Правительство Республики Тыва
Для организаций:(39422)9-72-95,
(39422)9-72-96
Для граждан:(39422)2-30-96
Факс:(39422)2-13-54, 2-13-40
E-mail:ods@tuva.ru
Пресс-служба:(39422) 9-72-32
E-mail:pressa@rtyva.ru
|
Главное
Решение Президента Российской Федерации Владимира Путина по продлению Индивидуальных программ позволяет создать условия для повышения уровня социально-экономического развития таких субъектов, как Республика Тыва. Напомним, что ИПР действуют в 10 регионах России.
Подробнее...
Новости
06.09.2018 12:32 / Мероприятия
Из 1010 семей Тувы, которым положен «социальный» уголь, по состоянию на 4 сентября он был доставлен пока только 179. Еще 6 льготников получили вместо угля бесплатные дрова. О ходе завоза топлива участникам проекта «Социальный уголь», а также создания запаса угля на зиму в бюджетных организациях с автономным отоплением Главе республики Шолбану Кара-оолу доложил министр топлива и энергетики РТ Роман Кажин-оол.
По информации министра, лимит угля для бюджетных учреждений с начала кампании по завозу выбран районами республики на 64 %. В общей сложности разрезы отгрузили им 9,6 тысячи тонн угля из полагающихся по плану 15 тысяч тонн. Полностью справились с заданием пока только два района – Чаа-Хольский и Чеди-Хольский.
Подробнее...
04.09.2018 17:45 / Транспорт
Дорожники продолжают ремонт 4 участков федеральной автодороги Р-257 «Енисей» на территории Тувы. Как сообщили в Министерстве дорожно-транспортного комплекса РТ, на двух объектах (851 – 859 км, 936 – 940 км) общей протяженностью 12 километров работ завершаются. Укреплены обочины, уложено новое покрытие из высокопрочного щебеночно-мастичного асфальтобетона, установлены 40 новых дорожных знаков и более 150 сигнальных столбиков. В настоящее время наносится дорожная разметка, а также идет армирование кюветов объемными проволочными конструкциями, так называемыми матрасами Рено, применяемыми для выравнивания и укрепления грунта.
Помимо этого, ведутся ремонтные работы на участках трассы в районе посёлка Ак-Дуруг (963 – 968 км) и в Овюрском районе (1070 – 1076 км).
Подробнее...
04.09.2018 17:35 / Экономика
Информацию по этому вопросу представило на аппаратное совещание с участием Главы республики Шолбана Кара-оола Министерство экономики РТ. По оценке премьера, результаты деятельности на этом направлении оказались более чем скромны. Так, частных детсадов в республике открыто всего на 770 мест, хотя численность детей от 3 до 7 лет превышает 25 тысяч. Доля частных организаций на рынке услуг дополнительного образования составляет полпроцента, или около 400 детей из более чем 76 тысяч школьников. Так же медленно осваивает предпринимательство нишу организации детского отдыха – из 22900 ребятишек, ежегодно охваченных программами организованного отдыха, на частные лагеря и базы приходится всего около 1 тысячи человек. А таким видом услуг, как психолого-педагогическое сопровождение детей с ограниченными возможностями здоровья, в регионе не занимается никто – ни в госучреждениях, ни на коммерческой основе.
Подробнее...
04.09.2018 11:21 / Политика
9 сентября состоятся выборы депутатов хуралов представителей на территории трех муниципальных образований Тувы: в городе Кызыле, селе Алдан-Маадыр Сут-Хольского района и Монгун-Тайгинском районе.
Глава Тувы Шолбан Кара-оол на аппаратном совещании, которое проходило в понедельник в режиме традиционной видеоконференцсвязи, поставил задачу обеспечить все необходимые условия для нормального прохождения единого дня голосования на территории республики.
«Задача исполнительной власти всех уровней – сделать всё для безупречной организации единого дня голосования, чтобы в день выборов ничто не помешало людям прийти на избирательные участки и свободно высказать свою волю», - сказал глава республики.
Подробнее...
