02.02.2023
Тывада чурттакчы чон-биле улуг профилактика ажылын: печканы ажыглаарының чурумнарын кижилерге тайылбырлап турар. Шупту муниципалдыг тургузугларда өрт кезээниң ажылдакчылары бажыңнарны эргий кезип, ээлери-биле чугаалажып, бөдүүн дүрүмнерни үлеп, хоолайын аштадырын сүмелеп турар.
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чоокта чаа Бай-Тайга кожуунга угарлыг ыштан ийи чаштар чок болган айыыл-халап-биле холбаштыр кожууннар эрге-чагыргаларынга Россияның ОБЯ Тыва КЭ специалистери-биле кады, чон ортузунга профилактика ажылдарын идепкейжидер даалганы бергенин сагындыраал. Тываның Баштыңы айыыл-халапка таварышкан өг-бүлеге ханы кажыыдалын илередип, печка одаар чаңгыс чер-чурттугларындан серемчилелди күштелдирерин дилээн.
Одаар суугуну шын эвес ажыглааны улуг айыылга чедирип, хуюкталып өрттенген продуктулар хораннаныышкынга чедип, коргунчуг чидиригге таварыштып болурун, камгалакчылар сагындырган. Республика чурттакчыларның чылдың-на чок болуп турар он-он таварылгаларының бир чылдагааны – угарлыг ышта.
Бензин, солярка, мазут, бойдус газы, хөмүр азы ыяш дээш, углерод бар кандыг-даа одаар чүүлдүң төндүр кыппаанындан угарлыг ыш тыптыр. Ол чыт база өң чок болганындан, онза айыылдыг, агаарда бичии-даа угарлыг ыш бар болза, аар хораннаныышкынга чедирип болур.
Угарлыг газты хөй кезинде өрттер, чамдыктарда үрелик печкалар, газ дериг-херекселдери, суг чылыдар херекселдер, автомашиналар шимчедикчилери тывылдырар. Бир эвес печка тыртпайн турар болза (хоолайы тунган, аксы хагдына берген, агаар тыртпайн турар), агаар тыртпайн турарындан хөмүр хыппайн чыткаш, угарлыг газ бажың иштинге тарай берип болур.
Үрелик эвес газ азы одаар дериг-херекселди ажыглаары – профилактиканың кол хемчээ. Бир эвес печка одап турар болза, тиглерни, аңгак черлерин дуй малгаштап, печка үттерин база хоолайын аштадыр.
Чылдың-на угарлыг ыштан когараан кижилер саны көвүдеп турары тыва эмчилерни дүвүредип турар. Регионнуң Кадык камгалал яамызының сан-чурагайындан көөрге, угарлыг газтан когараан 362 кижиге, ооң иштинде 165 уругга дүрген эмчи дузазын көргүскен. Чыл бурунгаар турганындан 28 хуу хөй. Кызылдың база Кызыл кожууннуң чурттакчылары ындыг болуушкуннарга бо-ла таваржып турар: эрткен чылын болган 362 болуушкуннарның 322-зи ол муниципалитеттерде бүрүткеттинген. Ол кыйгыртылгалар солагай талакы дачалар ниитилелдеринден, Каа-Хем суурундан, Вавилин ээтпээнден, Сукпактан кирген. Эрткен чылын угарлыг ыштан хораннанганнар саны-биле Барыын-Хемчик мурнуку черже үнген: 21 кижи когараан, ооң 9-зу - бичии уруглар. 2021 чылда Эрзин кожуун турган, 14 кижи хораннанган, оларның 9-зу - бичии уруглар.
Эрткен чылын 184 кижини эмнелгелерге чыттырган (2021 чылда - 145, 2020 - 106). Реанимация салбырынче 49 улуг база 92 уруглар кирген. 22 кижини камгалап шыдавайн барган.
Тыва 2023 чылдың чүгле январьда угарлыг газтан хораннанган алды назы четпээннерни чидирген.
Владислав Ховалыг социал политика болгаш чурттакчы чоннуң айыыл чок чоруунуң айтырыгларын харыылаар бодунуң оралакчыларынга чоннуң чамдык бөлүктеринге автоматчыткан херекселди салыры көрдүнген күрүне программазының регионда боттанылгазын онза контрольга алыр даалганы берген. Ол бичии херекселдер бажыңга бир чүве кыва бээр, азы ышталы бээр болза, дораан медээлептер.
Күрүне программаларының акша-хөреңгизи, муниципалдыг тургузуглар бюджеди база ачы-буян акшалары-биле, 2018 чылдан бээр 1400 ажыг ындыг медээчилери садып, салганын РФ ОБЯ Тывада КЭ дыңнаткан. Бо чылын ам-даа 700 хирени салыр.
Бодунуң бажыңын камгалаарынга кандыг-бир программа киржикчизи болуру албан эвес, ындыг медээчини кижи бүрүзү саткаш, салып ап болур. Ооң өртээ улуг эвес, маркетплейстерде чиик өртектии дыка хөй.
Ону дээвиирге канчаар эптээрин тайылбырындан номчуп алгаш, боду ээрип алыр.
Ыш медээчизинден аңгыда, өрээлде хоралыг бүдүмел - угарлыг газ тыптып келгенин сагындырыптар ындыг медээчилер рынокта база бар. ОБЯ регион эргелели газ каяа чыглырыл, аңаа салып алыр кылдыр, шын черин айтып бээр. Чем кылыр өрээлге база одаар черге, гаражка ындыг дериг-херекселди салып алырын камгалакчылар сүмелеп турар.