Тес-Хемчилерге эмчилер четкен

Кадыкшылдың оруу

«Кадыкшылдың оруу» деп губернатор төлевилели-биле кожууннарже үнүүшкүннер кылып турар эмчи бригадазы май 17-19 хүннеринде Тес-Хем кожуунга четкен. Кожууннуң аңгы-аңгы суурларының чурттакчылары эмчи шинчилгезин эртип, эмчилерден сүмелерни алыр аргалыг болган.

Эмчилер манаан улуг назылыг, даянгыыштыг хоочуннар, улуг-бичии кижилер хөйү-биле келген. Чон колдуунда эндокринолог, кардиолог, невролог, карак эмчизинче хөй бижиткен. Тускай дерилгелиг «КАМАЗ-та» гинеколог, маммолог эмчилер херээжен чонну хүлээп ап турар.

Берт-Даг сумузунуң фельдшер пунктузу бичии болганы-биле эмчилер сумунуң чагырга черинге чонну хүлээген.

Елизавета  Седип-оол, хоочун башкы:

— Тес-Хем кожууннуң төп эмнелгезиниң эмчилери чурттакчы чоннуң кадыкшылы дээш сагыш-човап, неделя санында сумуларже үнүүшкүннерни кылып, чыдар аарыг кижилерни шинчип кээп турар. Амгы үениң негелдезинге дүүштүр эмчи дериг-херексели-биле дериттинген машинаның болгаш тускай эртемниг специалистерниң келгенинге өөрүвес аргажок. Ылаңгыя чаш уругларлыг аваларга аажок таарымчалыг-дыр. Мындыг үнүүшкүннерни чылда ийи катап чорудар болза улам эки. Мен бодум 2 дугаар бөлүктүң инвалиди кижи мен. Чигир аарыын, чүрээм, баарым хынадып, эмчилерге шинчидери-биле келдим. Кызыл хоорайга эмчилерге кирип алыры берге, дөргүл-төрели чок улус аңаа баргаш каяа чурттаарыл? УЗИ дээш, оон-даа өске шинчилгелер өртек-үнелиг база боор. Бистиң суурувуста дээди эртемниг эмчи чок. Аарыг кижиге дүрген эмчи дузазы негеттине бээр болза, кожууннуң төп эмнелгезинден «дүрген дузаны» манаар бис. Чамдык таварылгаларда кываар-чаар материал чок-даа болур. Ол таварылгаларда машина-балгаттыг кижилерни дилээр. Фельдшер пунктузунга терапевт, уруглар эмчизи турар болза кончуг эки-дир ийин.

Артем  Агар-оол, пенсионер:

— Кызылдан эмчилер кээр деп медээни кожууннуң төп эмнелгезиниң терапевт эмчизи Мария Бижековна телефон дамчыштыр дыңнатты. Бодум невролог эмчиже оочурлап тур мен. Мооң мурнунда хан-дамыр аарааш, (инсульт) эмнелгеге чыткан мен. Бүгү назынымда чолаачылап турган болгаш караам баксыраан, карак эмчизинче болгаш четтигер шаам-биле ырактан келген эмчилерге шуптузунга кирер мен. Эмчилер кожууннуң төп эмнелгелеринден аңгыда бичии суурларже кээп, чурттакчыларын шинчип турары өөрүнчүг-дүр.

Чойгана Саая, О-Шынаа сумузунуң эмчи лабораториязының фельдшери:

— Лаборатория 2006 чылда ажыттынган. Эмнелгеде 10 ажылдакчы болгаш «Дүрген дуза чедирер» машина бар. Суму 1062 чурттакчылыг. Оларның 189-у ниити аарыглар учедунда, 60-ы — инвалид база 10 инвалид уруг бар. Амгы үеде ниити практика талазы-биле эртемниг эмчи Мария Дажынай ону удуртуп турар. Эмнелгеде ТР-ниң кадык камгалалының «Кадыкшыл» программазы езугаар чүрек-дамыр системазын шинчиир аппарат (кардиовизор) дээш, ниитизи-биле 27 дериг-херексел-биле четчелеттинип, хандыртынган. Тус черде хан-дамыр системазының, уругларның тыныш органнарының аарыглары нептереңгей.

