Тываның Баштыңының Россияның Чазаанга чугаазы: саналдар, бодалдар

Инвестициялыг программаларны ажылдап кылыр

Россия Федерациязының Чазаанга болуп эрткен хуралга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң талазы-биле чугаазы Тываның чурттакчы бүрүзүнүң онза кичээнгейин хаара туткан. Тываның сайзыралының дугайында илеткелге хамаарыштыр Тываның күрүне университединиң экономика факультединиң деканы Вячеслав Кыргысович Севектиң бодалы:

«Ноябрь 28-те Москвага, Россияның Чазааның хуралынга болуп эрткен хуралга бистиң республикавыстың Баштыңы Шолбан Валерьевич Кара-оол Тываның социал-экономиктиг сайзыралының дугайында илеткелди кылган. Чазак Даргазы чугаазынга республиканың чедиишкиннерин айытпышаан, чедимчелиг ажылдаары болдунмайн барып болурун база демдеглээн. Ону чүгле анаа чугаалаарында эвес, а сан-чурагай-биле болгаш кылып болур хире аргаларны база ажылдап көрүп турар. А ол чүл дизе, бирээде, ооң мурнунда Дмитрий Медведев ниити Россияның сайзыралы 4 «и» деп үжүк-биле тургустунган деп турар – инфраструктура, институттар, инновация база инвестиция. Ындыг болганда, Шолбан Валерьевичиниң чугаазында Тываның келир үеде сайзыралы база инфраструктуразы, тодаргайлаарга, күрүнениң чүнүң кырында тургустунуп турары. Ол дээрге инженер-коммуналдыг, автоорук, электри болгаш оон-даа өске бүдүрүлгелерниң бисте чедимче чок ажылдап турары-дыр. Чүгле орук, агаар харылзаазы эвес, а демир-оруктуң чогу сайзырап хөгжүүрүнге бергелерни тургузуп турар.

Кожууннарны сайзырадырда, үениң негелдези езугаар таарымчалыг оруктар негеттинип турар. Федералдыг М-54 автоорукту Кызыл – Шагаан-Арыг – Чадаан – Хандагайтыже улаштыр кылыр деп турары кончуг эки чүүл-дүр. Аңаа хамаарыштыр Тываның Баштыңының чугаазын чүүлдүг деп санап тур бис, чүге дизе республиканың 17 кожуунунуң 12-зи ол орук-биле аргыжып турар. Автооруктарның шынары чүгле чүък сөөртүрүнге эвес, а чурттакчы чоннуң айыыл чок чорук аргыжылгазынга база улуг хамаарылгалыг.

Сайзырап хөгжүүрүнге бир шаптараазын – электри айтырыы. Чүгле электроэнергия эвес, а чылыг база кол болуп турар. Республикада «Тываэнергострой», Кызылдың ЧЭТ дээн ышкаш организацияларның аңгы-аңгы тудуг объектилерин кылырынга немей күжүнүң чогу — база нарын айтырыг. Тывада казымал байлактар болбаазырадыр улуг бүдүрүлгелерге хамаарыштыр алырга, электри болгаш чылыг энергиязын тургузар аргаларны көрүп турары база илеткелде кирип турар.

Ниитизи-биле алырга, Россияның Чазааның хуралының шиитпири-биле Россияның Регионалдыг хөгжүлде яамызы болгаш улуг бүдүрүлгелер болгаш инвесторлар-биле кады каттышкаш, Тыва Республика база 2014 чылдың апрель айга чедир республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезинге хамаарыштыр инвестициялыг программаларны ажылдап кылырын саналдаан.

Инфраструктураның чугула айтырыгларын – транспорттуң ырак-узаан болгаш энергияның чедишпезин үндезини-биле өскертпес болзувусса, байдалды экижидип шыдавас бис деп чүвени база билип турар бис.