Правительство Республики Тыва
Для организаций:(39422)9-72-95,
(39422)9-72-96
Для граждан:(39422)2-30-96
Факс:(39422)2-13-54, 2-13-40
E-mail:ods@tuva.ru
Пресс-служба:(39422) 9-72-32
E-mail:pressa@rtyva.ru
|
Главное
День Республики Тыва был утвержден как государственный праздник законом республики №143 от 12 февраля 1999 года «О праздничных днях Республики Тыва». В республике этот день является выходным.
Подробнее...
Новости
06.04.2018 17:50 / Образование
Министерство образования и науки Республики Тыва извещает о начале конкурсного отбора на присуждение премий Главы-Председателя Правительства Республики Тыва в 2018 году лучшим педагогическим работникам образовательных организаций Республики Тыва, активно внедряющим инновационные образовательные программы, современные технологии и проекты, и лучшим руководителям классов (групп), работающим в инновационном режиме, на основании постановления Правительства Республики Тыва от 18 мая 2006 года №642 «Об учреждении премий и грантов Главы-Председателя Правительства Республики Тыва в области образования» (в редакции постановлений Правительства РТ от 27.01.2007 г. №132, от 13.03.2008
Подробнее...
06.04.2018 16:31 / Бюджет
В Москве состоялась встреча Главы Тувы Шолбана Кара-оола с первым заместителем председателя Государственной Думы, сопредседателем трехсторонней комиссии по вопросам межбюджетных отношений Александром Жуковым. Они обсудили бюджетные вопросы республики и сложности её перехода на модельный принцип формирования бюджета, который, по мнению Главы Тувы, не вполне учитывает местные особенности и реалии.
При модельном подходе расходы регионов, напомним, рассчитывают по минимуму. Все, что потребуется республике сверх определенной суммы, она должна обосновывать и защищать в федеральных ведомствах отдельно. В случае с Тувой, считает Шолбан Кара-оол, противоречия в подходах начинаются уже с того, что методика федерального Минфина не принимает во внимание такие факторы, как труднодоступность ряда районов
Подробнее...
06.04.2018 09:26 / Экономика
5 апреля в Большом Кремлевском Дворце Президент России Владимир Путин провел заседание Государственного совета по вопросу приоритетных направлений деятельности субъектов РФ по содействию развитию конкуренции в стране.
В мероприятии принял участие Глава Республики Тыва Шолбан Кара-оол.
В своем выступлении Владимир Путин подчеркнул, что развитие конкуренции в стране - это одно из ключевых направлений работы власти. По мнению главы государства, справедливая и честная конкуренция – базовое условие для экономического и технологического развития, залог обновления страны и динамичного движения вперед во всех сферах жизни.
«Считаю важнейшей задачей реализацию так называемых проконкурентных подходов в деятельности органов власти», - сказал Президент.
Подробнее...
05.04.2018 19:31 / Конкурсы
Администрация Сут-Хольского района проведет творческий конкурс в рамках проекта «Село, в котором я живу». Проект инициирован Главой Республики Тыва Шолбаном Кара-оолом во время Послания Верховному Хуралу (парламенту) Республики Тыва как одно из приоритетных направлений деятельности Правительства Республики Тыва в 2018 году.
Конкурс будет проведен среди учащихся кожууна с 9 по 25 апреля 2018 года. Целью конкурса является повышение интереса молодежи к аграрным профессиям и сельскому образу жизни, воспитание в новом поколении идей патриотизма, национальной самоидентификации и гордости за свою малую Родину, развитие творческого потенциала молодежи. Работы участников будут оценены в следующих номинациях
Подробнее...
05.04.2018 18:59 / Здравоохранение
Ключевой идеей I Республиканского форума общественного здоровья, который прошел накануне в Туве, стал призыв к профилактике заболеваний – здоровое питание, физическая активность, отказ от вредных привычек и регулярное посещение поликлиник для выявления предрасположенности к каким-либо заболеваниям. Лечение запущенных форм заболеваний должно отойти в прошлое.
Болезни сердечно-сосудистой системы на протяжении долгих лет занимают первое место среди причин смертности населения. Если летальность в глубокой старости от сердечно-сосудистой недостаточности можно отнести к законам мироздания, то тенденция омоложения заболеваний сердца и сосудов не может не вызывать тревогу. Сегодня этим недугом все чаще страдают совсем молодые люди. Причина тревожной тенденции кроется, прежде всего, в неправильном питании и малоподвижном образе жизни.