Эмчи лабораториязының фельдшерлери телефон дамчыштыр төп эмнелгениң улуг эмчилеринден консультацияны ап, чонга баштайгы дузаны чедирип турар. Аарыг кижиниң байдалы нарын болза, төп эмнелгеден эмчилерни чалаар. Чамдык кижилерниң эмчи шинчилгелерин эртип алгаш, ырак-узак оруктуң, акша-төгериктиң чедишпезинден кадыын эчизинге чедир эмнедип шыдавайн, хоочурадып алыр таварылгалар хөй. Сумуда 45 малчыннар турлаа бар. Олар ырак даглар аразында чурттап турар болгаш аргыжары дыка берге, телефон харылзаазы база чок. Бо үеде олар шынаада, ынчангаш  соталыг телефон дамчыштыр оларга дыңнаттывыс.

Софья Доржу, хоочун малчын:

— «Шын» солундан «Кадыкшылдың оруу» деп төлевилелди боттандырып, кожууннарже үнүүшкүннер эгелээнин улуг өөрүшкү-биле номчудум. Бистиң кожуунга кээрин четтикпейн манап турдувус. Бо хүн көжер эки хүнүвүс турган, ынчалза-даа Кызылдан эмчилер келгенин дыңнааш, ону соңгаарладып, албан-биле өөм ээзи Василий Тюлюш-биле келдивис. Нерв, чүрек, карак эмчилеринге кирер мен. Боостаам безинге 3 катап кезиишкин эрткен болгаш эндокринолог эмчиже оочурда база бижидип алдым. Мен 20 чыл иштинде мал эмчилеп ажылдавышаан, 22 чыл малчыннап тур мен. Өөм ээзиниң дискектери, ооргазы, чүстери аарыыр. А мээң сөөлгү үеде ханым базыышкыны улгадыр апарган.

Кызыл хоорай кирип, эмчилээр чай тывылбас. Мал кадарары берге, уйгу-дыш чок болур болгай. Бистиң суурнуң эмчилери УЗИ тырттырар дериг-херекселдиг, көжүп чоруур хөрек шинчиир машиналарлыг кээп бисти хынаар. Чыдар эмнелгени дүжүргени хомуданчыг, ынчалза-даа хүндүскү үеде эмнелгеде аарыг кижилерни дамдыладып эмнеп, сыккыртып турар. Ырак-узак черде чурттап чоруур малчыннарның кадыынче сагыш салып турары дээш  Тываның Баштыңы — Чазааның Даргазы  Шолбан Кара-оолга өөрүп четтиргенимни «Шын» солун дамчыштыр илередип тур мен.

3 хонук дургузунда Берт-Даг, О-Шынаа, /-Шынаа, Шуурмак, Самагалдай суурларның чурттакчылары база чедери берге, ырак черлерде чурттап турар малчыннар эмчи шинчилгезин эрткен. Хары угда хөй шинчилгени эртип алырга, чурттакчыларның акша-төгериин-даа, үезин-даа камнап алырынга дыка таарымчалыг дээрзин бо үнүүшкүн база катап бадыткаан.

Кожууннуң төп эмнелгезиниң улуг эмчизиниң оралакчызы Сырга Дамбаның дыңнатканы-биле, респуб­ликаның 1 дугаар болгаш уруглар эмнелгелериниң тускай эртемниг специалистери 2 хонук дургузунда 2700 кижини шинчээн. Ылаңгыя суму чурттакчылары 100 хуу кээп турар.

Республиканың кожууннарында байдал колдуу дөмей. Кардиолог, невролог, эндокринолог, лор, карак эмчизи болгаш УЗИ шинчилгезин эртер дээш чон манап турар. «Кадыкшылдың оруу» деп губернатор төлевилелин боттандырып эмчи бригадазы болгаш көжер эмчи шинчилгези дараазында Чөөн-Хемчик, Тожу кожууннарга чедер.

Шончалай  Ховалыг.

Авторнуң  тырттырган  чуруктары.