03.09.2018 16:58 / Сельское хозяйство
Не менее 20 центнеров с гектара – такой урожай пшеницы удалось вырастить в этом году хозяйствам тувинского агрохолдинга «Заря» на полях Тандинского района, имеющего славу главной житницы республики. Столь внушительных сборов зерновых здесь не было уже несколько десятилетий. В воскресенье хлеборобов агрохолдинга «Заря» с успехом поздравил Глава Тувы Шолбан Кара-оол, приехавший посмотреть, как идет уборка урожая, в который инвестированы и средства из бюджета республики. Власти Тувы поддержали зерноводческое направление, в том числе возместив компании половину затрат на техническое перевооружение.
Подробнее...
03.09.2018 15:39 / Сельское хозяйство
Как доложили в понедельник на аппаратном совещании Главе Тувы Шолбану Кара-оолу, на сегодняшний день объем заготовленных кормов по республике составляет 114 032 тонн или 50,4 % к плану (107 % к аналогичному периоду 2017 г.), в том числе:
сельскохозяйственными предприятиями заготовлено 15627 тонн (на 20 августа 4390 тонн),
крестьянскими (фермерскими) хозяйствами – 23505 тонн (на 20 августа – 7844 тонны),
хозяйствами населения (ЛПХ) – 73274 тонны (на 20 августа – 20188 тонн)
Подробнее...
03.09.2018 13:01 / Образование
Глава Тувы Шолбан Кара-оол принял участие в торжествах по случаю открытия новой школы в селе Ийи-Тал. Маленькое село с населением чуть больше 600 человек получило в этом году школу на 176 учеников со спортзалом и интернатом на 50 детей. Весь комплекс полностью благоустроен: кроме электроснабжения, инфраструктура включает автономное отопление, водопровод, канализацию, горячее водоснабжение – словом, все удобства, какие есть в любой городской школе. На строительство Ийи-талской школы было направлено из бюджета 315,8 млн. рублей.
Шолбан Кара-оол высоко оценил совместные старания подрядчиков и Минобрнауки РТ: бюджетные средства были использованы максимально эффективно. «Мне кажется, даже Кызыл позавидует ийиталцам, потому что всё здесь по последнему слову техники, уют внутри и снаружи. Полтора года назад, увидев учеников в классе, где бревна подпирали потолок, чтобы он не рухнул, дал слово: не оставим детей в беде.
Подробнее...
03.09.2018 10:10 / Мероприятия
Новые "президентские каникулы" в Туве. В центре внимания - обращение Владимира Путина по изменениям в пенсионном законодательстве. Глава Тувы обсудил с полпредом Президента вопросы развития науки и план работы МАСС. В День тувинских добровольцев духовой оркестр сыграл в конном строю. Аграрная школа-интернат распахнула двери для ребятни со всей республики. К нам едет "архитектор" олимпийских успехов России в Пхенчхане. Выставка-ярмарка "ТываЭкспо-2018" заиграла осенними красками. Кызыл в ожидании выборов депутатов Хурала представителей 5-го созыва.
О ГЛАВНОМ
"Президентские каникулы" в Туве, рабочие будни в Сибири
Президент России Владимир Путин провел несколько дней на отдыхе в Туве. Главу государства сопровождали министр обороны Сергей Шойгу, директор Федеральной службы безопасности Александр Бортников, Глава Тувы Шолбан Кара-оол и руководитель Саяно-Шушенского заповедника Геннадий Киселев.
Подробнее...
02.09.2018 16:14 / Общество
1 сентября состоялась 75-я годовщина отправки на фронт Великой Отечественной войны тувинских добровольцев.
Несмотря на проливной дождь в Кызыле в сквере имени Тувинских добровольцев прошел памятный митинг. К 14.00 часам на место прибыли музыканты духового оркестра Правительства Республики Тыва верхом на лошадях. В честь исторической даты, в подарок горожанам и гостям столицы коллектив следует по уникальному маршруту, захватывающему почти все микрорайоны. Стоит отметить, что 75 лет назад духовой оркестр НРА также исполнял военные песни.
День исторической памяти и чести тувинских добровольцев отмечается в Туве 1 сентября. Дата была установлена Указом Главы Республики Тыва Шолбана Кара-оола в 2015 году.
Подробнее...
31.08.2018 20:16 / Политика
«Дело в нашей горной тайге и характере Путина – они друг друга стоят»
Глава Тувы Шолбан Кара-оол рассказал, что знакомые и журналисты продолжают «настойчиво расспрашивать» его о том, «что такого притягательного в Туве, что президент чуть свободная минутка приезжает» в республику.
