээрге, түң эвээжээн-даа болза, тайбың үеде мынча хөй аныяк кижилер шыңгыы чылдагаан чокка амы-тынындан чарылбас. 
Улаштыр номчуур...
29.08.2013
«Төрээн чуртуңарже чанып келгениңер — шын шилилге - дир"
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москваның дээди өөредилге черлериниң бо чылгы доозукчулары-биле ужуражылганы эрттирген. Чазак Даргазы онза кичээнгейни даг ажыл-агыйлыг дээди өөредилге черлериниң доозукчуларынче угландырып, оларны үлетпүр бүдүрүлгезиниң адырынче ажылче хаара тудары-биле аңгы даңзыже киирип алган. Шак ындыг дугуржулганы республиканың казымал байлактарын казып болбаазырадып турар чогуур бүдүрүлгелерниң удуртукчулары-биле кылган. База ол ышкаш Тываның Баштыңы демир-орук тудуунуң доозукчуларынга Тывага демир-орук тудуу эгелегижеге чедир амдыызында Красноярск край болгаш Новосибирскиге ажылдаарын аазаан. Шолбан Кара-оол бо төлевилелдиң боттанырынга чигзиниишкин чок болгаш турбаан-даа деп демдеглээн. «Демир-орук тудуунуң төлевилелиниң боттанырынга бүзүрелдиг мен дээрзин база катап чугаалап тур мен. Ол туруштан кажан-даа дүшпээн мен. Ынчангаш удавас демир-орук тудуунуң дээди өөредилге албан черлерин дооскан специалистер чугула херек апаар» – деп, ол чугаалаан.
Улаштыр номчуур...
23.08.2013
Август 22 – Россияның күрүне тугунуң хүнү
Ак, көк, кызыл
Россияның ак-көк-кызыл үш өңнүг (триколор) күрүне тугунуң төөгүзү 300 чыл бурунгаар эгелээн.
Ол XVII-XVIII чүс чылдарда, Россияның күчүлүг күрүне болуп тургустунуп турар үеде тывылган. Ак-көк-кызыл тукту бир дугаар Алексей Михайловичиниң хааннап турар үезинде «Орел» орус шериг корабльге көдүрген. Ынчалзажок күрүне тугу кылдыр ол чүгле Петр I турда апарган. 1705 чылдың январь 20-де Петр I боду үлегерин шыйып белеткээш, доора шугумнарның дилиндектериниң чурумун тодараткаш, «шупту кандыг-даа садыг судноларынга» ак-көк-кызыл тукту көдүрер дугайында чарлыкты үндүрген.
Улаштыр номчуур...
23.08.2013
Аныяктарның ажыл - агый ярмарказы
"Уруум Томск хоорайга юрист дээди эртемин чедип алгаш келген. Тергиин демдектерлиг диплому холунда бар, ынчалза-даа мынчага дээр ажыл тып чадап тур"—деп таныырым угбайның муңгарап чугаалап олурганын дыңнадым. Амгы үеде доозуп келген аныяктарга немелде ажылчын олуттарны тургузуп, бо талазы-биле күрүне болур-чогуур аргаларны ап чорудуп турза-даа, байдал нарын болуп артпышаан. Август 20-де «Сүбедей» спорт комплекизинге республиканың Чурттакчы чонну ажылга хаара тудар агентилелиниң база ТР-ниң Аныяктар херектериниң болгаш спорт яамызының чылдың-на организастап эрттирип турары ажылчын олуттар ярмарказы болуп эрткен. Маңаа байдалды ылавылап, дээди болгаш ортумак өөредилге черлериниң доозукчулары-биле ужуражып чугаалажыр аргалыг болдум.
Улаштыр номчуур...
23.08.2013
Школаже чаңгыс аай хептиг
Кызыл хоорайның мэриязының дыңнатканы-биле, чаа өөредилге чылында найысылалдың школаларынга чаңгыс аай хепти (форма) киирериниң дугайында 2013 чылдың эгезинде сайгарып чугаалашкан. Класс бүрүзүнге ада-ие хуралын эрттиргеш, өөреникчи бүрүзүн чаңгыс аай школачы хеп-биле хандырарының хемчеглерин тодараткан. Ынчангаш өөреникчилер чаңгыс аай формалыг өөренир. Федералдыг хоойлу езугаар школа формазынга негелделерни өөредилге албан черлери боттары тургузар. База ол ышкаш форма үш аңгы хевирлиг болур: хүн бүрүнүң, спортчу болгаш чыскаалдаар. 
Улаштыр номчуур...
23.08.2013
Хоолулуг хойтпак
Мал ажыл-агыйы — өгбелеривистиң амыдыралының кол кезээ. Оларның чаңчылдары, амыдыраарының хевири база аъш-чеми төрээн чериниң агаар-бойдузу-биле сырый холбаалыг. Азыраан малының эъди, сүдүнден бедик шынарлыг аъш-чемни болбаазырадыр аргаларын салгалдарынга дамчыдып келген. Сүт – бүгү аъш-чемниң дээжизи, эң-не ыдыктыы. Сүт болгаш оон кылыр чемнерни «ак чем» дээр. Аалдың херээжен ээзи үнүп орар эртенги хүннү, ак чеминиң дээжизин өргүп, уткуп ап, амыдыралда бүгү чүүлдүң оруу ак сүт ышкаш ажык болзун деп чалбарыыр.
Улаштыр номчуур...
23.08.2013
Тыва – Амур облазынга
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол күштүг үерлээшкинниң түңнелинде шыңгыы когараан Амур облазының чурттакчы чонунга дуза көргүзери-биле республиканың курлавыр фондузундан акша-хөреңгини тускайлап бээриниң дугайында Айтыышкынга ат салган.Россияның Онза байдалдар яамызының удуртулгазы-биле дугуржулга езугаар дүүн, август 1-де, Тыва Республикадан Амур облазынче 10 тонна савалаан ижер сугну чоруткан. Тываның Баштыңының демдеглээни-биле алырга, ижер суг – бирги хереглелдиң чүүлү болганда, когараан районнарга кайы-даа үеде ооң чедишпейн баары демдеглеттинип болур. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Амур облазының губернатору Олег Кожемяко-биле телефон дамчыштыр чугаа кылгаш, деткимчениң сөстерин чугаалааш, Тыва дуза көргүзеринге беленин бүзүреткен.
Улаштыр номчуур...