Ийи девискээр шапкын хөгжүүр

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Моолдуң Убсанур аймааның губернатору дээрги Даш Цэндсурэнге удурткан моол делегацияны хүлээп алган. 

Ол ужуражылга үезинде кызыгаар чоогунда ийи регионнуң хөй талалыг кады ажылдажылгазының дугайында чугаа болган. Аалчыларга байыр чедирбишаан, Шолбан Кара-оол Тыва биле Убсанур аймактың аразында дугуржулганы тодаргайлаар талазы-биле идепкейлиг туружу дээш оларга өөрүп четтиргенин илереткен, бо чорук экономиктиг болгаш культурлуг харылзааларны шапкын сайзырадыр арганы бээр дээрзин демдеглээн.

«Москваже сургакчылап чорааш, чоокта чаа ээп келдим — деп, Тываның Баштыңы чугаалаан. — Аңаа Тываның хөгжүлдезиниң дугайында айтырыгны, ылаңгыя республиканың девискээринге инфраструктуралыг улуг-улуг төлевилелдерни күүседириниң дугайында сайгарган. Силерниң, дээрги губернатор, база Улан-Батор хоорайдан ээп келгениңерни билир мен, аңаа чазак деңнелинге Убсанурнуң сайзыралының дугайында айтырыгны шиитпирлеп турган болгай. Россияның удуртулгазы бистиң кады ажылдажылгавысты деткип, ооң түңнели дээш сонуургалдыг болуп турар. Регионнарның кызыгаар чоогунда аргаларын ажыглаар дээш бүгү хемчеглерни алыр ужурлуг бис».

Харыы сөзүнге дээрги Даш Цэндсурэн чылыг хүлээп алыышкын дээш четтиргенин илереткен болгаш Улан-Баторже аян-чоруунуң үезинде Кызылга болур ужуражылганың дугайында чурттуң удуртулгазынга илеткээн мен дээрзин чугаалаан. «Акы-дуңма тыва улуска байыр чедирерин меңээ дааскан чүве. Тыва-биле харылзааны сайзырадырын Моолдуң Президентизи, Чазаа болгаш парламентизи улуг ужур-дузалыг деп санап турар. Ол дээрге стратегтиг улуг ужур-дузалыг шиитпир деп олар демдеглеп турар. Бо чылдың баштайгы ийи айында, эрткен чылдың бо үезинге деңнээрге, Россия-Моол кызыгаарын бистиң участогувус дамчыштыр аай-дедир аргышкан кижилерниң саны беш катап өскен дээрзин бээр кээрим бетинде билип алдым. Оон алгаш көөрге, бистиң харылзааларывыстың сайзырап турары чурттакчыларның негелдези-биле   дүгжүп турар-дыр. Россияның болгаш Моолдуң удуртулгазының деткимчези-биле Тыва болгаш Убсанур аймак улам шапкын хөгжүүр ужурлуг дээн Силерниң бодалыңарга каттыжар мен» — деп, Моолдан келген аалчы дыңнаткан.

Ол ужуражылганың түңнели кызыгаар чоогунуң садыг-экономиктиг, эртем-техниктиг болгаш культурлуг кады ажылдажылга  дугайында Россия Федерациязының Тыва Республиканың Чазаа биле Моолдуң Убсанур аймааның чагыргазының аразында дугуржулганы күүседириниң талазы-биле дугуруштунган хемчеглерниң протоколунга ат салыышкыны болган. Ийи таланың төлээлериниң ажылдап кылганы ол документизинде кады күүседир дыка хөй төлевилелдерни — ооң иштинде экономикада болгаш садыгда, эртемде болгаш өөредилгеде, культурада, көдээ ажы-агыйда, бойдус камгалал ажыл-чорудулгазында кады төлевилелдерни күүседиринче угланган хемчеглер кирген.

Онза кичээнгейни инфраструктура айтырыынче, ооң иштинде транспортче угландырарын талалар дугурушкан. Чугаа кол кезиинде Кызыл — Хандагайты болгаш Улангом — Кобдо — Тосонцэнгел оруктарын чаартырының дугайында болган. Оон аңгыда муниципалдыг тургузугларның, бүдүрүлгелерниң болгаш албан черлериниң аразында дорт харылзааларны калбартыры база көрдүнүп турар. Тывада дилиг материалдарын үндүр сөөртүрү болгаш сүт, эът, дүк, алгы болбаазырадып кылыр дериг-херекселди Убсанур аймактан садып алыры талаларны сонуургаткан. Дыка хөй кады төлевилелдер культурага болгаш өөредилгеге база хамаарышкан, ылаңгыя Тываның күрүне университединге башкыларның билиин бедидери, эртем-өөредилге, культура төптерин кады тургузары болгаш өскелер-даа кирген.

Ат салдынган протоколдуң дугайында демдеглеп тура, Шолбан Кара-оол болгаш Даш Цэндсурэн Тыва биле Убсанурнуң аразында чаа харылзаалар ажыттынып турар деп  чаңгыс үн-биле демдеглээннер. Тыва-биле кады ажылдажылга регионга-даа, ооң чурттакчыларынга-даа ажыктыг болурунга Моол аймактың удуртукчузу бүзүрелин илереткен. Кызыгаар чоогунда девискээрлерниң сайзыралынга Россияның болгаш Моолдуң удуртулгазы сонуургалдыг дээрзин Тываның Баштыңы демдеглээн.