«Лучше бы, конечно, спросить его самого. Но лично мне кажется, что дело в нашей горной тайге и характере Путина — они друг друга стоят», — написал Кара-оол сегодня, 31 августа, на своей странице в соцсети «ВКонтакте».
Руководитель региона подчеркнул, что тайга — не для слабых людей, «потому что здесь каждый шаг экстремален, опасен»:
Подробнее...
Фоторепортажи
15.08.2024
14.08.2024
08.08.2024
18.07.2024
18.07.2024
10.07.2024
09.07.2024
09.07.2024
11.06.2024
10.02.2024
19.01.2024
15.01.2024
01.01.2024
29.12.2023
26.12.2023
25.12.2023
25.12.2023
24.12.2023
23.12.2023
21.12.2023
Медээлер
11.06.2014
Россияның көдээ ажыл-агый сайыды Николай Федоров Сибирьге чаңгыс эвес удаа чораан, ынчалза-даа Тывага бир дугаар келген. Ол республикага ажылчын аян-чоруун кылып, июнь 7-де келген. Федералдыг сайыт-биле кады РФ-тиң Көдээ ажыл-агый яамызының мал ажылының болгаш уксаажыдылга херээниң департаментизиниң директору Владимир Лабинов база келген. «Күрүне арга-сүмезин кадары-биле мында келген бис. Федералдыг негелделер үргүлчү өскерлип турар, ону өөренип четтикпес сен. Ынчангаш бөгүнгү ужуражылгалар, санал-онал солчулгазы регионнуң эрге-чагыргаларынга немелде билигни бээр, агроүлетпүр комплекизинге чаа-чаа төлевилелдерни организастаар арганы тургузар. Ол талазы-биле республикага дуза чедирер сорулгалыг бис — деп, Николай Федоров чугаалаан. — Көдээниң социал хөгжүлдезиниң, көдээ оруктарны тударының, көдээниң девискээрлерин комплекстиг сайзырадырының, малчыннарны, эгелеп чоруур фермерлерни, өг-бүле фермерлерин деткиириниң талазы-биле дыка хөй айтырыгларны тодаргайлап болур бис».
Улаштыр номчуур...
11.06.2014
Июнь 6-да сураглыг чогаал ажылдакчызы, критик, чогаалчы болгаш журналист, филология эртемнериниң кандидады, Россияның Чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү, Тыва АССР-ниң болгаш Россия Федерациязының культуразының алдарлыг ажылдакчызы, Кызыл хоорайның хүндүлүг хамаатызы Мария Андреевна Хадаханэ төрүттүнген хүнүн демдеглээн. Мария Хадаханэ Иркутск обласка төрүттүнген, Тывага 1945 чылда келген. Маңаа школаны дооскаш, Иркутскиниң күрүне университединче өөренип кирген. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол тыва культураның хоочунунга төрүттүнген хүнү-биле байыр чедирген: «Ханы хүндүткелдиг Мария Андреевна! Силерниң амыдыралыңарда кайгамчык хүн-биле чүректиң ханызындан байыр чедирерин чөпшээреп көрүңер. Силерниң талантылыг чогаалчы, литература болгаш театр критиги, очулдурукчу, тываларның аас чогаалының шинчилекчизи болгаш башкы адыңар тыва литератураның төөгүзү-биле сырый холбаалыг, ооң сайзыралы дээш Силер доктаамал сагыш салып, чогаадыкчы күжениишкиннериңерни үндүрүп келдиңер.
Улаштыр номчуур...
11.06.2014
Айыылдыг өрт үезинде амы-тынындан чарылган десант оолдарның аттарын бижээн тураскаал-самбыраның байырлыг ажыдыышкынын июнь 6-да Кызылга эрттирген. Аңаа ТР-ниң Чазааның төлээлери, Бойдустуң халаптарын чайладыр албан чериниң ажылдакчылары болгаш школачылар база оолдарның ада-иелери, төрелдери сактыышкын езулалынга келген.