Подробнее...
05.04.2018 15:46 / Общество
«Вчера ночью на 65 году жизни остановилось сердце одного из самых известных тувинских мастеров-камнерезов, знаменитого бай-тайгинского художника и кузнеца, талантливого и щедрого педагога, хранителя древних искусств наших предков, общественного деятеля, достойного сына своей родной республики Сергея Хомушкуевича Кочаа. От себя лично и всего правительства Республики Тыва выражаю глубокие соболезнования родным, близким и всем, кто знал Сергея Хомушкуевича в связи с его безвременной кончиной, это невосполнимая и горькая утрата для Тувы. Поручаю Министерству культуры Республика Тыва оказать максимальное содействие в организации похорон уважаемого ветерана отрасли», - написал на своей странице в соцсетях в четверг Глава Республики Тыва Шолбан Кара-оол.
Подробнее...
04.04.2018 20:21 / Культура
До конца года жители Барун-Хемчикского и Дзун-Хемчикского кожуунов - Кызыл-Мажалыка, Ак-Довурака и Чадана получат возможность смотреть кинофильмы в формате 2d и 3d на современном оборудовании
Фонд кино (Федеральный фонд социальной и экономической поддержки отечественной кинематографии) подвел итоги очередного конкурса на получение государственной финансовой поддержки на модернизацию кинозалов в городах с населением до 500 тысяч жителей.
Подробнее...
04.04.2018 20:04 / Общество
В поселке Каа-Хем продолжает свою работу Республиканский добровольческий штаб. По данным на 18.00 часов, к специалистам, дежурящим в штабе, обратилось более 50 человек. Увеличилось число волонтеров. Ребята готовы оказать любую помощь. В приоритете, конечно, люди с инвалидностью, пенсионеры, и многодетные семьи. Волонтеры помогут в перетаскивании тяжелых вещей, мебели. Также они установили дежурство у дамбы, чтобы дети не упали в воду. Кроме того, объявлена благотворительная акция, в рамках которой нуждающимся семьям раздадут запас предметов первой необходимости, продуктов питания, и теплых вещей.
ФОТОРЕПОРТАЖ
Подробнее...
04.04.2018 18:15 / Здравоохранение
В каждом медицинском учреждении ежедневно ведется работа по мониторингу явки пациентов на прием, регистраторы за день обзванивают пациентов и спрашивают, придут ли они в записанное время. Если пациент отказывается, то на это время записывается пациент из листа ожидания.
Практика, к сожалению, показывает, что лишь небольшое количество пациентов отказывается от приема. А на самом деле значительное количество записанных пациентов пропускает прием. Если же записанный пациент не пришел на прием, врач принимает пациентов без предварительной записи. Все данные о приемах специалистов заносятся в Региональную медицинскую информационную систему (РМИС).
Подробнее...
04.04.2018 18:08 / Муниципалитеты
Глава Тувы Шолбан Кара-оол в среду утром опубликовал в своем блоге перечень основных установок для муниципальных властей, связанных с сезонными работами:
«Апрель – месяц субботников и скоро длинные майские выходные. В это время все мы, как обычно, начинаем активно убираться во дворах, на придомовых территориях. Руководству муниципалитетов важно проследить, чтобы уборка проходила организованно, чтобы коммунальные службы в определенный день и время обеспечили транспорт для вывоза мусора. Иначе люди будут вынуждены сами сваливать его, куда попало или сжигать прямо на улице, увеличивая риск пожаров. Особенно это касается частного жилого сектора в Кызыле и дачных поселков вокруг города, где плотность строений очень велика и, соответственно, высока опасность возгораний. Это первое.
Подробнее...
Фоторепортажи
15.08.2024
08.08.2024
18.07.2024
18.07.2024
10.07.2024
09.07.2024
09.07.2024
11.06.2024
10.02.2024
19.01.2024
15.01.2024
01.01.2024
29.12.2023
26.12.2023
25.12.2023
25.12.2023
24.12.2023
23.12.2023
21.12.2023
14.12.2023
Медээлер
11.12.2014
Декабрь 9-та Ада-чурттуң Маадырларының хүнүн бистиң улуг күрүневистиң булуң бүрүзүнде чылдың-на демдеглеп турар. «Россияда Дайынчы алдар болгаш тураскаал хүннер дугайында» Федералдыг хоойлуга РФ-тиң Президентизи В.В.Путин 2007 чылда эдилге киирген соонда, бо кайгамчык хүн тургустунган.
