Бирги хереглел барааннарынга өртек немээрин кызыгаарлаар дээн чазак-чагырганың саналынга Тываның сайгарлыкчылары чөпшээрешкен

16.03.2022 Тываның Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызы улуг садыг бүдүрүлгелериниң ээлери-биле ужурашкаш, социал ужур-дузалыг барааннарга база кол аъш-чем продуктуларынга өртектерни өйлээр айтырыгны сайгарып чугаалашкан. Бирги хереглел барааннарының өртээн үндезин чокка өстүрерин база чиижең садыглаашкынны болдурбас дээн республика баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле чугааны чорутканы ол.
Республикаже аъш-чем барааннарын мөөңү-биле сөөртүрүн хандырган чеди улуг компанияның үжүнүң удуртукчулары-биле ужурашканын яамы дыңнаткан. Тываның Чазааның чамдык хереглел барааннарынга өртектер өзүлдезин өйлээр дээн саналын билиишкин-биле хүлээп алган. Чуртче туруп көрбээн санкциялыг базыышкын үезинде, экономиктиг, политиктиг болгаш социал турум чорукту камгалап арттырары, чүгле эрге-чагырга органнарының эвес, а шуптузунуң, бизнестиң база херээ болур.
Чүгле харын өртектерни тударының хемчээлинге бодалдар аңгылажы берген. Республиканың Экономиктиг хөгжүлде яамызы Россияның дыка хөй регионнарында ышкаш, садыг немелдезин 10 хуу-биле кызыгаарлаарын саналдаан. Чедери берге болгаш чарыгдалы улуг Тываның байдалында, чамдык хандыкычлар ындыг хемчээл таарымча чогун илереткен.
Таарымчалыг арга-хевирлерни тып ажылдааш, элээн калбак состав-биле база катап ужуражырын ийи тала дугурушкан. Региондан дашкаар улуг мөөң баазаларда продуктуларның хевиринден база өртектерниң өскенинден көрүп, 10-дан 15 хуу чедир “өйлээр” хемчээлди киирип болур арга бар.
Амдыызында хереглекчилер рыногунда байдал чуртта ниити шимчээшкин уу-биле чоруп турар. Эрткен неделяда ногаа өртээ ортумаа-биле 3,7 хуу өскенин, аъш-чем продуктуларының 40 аңгы хевириниң өртектеринге мониторинг көргүскен. Помидор өртээ эң өскен – 13,2 %. Фруктулар 5,1 % (банан – 13,5 %), сүт продуктулары – 9,3 %, чигир – 11,1 %, гречка – 4,1 %, колбаса кылыглары – 7 % аартаан. Арткан аъш-чемде өртектер өзүлдези 1,5 хуудан ашпас.
Чыл эгезинден ногаа өртээ - 1,6 катап, гречка – 1,5 катап, чигир – 30 %, фрукт – 20 %, дагаа эъди - 27,1 % улгаткан. Сүт болгаш сүт продукциязының өртээ ортумаа-биле 17,9 %, хендир үзү – 24,8 %, макарон кылыглары – 11,4 %, далган – 12,9 %, колбасалар – 10,2 %, инек эъди – 9,5 %, балык – 14,3 %, хлеб – 5,3 % немешкен. Шай биле суг өртээ ортумаа-биле 8,1 % чиигээн.
Сезон аайы-биле ногаа база фрукт аймааның өртээ черле аартаар деп, специалистер санап турар. Арткан продуктулар өртээниң өскенин байырлалдарда хереглел-биле тайылбырлап болур. Даштыкыдан киир сөөртүрүнүң эвээжээни, бүдүрүкчүден эгелээш үүрмектеп садарынга чедир, шупту деңнелде садыглаашкын политиказының өскерилгени-биле өртектерде өзүлде болган.
Республикада кол аъш-чем продуктулары чедишпес деп чүве чогун яамы дыңнаткан. Муниципалитеттерде 2 неделяның бараан курлавыры бар. Сайгарлыкчылар айда 1-2 катап мөөңү-биле саттынып, продуктуларны үе-шаанда чедирип турар, бо талазында өскерлиишкин чок.
Мөөң бараан сөөртүкчүлери база республика чазааның төлээлери кол продуктуларга немелде өртек салырын өйлээр талазы-биле таарымчалыг шиитпирлерни ажылдап кылгаш, ону күүседириниң дугайында чогуур дугуржулгага атты март 18-те салыр ужурлуг. Тываның эрге-чагыргазы дараазында үе чадада үүрмектеп садар четкилер-биле ындыг хевирлиг дугуржулганы чедип алыр планныг. Хүн бүрүде чоруткан өртектерге мониторинг чурум үрекчилеринге санкциялыг хемчеглер херек бе, азы хыналданың амгы нормалары чедер бе дээрзин көргүзе бээр.