2012 чылдың июнь 6-ның хүнүнде Бай-Тайганың Кара-Хөл сумузунуң девискээринге өөскээн өрт үезинде амы-тынындан чарылган десант оолдарның өг-бүлелеринге моральдыг болгаш материалдыг дузаны Тываның Чазаа көргүскен. Төрээн чериниң делгемнерин өрттен камгалаар дээш чырык өртемчейден чарлып чоруткан маадырларывыс: Кызыл хоорайдан Радион Хуурак, Тожудан Андрей Шилин, Шагаан-Арыгдан Херел Кызыл-оол, Сергей Федотов, Николай Былев, Виктор Стремоусов, Николай Новиков, Владимир Кечил-оол, Борис Оюн оларның чырык ады кезээде уттундурбас болуп артар база оларның өг-бүлелери-биле кады демниг болур бис, оолдарның эрес-дидим чоруун үнелеп, кезээ-мөңгези-биле артар тураскаалды кылган – деп, Тываның Чазааның Даргазының оралакчызы Сергей Огнев чугаалаан соонда кажыыдалдың минутазын чарлады.
Улаштыр номчуур...
11.06.2014
Июнь 5-те Арат шөлүнге үрер хөгжүм оркестрлерниң байырлыг чыскаалы эрткен. Ону Тываның Чазааның үрер хөгжүм оркестриниң аъттарлыг артистери баштаан чыскаал Тиилелге комплекизиниң мөңге оттуг тураскаалының чанындан эгелээш, Кочетов кудумчузун таварааш, Арат шөлүнге уламчылаан. Аъттары-биле аай-дедир чоруп тургаш, үрер хөгжүмүн ойнаарга, чараш-даа, чоргааранчыг-даа. Арат шөлүнде 3 муң ажыг чыылган чоннуң диңмиттиг адыш часкаашкыны, «эр хейлер!», «чаражын!» дээн сөстери чаңгыланып турду. К. Дамдын аттыг уран чүүл лабораториязының уруглар оркестри. Ында 7-ден 15 харга чедир республиканың уран чүүл школазының, Чеди-Хөл, Өвүр, Чаа-Хөл кожууннарының болгаш Моолдан өөреникчилер киржип турар. Минусинск, Саяногорск, Красноярск, Абакан хоорайның үрер хөгжүм оркестрлериниң соонда, РФ-тиң Камгалал яамызының Төп шериг оркестри диңмиттиг адыш часкаашкыннарынга үдетпишаан, Арат шөлүнче кирип келди. Чыскаалдың киржикчилери шупту РФ-тиң Ыдык ырызын күүседирге, киржикчилерниң хей-аъдын улам көдүрген.
Улаштыр номчуур...
11.06.2014
Июнь 6-да 18 шакта В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга «Азия төвүнде үрер хөгжүм» деп фестивальдың хаашкыны ооң киржикчилериниң каттышкан улуг концерти-биле доозулган.
Дөрт хүн үргүлчүлээн фестиваль хөйнүң кичээнгейин хаара тутканы чугаажок. /рер хөгжүмчүлер чүгле найысылал Кызылга эвес, а Каа-Хем кожууннуң Бүрен-Хем суурунга, Чөөн-Хемчик кожууннуң Чадаана хоорайга чедип, көрүкчүлерге солун концерттерин бараалгатканы уттундурбас болуушкун болган. Кызылчылар театрга үш кежээ, күрүне филармониязынга июнь 5-те хүнзедир коллективтерниң конкурска ойнаан үрер хөгжүмүн магадап дыңнаан. Фестивальдың эгелекчизи, кол организатору ТР-ниң алдарлыг артизи, ТР-ниң Чазаа-ның үрер хөгжүм оркестриниң удуртукчузу Тимур Дулушка хөгжүмчүлер өөрүп четтиргенин илереткен.
Улаштыр номчуур...
11.06.2014
Чүс чылдың төлевилели
Тываның минерал-чиг-эт баазазын шиңгээдип алыры-биле чергелештир Кызыл—Курагино демир-орук тудуунуң инвестиция төлевилелин күүседири Тыва Республиканың Чазааның хөй кижи киржикчилиг хуралынга чугааның кол темазы болган, Аңаа РФ-тиң экономиктиг хөгжүлде сайыдының оралакчызы Николай Подгузов киришкен.Хуралды ажыдып тура, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол маңаа сайгарар кылдыр киирип турар айтырыг республиканың келир үезинге онза ужур-дузалыг, чүге дээрге демир-оруу аңаа езулуг-ла «амыдыралдың оруу» болур, моон соңгааргы социал-экономиктиг хөгжүлдеге чугула быра-дыр дээрзин демдеглээн. Хөй кижи киржикчилиг хуралга экономиктиг хөгжүлде сайыдының федералдыг күрүне программаларын болгаш төлевилелин харыылап турар оралакчызының киржип турары дээрге бо төлевилелдиң ниити чуртка улуг ужур-дузалыын, Россияның Чазааның шиитпирлериниң күү-селдези дээш туруштуг чоруун бадыткап турар.