Ада-чурттуң Маадырларының хүнүнде Россияның, Совет Эвилелиниң маадырларынга, Святой Георгий ордениниң эдилекчилеринге хүндүткелдиң демдээ кылдыр чечектер салып, сактыышкынны кылыры чаңчыл болу берген. Чурт бүрүзүнде боттарының маадырлары бар. Ол дег база бистиң бичии күрүневис, Тывада, төлептиг маадырлар хөй. Чаңгыс чер-чурттугларывыстың маадырлыг чоруун утпайн, сактып чорууру — бистиң ыдыктыг хүлээлгевис. Ада-чурттуң Улуг дайынынга бистиң хостуг чоруувус дээш боттарының амы-тынын бээринден чалданмайн тулчуп чораан, маадыр атка төлептиг болганнар Михаил Бухтуев, Кечил-оол Түлүш, Чүргүй-оол Хомушку, Александр Семирацский, Николай Макаренко олар.
Улаштыр номчуур...
11.12.2014
Конституция деп сөс латин constitutio деп сөстен укталган, «тургузар, тургузуу» дээн уткалыг сөс. Конституция күрүнениң, ниитилелдиң, хамаатыларның эрге-ажыктарының кол үндезиннериниң дугайында эң бедик юридиктиг күштүг, күрүнениң кол хоойлу-дүрүм документизи. Күрүнениң хоойлу-дүрүмнерин аңаа үндезилеп ажылдап кылыр, ынчангаш конституция кайы-даа күрүнеге эң дээди болгаш эң күштүг юридиктиг документ.
Конституцияларның шаг-шаандан төөгүзүн коптарып келген эртемденнерниң шинчилелдери езугаар алырга, конституция дээрге боттандырары күзенчиг ниити идея-дыр, күрүнениң болгаш хамаатыларның эрге-ажыктарын конституцияларда бижээни олчаан камгалаптар күрүне баштыңчылары-даа, күрүне эрге-чагыргазы-даа кажан-даа турбаан. Оон аңгыда эрге-чагырганы тудуп турар баштыңчылар, янзы-бүрү политиктиг бөлүктер конституцияны боттарының эрге-ажыынга таарыштыр тургузар сорулгалыг боор. Конституцияны тургузарының кол сорулгазы – күрүнени кайы бир баштыңчы азы партия бодунуң туразы-биле удуртур чорукту соксадыры, бети дизе, аңаа шаптыктаары. А эң-не кол сорулгазы – күрүнеге ниитилел-политиктиг сандаргай чорукту болдурбазы.
Улаштыр номчуур...
11.12.2014
Декабрь 6-да Үндезин тыва культура төвүнге республиканың хөөмейжилерииң «Көшкүн хөөмей» деп төлевилелиниң «Хөөмейимни кагбас-ла мен» деп III чыыжы болуп эрткен.
Аңаа республиканың бүгү кожууннарындан база найысылал Кызылдан келген хөөмейжилер, ансамбльдер удуртукчулары, эртемденнер киришкеннер. Хөөмейниң айтырыгларынга хамаарыштыр олар «төгерик столга» ажык чугааны кылган. Аңаа Хөөмейжилер эвилели хөй-ниити организациязының даргазы Алдар Тамдын чыл дургузунда кылып чоруттунган ажылдарга хамаарыштыр илеткелди кылган. Эрткен чылдың декабрьдан бо чылга чедир үениң дургузунда республиканың аңгы-аңгы кожууннарынга болгаш найысылал Кызылга ниитизи-биле 13 хөөмей мөөрейлери эрткен болуп турар. Оларның аразында Тываның Улустуң хөөмейжизи Геннадий Туматтың 50 харлаанынга тураскааткан «Хөөмей-сыгыт Өвүр черде», хөөмейни алдаржыткан Максим Дакпайның, Ак-оол Кара-Салдың юбилейлеринге тураскааткан, «Тыва» ансамблиниң 25 чылынга, уругларның «Сарадак» хөөмей мөөрейи, «Кара дуруяа» ансамблиниң 20 чылдаанынга, Коңгар-оол Ондарның чырык адынга тураскааткан дээш, өске-даа.
Улаштыр номчуур...