Улаштыр номчуур...
11.06.2014
«Хааннар шынаазы-2014»
Июнь 5-те Ээрбек суурдан ырак эвесте черге «Кызыл — Курагино» бүгү делегей чергелиг археологтуг лагерьниң 2014 чылда бирги ээлчээниң ажыдыышкыны болуп эрткен.Соок агаар-бойдус таарымча чок байдалды тургусса-даа, улуг-улуг майгыннар тиккен девискээрде байырланчыг аян-шинчи сиңниккен. Россияның болгаш делегейниң янзы-бүрү булуңнарындан келген оолдар, кыстар аай-дедир шуужуп, каткы-хөглүг чоруп турлар. Мындыг омак-сергек, чиик адак, бедик хей-аъттыг аныяктарга соок салгынныг, сериин агаар-даа кайын быражыр деп бодап ордум. Чем белеткээр майгында эвилең-ээлдек поварлар келген аалчыларга изиг шайны кудуп, ашкарып-чемгерип турар.Лагерьниң турар девискээриниң чаражын, чурумалдыын, таптыын! Долгандыр бедик-сүрлүг тайгалар бүзээлээн, чаа ногаарарып келген оът-сиген, чүзүн-баазын чечектер черни хевистелдир шыпкан, улуг эвес-даа болза, шапкын хемчигеш шулурадыр бадып чыдар. Каас-чараш, арыг агаарлыг черге сонуургаар ажылын күүсетпишаан, дыштанып алырга, та кайы хире магалыг чүве.
Улаштыр номчуур...
11.06.2014
Мөөрей, мөөрей...
Июнь 4-те В.Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театрынга «Азия төвүнде үрер хөгжүм» деп үрер хөгжүм оркестрлериниң 2 дугаар делегей чергелиг фестивалының байырлыг ажыдыышкыны болган.
Эң баштайгы ындыг фестиваль Тывага 2012 чылдың сентябрь айда ТР-ниң алдарлыг артизи Тимур Дулуштуң удуртканы Тыва Республиканың Чазааның үрер хөгжүм оркестриниң эгелээшкини-биле эрткен.Фестивальды РФ-тиң Культура яамызы болгаш ТР-ниң Чазаа деткээн. Делегейниң оркестрлер конференциязының болгаш марштаар оркестрлерниң азийжи чемпионадының президентизи Кенон Хуанг (Тайвань), Москваның крүнениң культура болгаш уран чүүл университединиң профессору, Россияның культуразының алдарлыг ажылдакчызы Анатолий Дудин, Риганың Язеп Витол аттыг хөгжүм академиязының профессору, үрер хөгжүмнүң Балтий ассоциациязының президентизи Янис Пуриньш олар бир дугаар делегей чергелиг үрер хөгжүм фестивалының хүндүлүг аалчылары болган. Ынчан беш коллектив чогаадыкчы мөөрейге киришкен.
Улаштыр номчуур...
11.06.2014
Школа назыны четпээн ажы-төлдү уруглар садтары-биле хандырарының айтырыы бүгү чуртта нарын болуп артпышаан.
Ынчалза-даа Россияның эрге-чагыргазының күжениишкиннери-биле чидиг байдалды чайладыр хемчеглер доктаамал чоруттунуп турар. Маңаа уруглар садтарының оран-бажыңнарының тудуглары улуг салдарны чедирер.Тыва Республикада база бо талазы-биле ажыл кидин түлүк. Чижээлээрге, Улуг-Хем кожууннуң Шагаан-Арыг хоорайда 140 олуттуг уруглар садының тудуу доостур четкен. Ында амгы үеде ажыл-чорудулганы сонуургап четтивис. Тудуг девискээриниң мастери, «Тывастройинвест» КХН-ниң ажылдакчызы Гейбат Шавагатовтуң чугаалап турары-биле алырга, уруглар садының бо тудуун 2013 чылдың ноябрь айда эгелээн. Чүгле дөрт ханазы арткан, октаттынган тудугнуң девискээринден 400-500 куб хире бокту үндүр сөөрткен. Маңаа ажылдадыры-биле тудугжулар, дашчылар, каңнакчылар, аар техниканың башкарыкчылары, электриктер дээш, ниитизи-биле 80 ажыг кижини хаара туткан.