11.12.2014
Декабрь 7-де Улусчу чогаадылга бажыңынга Бүгү-делегейниң уруглар хүнүнге тураскааткан республика чергелиг школа назы четпээн уруглар аразынга «Бичии фея» деп уруглар мөөрейи болуп эрткен. Ооң кол сорулгазы — уругларның салым-чаяанын деткиири, сайзырадыры болгаш сонуургалын оттурары. Мөөрейниң аалчылары — «Эдегей» танцы-сам болгаш тыва костюм театрының артистери, республиканың Ростислав Кенденбиль аттыг уран чүүл школазының өөреникчилери аян туткан. Бичии, чаптанчыг уругларның каас-чараш платьелери, арын-шырайларында хүлүмзүрүү, сценага алдынып билири көрүкчүлерни, аарыкчыларны, жюри кежигүннерин өөрткен. Оларның чамдыызы улуг сценаже бир дугаар үнүп турар.
Таныштырылга. Кожууннардан келген бичии уругларның төрээн черин, өг-бүлезин, ат-алдарлыг чурттакчыларын, ада-иезин, боттарын шүлүктей, ырлай аарак, таныштырганы онзагай. Чамдык уруглар орус дылга хамаанчок, англи дылга хостуг чугаалап турарын демдеглевес аргажок.
Улаштыр номчуур...
09.12.2014
ТР-ниң Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң эки эгелээшкини «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» деп төлевилелиниң киржикчилери декабрь 3-4-те «Сүбедей» спорт өргээзинге боттарының бүдүрген барааннарының делгелгезин эрттирген. Кыштың чыварлыг соогу турза-даа, ырак Тожудан, Тере-Хөлден, Мөңгүн-Тайгадан, Өвүрден болгаш республиканың аңгы-аңгы хоорай, суурларындан сайгарлыкчылар чыглып келген. Делгелгениң баштайгы хүнүнде ТР-ниң Чазааның Даргазының 1-ги оралакчызы Владимир Фалалеев база яамылар сайыттары болгаш ТР-ниң Дээди Хуралының депутаттары сайгарлыкчыларның бүдүрген барааннарын сонуургап көргеш, тус черниң бараан бүдүрүкчүлери-биле «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге-2015» деп темалыг «төгерик столду» эрттирген. Ажык чугаалажыышкын үезинде кожууннарның төлээлери боттарының бүдүрүлгезиниң дугайында таныштырып, келир чылдың сорулгаларын чугаалашканнар. Чаа 2015 чылдың моорлап кээринге чедир каш-ла хонук арткан, бо төлевилелге шиитпирлиг киржир, бүдүрүп турар бараанын көвүдедирин, кол чүүл – ооң шынарынче кичээнгейни угландырарын база ийи айда чаңгыс катап делгелгени эрттирерин оралакчы дарга Владимир Фалалеев дыңнаткан. ТР-ниң көдээ ажыл-агый сайыды Сергей Огнев тус черниң барааннарын көвүдедир бүдүрерин база дериг-херексел садарынга деткимче албан херек дээрзин демдеглээн.
Улаштыр номчуур...
09.12.2014
Бистиң ниитилелде кандыг-даа кижилер бар, оларның аразында бичиизинден инвалид уруглар база түр када бертик-межел апарган (чижээ, будун сыйып алгаш) уруглар бар. Бо уругларны өөредир апаар. А кандыг аргалар-биле? Ол дугайында Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызының чанында диагностика база консультация төвүнүң директору Римма Шөмбүлдеевна Седии-биле чугаалашкан бис.
Бо төп өзүлде сайзыралы үе-чергезинден озалдаашкынныг 18 хар чедир уруглар-биле ажылды чорудуп турар. Чижээ, школада башкылары уругну өөредип чадай бергеш, ада-иезинге чугаалай бээр: «Силерниң урууңарны өөредири дыка берге-дир, кичээнгей чок, кичээл үезинде тенектенир, чугаа дыңнавас, уттуучал, чаа теманы сактып ап шыдавас» — дээш, диагностика болгаш консультация төвүнге барып хынадырын сүмелээр. Аңаа уругларның угаан-медерелин, кичээнгейин, чүве сактып алырын болгаш өске-даа онзагай талаларын тускай электроннуг аппаратка хынаар, ооң түңнели-биле төптүң специалистери уругну кандыг хевирге, кайы школага өөредир талазы-биле ада-иеге арга-сүмени бээр.
Улаштыр номчуур...
08.12.2014
Маадыр-оол Данзын, күш-ажылдың хоочуну:
— Россияның Президентизи Владимир Путинниң Айыткалын кончуг кичээнгейлиг дыңнадым. Айыткалын Президент делегейде ниитилел-политиктиг байдал, Россия ында кандыг турушту ээлеп турары-биле эгеледи. Амгы нарын ниитилел-политиктиг байдалды чогумчударын Европа эвилелиниң чурттары, Американың Каттышкан Штаттары-биле дугуржуп алыры нарын, орус улустуң элдээрти чугаалаарында ышкаш, бисти «талыйты чорудуптар-дыр» деп Путин демдеглээш, Россия күштүг күрүне болгаш, кайы-даа чурттар-биле эп-найыралдыг харылзааларга, кады ажылдажылгага кезээде беленин база катап бадыткады. Оон аңгыда, бөмбүрзектиң кайы-даа булуңунга чурттап турар орус улустуң болгаш бистиң күрүнениң өске-даа чоннарның эрге-ажыын Россия камгалаар деп база сагындырды.
Улаштыр номчуур...
08.12.2014
Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң дүүн Кремльге Федералдыг Хуралга таныштырган Айыткалының дугайында баштайгы бодалдары-биле үлешкен. Шолбан Кара-оолдуң бодалы-биле, Россияның бодунуң кызыгаарларындан дашкаар болгаш чурт иштинде үскүлешкен чөрүлдээлиг айтырыгларны Президент артык сеткил хайныышкыны чокка, тодаргай болгаш билдингири-биле айыткан. «Айыткал ханы болгаш патриотчу болур дээрзинге чигзинмедим» — деп, республиканың Баштыңы чугаалаан. – Чүнү кылып турарын болгаш оон ыңай чүнү кылырын, кандыг-даа айтырыгга хамаарыштыр – политикадан дашкаар бергедээшкиннер ийикпе, азы көдээ школа тудуунуң айтырыглары-даа дижик – шуптузун ыяк билир кижи бистиң-биле чугаалашкан деп, Президентиниң илеткелиниң соонда быжыг бодал арткан. Кажан, кандыг берге байдалдарга Россияның эрге-ажыын болгаш Украинада бистиң өңнүктеривистиң эргелерин камгалаары Владимир Владимировичиге онаажып турарын ылаптыг билириңде, ооң кадыг-быжыг шиитпирлии, сагыш тайбыңы кижилерни хаара тудуп, оожуктуруп турар.
Шолбан Кара-оол орук тудуунуң хемчээлдерин болгаш дүргедедирин улгаттырарының эргежок чугулазының дугайында Президентиниң чугаазын демдеглээн: «Ол дээрге бо хүнде бистиң база бирги ээлчеглиг сорулгавыс-тыр, республика Россияның составынга кирген үелерден бээр, өскээр чугаалаарга, 100 чыл ажыг демир-орук аргыжылгазының чогундан чүък дажыыр талазы-биле берге байдалда турар».
Улаштыр номчуур...
08.12.2014
Бо чылдың декабрь 4-те Россия Федерациязының Президентизи В.В. Путин РФ-тиң Федералдыг Хуралынга бодунуң Айыткалын кылган.
Чурттуң удуртукчузу Россияда болгаш делегейде чидиг тургустунуп турар айтырыгларны, оларны шиитпирлээриниң оруктарын тодараткан. Ужуражылга чаңчыл езугаар Кремльдиң Георгий залынга болган, аңаа 1000 ажыг кижини чалаан. Айыткалды кылып турда Федерация Чөвүлелиниң кежигүннери, Күрүне Думазының депутаттары, РФ-тиң Чазааның кежигүннери, Конституция болгаш Дээди судтарның удуртукчулары, губернаторлар, Федерацияның субъектилериниң хоойлужудулга хуралдарының даргалары, шажын-чүдүлгелер удуртукчулары, хөй-ниити ажылдакчылар, ооң иштинде регионнарның хөй-ниити палаталарының баштыңнары, массалыг информацияның эң улуг чепсектериниң удуртукчулары олурушкан.Бо чылдагы Айыткалды чырыдары-биле Россияның төп, регионнар болгаш даштыкы солуннарның, журналдарның, интернет-МИЧ-лерниң, телерадиокомпанияларның 495 журналистери келгеннер. Георгий залындан дорт дамчыдылганы «Россия», «Бирги» болгаш өске-даа телеканалдарда, радиостанциялар кылганнар.