Улаштыр номчуур...
05.06.2014
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның Камгалал яамызындан келген тускай техниканы болгаш дериг-херекселдерни республиканың организацияларында болгаш бүдүрүлгелеринде канчаар ажыглап турарын хынап көрген.
Тываның Баштыңы хамыкты мурнай ХК болгаш ОБ агентилелинге барган. Тускай техниканы шыгжап кадагалаан соонда ажылдаар шынарын хынаарын база ону ажылдадырын техниканы алган кижи бүрүзүнге бүдүн чартык ай бурунгаар даандырган дээрзин сагындыраал. Агентилелдиң директору Шолбан-оол Чанзан машина болгаш дериг-херексел бүрүзү ажылдап турар, ону үүрмек септелге соонда ажыг-лап болур деп чугаалаан. Шолбан Кара-оолдуң негелдезин езугаар чыскаап тургус-кан техникадан агентилелдиң төлээлери ППУ-1600 деп парогенератор-биле, агаар чылыдар УМП-400 деп херексел-биле ону таныштырган. Оларны ЧКА-ның объектилеринге үрелиишкин үнер болза, дарый ажыглап болур. Ол ышкаш КамАЗ шассизинге салыр дизельдиг электростанцияны, дугуйлар кырында септелге мастерскаязын, генераторларны, орукка ап чоруур кухняны, хлеб быжырар херекселди көргүскен.
Улаштыр номчуур...
05.06.2014
Чайның башкы айы июнь 2-де Россияның Камгалал яамызының Төп шериг оркестриниң хөгжүмчүлери Тывага ужуп чедип келген хүнүнде-ле баштайгы оюнун бүрен-хемчилерге көргүскен. Суурнуң чурттакчылары оларны чылыы-биле уткуп ап, бичии республикавыска аалдап келгенинге өөрээн сеткилин илереткен.
ТР-ниң Баштыңы-Чазааның Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак делегейни эргээн бо оркестрниң ат-алдары, шаңнал-макталдары-даа эңмежок-тур деп суурнуң чурттакчыларынга таныштырган. «Россияның ырак-узак хоорайларын эргий кезээш, ам каас-чараш Тывада чедип келдивис» — деп, аалчылар өөрүп чугаалап турду. Суурнуң стадионун долдур олурупкан көрүкчүлерге баштайгы көргүзүгнү ТР-ниң Чазаа-ның үрер хөгжүм оркестриниң артистери аъттарлыг бараалгатты. Аъттары-биле аай-дедир чоруп тургаш, үрер хөгжүмүн ойнап, аңгы-аңгы аялгаларны күүседирге, чараш деп чүвезин! Кижи бүрүзү оларны магадаан. «Аъттарының өөренгенин, шимээн-даашка-даа тоовас» — дижип, көрүкчүлер аразында магадап ордулар. Каа-Хем кожууннуң чылгычызы Геннадий Монгуш Тываның культуразының ажыл-чорудулгазын деткип, үрер хөгжүм оркестринге аъттарын белеткеп бергенин демдеглевес аргажок.
Улаштыр номчуур...
04.06.2014
Бүгү-делегейниң Уруглар хүнүнде тыва хүрешти 5 хардан 16 харга чедир оолдар аразынга эрттирери чаңчыл болган. Бо чылын XI дугаар эртип турар хүреш оюнунга республиканың ырак-чоок булуңнарындан 1200 мөге оол күжүн шенешкен. Найысылалдың Сүбедей, Ярыгин спорт комплекстеринге болгаш Херел спорт залынга бичии, элээди өзүп орар мөгелерниң хүрежин көөр дээн мөгейикчилер хөйү-биле чыглып келген.