Улаштыр номчуур...
08.12.2014
Декабрь 3-те Тыва Үндезин культура төвүнге Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң чырыкче үндүргени «Тыва литератураның төөгүзү» коллективтиг монографияның бирги тому-биле таныштырылга бооп турда, филология эртемнериниң доктору, республиканың өөредилге сайыды, монографияның харыысалгалыг секретары Каадыр-оол Бичелдей: «Эр хейлер-дир бис!» -- деп амырап чугаалаан. «Бодун мактаар — болбас тенек, аъдын мактаар — албас тенек» деп тыва улустуң үлегер чугаазы Каадыр-оол Алексеевичиге, «Тыва литератураның төөгүзү» номну үндүрген эртемденнерге бо удаада канчап-даа хамаарышпас. Ол дээрге чаагай үүлениң бүткенинге өөрүшкү-дүр. Бистер, бо монографияны сонуургап номчуур номчукчулар, ону ажыглаар чогаал башкылары, чогаалчылар дээш, өскелер-даа, боттарывыска база байырны чедирип каалыңар -- үр манаанывыс улуг дептерниң баштайгы томун суглуг карактарывыс-биле көрүп, судалдыг холдарывыс-биле туттувус. «Бо чаагай үүле бүдүнгүр-ле болзун!» — деп йөрээп каалыңар.
Улаштыр номчуур...
05.12.2014
«Сүбедей маадырның овур-хевирин тургузары» деп республика чергелиг чуруктар конкурузунуң дугайында интервьюну «Шын» солуннуң корреспондентизинге Сүбедей маадырның овур-хевирин тургузар талазы-биле эгелекчи бөлүктүң кежигүнү, Тыва Республиканың чоннарының ассамблеязының даргазы, ТР-ниң культура сайыдының оралакчызы В.Н.Лапшакова берген.
— «Сүбедей маадырның овур-хевирин тургузары» деп республика чергелиг чуруктар конкурузун эрттирериниң эгелекчилери кымнарыл?
— «Сүбедей маадырның овур-хевирин тургузары» деп республика чергелиг чуруктар конкурузун эрттирерин Күжүгет Шойгу аттыг культура фондузу биле эгелекчи бөлүк саналдаан. Оларның эгелээшкинин «Капитал тудуг эргелели» ААН тудуг компаниязы, ооң чиңгине директору В.А.Келин акша-хөреңги-биле деткип турар. Сүбедей маадырның чаңгыс тодаргай овур-хевирин тургузарынга тыва чоннуң эргезин эртем езузу-биле үндезилээрин ТГШИ-ге конкурстуң организакчылары сүмелээн.
Улаштыр номчуур...
05.12.2014
Ноябрь 29-та ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилели Орус культура төвүнге «Өг-бүлени каттыштырып турар байырлалдар» деп мөөрейниң тиилекчилерин шаңнаан. Байырлалды республиканың адалар, Россияның авалар база Бүгү-делегейниң уруглар хүннеринге тураскааткан. Аңаа республиканың аңгы-аңгы кожууннарындан база Кызыл, Ак-Довурак хоорайлардан өг-бүлелер киришкен.
ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилелиниң даргазы Раиса Борисовна Күжүгет чыылган өг-бүлелерге байыр чедирген соонда, байырлалдың эң өөрүнчүг кезээ эгелээн.Октябрь 23-те республика чергелиг «Чаңгыс өг-бү-ле — чаңгыс бүдүрүлге» деп мөөрейни чуртталганың нарын байдалынга таварышкан өг-бү-лелерниң аразынга эрттирген. Ону «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелинге даянып организастаан. Мөөрейниң кол шаңналдары: III чаданың дипломун база 10000 рубльдиң сертификадын Шеңне Кол (Тожу кожуун), II чаданың дипломун база 13000 рубльдиң сертификадын Чечек Дүгер-оол (Улуг-Хем кожуун) болгаш I чаданың дипломун база 16000 рубльдиң сертификадын Орланмаа Монгуш (Өвүр кожуун) оларга тывыскан.
Улаштыр номчуур...