5-6 харлыг мөгелерниң аразында ыглажып-даа, ачыр-дачыр эрзиг кылдыр тутчуп-даа турарлары бар. Эр кижи дидим болгаш күштүг болур дээрзин бадыткап, 128 мөгениң аразындан Чаа-Хөлдүң мөгези Начын Шактар шүглүп үнген. Yжүүрлешкен мөге — Улуг-Хемден Шойдуң Дугур-Сүрен болган база үшкү, дөрткү черлерни Кызыл хоорайдан Айлун Ооржак биле Алдын-Херел Монгуш ээлээннер.
Улаштыр номчуур...
04.06.2014
Эр мөзү-бүдүш
Чоокта чаа ТР-ниң Хөй-ниити палатазы Чөөн-Хемчик кожууннуң Чыраа-Бажы суурга “Тыва эр кижиниң хажыттынмас дүрүмүнүң” амыдыралда боттандырылгазын хынап, ээлчеглиг үнүүшкүннү кылган. ТР-ниң Хөй-ниити палатазының даргазы Хонук-оол Монгуш Чыраа-Бажы ортумак школазының оолдары-биле ужуражып, оларга чагыг-сүмезин берген: “Тыва эр кижиниң хажыттынмас дүрүмүнүң” 9-ку пунктузун, эр кижи төрүттүнүп кээрге-ле, сагып эгелээри чугула. Школаны чедиишкинниг дооскаш, дээди эртемни чедип алгаш, күрүнениң төлептиг хамаатылары, ада-иеңерниң чоргааралы болуңар. Арагалаар, таакпылаар, кара чашпан тыртар багай чаңчылдарже сундулавайн, ада-өгбелерниң езу-чаңчылдарын сагып, кезээде спорт-биле холбаалыг, эвилең-ээлдек, улугну — улуг, бичиини — бичии деп хүндүлеп чоруңар. Мурнуңарга салып алган сорулгаларыңарны дериңер төп тургаш, эчизинге чедирер кылдыр чаңчыгыңар” – деп, ол чагаан.
Улаштыр номчуур...
29.05.2014
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыгааржы хүнүн демдеглээринге болгаш Россияның Айыыл чок чорук албанының Тыва Республикада Кызыгаар эргелелиниң 90 чылынга тураскааткан байырлыг митингиге киришкен.
Регионнуң удуртукчузу чыылганнарга байыр чедирген: «Хүндүлүг шериг албанныглар болгаш кызыгаар шериглериниң хоочуннары! Профессионал байырлалыңар—Кызыгааржы хүнү-биле болгаш Россияның Айыыл чок чорук албанының Тыва Республикада Кызыгаар эргелелиниң 90 чылы-биле силерге байыр чедирип тур мен! Ада-чуртун камгалаары, дүне-даа, хүндүс-даа ооң кызыгаарын хайгаараары--шаг-төөгүден бээр айыылдыг болгаш харыысалгалыг албан-дыр, ол хүлээлге кызыгааржыларга онаашкан. Дайын болурга-ла, дайзынның баштайгы согуунга кызыгааржылар таваржыр, чүге дээрге ында эң эрес-дидим солдаттар болгаш офицерлер албан эрттирип турар.
Улаштыр номчуур...
29.05.2014
Тывавыстың база бир чоргааралы Чагытай хөлүвүсче сөөлгү үеде кичээнгейивис эреңгей апарган. Бо ыдыктыг хөлдү күчүлүг Чиңгис-Хаанның уйнуу Чагытайның адынга дөмейлештир адааны анаа эвес. Ында бир-ле тывызыксыг чажыт бар дээрзинге ада-өгбевис бүзүреп чораан. Ооң мурнунда Чагытай хөлге балык-байлаң аажок элбек, ол чоок-кавының аалдарын шуптузун тоттуруп турган дээр болза, чазыг болбас.
Амгы үеде хөлдүң бодунуң балыктары барык артпаан. Чоокку чылдарда хөлдү камгалаары-биле ынаар киир салып турган шортан балыктарның байлаңнары нептерээн. Ол ышкаш лещ деп балык көвүдей берген. Бо балык өске эки балыктарның өзүп көвүдээринге орук бербейн, оларның үүргенезин шуптузун чип кааптар. Лещти чылдың-на он-он тонна чедир тудуп, балыктап турзажок, ол кончуг дүрген көвүдээр болганындан хөлде ам-даа чүс-чүс тонна хире бар болуп турар.
Улаштыр номчуур...
|
|