05.12.2014
Машина-техникалыг чоруурунга, харын-даа мырыңай оларны тургузарынга Россияның хоорайлары колдуунда таарыштыр туттунмаан болган дээрзи, машиналар көвүдээн сөөлгү 5-10 чылдарда, билдине берген. Кызыл хоорай база ындыг. Ооң кудумчуларын кезип, машиналарны кайда, канчаар тургузуп турарын көрээлиңер.
Хоорайның төвү. Россия биле Тываның чаңгыс демнежилгезиниң 100 чыл байырлалынга белеткел үезинде ону чаартыр тудуптарга, машиналар биле пассажирлер тырлып, баскылажып турган «Азас» магазинниң, «Найырал» кино театрының мурнуу талазы хозаш кыннып, машина-балгат ында эвээжээн-даа ышкаш кындыр көстүр апарган. Шынында машиналар кайын эвээжээр ийик, улам көвүдеди-ле ыйнаан. «Азас» магазинниң артыы талазынга машиналар тургузар чер тудуп, Дружба биле Чүлдүм кудумчуларның төп чоогунда кезиин элээн алгыдып, аңаа машиналар тургузар черлер кылыптарга, чолаачыларга-даа, чадаг-даа кижилерге эптиг апарган. Ол-даа кончуг-ла эки-дир деп чугаалап болур. Ынчалза-даа Саглы ышкаш хову, сагыш ышкаш чүве кайда боор.
Кызылдың төвүнде «Гаруда» садыг бажыңының, эрги болгаш чаа рыноктар чоогунга бараалыңар, Дружба — Красноармейская, Комсомольская -- Чүлдүм кудумчуларының аразында кварталдарга чедээлиңер. Мында тырылдыр тургузуп каан машиналарның аразынга «хыл сыңмастаан» деп хөөрем кижилер чугаалап болур. Бо чоок-кавыда машина-балгаттың тырлып турарының кол чылдагааны – маңаа хөй садыгжылар болгаш садып алыкчылар машиналарын тургузуп каары.
Улаштыр номчуур...
05.12.2014
Кижилерниң чамдык кылып алган чүүлдери ээлени бээр, тел ыяшты дагып, агын-көгүн баглап эгелээрге, өскелери база ынчаар уламчылай бээр. Ындыг ээлени берген черлерге аъш-чемниңдээжизин өргүп турары дээрге-ле, дагылганың эге базымы болур. Ылаңгыя улуг-улуг тайгаларны (Бай-Тайга, Мөңгүн-Тайга, Мөңгүлек дээн чергелиг) ниити кожуун, сумулар дагып турар. Дагылгалыг черлерден ыяш кезери, чаш, чадаң ыяш, даш, хөрзүн алыры хоруглуг.
Дагып болбас чүүлдер база бар: кижи көжээлер, хөөрлер, базырыктар дээш, оон-даа өске. Кижиниң-даа, өске-даа дириг амытаннарныңбодарап тыптыры кыдыг-кызыгаар чок чаптылган делегейде каракка көстүр-көзүлбес болуушкуннар-биле холбаалыг болганда, ол бүгүнүң буурап дүжериниң хоойлузунда салым-чаяан ол чаданы чайлаш чок эдере бээр. Ол бойдустуң болуушкуннарының билиглери-биле дөмейлешкек.
Улаштыр номчуур...
04.12.2014
2015 чылдан эгелеп чаңгыс аай күрүне шылгалдаларынга (моон ыңай – ЧКШ) чаартылгалар,өскерилгелер дугайында айтырыгларга хамаарыштыр тайылбыр алыры-биле бистиң корреспондентивис ТР-ниң өөредилге болгаш эртем сайыды Каадыр-оол Алексеевич Бичелдей-биле ужурашкан.
— Чаңгыс аай шылгалдаларга хамаарыштыр 4 өскерилге бар. Оларның аразында солун, улуг өскерлиишкин – декабрь 5-те чогаадыг бижиири. Ол чогаал дээш ажы-төлдү кергедип, улуг негелделер кылган херээ чок. Чогаалды колдуунда эге чаданың шылгалда хевирлиг көрүп турар. Ооң түңнели-биле өөреникчи дараазында шылгалдаларже кирериниң эргезин алыр ужурлуг. Ынчангаш тергиин демдектер сүрген ажыы чок. Кол-ла чүүл бо шылгалдага шупту өөреникчилеривис киришкеш, чедиишкинниг кылдыр бижип эртери болур.
Улаштыр номчуур...
|
|